Prokuroria si institucion Kushtetues- Prosecutor like a constitutional institution

1. Prezantim

2.  1.Vendi i Prokurorisë në Sistemin e Drejtësisë,
 2.Kompetencat e Prokurorisë së Shtetit,
 3.Organizimi i Prokurorisë së Shtetit të,
Republikës së Kosovës,
 4.Emërimi dhe shkarkimi i Prokurorëve,
 5.Prokurori i Shtetit në Procedurën Penale,
 6.Raporti i Prokurorisë me institucionet tjera
Kushtetuese.

3.  Rëndësia shumë e madhe e instiucionit të
Prokurorisë që është si për sistemin e
drejtësisë në përgjithësi ashtu edhe për
shoqërinë në veçanti, në ndjekjen e veprave
penale dhe kryesëve të këtyre veprave dhe
veprave tjera që ndiqen sipas detyres
zyrtare, bëri që të merret ky institucion për
trajtim përmes këtij prezantimi.

4.  Prokuroria paraqet organin e ndjekjes së veprave penale
sipas detyrës zyrtare dhe ofrimin e provave për
vërtetimin e fakteve te caktuara.
 Vendi i Prokurorisë është në kuadër të një sistemi të
veçantë organesh që dallohen për nga funksioni e
forma, apo edhe për nga organizimi me organet tjera
legjislative, ekzekutive dhe administrative.
 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, në Kapitullin e VII,
Prokurorinë e përfshinë në mesin e organëve që e
përbëjnë sistemin e drejtësisë së Kosovës.
 Ajo e ka statusin e organit të pavarur kushtetues, pa
asnjë lidhje ndikimi qoftë funksionale qoftë organizative
me ndonjë nga tre pushtetet shtetërore.

5.  Institucioni i prokurorit publik i ka rrënjët në
një periudhë të hershme të ndërtimit të
shtetit.
 Format e para institucioni i prokurorisë i merr
me zhvillimin e tipit inkvizitor të procedurës
penale.
 Inaugurimi i institucionit të Prokurorisë së
Shtetit bëhet me Kodin mbi Hetuesinë penale
të Napoleonit të vitit 1808.

6.  Kosova ka kaluar nëpër sfida të shumta në
historinë e saj, gjë që ka bërë transformime të
ndryshme qoftë shoqërore, shetërore apo edhe
institucionale.
 Sa i përket zhvillimit të institucionit të
prokurorisë, sipas një rrjedhe logjike do ta
klasifikonim veprimtarinë e prokurorisë në:
1. Periudhën e ish-Federatës Jugosllave,
2. Periudhën nën administrimin e përkohshëm
ndërkombëtarë dhe
3. Periudhën pas shpalljes së pavarësisë së
Kosovës me 2008.

7. Detyrat dhe kompetecat e prokurorëve të shtetit përfshijnë:
1. ushtrimin e funksioneve prokuroriale në mënyrë të pavarur, të drejtë, objektive
dhe të paanshme dhe të sigurohen që të gjithë personat trajtohen në mënyrë të
barabartë para ligjit;
2. zbatimin e standardeve më të larta të kujdesit gjatë kryerjes së funksioneve
zyrtare;
3. sjellje të ndershme dhe profesionale si në jetën personale ashtu edhe
profesionale dhe bazuar në ligjin e zbatueshëm dhe kodin e etikës profesionale;
4. ruajtjen e nderit dhe dinjitetit të Prokurorit të Shtetit;
5. mbrojtjen e të drejtave ligjore të viktimave, dëshmitarëve, të dyshimtëve, të
akuzuarve dhe personave të dënuar;
6. ndërmarrjen e veprimeve të nevojshme juridike për zbulimin e veprave penale
dhe të autorëve të krimit si dhe hetimin dhe ndjekjen me kohë të veprave penale;
7. marrjen e vendimeve mbi inicimin, vazhdimin apo ndërprerjen e procedurës
penale ndaj personave të dyshuar apo të akuzuar për kryerjen e veprave penale;
8. ngritjen e aktakuzave dhe përfaqësimin e tyre para gjykatës;
9. ushtrimin e mjeteve të rregullta dhe të jashtëzakonshme juridike kundër
vendimeve gjyqësore;
10. bashkëpunimin me policinë, gjykatat dhe institucionet e tjera;
11. ndërmarrjen e të gjitha veprimeve të tjera të përcaktuara me ligj.

