Q1 epp ict entrep (1)

Q1 epp ict entrep (1)
Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan 4 Kagamitan ng Mag-aaral Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi. Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas
Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan – Ikaapat na Baitang Kagamitan ng Mag-aaral Unang Edisyon 2015 Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.” Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag- aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag- ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa filcols@ gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD Direktor IV: Marilyn D. Dimaano, EdD Direktor III. Marilette R. Almayda, PhD Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc. Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Office Address: 5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex, Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072 E-mail Address: imcsetd@yahoo.com Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral Mga Manunulat: Entrepreneur & ICT – Eden F. Samadan, Marlon L. Lalaguna, Virgilio L. Laggui, Marilou E. Marta R. Benisano; Home Economics – Dolores M. Lavilla, Imelda O. Garcia, Bernie C. Dispabiladera; Agriculture – Teresita B. Doblon, Ma. Shirley A. Macawile, Ernesto R. Abletes, Judy R. Rondina; Industrial Arts – Shiela Mae R. Roson, Roberto B. Torres, at Randy R. Emen Mga Konsultant: Mona T. Sasing, Cherrypyn B. Barbacena, PhD, Anicia M. Lorica, at Werson R. De Asis, PhD Mga Tagaguhit: Entrepreneur & ICT – Anife S. Angelo; Home Economics – Sharlyn P. Sanclaria; Agriculture – Mar G. Agustin; Industrial Arts – Jayson M. Gaduena, Fermin M. Fabella, at Eric C. De Guia Mga Tagatala: Erwin Karl I. Antido at Ron Ralph Kenneth L. Ocampo Mga Naglayout: Phoebe Kay B. Doñes, Paola Joy B. Doñes, at John Ralph G. Sotto Mga Tagapamahala: Glenda M. Granadozin, Rogelio O. Doñes EdD, Marilette R. Almayda PhD, at Marilyn D. Dimaano, EdD
iii PAUNANG SALITA Ang kagamitang ito ay naglalayon na matulungan ang mga guro at mag-aaral na mapagaan ang kanilang pagtuturo at pagkatuto gamit ang Patnubay sa Guro at Kagamitan ng Mag-aaral. Ginamitan ng iba’t ibang estratihiya ang bawat aralin upang lubusang matutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng aralin sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan (EPP). Ito ay kinapapalooban ng lecture ng guro at aktibong partisipasyon ng mga mag-aaral upang sila ay matuto. Ang aktuwal na paggawa ng mga mag-aaral sa mga piling aralin sa Home Economics, Industrial Arts at Elementary Agriculture ay masusing inihanda ng mga manunulat sa iba’t ibang component sa EPP. Ito ay upang maranasan ng mga mag-aaral ang aktuwal na paggawa upang maihanda sila sa mundong ito at matutunan nilang mahalin ang kanilang mga ginagawa. Ang konsepto ng entrepreneurship ay itinuro ng hiwalay upang mabigyan ng panimulang kaalaman ang mga mag-aaral sa baitang apat. Isinanib din ito sa aralin sa Home Economics, Industrial Arts, at Elementary Agriculture. Maliban sa ang ICT ay isang hiwalay na component ng EPP, may mga konsepto rin na isinanib sa aralin ng Home Economics, Industrial Arts, at Elem. Agriculture. Ang kagamitang ito ay matiyagang sinulat ng mga piling guro, punong guro, at supervisor galing sa ibat ibang lugar dito sa ating bansa. Ito ay sinulat upang magkaroon ng gabay na gamit sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan ang lahat ng mag- aaral na nasa ikaapat ng baitang sa buong kapuluan. Inaasahang ito ay magiging magandang sanggunian sa pagkatuto.
iv ARALIN PAKSA PAHINA Yunit I Entrepreneurship at Information and Communication (ICT) 1 Aralin 1 Ang Pagbebenta ng Produkto 2 Aralin 2 Katangian ng Entrepreneur 5 Aralin 3 Ang Iba’t Ibang Uri ng Negosyo 9 Aralin 4 Mga Entrepreneur sa Komunikasyon at Teknolohiya 15 Aralin 5 Matagumpay na mga Entrepreneur sa Ating Bansa 21 Aralin 6 Ang Kahalagahan ng Entrepreneurship 28 Aralin 7 Ligtas at Responsableng Paggamit ng Kompyuter, Internet, at Email 31 Aralin 8 Ang Mga Panganib na Dulot ng Malware at Computer Virus 42 Aralin 9 Pangangalap ng Impormasyon Gamit ang ICT 52 Aralin 10 Ang Computer File System 59 Aralin 11 Pananaliksik Gamit ang Internet 74 Aralin 12 Pangangalap ng Impormasyon sa Websites 87 Aralin 13 Pag-download ng Impormasyong Nakalap 95 Aralin 14 Paggawa ng Table at Tsart Gamit ang Word Processor 109 Aralin 15 Paggawa ng Table at Tsart Gamit ang Spreadsheet Tool 125 Aralin 16 Pag-sort at Pag-filter ng Impormasyon 140 Aralin 17 Ang Email 151 Aralin 18 Pagsagot at Pagpapadala ng Email na may Attachment 161 Aralin 19 Pagguhit Gamit ang Drawing Tool o Graphic Software 168 Aralin 20 Pag-Edit ng Larawan Gamit ang Basic Photo Editing Tool 179 Aralin 21 Paggawa ng Dokumento na may Larawan Gamit ang Word Processing Tool 189 Aralin 22 Paggawa ng Report Gamit ang Word Processing Application 198
1
2 Entrep Aralin 1 ANG PAGBEBENTA NG PRODUKTO Nilalaman: Sa araling ito, tatalakayin ang pamamaraan ng pagbebenta ng mga produktong nais na pagkakitaan sa pag-e-entrepreneur. Ito ay upang maunawaan ng mga mag-aaral na mahalaga itong alamin ng bawat isa upang ang negosyong pinasok ay kumita at kapakipakinabang. Layunin: 1. Naiisa-isa ang pamamaraan sa pagbebenta ng produkto 2. Natatalakay ang mga produkto ng naibebenta sa pag-e- entrepreneur 3. Nagagawa ang sama-samang gawain Tingnan ang isang surbey sa Pamilihan ng Commonwealth. Bigyang pansin ang mga nakatalang paninda at mga produkto sa pamilihan. Tingnan at suriin ang sumusunod na tala. Bagay Produkto Pamantayang Sukat Halaga Manok itlog por dosena P175.00 karne por kilo 190.00 paa por kilo 150.00 ulo por kilo 90.00 bituka por kilo 90.00 dugo por kilo 70.00 Dilis bagoong por bote 100.00
3 Basahin ang talaan ni Aling Tesya sa paraan ng pagbebenta ng mga produkto. • Itlog ng itik, manok, at pugo ipinagbibili ng por dosena  Pinagbubukod-bukod ayon sa laki  Inilalagay sa basket o trey  Maaaring ipagbili nang lansakan kung marami • Gatas  Pinakukuluan bago ilagay sa malinis na bote  Kailangang walang mikrobyo ang gatas  Ipinagbibili nang nakabote • Karne ng baka ipinagbibili ng por kilo  Maaari ding ipagbiling buhay  Iniluluwas sa pamilihang bayan  Ang baka o kambing ay ipinagbibili nang lansakan kung maramihan  Ang karne ay inilalagay sa palamigan upang manatiling sariwa PAMAMAHALA NG PRODUKTO • Maaaring ipagbili kung sobra • Pangasiwaan nang wasto at maayos ang produkto • Panatilihing mahusay at mataas ang uri ng produkto • Alamin ang pangkasalukuyang presyo upang hindi malugi PAG-IINGAT SA IPINAGBIBILING PRODUKTO • Husto ang timbang • Nabyaran ng tamang buwis • Walang sakit • Nasuri ng inspektor pangkalusugan Magbuo kayo ng tatlong pangkat sa klase. Magdala ng iba’t ibang uri ng paninda. Isadula ang pagtitinda sa silid-aralan.
4 Ang unang pangkat ay magpapakita ng pag-iingat ng produkto. Ang pangalawang pangkat ay magsasadula ng pamamahala ng produkto. Ang pangatlo ay magsasadula ng pagbebenta ng mga produkto. Madaling ipagbili sa mataas na halaga ang mga produkto kung mataas ang uri ng mga ito. Gumawa ng isang talaan sa pagbebenta ng produkto sa kuwaderno o sa isang malinis na papel. Punuan ng mga datos na kailangan. Bagay Produkto Pamantayang Sukat Halaga Baka Kambing Itlog Manok Isda Sagutin ang mga tanong. Isulat ang sagot sa papel. • Ano-anong mga hakbang sa pagbebenta ang dapat sundin? • Dapatbangipatupadangmgaumiiralnabatassapagbebenta? Bakit?
5 Lagyan ng tsek (a) kung tinutupad ang umiiral na batas sa pagbebenta. Kung hindi, lagyan ito ng ekis (X). Ilagay ang mga sagot sa kuwaderno o malinis na papel. _____1. Tama sa bilang para sa dosena ng itlog ang ipinagbibili. _____2. Husto ang binabayad na buwis para sa mga itinitindang karne. _____3. Hindi dumadaan sa inspektor na pangkalusugan ang mga kakataying baboy at baka. _____4. Walang sakit o pinsala ang ipinagbibiling produkto. _____5. Inilulubog ang manok sa tubig bago ipagbili. Suriin ang mga presyo o halaga ng mga datos na nakatala sa Alamin Natin. Ganito rin ba ang presyo sa inyong lugar? Ipakita ito sa iyong guro at gawing kliping. Entrep Aralin 2 KATANGIAN NG ENTREPRENUER Nilalaman: Sa araling ito, tatalakayin ang mga katangian ng isang entrepreneur upang maging gabay at pamarisan ng mga mag-aaral na nagnanais maging entrepreneur sa hinaharap. Layunin: 1. Naiisa-isaangmahahalagangkatangianngisangentrepreneur 2. Naipagmamalaki ang mga katangian ng isang entrepreneur 3. Nakikilalaangsarilingkakayahangmagagamitsapaghahanapbuhay
6 Ang namamahala ng negosyo bilan isang entrepreneur ay handang makipagsapalaran. Siya ay may matatag na loob, at tiwala sa sarili, at kakayahan sa pagpaplano, magaling gumawa ng desisyon, sipag sa pagtrabaho, masigasig, at marunong lumutas ng suliranin. Ang isang entrepreneur ay napapaunlad ang pamamahala, nauunawaan ang pangangailangan ng mga tao at handang tumulong sa pamamagitan ng kaniyang negosyo. Siya ay hindi mapagsamantala sa pagtataas ng presyo ng paninda. Bagkus siya ay naglilingkod sa mga nakakababa sa buhay. Sa pangangasiwa ng negosyo, kailangang may kasanayan at kaalaman sa produktong ipinagbibili. Ang pagtitinda ay maaaring simulan sa maliit na puhunan. Ang maliit na tindahan ay maliit din ang nakaukol na pamamalakad. Kung malugi ka man ay maliit din ang epekto nito. Ang pagtitipid ay isa ring katangiang dapat taglayin. Kasama rito ang paggamit ng ilaw at tubig. Kailangang magtipid at magkaroon ng malasakit sa tindahan.