8. Struktura e vjeter e organizimit të
Prokurorisë ka qenë si në vijim:
1. Prokuroria Publike e Qarkut
2. Prokuroria Publike Komunale
3. Prokuroria Speciale, dhe
4. Zyra e Kryeprokurorit të shtetit.

9. Me Ligjin e ri, struktura e Prokurorisë së Kosovës
organizohet në Prokuroritë si në vijim:
1. Prokuroria Themelore,
2. Prokuroria e Apelit,
3. Prokuroria Speciale, dhe
4. Zyra e Kryeprokurorit të shtetit
 Prokuroritë kanë departamente përkatëse, si
atë: për Krime të Rënda, Departamenti për të
Mitur dhe Departamentin e Përgjithshëm.

10.  Bazuar në zgjidhjet e ofruara në legjislacionin
procedural penal në fuqi, mund të konkludohet
se rregullimi i prokurorisë publike bazohet në
këtoparime:
1. parimi i hierarkisë,
2. parimi i devolucionit,
3. parimi i substitucionit,
4. parimi i vendosjes në mënyrë
monokrate(mbreterore),
5. parimi i pavarësisë së Prokurorisë së Shtetit,
6. parimi i unitetit dhe pandashmërisë së
Prokurorisë së Shtetit,
7. parimi i udhëzimeve të detyrueshme, etj.

11.  Padyshim që momenti më i rëndësishëm që
lidhet me institucionin e Prokurorisë është
emërimi i Prokurorëve të rinjë.
 Rruga e emërimit kalon nëpër: Fazën e
konkursit, Fazën e trajnimeve, Fazën e
propozimit për emërim dhe Fazën e emërimit
të prokurorëve të rinjë nga Presidenti i
Republikës së Kosovës.

12.  Reflektimi i përbërjës shumetnike dhe
barazisë gjinore, duhet të respektohet në
fazën e emërimit.
 Kualifikimet dhe kriteret që duhet të
përmbushën nga çdo kandidat potencial për
poziten e një Prokurori mund t’i ndajmë në
dy grupe:
1. Kualifikime minimale, dhe në
2. Kualifikime të veçanta.

13.  Grupi i parë i kualifikimeve dhe kritereve për
pozitën e Prokurorit përfshinë:
1. të jenë shtetas dhe banorë të Kosovës;
2. të kenë diplomë të Fakultetit Juridik, të pranuar
nga ligjet e Kosovës;
3. të kenë kaluar provimin e jurispodencës;
4. të kenë kaluar provimin përgatitor për
prokurorë dhe gjyqtarë;
5. të kenë reputacion të lartë pozitiv profesional
dhe integritet moral;
6. të mos jenë të dënuar me vendim të
plotfuqishëm për vepra penale, me përjashtim
të kundërvajtjeve të përcaktuara me ligj etj.

14.  Ndërsa për grupin e dytë të kualifikimëve,
përfshihen kualifikimet e mëposhtme:
1. për ta ushtruar funksionin e prokurorit në Departamentin e Krimeve të
Rënda në Prokurorinë Themelore, kandidati duhet të ketë së paku tre
(3) vite përvojë juridike si prokuror apo gjyqtar;
2. për ta ushtruar funksionin e prokurorit në Prokurorinë e Apelit,
kandidati duhet të ketë së paku katër (4) vite përvojë juridike si
prokuror apo gjyqtar;
3. për ta ushtruar funksionin e prokurorit në Prokurorinë Speciale,
kandidati duhet të ketë së paku pesë (5) vite përvojë juridike në të
drejtën penale, përfshirë së paku tre (3) vite përvojë si prokuror;
4. për ta ushtruar funksionin e prokurorit pranë Zyrës së Kryeprokurorit
të Shtetit, kandidati duhet të ketë së paku gjashtë (6) vite përvojë
juridike në të drejtën penale, përfshirë së paku katër (4) vite përvojë si
prokuror;
5. për ta ushtruar funksionin si Kryeprokuror kandidati duhet të ketë së
paku tetë (8) vite përvojë juridike në të drejtën penale, përfshirë së
paku gjashtë (6) vite përvojë si prokuror i shtetit.