7 Mga Gawain Kaugnay sa Pangangasiwa ng Tindahan: Magiging madali ang pangangasiwa ng tindahan bilang entrepreneur kung susundin ang sumusunod na gabay: 1. Linisin ang loob at labas ng tindahan, gayundin ang eskaparate, garapon, at iba pang lalagyan. 2. Ayusin ang paninda ayon sa uri na ng madaling makita at makuha kapag may bumibili. 3. Tiyaking malinaw ang pagkakasulat ng presyo sa paninda. 4. Kung pagkaing luto ang itinitinda, lagyan ng takip upang hindi dapuan ng langaw at malagyan ng alikabok. 5. Magbigay ng tamang sukli at pagkukuwenta ng binilhan. 6. Maging matapat sa pakikipag-usap sa mamimili at ipamalas ang maayos na serbisyo. Pagtatala ng mga Paninda: Para umasenso ang negosyo, kailangan ng maingat, at maayos na pagtatala ukol dito. Ang mga talaang dapat isagawa ay ang sumusunod: a. Talaan ng pagbibili. Makikita sa talaang ito ang mga panindang mabilis na nabibili o nauubos. b. Talaan ng mga binibiling paninda. Ito ay talaan ng mga panindang napamili at mga panindang laging binibili. c. Talaan ng mga panindang di nabibili. Nalalaman dito ang mga panindang nakaimbak at hindi mabili. Pagtitinda ng mga produkto: Ang mga produktong ninyo ay maaaring maipagbili sa mga kaibigan, kamag-aral, guro, kapitbahay, at magulang. Ang kasanayan at kaalaman ay malilinang tungo sa wastong paraan ng pagtitinda. Ang mga produktong nagawa ay maaaring ilagay sa estante nang madaling makita ng mga nais bumili. Gumawa ng patalastas ukol sa produktong nais ipagbili. Ang salaping kinita ay magagamit sa pangangailangan sa paaralan. Ang nalinang na karanasan sa pagtitinda ay makatutulong sa kakayahan kung nais magnegosyo.
8 Bumuo ng pangkat na may tatlong miyembro at isadula (a) ang mga katangian ng entrepreneur, (b) mga gawain sa pamamahala ng negosyo, at (c) pagtatala ng mga paninda. Maraming katangian ang dapat taglayin ng isang mahusay na entrepreneur. Isa rito ang makapagbigay-saya sa mga mamimili kapag sila ay nasiyahan sa iyong produkto at serbisyo. Dadami ang magtatangkilik dito. Ibigay ang mga hinihinging impormasyon. Isulat sa iyong kuwaderno. Katangian ng Isang Entrepreneur Gawain sa Pangangasiwa ng Negosyo Pagtatala ng mga Paninda
9 Maglaan ng isang araw para ipagbili ang mga produktong ginawa sa mga nakaraang aralin. Karagdagang Impormasyon: 1. Tindahang semi-permanent – pagtitinda sa bangketa. Inililigpit ang mga paninda para ilagay sa isang bodega. 2. Tindahang di-permanent o gumagala – naglalako ng paninda sa iba’t ibang lugar gaya ng magsosorbetes, magpuputo, magtataho, at magpi-fishball. Layunin: 1. Nasasabi at natutukoy ang salitang may personal touch 2. Naiisa-isa ang uri ng negosyo sa pamayanan 3. Naibabahagi ang sariling karanasan sa pagbili May dalawang paraan para magkaroon ng sariling negosyo: (1) pagprodyus ng isang produkto galing sa pinagkukunang-yaman, at (2) pagkakaloob ng serbisyo kapalit ng kabayaran.
10 A. Basahin at pag-aralan ang usapan. 1. . Kumusta? Magandang Umaga. Pasok po kayo. 2. Salamat! Magaling ang iyong ginawa. 3. Ako na po ang gagawa para sa inyo, sir. 4. Para sa inyo po ito. Salamat sa pagpunta. . 5. Ma’am, naiwan po ninyo ang payong. . Sir. umaga.
11 Tanong: Anoangnapansinsausapan?Anongkaugalianangipinapakita ng mga nagsasalita? Ang mga salitang ito ay ang mga nararapat na sagot ng isang batang magalang, matulungin, totoo, marunong magpasalamat, at magbigay halaga sa nagawang serbisyo. Sa simpleng usapan, napansin mo ba na ang bawat negosyo ay laging gumagamit ng mga salitang may personal touch? Dahil ang mamimili ay kailangang masiyahan sa produkto o serbisyo, dapat mong makuha ang kanilang patuloy na pagtangkilik ng iyong negosyo maging produkto o sebisyo man ito. Magmasid at alamin ang iba’t ibang sitwasyon: A. Bumuo ng tatlong pangkat. Unang grupo: Isulat sa manila paper ang naranasan at namasdan sa isang fast food na restuarant. Pangalawang grupo: Isadula kung paano maipapakita ang pagsilbi sa mga mamimili o kliyente sa isang fast food restuarant. Pangatlong grupo: Isulat sa manila paper ang magagandang katangian ng isang negosyo at mga salita na naging trademark o identity. Ipahayag sa klase. Talakayin ang tungkol sa isinadula.
12 B. Mayroon bang ganitong negosyo sa inyong pamayanan? Uri ng Negosyo Ano-anong mga serbisyo ang iniaalok? Jeremy’s Beauty Parlor 1._____________ 2._____________ 3._____________ 4._____________ 5._____________ 1._____________ 2._____________ 3._____________ 4._____________ 5._____________ 1._____________ 2._____________ 3._____________ 4._____________ 5._____________
13 Ang pangunahing gawain ng negosyong nagbibigay serbisyong may personal touch ay ang pagbigay ng komportable at kasiya-siyang paglilingkod. Mga halimbawa sa pamayanan: pagkain, pagawaan ng sirang gamit, labada o laundry shop, school bus service, at iba pa. Basahin ang mga pangungusap. Isulat ang titik T kung tama at titik M kung Mali. Isulat ang sagot sa kuwaderno. _____1. Ang isang negosyo ay dapat walang personal touch, basta nasisilbihan ang mga mamimili. _____2. Lahat ng mamimili ay dapat komportable at nasisiyahan sa serbisyo. _____3. Kailangan sa negosyo ang pagbibigay ng serbisyong mabilis at nasa tamang oras. _____4. Matulungin, nagsasabi ng totoo, napagkakatiwalaan, at mabilis na serbisyo ang inaasahan sa mga empleyadong nasa negosyong panserbisyo. _____5. Kahit sa anong klaseng negosyo, ang advertisement o komersiyal ang pinakaimportante para ipabatid sa madla ang tungkol sa negosyo.
14 Paghambingin ang Hanay A at B. Pagtapatin ang magkatugma. Isulat ang titik ng tamang sagot sa kuwaderno. Hanay A Hanay B 1. Vulcanizing Shop a. Pag-ayos ng bahay 2. Home Carpentry b. Pag-ayos ng gulong 3. Tahian ni Aling Josefa c. Pag-ayos ng sirang gamit sa bahay 4. School Bus Services d. Pananahi ng damit 5. Electrical Shop e. Pagsundo at paghatid ng mga bata sa eskuwelahan 1. Magmasid sa inyong pamayanan. Anong mga negosyo ang makikita rito? 2. Base sa iyong naitala, pumili ng isa at kapanayamin ang namamahala. Itanong ang sumusunod at iulat sa klase: 1. Sino ang may-ari ng tindahan? 2. Ano ang pangunahing paninda? 3. Paano ipinagbibili ang mga paninda? 4. Ano ang kabutihang hatid ng negosyo sa kanilang pamilya?
15 Entrep Aralin 4 ENTREPRENUERS SA KOMUNIKASYON AT TEKNOLOHIYA Nilalaman: Sa araling ito, matututuhan natin ang mga entrepreneur sa larangan ng komunikasyon at teknolohiya. Aalamin natin ang kanilang mga katangiang naging dahilan ng kanilang tagumpay. Layunin: 1. Naiisa-isa ang mga kilalang entrepreneur sa internet 2. Naihahambing ang mga entrepreneur sa internet 3. Naisasagawa ang pangkatang gawain Mark Zuckerberg Larry Page Sergey Brin Chad Hurley ENTREPRENEURS
16 Jawed Karim Steve Chen 1. Kilala mo ba ang mga nasa larawan? Alam mo ba kung ano ang mga nagawa ng mga ito sa Internet? a. Mark Zuckerberg b. Larry Page at Sergey Brin c. Chad Hurley, Steve Chen, at Jawed Karim 2. Ano-anong mga websites ang paborito mong tingnan sa Internet? Bakit gusto mo itong tingnan? 3. Mayroon ka bang sariling website? 4. Gumagamit ka ba ng mga social networking sites katulad ng Facebook o Twitter? 5. Anong search engine ang ginagamit mo upang maghanap ng impormasyon sa Internet? Basahin ang mga talata. FACEBOOK – Ang Bilyong Dolyar na Ideya Ano ang iyong gagawin kung ikaw ay may isang milyong dolyar? Bibili ka ba ng bahay? Maglalakbay ka ba sa buong mundo? Paano kung mayroon kang mas malaking halaga ng pera? Ano ang gagawin mo? Ito ba ay babalewalain mo lang gaya ng ginawa ni Mark Zuckerberg? Si Mark Zuckergerg ay ang tagapagtatag at Chief Excutive Officer (CEO) ng Facebook, ang pinakasikat na social networking site na nag-umpisa sa Estados Unidos. Siya ay isang estudyante ng kolehiyo sa Harvard University sa Cambridge, Massachusetts noong madiskubre niya ang website noong 2004. Nakilala sa buong mundo ang website na nagsimula sa loob ng kaniyang kuwarto sa dormitoryo. Nang umpisahan niyang gawin ang site, ang mga
17 miyembro nito ay mga estudyante ng Harvard. Ang kasikatan nito ay lumaganap at ang ibang paaralan sa hilagang silangan ng Estados Unidos ay naisama. Ngayon, milyon-milyong estudyante ang gumagamit sa kaniyang website na kinilalang isa sa pinakapopular na binibisitang site sa Internet. Sa kaniyang edad na 23 taon gulang, si Mark ay nagkaroon ng pagkakataong ang hindi kayang gawin ng ibang tao – ang maging tagapamuno ng kaniyang kompanya. Ang mga estudyante sa kolehiyo at hayskul ay gumagamit ng Facebook para makipag-usap sa kanilang mga kaibigan, makipagpalitan ng impormasyon at mag-share ng kanilang mga larawan. Ang gagamit ng website ay hindi nagbabayad ng pera para gumawa ng kanilang tinatawag na “Profiles.” Lahat ng kinikita ay galing sa advertising. Maraming ibang kompanya ang bali-balitang interesado na bilhin ang Facebook. Ilang taon lamang nang kaniyang umpisahan ang kaniyang kompanya, nilapitan siya ni Terry Semel na CEO ng Yahoo! Bibigyan ni Terry si Mark ng isang bilyong dolyar para ibenta sa Yahoo! ang Facebook. Hindi ito tinanggap ni Mark dahil sa kaniyang orihinal na intensiyon. Minsan nasabi niya, “Alam ko ang kahalagahan ng aking kompanya, maaaring bumaba, ngunit itinayo ko ito hindi para bilhin ng ibang kompanya”. Maaaring siya ay matalino sa kaniyang desisyon. Sa ngayon, may haka-haka na ang Facebook ay nagkakahalaga ng bilyong dolyar gaya ng kompanya ng Microsoft. Maraming interesadong magkaroon ng hati sa kompanya ni Mark. Ang ibang mga pribadong investment firms ay interesado rin. Ngayon, ang Facebook ay maibebenta ng higit sa 15 bilyong dolyar kung magbago ang isip ni Mark at ibenta ito. Siguro, kontento na lamang si Mark na magtrabaho sa kaniyang opisina sa Palo Alto, California sa puso ng Silicon Valley. A. Maghanap ka ng kapartner. Pag-usapan kung sino ang mga magbabasa at sino ang magtatanong.
18 Ang Mabilis na Pag-angat ng YouTube.com Noong Pebrero 2005, tatlo sa mga dating magkakatrabaho galing sa PayPal ay nag-umpisa ng website na tinawag na YouTube. Sina Chad Hurley, Steve Chen, at Jawed Kim ang nag-simula ng kanilang kompanya sa garahe. Lahat sila ay nakatapos ng kolehiyo. Nag-aral si Chad sa University of Pennsylvania, sina Steve at Jawed ay parehong nag-aral ng Siyensiya sa University of Illinois. Ang YouTube ay biglang naging isa sa mga kilalang websites sa buong mundo. Ito ay patuloy na nasa listahan ng sampung pinakabinibisitang sites. Dahil sa pumapailanlang na kasikatan, ang tatlo ay nakalipat mula sa maliit nilang gusali sa San Mateo patungo sa malaking gusali sa San Bruno, California. Ang paggamit ng YouTube ay walang bayad. Kumikita ang YouTube sa pamamagitan ng kompanya na nagbabayad ng advertising sa websites na naaabot ng milyon-milyong tagapanood. Sa pangkalahatan, ang website ay nagpapahintulot sa mga gumagamit nito na mapanood ang video clips ng isang pelikula, telebisyon, o industriya ng musika o orihinal na videos na nai-upload ng iba pang mga gumagamit nito. Pagkatapos lamang ng isang taon at walong buwan, noong Nobyembre 2006, ang tatlong may-ari ay nagpahayag na kanilang ibebenta ang YouTube sa Google na naitalang 1.65 bilyong dolyar ang halaga. Tanong: Ang kapartner mo ang magtatanong tungkol sa nabasa, gabay ang sumusunod na tanong: 1. Sino ang nagtatag ng kompanya? 2. Ano ang kompanyang naitatag? 3. Saan ang tanggapan ng kompanya? 4. Kailan nag-umpisa ang kompanya? 5. Bakit tanyag/sikat ang site?
19 B. Basahin ang talata. Ipabasa ito sa iyong kapartner, at ikaw naman ang magtatanong gamit ang mga naibigay na tanong. Proyektong Pananaliksik para sa Multi-Bilyong Dolyar Ang Google ay inumpisahan ng dalawang graduate students ng Stanford University, sina Larry Page at Sergey Brinn. Sila ay kumukuha ng kanilang PhD nang kanilang nabuo ang proyektong nagresulta sa Google. Naniniwala sila na ang pagkakaroon ng maraming link galing sa ibang importanteng sites sa Internet ay magiging mahalaga kaugnay sa isang taong nagsasaliksik. Ginawa nila ang kanilang pag-aaral sa loob ng kampus, ngunit lumipat sila sa labas at nakisali sa kompanya ng kanilang kaibigan sa Menlo Park, California. Ngayon, milyon-milyon ang gumagamit at bumibisita sa google.com araw-araw para magsaliksik sa Internet. Marami ang nalilibang dito dahil libre lang ito. Ang Google ay kumikita mula sa advertising. Sina Larry at Sergey ay di nakatapos ng kanilang graduate school, ngunit sila ngayon ang dalawang pinakasikat sa Silicon Valley – at tahanan ng kompanyang panteknolohiya. Tanong: 1. Sino ang nagtatag ng kompanya? 2. Anong kompanyang ang naitatag? 3. Saan ang lokasyon ng kompanya? 4. Kailan nag-umpisa ang kompanya? 5. Bakit sikat ang site? Ang buhay bilang mga mamamayan ng web ay maaaring maging mapagpalaya at nakakapagbigay-kakayahan, ngunit nangangailangan din ng ilang sariling pag-iingat.Tulad ng kagustuhan nating malaman ang iba’t ibang pangunahing katotohanan bilang mga mamamayan ng ating pisikal na kapaligiran – kaligtasan ng tubig, mga pangunahing serbisyo, mga lokal na negosyo – napakahalagang maunawaan ang katulad na hanay ng impormasyon tungkol sa ating mga buhay sa online.
20 A. Alin ang angkop na katumbas? Pillin ang tamang sagot at isulat sa kuwaderno. _____1. Milyon a. CEO _____2. Bilyon b. 1,000,000 _____3. Chief Executive Officer c. 1,000,000,000 B. Alamin ang mga kahulugan ng mga nasa kaliwang hanay upang malaman ang kasingkahulugan nito. _________1. nakatuklas a. nagtatag ng kompanya _________2. intensiyon b. ipagbili _________3. ibenta c. website _________4. tagapamuno d. ninanais _________5. kuntento e. ang may gawa _________6. site f. pera _________7. kinikita g. wala nang mahihiling C. Sagutan ang mga tanong batay sa nabasa. 1. Kung ikaw ay kumikita, anong bagay ang tinatanggap mo? 2. Kung ang isang bagay ay haka-haka lang, ito ba ay totoo o hindi? Oo o hindi? 3. Kung ang isang bagay ay pinakasikat, gaano ito kakilala? 4. Ang orihinal ba ay ang una, ang pangalawa o pangatlo? 5. Kung meron kang kahati sa isang bagay, solo mo ba ito o hindi? 6. Anong negosyo sa tingin mo ang makikita sa Silicon Valley? Magsaliksik pa sa Internet tungkol sa ibang entrepreneur. Pangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay mag-uulat tungkol sa nasaliksik nilang entrepreneur.
21 MATAGUMPAY NA ENTREPRENEUR SA ATING BANSA Entrep Aralin 5 Nilalaman: Sa araling ito, pag-aaralan natin at kikilalanin ang mga entrepreneur na naging matagumpay sa ating bansa. Malalaman natin ang kanilang mga negosyo na naging maunlad dahil sa kanilang pagpupunyagi upang maging matagumpay sa larangang kanilang pinasok. Layunin: 1. Nakikilala ang matatagumpay na entrepreneur sa bansa 2. Napapahalagahan ang mga kuwento ng pag-asenso na naranasan sa pamamagitan ng indibidwal at sama-samang pagkilos 3. Natitiyak ang mga pamamaraang maaaring gawin para sa maunlad na negosyo Mga Entrepreneur Mga Negosyo Lucio Tan Siya ang nagmamay-ari ng Philippine Airlines na pangunahing paliparan sa bansa. Siya rin ang nasa likod ng Asia Brewery at Fortune Tobacco.
22 Eduardo “Danding” Cojuangco Siya ang punong tagapamahala ng San Miguel Corporation, ang pinakamalaking korporasyon ng pagkain, inumin at iba pang produkto na may mga tanggapan pa sa China, Indonesia, Malaysia, Thailand, at Vietnam. Lolita Hizon Ang Pampanga’s Best ang nangunguna sa pagbebenta ng tocino at iba pang produktong gawa sa karne. Cecilio Pedro Si Cecilio Pedro ang sinasabing isa sa mga matagumpay na negosyante sa Pilipinas. Siya ang nagmamayari ng Hapee Toothpaste. Ang kaniyang pagiging malikhain sa paggawa ng panlinis ng ngipin ang naging susi sa kaniyang pagiging maunlad. Alfredo Yao Ang paglalagay ng juice sa pakete ay naisip ni Alfredo Yao noong 1980. Nagsimula ang interes niya sa negosyo sa pagpapakete hanggang naisip niya ang pagpapakete ng juice na Zest-O.
23 Socorro Ramos Nagsimula ang National Bookstore sa isang barong-barong ng pamilyang Ramos pagkatapos ng pananakop ng mga Hapon sa Maynila. David Consunji Si David Consunji ay ang namamahala sa pinakamalaking kompanya sa konstruksiyon sa bansa na gumagawa ng mga produktong konkreto at mga gawaing elektrikal. Ang DMCI Holdings Inc. ay abala rin sa paggawa ng mga konstruksiyon at pangangasiwa at pamumuhunan ng mga power plant. John Gokongwei Jr. Umabotangkitaniyasa680milyongdolyar noong 2008. Ang kaniyang mga ari-arian ay iba-iba gaya ng; pananalapi, kemikal na galing sa petrolyo, pagpapalipad ng eroplano tulad ng Cebu Pacific Air, telekomunikasyon tulad ng Digital CommunicationsPhilippines,pagpapalaki ng mga baboy, tulad ng Universal Robina Corporation, at pagnenegosyo sa lupa tulad ng Robinson’s Land. Tony Tan Caktiong Noong 1975, napagpasiyahan ni Tony at ng kaniyang mga kapatid na lalaki na magtayo ng isang ice cream parlor hanggang ito’y lumago at nabuo ang pinakamalaking kainan sa bansa. Ito ang Jollibee.
24 Manny Villar Siya’y nagsimula sa kapital na Php10,000 na ginamit sa pagpapatayo ng isang maliit na negosyong pangkonstruksiyon na kinalaunan ay lumaki at naging isang malawakang proyektong pabahay. Henry Sy Hawak niya ang ilan sa mga nangungunang bangko sa bansa: ang Banco de Oro at China Banking Corporation. Siya rin ang kinilalang pinakamamayamang negosyante noong 2008 dahil sa paglaki ng kita ng mga bangko at ng SM supermalls na kaniyang pagmamay-ari. Ayon kay Dr. Stephen Krauss, isang sikat na dermatologist sa Atlanta, dapat daw nating tandaan ang limang elemento ng tagumpay. 1. VISION – marapat na ating tukuyin kung ano ang gusto nating marating sa buhay. 2. ESTRATEHIYA – upang matupad natin ang ating pangarap sa buhay ay dapat na mayroon tayong malinaw na layunin at plano. 3. TIWALA SA SARILI – kailangang magkaroon ng tiwala sa sarili ng kakayahan. Dapat nating alamin ang magaganda nating katangian na tutulong sa atin upang makamit natin ang ating pangarap sa buhay.
25 4. TIYAGA – “Kung may tiyaga, may nilaga.” Ito ang kasabihan na dapat nating tandaan. Ang mga pagkabigo natin sa buhay ay dapat hindi maging dahilan upang panghinaan ng loob. Ipagpatuloy natin ang pagtitiyaga dahil ito ang susi sa tagumpay. 5. PAGTUTUWID SA PAGKAKAMALI – Kailangang matuto sa mga naging pagkakamali. May mga maidaragdag ka bang elementong iyong natutuhan sa mga kuwentong iyong nabasa sa modyul na ito? Magbigay ng tatlo: 1. ____________________________________________ 2. ____________________________________________ 3. ____________________________________________ Punan ang dayagram ng mga pangalan ng entrepreneur o negosyanteng tinalakay. Isulat sa kuwaderno EntrepreneurEntrepreneur
26 Hindi sagabal ang kahirapan upang maging matagumpay sa buhay. Maaaring indibidwal o sama-samang pagkilos ang susi sa tagumpay. Ang tagumpay ay hindi batay sa suwerte kundi sa ilang hakbang na maaaring gawin ng indibidwal o grupo. A. Isulat sa papel ang titik ng wastong sagot. 1. Nagsimula ang National Bookstore sa isang barong- barong, sa pamumuno ni __________. a. Henry Sy c. Socorro Ramos b. Andrew Tan d. Lucio Tan 2. Ang namamahala sa pinakamalaking kompanya sa konstrukisyon sa bansa na gumagawa ng mga produktong kongkreto at mga gawaing elektrikal. Ang DMCI Holdings Inc. ay abala rin sa paggawa ng mga konstruksiyon, pangangasiwa at pamumuhunan ng mga power plant. a. David Consunji c. Tony Tan Caktiong b. Alfredo Yao d. Manny Villar 3. Sinasabing isa sa mga matagumpay na negosyante sa Pilipinas. Siya ang nagmamay-ari ng Hapee toothpaste. Ang kaniyang pagiging malikhain sa paggawa ng panlinis ng ngipin ang naging susi sa kaniyang pagiging maunlad. a. Manny Villar c. Cecilio Pedro b. Tony Tan Caktiong d. Socorro Ramos 4. Siya ang punong tagapamahala ng San Miguel Corporation, ang pinakamalaking korporasyon ng pagkain, inumin at iba pang produkto na may mga tanggapan pa sa China, Indonesia, Malaysia, Thailand, at Vietnam.
27 a. David Consunji c. Henry Sy b. Socorro Ramos d. Danding Cojuangco 5. Siya ang nagmamay-ari ng Philippine Airlines na pangunahing paliparan sa bansa. Siya rin ang nasa likod ng Asia Brewery at Fortune Tobacco. a. Danding Cojuangco c. Henry Sy b. Lucio Tan d. Andrew Tan B. Paghambingin ang HanayAat Hanay B. Isulat ang titik ng tamang sagot sa kuwaderno. Hanay A Hanay B 1. Danding Cojuangco A. Aklatan 2. Socorro Ramos B. Konstruksiyon at power plant 3. Lucio Tan C. Sa pananalapi, kemikal na galing sa petrolyo 4. Henry Sy D. Panlinis ng ngipin 5. David Consunji E. Pinakanangungunang bangko sa bansa 6. Tony Tan Caktiong F. Juice 7. Alfredo Yao G. Kainan hango sa Bee 8. Cecilio Pedro H. Produkto gawa sa karne 9. John Gokongwei Jr. I. Pinakamalaking korporasyon ng pagkain 10. Lolita Hizon J. Pinakaunang kompanya ng eroplano Isabuhay ang natutuhan sa aralin. Kung ikaw ay isang entrepreneur, anong negosyo ang iyong sisimulan?Anong elemento ng tagumpay ang iyong isasaalang-alang at bakit? Gumawa ng talata at ihayag sa klase.