15.  Për shkak të rëndësisë dhe peshës së
ushtrimit të funksionit të tillë duhet paraparë
edhe rastet kur një Prokuror mund të
shkarkohet nga ushtrimi i pozitës së tij.
 Shkarkimi i prokurorëve është paraparë edhe
me Kushtetutë, në nenin 109, paragrafi 6, ku
theksohet se ‘’Prokurorët mund të
shkarkohen nga funksioni për shkak të
denimit për një vepër të rëndë penale ose për
mosrespektim të rëndë të detyrave’’.

16.  Me ligjin për plotësimin dhe ndryshimin e Ligjit
për Prokurorin e Shtetit, përveç tjerash, janë
paraparë edhe disa raste në të cilat përfundon
mandati i Prokurorit, si me:
1. dorëheqje;
2. shkarkim;
3. vdekje;
4. me arritjen e moshës së pensionimit;
5. me humbjen e aftësive të punës për shkaqe
mjekësore të vërtetuara, dhe
6. nëse nuk riemërohet me mandat të
përhershëm.

17.  Me qëllim që këto vepra penale dhe kryesit e tyre
të ndiqen penalisht, zhvillohet procedura penale.
 Kjo Procedurë ka katër faza të ndryshme: fazën e
hetimit, fazën e ngritjes së aktakuzës dhe
deklarimit, fazën e shqyrtimit gjyqësor dhe fazën
e mjetit juridik.
 Nga veprimet e Prokurorit fillohen hetimet,
ngrihen aktakuza, paraqiten prova dhe veprime
tjera procedurale, si dhe paraqiten mjetet e
rregullta dhe ato të jashtëzakonshme juridike.

18.  Kur flitet për raportin që ka një institucion me
të tjerët kemi parasysh elementet e afersisë
funksionit, hierarkisë, llogaridhënjes,
zgjedhjes, emërimit, apo çfarëdo qoftë me
ndonjë elementi tjetër me institucionet tjera.
 Këtu kemi analizuar lidhshmërinë e
Prokurorisë me Gjykatën Kushtetuese dhe me
Presidentin e Shtetit.

19.  Lidhshmëria e Prokurorisë së Shtetit me
Gjykatën Kushtetuese, si gardian i
Kushtetutës, ka të bëjë me dy momente: 1
1. Referimit të çështjeve nga Prokuroria ku
pretendohet që janë bërë shkelje të
Kushtëtutës dhe
2. Kur Gjykata Kushtetuese informon
Prokurorinë për moszbatim të vëndimeve të
saja detyruese.

20.  Raporti I Prokurorisë me Presidentin ka të
bëjë me:
1. Emërimin e prokurorëve të rinjë, pasi është
obligim kushtetues që propozimet për
prokuror të rinjë të shkojnë te Presidenti për
emërim, ku ky i fundit e bënë atë, dhe
2. Shkarkimin e Prokurorëve, sipas procedurës
së caktuar.

21.  Ajo çfarë mund të rekomandojmë këtu
është:
◦ Një luftë e pakompromist ndaj veprave penale
dhe kryesve të tyre,
◦ Kryerja e funksioneve të Prokurorit më shumë
efikasitet,
◦ Respektim më të madhë të lirive dhe të drejtave
të njeriut gjatë kryerjes së funksioneve të tyre,
◦ Zgjerimi i bashkëpunimit me institucione tjera.