28 Entrep Aralin 6 ANG KAHALAGAHAN NG ENTREPRENUERSHIP Nilalaman: Sa araling ito, tatalakayin natin ang kahalagahan ng entrepreneurship sa kontekstong madali nating mauunawaan. Tatalakayin din ang sariling mga kakayahan na magagamit sa paghahanapbuhay. Layunin: 1. Nabibigyang kahulugan ang kontekstong entrepreneurship 2. Naipagmamalaki ang mga katangian ng isang entrepreneur 3. Nakikilala ang sariling kakayahan na makakatulong sa paghahanapbuhay Ang salitang entrepreneur ay hango sa salitang French na entreprende na nangangahulugang “isagawa.” Ang isang entrepreneur ay isang indibidwal na nagsasaayos, nangangasiwa at nakikipagsapalaran sa isang negosyo. Dapat magkaroon ang isang nagnanais maging entrepreneur ng determinasyon, kaalaman ENTREPRENEURSHIP
29 sa negosyo, at marketing skills upang ang produkto ay maging kapakipakinabang, serbisyo at maganda, at kumikita ang negosyo/ kabuhayan ay kumikita. Kahalagahan ng entrepreneur: 1. Ang mga entrepreneur ay nakakapagbigay ng mga bagong hanapbuhay. 2. Ang mga entrepreneur ay nagpapakilala ng mga bagong produkto sa pamilihan. 3. Angmgaentrepreneuraynakakadiskubrengmgamakabagong paraan na magpahusay ng mga kasanayan. 4. Ang mga entrepreneur ay nakapaghahatid ng bagong teknolohiya, industriya, at produkto sa pamilihan. 5. Ang entrepreneur ay nangungunang pagsamahin ang mga salik ng produksiyon tulad ng lupa, paggawa, at puhunan upang makalikha ng produkto at serbisyo na kailangan sa ekonomiya ng bansa. Punan ang dayagram ng mga kahalagahan ng isang entrepreneur. Ilagay sa kuwaderno. Kahalagahan ng entrepreneur Kahalagahan ng entrepreneur
30 Mahalaga ang pagiging entrepreneur sa pag-unlad ng kabuhayan. A. Ano sa mga kahalagahan ng entrepreneur ang maisasabuhay mo? Paano mo ginagamit ang mga ito para sa iyong sariling kagalingan? Ipaliwanag ang sagot sa kuwaderno. B. Ibigayangsarilingkahuluganatkahalagahanngentrepreneurship. Isulat sa notbuk. Pangkatin ang ang sarili sa dalawa. Maghanap at mag-ipon ng mga bagay sa loob ng silid-aralan na maaaring ipagbili ng isang entrepreneur. Bigyan ng presyo o halaga ang bawat isang naipong gamit. Isulat sa Pisara ang Halimbawa: Panyo – Php15.00 Lapis – Php5.00 Red ballpen – Php8.00 1 pad paper – Php1.00 at iba pa. ___________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ ________________________________________________________________.
31 Dalhin ng lider ng pangkat ang mga bagay sa harap. Ipakita sa guro. Bilangin ang mga bagay na nakuha ng pangkat at ang katumbas na halaga ng kabuuang na nakuha. Ang makakakuha ng pinakamataas na halaga ang siyang mananalo. Nilalaman: Dapat maging ligtas at kapakipakinabang sa lahat ang paggamit ng kagamitan at pasilidad sa Information and Communication Technology (ICT) katulad ng computer, email, at internet. Kailangang mahusay na mapag-aralan ang mga gabay sa ligtas at responsableng paggamit ng computer, internet, at email sa paaralan. Layunin: 1. Nabibigyang-kahulugan ang ICT at ang kahalagahan nito 2. Naipaliliwanag ang mga panuntunan sa paggamit ng computer, internet, at email 3. Nakabubuo ng mga patakaran na dapat sundin sa ligtas at responsableng paggamit ng computer, internet, at email KAYA MO NA BA? Bago simulan ang gawain, subukin mong gawin ang sumusunod. Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ng thumbs down icon kung HINDI.
32 Kasanayan sa Ligtas at Responsableng Paggamit ng Computer, Internet, at Email 1. Natitiyak na ligtas at maayos ang pinaglalagyan ng computer. 2. Nakauupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa tuwing gumagamit ng computer. 3. Nakakasaliksik ng impormasyon sa mga sites sa internet. 4. Natutukoy ang mga panganib na dulot ng paggamit ng Internet at nakaiiwas dito. 5. Nakapagse-share o nagpapamahagi ng files sa mga kamag-aral upang makatulong sa paggawa ng takdang-aralin 6. Nakasusunod sa mga gabay na pinagkasunduan sa responsableng paggamit ng computer, internet, at email 1. Ano-ano ang mga kagamitang nakikita mo sa bahay, paaralan, at mga lugar-pasyalan na produkto ng makabagong teknolohiya? 2. Makatutulong ba ang pagkakaroon ng mga kagamitang ito? Bakit? Tumutukoy ang Information Technology sa mga pamamaraan, kasangkapan, at teknolohiya na tumutulong sa mga tao upang makakuha ng impormasyon, maproseso ito, maitago, at maibahagi. Itinuturing din itong Sining at Agham ng pagtatala (recording), pag-iingat (storage), pagsasaayos (organizing) pakikipagpalitan (exchange), at pagpapalaganap ng impormasyon (information dissemination). Kasiya-siyang gawain ang paggamit ng computer, internet, at email.
33 Ngunit, may kalakip na mga salik ang paggamit ng mga ito. Ang ilan sa mga ito ay: • Exposure o pagkalantad ng mga di-naaangkop na materyales. o Maaari kang makakita ng materyales na tahasang seksuwal, marahas, at ipinagbabawal o ilegal. • Viruses, Adware, at Spyware o Maaaring makakuha ng mga virus sa paggamit ng Internet na maaaring makapinsala sa mga files at memory ng computer at makasira sa maayos nitong paggana. • Paniligalig at Pananakot o Harassment at Cyber bullying o Maaari ka ring makaranas ng cyber bullying o malagay sa peligro dahil sa pakikipag- ugnayan sa mga hindi kakilala. • Pagnanakaw ng Pagkakakilanlan o Identity Theft o Angnaibahagimongpersonal na impormasyon ay gamitin ng ibang tao sa paggawa ng krimen. Maaaring ding makuha ang impormasyon na hindi mo nalalaman o binibigyang pahintulot. Ito ang tinatawag na identity theft o fraud.
34 Ang pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa wastong paraan upang makaiwas sa mga panganib sa paggamit ng kompyuter, internet at email ay maaaring makatulong na manatiling ligtas online. Narito ang ilang pamamaraan: • Tiyakin/Itakda kung aling websites ang maaaring bisitahin, at kung gaano katagal maaaring gumamit ng kompyuter, internet, at email. • Magpa-install o magpalagay ng internet content filter. Magagamit ito upang ang mga kapaki-pakinabang na nilalaman lamang ang matitingnan at maida-download gamit ang internet. • Makipag-ugnayan lamang sa mga kakilala o kaibagan sa online. Sundin ang tamang panuntunang itinakda sa paggamit ng mga social networking, instant messaging, email, online gaming, at webcam. Ang ilan sa mga kasiya-siya at tamang pamamaraan sa paggamit ng computer, internet, at email ay ang sumusunod: • Tiyakin/itakda kung aling websites ang maaaring bisitahin at kung gaano katagal maaaring gumamit ng kompyuter, internet at email. • Magpa-install o magpalagay ng internet content filter. Magagamit ito upang ang kapakipakinabang na nilalaman lamang ang mababasa at maida-download gamit ang Internet. • Makipag-ugnayan lamang sa mga kakilala o kaibigan tuwing online. Sundin ang tamang gabay na itinakda sa paggamit ng mga social networking, instant messaging, email, online gaming, at webcam.
35 Ilang Bagay na Dapat Isaalang-alang Para sa Ligtas na Paggamit ng Internet Magkaroon ng malinaw na patakaran ang paaralan sa paggamit ng kompyuter, internet, at email. Ipagbawal ang pagdadala ng anumang pagkain o inumin sa loob ng computer laboratory. Alamin ang pagkakaiba ng publiko at pribadong impormasyon. Ingatan lahat ng kagamitan sa loob ng computer laboratory. Sundin ang mga direksiyon ng guro tungkol sa tamang paggamit ng anumang kagamitan. Ang pasilidad ng internet ay para sa layuning pang- edukasyon lamang. I- access o buksan ang internet sa pahintulot ng guro. Bisitahin lamang ang mga aprobadong sites sa internet. Huwag maglathala, magbigay, o mamahagi ng anumang personal na impormasyon tungkol sa iyo o sa ibang tao (katulad ng tirahan, email address, telepono). Ipinagbabawal ang paggamit ng chat rooms na maaaring magdulot ng kapahamakan para sa mag-aaral. Gamitin lamang ang mga ligtas na search engine sa internet. Halimbawa: www.kidzui.com www.kids.aol.com www.surfnetkids.com Pumili ng password na mahirap mahulaan, at palitan ito kung kinakailangan. Huwag ibigay ang password kaninuman (maliban sa mga magulang) at siguraduhing naka- log-out ka bago patayin o i-off ang kompyuter. I-shut-down ang kompyuter at i-off ang koneksiyon ng internet kung tapos nang gamitin ang mga ito. Huwag hayaang nakabukas ang mga ito kapag hindi ginagamit. Magkaroon ng malinaw na patakaran ang paaralan sa paggamit ng kompyuter, Internet, at email. Ipagbawal ang pagdadala ng anumang pagkain o inumin sa loob ng computer laboratory. Alamin ang pagkakaiba ng publiko at pribadong impormasyon. Ingatan lahat ng kagamitan sa loob ng computer laboratory. Sundin ang mga direksyon ng guro tungkol sa tamang paggamit ng anumang kagamitan. Ang pasilidad ng Internet ay para sa layuning pang-edukasyon lamang. I-access o buksan ang Internet sa pahintulot ng guro. Bisitahin lamang ang mga aprobadong sites sa Internet. Huwag maglathala, magbigay o mamahagi ng anumang personal na impormasyon tungkol sa iyo o sa ibang tao (katulad ng tirahan, email address, o telepono). Ipinagbabawal ang paggamit ng chat rooms na maaaring magdulot ng kapahamakan para sa mag-aaral. Gamitin lamang ang mga ligtas na search engine sa internet. Halimbawa: www.kidzui.com www.kids.aol.com www.surfnetkids.com Pumili ng password na mahirap mahulaan, at palitan ito kung kinakailangan. Huwag ibigay ang password kaninuman (maliban sa mga magulang) at siguraduhing naka- log-out ka bago patayin o i-off ang kompyuter. I-shut down ang kompyuter at i-off ang koneksiyon ng internet kung tapos nang gamitin ang mga ito. Huwag hayaang nakabukas ang mga ito kapag hindi ginagamit. Ilang Bagay na Dapat Isaalang-alang Para sa Ligtas na Paggamit ng Internet
36 Gawain A: Tseklist sa Tamang Posisyon sa Paggamit ng Computer 1. Hahatiin kayo sa anim na grupo. Mauupo sa harap ng computer ang isang kasapi mula sa bawat pangkat. Gayahin ang posisyon ng mag-aaral sa larawan. Nagpapakita ito ng wastong posisyon ng bawat bahagi ng katawan sa gagamit ng computer. 2. Gamit ang tseklist upang, tiyakin kung umaayon ang mga ito sa pamantayan ng tamang paggamit ng computer:
37 PAMANTAYAN SA TAMANG PAGGAMIT NG COMPUTER Isagawa ang mga sumusunod. Lagyan ng tsek () ang hanay ng icon na napili. 1. May sandalan ang upuan at maaaring i-adjust ang taas nito. 2. Habang nagta-type,mas mababa nang kaunti ang keyboard sa kamay. 3. Bahagyang nakaangat ang kabilang dulo ng keyboard. 4. Nakaupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa. 5. Tama lang at hindi masyadong mahigpit ang pagkakahawak sa mouse at naiki-click ito nang mabilis. 6. Walang liwanag na nakatapat sa screen ng monitor. 7. Tinaasan o binabaan ang liwanag o brightness ng monitor hanggang sa maging komportable na ito sa iyong paningin. Gawain B: Mag-Skit Tayo… 1. Bumuo ng anim na grupo. 2.Ang bawat grupo ay tatalakay tungkol sa responsableng paggamit ng computer, internet, email, at ang mga kaakibat na panganib na dulot nito. Tingnan ang pagkakaayos ng grupo batay sa paksang tatalakayin sa ibaba: a. Pangkat 1 at 2: Responsableng Paggamit ng Computer b. Pangkat 3 at 4: Repsonsableng Paggamit ng internet c. Pangkat 5 at 6: Responsableng Paggamit ng Email 3. Gumawa ng skit o anumang uri ng presentasyon na tumatalakay sa responsableng paggamit ng computer, internet, at email. Ipakita ito sa klase.
38 Gawain C: Mga Gabay para sa Kasiya-siya at Responsableng Paggamit ng Internet 1. Makibahagi sa talakayan tungkol sa mga gabay para sa ligtas at responsableng paggamit ng internet. 2. Isulat sa graphic organizer sa ibaba ang mahahalagang alalahanin para sa ligtas at responsableng paggamit ng internet. Gawain D: Patakaran: Gawin Natin . . . Dapat Nating Sundin . . • Gamit ang dating grupo sa Gawain D, gumawa ng tigtatlong patakaran para sa sumusunod: a. Pangkat 1 at 2: Patakaran sa Paggamit ng Computer b. Pangkat 3 at 4: Patakaran sa Paggamit ng internet c. Pangkat 5 at 6: Patakaran sa Paggamit ng Email • Isulat sa strips ng kartolina ang bawat patakarang mabubuo at idikit ang mga ito sa pader ng computer room. Patakaran sa Paggamit ng Computer Patakaran sa Paggamit ng Internet Patakaran sa Paggamit ng Email
39 A. Isulat sa notbuk ang T kung tama ang pahayag at M naman kung mali. ______1. Makatutulong sa mabilis na pagpapadala at pagkuha ng impormasyon ang paggamit ng mga ICT equipment at gadgets. ______2. Dapat gumamit ng internet sa paaralan anumang oras at araw. ______3. Maaaring magbigay ng personal na impormasyon sa taong nakilala mo gamit ang Internet. ______4. Dapat ipaalam sa guro ang mga nakita mo sa internet na hindi mo naiintindihan. ______5. Ibigay ang password sa kamag-aral upang magawa ang output sa panahong liliban ka sa klase. B. Piliin ang pinakamabuting sagot ayon sa mga dapat isaalang- alang sa paggamit ng computer. 1. Pagpasok sa computer laboratory, ang dapat kong gawin ay: a. buksan ang computer, at maglaro ng online games b. tahimik na umupo sa upuang itinalaga para sa akin c. kumain at uminom 2. May nagpapadala sa iyo ng hindi naaangkop na “online message,” ano ang dapat mong gawin? a. Panatilihin itong isang lihim. b. Tumugon at hilingin sa nagpadala sa iyo na huwag ka na niyang padalhan ng hindi naaangkop na mensahe. c. Sabihin sa mga magulang upang alertuhin nila ang Internet Service Provider. 3. Sa paggamit ng internet sa computer laboratory, alin sa mga ito ang dapat gawin? a. Maaari kong i-check ang aking email sa anumang oras na naisin ko. b. Maaari akong pumunta sa chat rooms o gamitin ang instant messaging para makipag-ugnayan sa aking mga kaibigan. SUBUKIN MO
40 c. Maaari ko lamang gamitin ang internet at magpunta sa aprobado o mga pinayagang websites kung may pahintulot ng guro. 4. Kapag may humingi ng personal na impormasyon tulad ng mga numero ng telepono o address, dapat mong: a. ibigay ang hinihinging impormasyon at magalang na gawin ito. b. i-post ang impormasyon sa anumang pampublikong websites tulad ng Facebook, upang makita ninuman. c. iwasang ibigay ang personal na impormasyon online, dahil hindi mo batid kung kanino ka nakikipag-ugnayan. 5. Nakakita ka ng impormasyon o lathalain sa computer na sa iyong palagay ay hindi naangkop, ano ang dapat mong gawin? a. Huwag pansinin. Balewalain. b. I-off ang computer at sabihin ito sa iyong kaibigan. c. Ipaalam agad sa nakatatanda. Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ng thumbs down icon kung HINDI. Kasanayan sa Ligtas at Responsableng Paggamit ng Computer, Internet, at Email 1. Natitiyak na ligtas at maayos ang pinaglalagyan ng computer. 2. Nakauupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa tuwing gumagamit ng computer. 3. Nakahahanap ng impormasyon sa mga safe at recommended sites sa internet. 4. Natutukoyangmgapanganibnadulotngpaggamit ng internet at nakaiiwas dito. 5. Nakapagse-share ng files sa mga kamag-aral upang makatulong sa paggawa ng takdang-aralin. KAYA MO NA BA?
41 Kasanayan sa Ligtas at Responsableng Paggamit ng Computer, Internet, at Email 6. Nakasusunodsamgapatakarangpinagkasunduan sa responsableng paggamit ng computer, internet, at email. Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ng araling ito. Reyes,C.(1945-Kasalukuyan).AngInformationandCommunications Technology (ICT) at ang Neokolonyal na Edukasyon sa Pilipinas. “Intellectual Property Education”. mula sa http://www.wikepedia. org/wiki intellectual_property_education “IT and E-Commerce.” IBON Facts and Figures 24, blg. 3 (15 Pebrero 2011). Clifford, E. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix Publishing House, 2010 Mendoza, J. Lesson 1: Computer Safety Guidelines. Spreadsheets and Data Bases: MS Excel and MS Access; Navarro, L. A. Spreadsheets and Databases. Philippines: Jemma, Inc., 2007. Pinagkunan ng Larawan http://excitable.me/wp-content/uploads/2013/10/ Computer_ Posture.png MGA SANGGUNIAN
42 ANG MGA PANGANIB NA DULOT NG MALWARE AT COMPUTER VIRUS ICT Aralin 8 Nilalaman: Malaki ang pakinabang sa atin ng paggamit ng internet. Sa pag-aaral,nagagamitnatinitosapagsasaliksikngmgaimpormasyon sa paksang-aralin. Nakakapagpalitan tayo ng mga mensahe at nakakukuha ng mga larawan, awitin, video, at iba pang bagay na nagagamit sa pag-aaral. Subalit may panganib na kaakibat ang patuloy na paggamit ng internet. Isa na rito ang pagkalat ng malware at computer virus. Mahalagang malaman kung ano ang mga ito. Paano kumakalat at paano ito maiiwasan. Layunin: 1. Nabibigyang kahulugan ang malware at computer virus 2. Natutukoy kung ang isang computer ay may malware at virus 3. Naipaliliwanag ang mga dahilan kung bakit nagkakaroon ng computer virus 4. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano maiwasan at matatanggal ang malware at computer virus Taglay mo na ba ang sumusunod na kasanayan? Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ng thumbs down icon kung HINDI. Kasanayan 1. Naipaliliwanag kung ano ang virus at malware. 2. Natutukoy ang computer na may virus. KAYA MO NA BA?
43 Kasanayan 3. Naiisa-isa ang mga paraan ng pagkalat ng malware. 4. Nakakapag-scan ng files. 5. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano makaiiwas sa virus at malware. 6. Nakagagamit at nakapagsasagawa ng update ng anti-virus software. Sagutin ang sumusunod na tanong: 1. Naranasan mo na bang magkasakit tulad ng sipon o ubo? 2. Paano mo ito nakuha? Nahawa ka lang ba? 3. Ano ang iyong pakiramdam nang magkaroon nito? 4. Paano ka gumaling sa iyong sakit? 5. Paano mo maiiwasan ang pagkakaroon ng sipon at ubo? Nagkakasakit din ang computer tulad ng tao. Kung paanong nagkakasakit ang tao nang dahil sa virus, gayundin ang computer. Tinatawag itong computer virus at malware.
44 Sagutin ang sumusunod na tanong: 1. Naranasan mo na ba ang biglang pagbagal at pagre-restart ng iyong computer? 2. Ano ang ginawa mo nang maranasan mo ito? 3. Ano sa iyong palagay ang dahilan ng pagbagal at pagre- restart ng iyong computer? Ang malware o malicious software ay idinisenyo upang makasira ng computer. Sa pamamagitan ng malware, maaaring ilegal na makuha ang sensitibong impormasyon mula sa computer. Ang mga halimbawa ng malware ay virus, worm, o trojan.
45 Ilang Karaniwang Uri ng Malware • Program na nakapipinsala ng computer at maaaring magbura ng files at iba pa. Mas matindi ito kaysa sa worm. Halimbawa nito ay W32 SFCLMOD. virus • Isang nakapipinsalang program sa computer na nagpapadala ng mga kopya ng sarili nito sa ibang mga computer sa pamamagitan ng isang network. Halimbawa: W32 SillyFDCBBY, W32Trresba. worm • Malware na nangongolekta ng impormasyon mula sa mga tao nang hindi nila alam.spyware • Software na awtimatikong nagpe-play, nagpapakita, onagda-downloadngmgaanunsiyooadvertisement sacomputer. adware • Malwarenanagtatalanglahatngmgapinindot sa keyboard keystrokes at ipinadadala ang mga ito sa umaatake upang magnakaw ng mga password at personal na data ng mga biktima. keyloggers • Software na may kakayahang tumawag sa mga telepono gamit ang computer kung ang dial-up modem ang gamit na internet connection. dialers • Isang mapanirang program na nakukunwaring isang kapaki-pakinabang na application ngunit pinipinsala ang iyong computer. Nakukuha nito ang iyong mahahalagang impormasyon pagkatapos mo itong ma-install. Halimbawa: JS Debeski Trojan. trojan horse
46 Ano ang computer virus? Ang computer virus ay isang uri ng programa na ginawa upang makapanira ng mga lehitimong aplikasyon o iba pang programa ng computer. Ito ay kusang umuulit at nagpaparami ng sarili. Karaniwan itong pumapasok sa mga computer nang walang pahintulot mula sa gumagamit o user. Paano ba malalaman na ang isang kompyuter ay may virus? Basahin at pag-aralan ang ilang paraan sa pagtukoy na may virus ang computer.
47 Gawain A: Malware . . . Iwasan! Ang sumusunod ay mga paraan kung paano maiiwasan ang pagkakaroon ng malware sa computer. Sagutan ang tseklist sa ibaba. Lagyan ng tsek () kung naisasagawa at ekis (X) kung hindi. Mga Paraan kung Paano Maiiwasan ang Pagkakaroon ng Malware sa Computer Oo Hindi 1. Pag-update ng computer at software. 2. Paggamit ng account na hindi pang-administrator. 3. Pagdadalawang-isip bago mag-click ng mga link o mag-download ng anumang bagay. 4. Pagdadalawang-isip bago magbukas ng mga attachment o larawan sa email. 5. Hindi pagtitiwala sa mga pop-up window na humihiling na mag-download ng software. 6. Pagiging maingat sa pagbabahagi ng files. 7. Paggamit ng anti-virus software. Gawain B: Pag-usapan Natin! 1. Makinig sa paliwanag ng guro tungkol sa dahilan kung bakit nagkakaroon ng virus at malware ang computer. 2. Magsulat ng tala sa iyong kuwaderno. 3. Punan ang diagram ng mga dahilan ng pagkakaroon ng virus at malware sa computer. Isulat ito sa mga pahabang piraso ng kartolina. Idikit ang mga pirasong ito sa diagram.
48 Mga Dahilan ng Pagkakaroon ng Virus at Malware sa Kompyuter . . . Gawain C: Puwede o Di-puwede? Banggitin ang salitang “Puwede” kasabay ng thumbs up na senyas kung ang pahayag ay mabuting gawin upang maiwasan ang pagkakaroon ng computer virus/malware. Sabihin naman ang “Di-puwede” kasabay ng thumbs down na senyas kung hindi ito nararapat gawin. Mga Dahilan ng Pagkakaroon ng Virus at Malware sa Computer
49 Pag-i-install o paglalagay ng libreng mga programa o toolbars ng mga browsers. Pagpapanatiling updated ng kompyuter at software. Paglalagay ng anti- virus na mapagkakatiwalaan Panonood ng malalaswang palabas sa internet. Pagrehistro sa mga kahina-hinalang website. Pagbubukas ng isang attachment sa email na naglalaman ng malware. Pag-iwas sa pag-download ng mga ilegal na kopya ng kanta, pelikula, at iba pa mula sa internet Pag-scan nang regular sa iyong kompyuter. Pag-iwas sa pagbukas ng mga email o mensahe na kahina-hinala. Pagbubukas ng attachment galing sa isang email o mensahe na hindi alam ang pinanggalingan o hindi kilala ang sender. Gawain D: Mag-Scan Tayo . . . 1. Panoorin ang guro habang siya ay na magsagawa ng scan sa files na nasa flashdrive gamit ang anti-virus software na naka- install sa computer. . .
50 2. Pakinggang mabuti ang paliwanag ng guro habang nag-iiscan ng files. 3. Gawin ng grupo ang paraan sa pag-iiscan ng computer gamit ang anti-virus software. Mahalaga ang kaalaman at kasanayan tungkol sa malware at virus sa kompyuter. Ang paglalagay ng anti-virus software at regular na pag-i-iscan ng mga dokumento at pagbubukas lamang ng websites na kapaki-pakinabang ay malaking tulong upang maiwasan ang pagkalat ng malware at virus sa ating kompyuter. Subukin Mo: Isulat sa notbuk ang T kung tama ang pahayag at M kung mali. _____1. Ang virus ay kusang dumarami at nagpapalipat-lipat sa mga document o files sa loob ng computer. _____2. Ang biglang pagbagal ng computer ay palatandaan na may virus ito. _____3. Ang worm ay isang malware na nangongolekta ng impormasyon mula sa mga tao nang hindi nila nalalaman. _____4. Ang malware ay anumang uri ng software na idinisenyo upang manira ng sistema ng computer. _____5. Ang Trojan Horse ay isang mapanirang programa na nagkukunwaring isang kapakipakinabang na aplikasyon. malware at virus sa computer. Ang paglalagay ng anti- virus software at regular na pag-iiscan ng mga dokumento at pagbubukas lamang ng websites na kapakinabangan ay malaking tulong upang maiwasan ang pagkalat ng malware at virus sa ating computer.
51 KAYA MO NA BA? Taglay mo na ba ang sumusunod na kasanayan? Lagyan ng tsek () ang thumbs up na hanay kung taglay mo na ito o ang thumbs down na hanay kung hindi pa. Kasanayan sa Virus at Malware 1. Naipaliliwanag kung ano ang virus at malware. 2. Natutukoy ang computer na may virus. 3. Naiisa-isa ang mga paraan ng pagkalat ng malware. 4. Nakapag-i-iscan ng files 5. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano makaiwas sa pagkakaroon ng virus at malware. 6. Nakagagamit at nakakapag-update ng anti-virus software Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ng araling ito. http://dokalternatibo.org/teki-ka-ba-computer-virus/ https://support.google.com/adwords/answer/2375413?hl=fil http://en.wikipedia.org/wiki/Virus http://www.symantec.com/connect/articles/what-are-malware- viruses-spyware-and-cookies-and-what-differentiates-them http://mypcdefender.blogspot.com/2014/01/malware-could-send- data-stolen-without.html KARAGDAGANG SANGGUNIAN
52 ICT Aralin 9 PANGANGALAP NG IMPORMASYON GAMIT ANG ICT Nilalaman: Naranasan mo na bang magsaliksik o mangolekta ng impormasyon? Bukod sa mga libro, magasin, diksiyonaryo, at iba pa, maaari din tayong gumamit ng Information and Communications Technology (ICT) para rito. Malaking tulong ang internet sa pagsaliksik tungkol sa iba’t ibang paksa. Makatutulong sa iyo ang kasalukuyang paksa upang lubos na maunawaan ang konsepto ng computer, internet, at ICT, at kung paano magagamit ang mga ito sa iyong pananaliksik. Layunin: 1. Naipaliliwanag ang kaalaman tungkol sa computer, Internet, at ICT 2. Naiintindihan ang mga kapakinabangan ng ICT 3. Napahahalagahan ang ICT sa pangangalap ng impormasyon Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan? Tsekan () ang thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa. Kaalaman/Kasanayan 1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer, internet, at ICT 2. Nailalarawan ang mga kakayahan ng computer, internet, at ICT 3. Nakikilala ang iba’t ibang kapakinabangan ng ICT 4. Natutukoy ang mga paraan ng pagkolekta sa iba’t ibang uri ng impormasyon KAYA MO NA BA?
53 Gawain A: Makabagong Teknolohiya Kilalanin ang mga bagay na sumusunod. Paano nakatutulong ang mga ito sa atin? _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________ Mga halimbawa ng ICT ang mga nasa larawan. Bawat isa ay makatutulong sa atin upang mapabilis ang pangangalap at pagproseso ng impormasyon at upang maging mas malawak at mabilis ang komunikasyon. Sagutin ang mga tanong na ito: • Sa tingin mo ba, mahalagang matutuhan ang paggamit ng makabagong teknolohiya? Bakit? • Sa palagay mo ba, maiiwasan pa natin ang paggamit ng ICT tools sa kasalukuyang panahon?tools
54 Ano ang Computer, Internet, at Information and Communications Technology (ICT)? Ang Computer, Internet, at ICT Ang computer ay isang kagamitang tumutulong sa atin sa pagproseso ng datos o impormasyon. Maaari itong gamitin bilang imbakan ng mahahalagang dokumento na nasa anyong elektroniko o soft copy. May maliliit na computer gaya ng personal computers, laptops, tablets, at mayroon namang mainframe computers na ginagamit ng malalaking kompanya. Ang mga computer sa inyong paaralan, maging sa ibang organisasyon, kompanya o ahensiya ng gobyerno, ay maaaring naka-network. Ang mga computer networks na ito ay maaaring magkakaugnay at bumubuo ng isang pandaigdigang computer network. Ito ang tinatawag nating internet – ang malawak na ugnayan ng mga computer network sa buong mundo. Binubuo ang Internet ng maraming networks na pampribado, pampubliko, pangkomersiyo, pampaaralan, o pangpamahalaan. Ang Information and Communications Technology o ICT ay tumutukoy sa iba’t ibang uri ng teknolohiya na ginagamit sa komunikasyon upang magproseso, mag-imbak, lumikha, at magbahagi ng mga impormasyon. Ilan sa halimbawa ng ICT ang radyo, telebisyon, smart phones, computer, at internet. Paano makatutulong ang mga makabagong teknolohiyang ito sa pangangalap ng iba’t ibang uri ng impormasyon? Sa pangangalap ng impormasyon sa internet, gumagamit tayo ng mga web browser gaya ng Internet Explorer, Mozilla Firefox, at Google Chrome. Mga search engine sites naman tulad ng Google o Yahoo ang binabasa natin upang mas mapadali ang pangangalap ng
55 impormasyon. Kailangan lamang i-type ang mga salita o keywords na tumutukoy sa paksang nais nating saliksikin at ibibigay na sa atin ng search engine ang mga kawing o links sa mga website na maaaring may kinalaman sa ating sinasaliksik. Napakaraming uri ng impormasyong maaaring makuha sa internet, gaya ng teksto, musika, video, at animation. MGA KAPAKINABANGAN NG ICT 1. Mas mabilis na komunikasyon – Ang mga mobile phone, webcam, at instant messaging applications ay ilan lamang sa produktong ICT na tumutulong para sa mas mabilis at mas malawak na komunikasyon. 2. Maraming trabaho – Nagbukas din ang ICT ng maraming oportunidad para sa tao upang magkaroon ng hanapbuhay tulad ng pagiging computer programmer, web designer, graphic artist, encoder, at technician. 3. Maunlad na komersiyo – Malaki rin ang ginagampanan ng ICT upang mas mapaunlad ang pangangalakal. Tinatawag na e-commerce ang pagbebenta at pagbili ng kalakal sa tulong ng internet. 4. Pangangalap, pag-iimbak, at pagbabahagi ng impormasyon – NgayongtayoaynasaInformationAge,isangmahalagangkasanayan ang matalinong pagsusuri at pangangalap ng makabuluhang impormasyongamitangmakabagongteknolohiya.
56 Gawain A: Artista Ka Na! 1. Subukin ang iyong talento sa pag-arte. 2. Bumuo ng apat na grupo at maghanda ng isang maikling dula- dulaan(namagtatagalmula2hanggang3minuto)nanagpapakita ng iba’t ibang kapakinabangan ng ICT. Talakayin ang sagot sa mga tanong na ito: • Anong mga kapakinabangan ng ICT ang ipinakita sa inyong maikling dula? Bakit ito ang napili ng inyong grupo? • Sa paanong paraan nakatutulong ang ICT sa pangangalap ng makabuluhang impormasyon? Nakatutulong sa ating pakikipag-ugnayan sa iba ang ICT. Ang computer at internet, halimbawa, ay naglalayong gawing mas mabilis at mas malawak ang ating komunikasyon sa iba. Malaking tulong din ang ICT sa pagsasaliksik. Pinadadali at pinabibilis ng computer ang pagsaliksik at pagpoproseso ng mga impormasyon at datos gamit ang mga software application. Ang internet, dahil ito ay may malawak na sakop ng iba’t ibang uri ng impormasyong maaring gamitin sa iyong aralin. Ito rin ang maaaring paraan upang maibahagi sa iba ang iyong ginawa.
57 Gawain B: Malikhaing Picture Collage 1. Bawat grupo ay kailangang magdala ng mga lumang diyaryo, brochure, at magasin, pati na kartolina, gunting, at permanent markers. 2. Gumawa ng picture collage na nagpapakita ng kahalagahan ng ICT. 3. Ibahagi ang ginawa ng inyong grupo sa klase. Sa pagbabahagi ng inyong gawain sa klase, gawing patnubay ang sumusunod na katanungan: • Paano maipakikita ang kahalagahan ng ICT sa inyong picture collage? • Paano tayo magiging mas magaling sa paggamit ng ICT? Itambal ang Hanay A sa Hanay B. Isulat ang titik ng tamang sagot sa iyong kuwaderno. Hanay A Hanay B 1. electronic device na ginagamit upang mas mabilis na makapagproseso ng datos o impormasyon a. internet b. computer c. smartphone d. ICT e. komunikasyon f. network 2. isang malawak na ugnayan ng mga computer network na maaaring gamitin ng publiko sa buong mundo 3. tumutukoysaiba’tibanguringteknolohiya, gaya ng radyo, telebisyon, telepono, smartphones, computer, at internet 4. halimbawa ng produkto ng ICT na kaiba sa simpleng mobile phone na maaari ding makatulong sa iyo sa pangangalap at pagproseso ng impormasyon 5. napabilis ito sa tulong ng ICT SUBUKIN MO
58 Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? I-tsek () ang thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down kung hindi pa. Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer, internet, at Information and Communications Technology (ICT) 2. Nailalarawan ang mga kakayahan ng computer, internet, at ICT 3. Nauunawaan ang iba’t ibang kapakinabangan ng ICT 4. Nalalaman ang mga paraan ng pagkolekta sa iba’t ibang uri ng impormasyon Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ng araling ito. Magsulat Tayo! Magsulat ng maikling sanaysay tungkol sa kahalagahan ng Teknolohiya sa Impormasyon at Komunikasyon o ICT sa pangangalap ng mga makabuluhang impormasyon. Panayam sa mga Gumagamit ng Computer BumisitasaisangcomputershopoInternetcaféatmagsagawa ng isang maikling panayam sa ilang kostumer. Humingi muna ng pahintulot sa kanila bago simulan ang panayam. Gamitin ang sumusunod na katanungan: a. Ano ang madalas na dahilan kung bakit kailangan mong pumunta sa computer shop? KAYA MO NA BA?
59 b. Sa iyong palagay, mahalaga ba ang computer at internet? Bakit? c. Paano mo tinitiyak na ligtas ka sa paggamit ng computer at internet sa pangangalap ng mga impormasyon? Ibahagi sa klase ang resulta ng panayam. Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix Publishing House, 2010. British Broadcasting Corporation. “The Impact of ICT on Society.” Nakalap noong July 17, 2014 mula sa http://www.bbc. co.uk/bitesize/ks3/ict/history_impact_ict/impact_ict_society/ revision/1/ Nilalaman: Paano mo iniingatan ang iyong mga gamit sa paaralan? Mayroon ka bang lalagyan para sa mga ito? Katulad ng mga gamit natin, dapat naisasaayos din nang mabuti ang computer files. Ang araling ito ay naglalayong bigyan ka ng kaalaman at kasanayan tungkol sa computer file system. Layunin: 1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file system 2. Nalalaman ang mga bahagi ng isang computer file system 3. Nakagagamit ng computer file system sa pagsasaayos at pag-save ng files sa computer KARAGDAGANG SANGGUNIAN ANG COMPUTER FILE SYSTEM ICT Aralin 10
60 Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa. Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file system 2. Nakagagawa ng folder at subfolder 3. Nakakapag-save ng file sa folder 4. Nakakapag-delete ng di-kailangang folder o file 5. Naisasaayos ang files gamit ang computer file system Tingnan ang larawan at basahin ang susunod na talata. Ang Masinop na si Martha Masinop na mag-aaral si Martha. May kani-kaniyang lalagyan ang lahat ng kaniyang gamit sa pag-aaral. Maayos na nakalagay sa kaniyang mesa ang kaniyang mga aklat. Mayroon din siyang kahon para sa kaniyang mga gamit na panulat, pangguhit, pangkulay, at iba pa. KAYA MO NA BA?
61 Sagutin ang mga tanong: • Paano naisasaayos nang mabuti ni Martha ang kaniyang mga gamit sa pag-aaral? • Bakit mahalaga ang maging masinop sa mga gamit at papeles sa pag-aaral? • Paano naman kaya maisasaayos ang files sa computer? Ang Computer File System Ang computer file system ay ang pagsasaayos ng files at datos sa computer sa paraan na madali itong mahanap at ma-access. Ang mga hard disk, CD-ROM/DVD-ROM, flash drives, at iba pa, ay mga storage devices o imbakan na maaaring gamitin upang maingatan ang kopya ng mga files. Mga soft copy ng files ang inaayos at iniimbak sa computer file system. Tandaan na may dalawang uri ng files – ang soft copy at ang hard copy. • Soft copy – Ito ang mga elektronikong files na mabubuksan gamit ang computer at application software. Maaari itong maging word document, spreadsheet,presentation,mgalitrato, at mga audio at video files.
62 • Hard copy – Ito ang dokumento o imaheng nakasulat o nakaimprenta sa papel. Lahat ng files sa ating computer ay may filename. Ang filename ay ang pangalan na ginagamit upang madaling malaman ang isang computer file na naka-save sa computer. Kung tayo ang gagawa ng dokumento, dapat bigyan ng makabuluhang filename ang isang dokumento. Ang mga file ay maaaring i-save sa mga folder at sub-folder. Naisasaayos ang pag-save ng file at napapadali ang paghahanap kung kakailanganin itong muli. Ang computer file address ang kumpletong pathway kung saan makikita ang naka-save na file. Ito ay binubuo ng sumusunod na bahagi: • Device – Ito ang hardware device o drive (local disk, Universal Serial Bus - USB flash drive, atbp.) kung saan naka-save ang file. • Directory o folders – Ito ay partikular na lalagyan ng mga files. Maaari itong magkaroon ng mga subfolders, base sa uri ng file. • Filename – ang natatanging pangalan ng isang computer file. • File extension – tumutukoy sa uri ng computer file, halimbawa: Microsoft Word file (.doc o .docx), Microsoft Excel file (.xls o .xlsx) at Microsoft PowerPoint Presentation (.ppt o .pptx). Device FilenameDirectory/Folder File Extension C:UsersneoDocumentsPERSONAL FILESExercise for a Healthy Heart.docx Device e Directory Filename File Type
63 Mga Uri ng Files May iba’t ibang uri ng files na maaaring i-save sa computer: (1) document files (mga file na gawa sa pamamagitan ng software para sa word processing, electronic spreadsheets, desktop publishing, at iba pang productivity tools); (2) image files; (3) audio files; (4) video files, at (5) program files (ginagamit bilang pang- install ng mga application at system files). Ang sumusunod na pamamaraan ay makatutulong upang matutuhan ang mga kasanayan sa computer file system. Gawain A: Paggawa ng Folder 1. I-on ang iyong computer. 2. I-click ang start button na makikita sa taskbar at piliin ang Documents. Makikita ang start button sa ibaba at kaliwa ng desktop. Ito ang document folder kung saan maaaring mag-save ng files. Makikita ang start button sa taskbar sa ibaba at kaliwa ng desktop. Ito ang document folder kung saan maaaring mag- save ng files.
64 3. Katulad nito ang makikita kapag binuksan ang documents folder: 4. I-click ang Organize button na makikita sa toolbar sa itaas, at kaliwa ng screen. Organize button ng Documents folder 5. I-click ang New Folder. Pansinin na magkakaroon ng bagong folder. Kung di mo makita ang Organize button, i-click ang New Folder na makikita malapit sa Organize button. 6. I-type sa kahon sa ilalim ng folder ang iyong pangalan o pangalan ng inyong grupo. Ito ang magiging folder name. Halimbawa: Abel A. Antonio o Group 1A. Organize button ng Documents folder
65 7. I-press ang Enter sa keyboard. Mayroon ka na ngayong folder kung saan puwede kang mag- save ng files. Gawain B: Paggawa ng Subfolder 1. Buksan ang ginawang folder sa pamamagitan ng double click o pag-click dito nang dalawang beses. 2. Gawin ang hakbang 4-5 sa Gawain A upang makagawa ng isang subfolder sa loob ng folder na una mong ginawa. 3. Tingnan na magkakaroon muli ng bagong folder. I-type ang Mga Gawain bilang pangalan nito. 4. I-press ang Enter sa keyboard. Ngayon, mayroon ka nang subfolder sa loob ng iyong folder. Makatutulong ang folders at subfolders upang madaling mahanap ang mga nai-save na files. Gumawa ng isa pang folder sa loob ng unang folder na ginawa. Sundan ang mga hakbang na nabanggit sa itaas. Pangalanan itong Mga Larawan. Magkakaroon ka ng dalawang subfolders sa loob ng iyong main folder (maaaring nakapangalan iyo o sa iyong pangkat).
66 Gawain C: Pag-save ng File sa Folder at Subfolder (Optional) Matapos matutuhan ang paggawa ng folders at subfolders, subukin namang mag-save ng files sa mga ito. Sundan ang sumusunod na pamamaraan: 1. I-click ang Start button na makikita sa taskbar at piliin ang All Programs. 2. I-click ang Accessories folder at piliin ang Notepad. 3. Magbubukas ang Notepad application gaya ng nasa larawan. Ang Notepad ay isang text editing tool na kasama sa Microsoft Windows. Puwede itong gamitin sa paggawa ng web pages gamit ang html coding. Sa pagkakataong ito, gagamitin lamang ang Notepad sa paggawa ng isang text file. 4. I-type ang sumusunod sa binuksang Notepad window: Ako si/Kami sina ____________________________________________. Ako/Kami ay masaya dahil ______________________. I-click ang All Programs upang bumukas ang mga folder. Piliin ang Notepad program. I-click ang All Programs upang bumukas ang mga folder. Piliin ang Notepad program.
67 xxxxxxx 5. I-click ang File option na makikita sa menu bar ng Notepad window. 6. Piliin ang Save As command. 7. Bubukas ang Save As dialog box. I-type sa Filename box ang Sample File. 8. Sa kanang bahagi ng dialog box, hanapin ang sariling folder na naka-save sa Documents folder. I-double- click ang folder at i-double- click din ang folder na Mga Gawain upang buksan ito tulad ng nasa larawan. 9. I-click ang Save button.
68 10. Tiyaking nai-save nang tama ang file. Maaari mo itong tingnan sa folder na iyong ginawa. Ang Sample File na ating nai-save. Gawain D: Pag-Copy at Paste ng File sa Folder Sundan ang sumusunod na proseso sa pag-copy at paste ng file sa iyong folder. 1. I-click ang Start button na makikita sa taskbar. 2. I-click ang Pictures folder. 3. Bubukas ang Pictures folder. Pumili ng larawan sa Sample Pictures folder. Ang Sample File na ating nai-save.
69 4. I-click ang Organize button na makikita sa menu bar ng folder. 5. Piliin ang Copy. Ginagamit ang Copy command upang gumawa ng iba pang kopya ang isang file. 6. Buksan ang folder na Mga Larawan na ginawa mo sa Gawain B sa loob ng iyong main folder. I-click muli ang Organize sa Menu bar at piliin ang Paste. Ang Paste command ay ginagamit upang ilagay ang kinopyang file sa folder na nais mong paglagyan. 7. Magkakaroon ngayon ng kopya ng larawan sa loob ng subfolder na Mga Larawan.
70 Gawain E: Pag-Delete ng File Maaari ring mag-delete o magtanggal ng files o folders na di na kailangan. Sundan ang prosesong sumusunod: 1. Buksan ang subfolder ng Mga Larawan. 2. I-click ang larawang naka- save. I-click ang Organize button na makikita sa Menu bar ng folder at piliin ang Delete command. May lalabas na dialog box na na may tanong kung sigurado kang gusto mong i-delete ang file. I-click ang ‘Yes,’ kung sigurado ka na o ang ‘No’ kung hindi mo pala ito gustong burahin. 3. Kapag na-delete na ang larawan, mawawala ito sa folder at mapupunta ito sa Recycle Bin kung saan maaari mo itong i-restore kung nais mong ibalik ito sa folder.
71 Gawain F: Paggawa ng Subfolders Sa pamamagitan ng mga kasanayang natutuhan tungkol sa pagsasaayos ng files sa tulong ng computer file system, gumawa ng tatlong folder na gamit ang mga pangalang sumusunod: Folder 1: Word Processing Folder 2: Electronic Spreadsheet Folder 3: Graphic Editing Ilagay ang folders na ito sa loob ng subfolder na Mga Gawain. Gawain G: Paglilipat ng Files sa Ibang Folder Maghanap ng dalawa hanggang tatlong image files mula sa isang folder ng computer na iyong ginagamit. Ilipat ang mga na ito sa iyong subfolder na Graphic Editing gamit ang cut at paste commands. Ang files sa computer ay dapat na maisaayos at mai-save upang madali itong ma-access. Kailangang bigyan ng isang angkop at natatanging filename ang bawat isa at mai-save ito sa tamang folder o subfolder. Maaari din tayong mag-delete ng mga folder o file na hindi na kailangan upang makatipid ng espasyo sa ating storage device. Ang computer file system ay isang sistema na dapat matutuhan upang maisaayos ang mga nagawang dokumento at ang imporyasong nakokolekta.
72 Piliin ang titik ng pinakatamang sagot. Isulat ito sa kuwaderno. 1. Ito ay isang pamamaraan ng pag-save at pagsasaayos ng mga computer files at datos para madali itong mahanap at ma-access. a. Filename c. File format b. Computer File System d. Soft copy 2. Ito ang mga elektronikong files na mabubuksan natin gamit ang ating computer at application software. a. Soft copy c. Device b. Folder d. Hard copy 3. Ang bukod-tanging pangalan na ibinibigay sa isang computer file na naka-save sa file system. a. Filename c. Device b. File location d. Directory 4. Tumutukoy ito sa uri ng computer file. a. Filename c. File location b. File extension d. File host 5. Paraan upang makatiyak na nailagay ang file sa computer system para madali itong ma-access kung kinakailangan. a. Pagkatapos gawin ang document file ay i-save ito sa tamang folder. b. Bigyan ng filename na madaling tandaan at kaugnay sa dokumentong nagawa. c. Buksan ang folder upang siguraduhing nai-save ang file. d. Lahat ng nabanggit. Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? I-tsek (a) ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa. SUBUKIN MO KAYA MO NA BA?
73 Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file system 2. Nakagagawa ng folder at subfolder 3. Nakakapag-save ng file sa folder 4. Nakakapag-delete ng di-kailangang folder o file 5. Naisasaayos ang files gamit ang computer file system Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula, at pagkatapos ng araling ito. Kahalagahan ng Computer File System Magsagawa ng panayam sa limang (5) taong nagtatrabaho sa opisina. Alamin kung paano nila nagagamit ang computer file system sa kanilang mga gawain sa opisina. Gamitin ang sumusunod na tanong: • Bakit kailangang matutuhan ang kasanayan sa pagsasaayos ng mga files gamit ang computer file system? • Sa paanong paraan nagagamit ang computer file system upang mas maging produktibo sa trabaho? Ibahagi sa klase ang naging resulta ng pakikipanayam. Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix Publishing House, 2010. “10 Types of Computer Files.” Litigation Response Plan for Corporations. Nakalap noong 20 July 2014 mula sa http:// www.litigationresponseplan.com/Default.aspx?tabid=6596 KARAGDAGANG SANGGUNIAN
74 Nilalaman: May pagkakataong hindi sapat ang mga aklat sa silid-aklatan para mahanap ang mga impormasyong kailangan. Alam mo ba na ang internet ay nagsisilbing malawak na mapagkukunan ng dagdag na impormasyon at datos? Dahil sa teknolohiyang ito, naging posibleng mabilisang magsaliksik ng makabuluhang impormasyon mula sa iba’t ibang bahagi ng mundo. Layunin: 1. Nailalarawan ang web browser at search engine 2. Nakikilala ang iba’t ibang katangian ng web browser at search engine 3. Nakapagsasaliksik gamit ang web browser at search engine 4. Nakapamimili ng tamang keywords para sa paksang nais saliksikin Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Tsekan () ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa. Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag ko kung ano ang web browser. 2. Naipaliliwanag ko kung ano ang search engine. 3. Nakapagsasaliksik ako gamit ang internet. 4. Nakagagamit ako ng angkop na keywords sa pagsasaliksik. KAYA MO NA BA? PANANALIKSIK GAMIT ANG INTERNET ICT Aralin 11
75 Basahin ang sumusunod na komiks: ANG ULAT NI MARLON Sagutin ang sumusunod: 1. Nasubukan mo na bang magsaliksik gamit ang computer at internet? 2. Gusto mo ba itong subukan tulad ng gagawin ni Marlon? 3. Bakit kailangang matutuhan ang kasanayan sa pangangalap ng impormasyon gamit ang computer at internet? Mayroon kasi aking pag-uulat sa susunod na linggo tungkol sa Entrepreneurship. Ang sabi ni Gng. David ay kailangan ko raw magsaliksik tungkol sa mga katangian ng isang magaling na entrepreneur. Sinabi pa niya na mas maganda kung mayroon akong maipakitang video tungkol dito. Ang kompyuter at internet! Kailangan lang nating saliksikin ang kailangan mong impormasyon sa tulong ng web browser at search engines.
76 Ang Web Browser Ang web browser ay isang computer software na ginagamit upang maghanap ng at makapunta sa iba’t ibang websites. May kakayahan din ang web browser na ipakita ang nilalaman ng isang website tulad ng teksto at larawan. Maaari nitong i-play ang iba pang uri ng media tulad ng music, video, at animation. Ang sumusunod ay ilan sa mga kilalang web browser na maaaring gamitin: Internet Explorer – Libre itong web browser mula sa Microsoft Corporation. Inilabas ito noong 1995 at isa sa mga pinakapopular na browser ngayon. Mozilla Firefox - Libre rin ang web browser na Firefox mula sa Mozilla. Isa ito sa mga pamantayan ng mga browser na magagamit. Google Chrome - Ang Google Chrome ay isa pang libreng web browser. Inilabas ito noong taong 2008 at patuloy na tinatangkilik bilang isa sa pinakapopular na web browser ngayon. Mga Bahagi ng Web Browser Ang web browser ay binubuo ng iba’t ibang bahagi. Bawat isa ay may sariling gawain. Lubos na makatutulong kung alam nating gamitin ang iba’t ibang bahagi ng isang web browser.
77 Ipinakikita ng larawan sa ibaba ang mga bahagi ng isang web browser. E Navigation Buttons (C) New Tab (D) Address Bar (G) Window Buttons (A) (A Bookmark this Page (F) Display Window (H) Scrollbar (I) Tab Name (B) Bahagi ng Isang Web Browser A. Browser Window Buttons – I-click ang minimize button kung nais itago ang browser window nang pansamantala. I-click ang restore o maximize button kung nais baguhin ang sukat ng window; I-click ang close button kung nais isara ang browser window. B. Tab Name – Dito mababasa ang pangalan ng kasalukuyang bukas na website. Kung nais isara ang tab, i-click lamang ang X button sa gilid ng tab. C. Navigation Buttons – I-click ang back button para bumalik sa webpages na naunang binisita; I-click ang forward button kung nais balikan ang webpages na pinakahuling binisita; o i-click ang reload button kung nais na muling i-update ang website sa browser. D. New Tab – I-click ang New tab kung nais magkaroon ng panibagong tab kung saan maaaring magbukas ng bagong website. E.CustomizeandControlGoogleChrome –Ditomakikitaangiba’t ibang options at commands upang baguhin ang kasalukuyang settings ng browser. Tab Name New Tab Address Bar Window Buttons Scrollbar Display Window Navigation Buttons
78 F. Bookmark this Page – I-click itong hugis-bituin na button para i-save ang address ng website. Sa ganitong paraan, madali itong mababalikan sa susunod na kailangan itong buksang muli. G. Address bar – Maaaring i-type dito ang address ng isang website na gustong tignan. Ang website address ang tumutukoy kung saan mahahanap ang isang website. Isang halimbawa ng website address na inilalagay sa address bar ay www.google. com. Kung ito ay i-type mo sa address bar at pindutin ang Enter key, makakarating ka sa home page ng website na iyon. H. Display Window – Ito ang pinakamalaking bahagi ng browser na nagpapakita ng piniling website. I. Scroll bar – I-drag ito pataas o pababa upang makita ang kabuuan ng isang web page sa browser window. Ang Search Engine Ang search engine ay isang software system na ginagamit sa paghahanap ng impormasyon sa internet. Ang ilan sa kilalang search engines ay Google, Yahoo, Alta Vista, at Lycos. Pinagkunan ng Larawan: http://news.techgenie.com/websites/search-engines/
79 Mga Bahagi ng Search Engine Home Page Kung magsasaliksik gamit ang internet, isang mahalagang kasanayan ang paggamit ng search engines. Ang sumusunod ay bahagi ng isang search engine home page (www.google.com) at ang gamit ng mga ito. Search Box Google Search Button I’m Feeling Lucky https://www.google.com.ph/ A. Search field o search box – Dito tina-type ang keyword na gagamitin sa pagsaliksik. B. Google Search button – pagkatapos i-type ang keyword, i-click ang button na ito o maaari ding pindutin ang Enter key sa keyboard upang masimulan ang pagsasaliksik. C. I’m Feeling Lucky – I-click ito matapos i-type ang keyword upang direktang pumunta sa webpage na sa palagay ng Google ay pinakaangkop sa kailangan mo. Madalas na ito ang unang search result. Mga Bahagi ng Search Engine Results Page Matapos i-click ang search button, ipakikita ng search engine ang resulta ng iyong paghahanap. Ito ay sa isang pahinang tinatawag na search engine results page na naglalaman ng iba’t ibang websites na may kinalaman sa ipinapasok na keyword. Makikita sa susunod na pahina ang isang halimbawa ng search engine results page at ang mga bahagi nito.
80 Search Field (A) Top Links (C) Search Button (B) Page Title (D) Text Below the Title (E) A. Search Field – kung nais maghanap muli, i-type lamang ang bagong keyword sa search field box. B. Search Button – pagkatapos i-type ang keyword, i-click ang button o maaari ding pindutin ang Enter key sa iyong keyboard. C. Top Links – narito ang mga serbisyong maaaring magamit sa search engine katulad ng web, imahe, balita, videos, at iba pa. D. Page Title – ang pamagat ng web page na kasama sa search results. E. Text Below the Title – maliit na piraso ng teksto na sipi buhat sa webpage. Naka-bold text dito ang mga salitang ginamit mo bilang keywords. Matalinong Pagssaliksik Gamit ang mga Keywords Marami sa kailangan nating impormasyon ang nasa Internet na. Kailangan na lamang natin ng kasanayan kung paanong makukuha ang eksaktong impormasyon na nais natin. Mas mainam kung gagamit tayo ng higit sa isang salita kung magsasaliksik tayo. Mahalaga rin na ang mga salitang gagamitin ay tiyak at kaugnay sa paksang ating sinasaliksik. Search Field Page Title Text Below the Title Search Button Top Links
81 Gawain A: Magsaliksik Gamit ang Web Browser at Internet Tulungan natin si Marlon sa kaniyang pagsasaliksik tungkol sa paksang, “Mga Katangiang Taglay ng Isang Magaling na Entrepreneur.” Sundan ang sumusunod na pamamaraan: 1. Buksan ang inyong web browser (maaaring gamitin ang Internet Explorer, Mozilla Firefox, o Google Chrome).
82 2. I-type ang www.google.com sa address bar ng browser at pindutin ang Enter key. Ito ang website address ng Google search engine. 3. Pag-isipang mabuti ang keywords na gagamitin sa pagsasaliksik ng mga katangiang dapat taglayin ng isang entrepreneur. I-type ang keywords sa search field. 4. I-click ang search button. Magbubukas ang pahinang Search Results.
83 5. I-click ang search result upang makita ang kabuuan ng webpage. 6. Suriin ang Search Results at tukuyin ang mga resultang pinakamakakatulong kay Marlon sa kaniyang pananaliksik. Maaari mong tingnan ang iba pang pahina ng search results sa pamamagitan ng pag-click ng susunod na mga pahina. Tingnan ang larawan sa ibaba. I-click ang numero o ang Next upang masuri ang ibang pahina ng search results. Isang mahalagang kasanayan ang pangangalap ng impormasyon gamit ang web browsers at search engines. Sa tulong ng kompyuter at Internet, maaari tayong makapag- saliksik at mangalap ng makabuluhang impormasyon sa mabilis na paraan. Mas magiging epektibo ang pananaliksik kung magaling tayo sa paggamit ng mga keywords. Sinasala rin dapat ang mga impormasyong nakukuha. Tandaan na hindi lahat ng mababasang impormasyon sa internet ay totoo o tama. Kailangang maging matalino at mapanuri pa rin tayo sa mga impormasyong nakakalap. keywords. web browsers search engines internet I-click ang o ang Next upang masuri ang ibang pahina ng search results. internetcomputer
84 Gawain B: Magsaliksik Tayo! Magsagawa ng matalinong pagsasaliksik tungkol sa sumusunod na paksa. Ibigay ang keywords na ginamit upang makita ang mga ito. Isulat sa table o talahanayan sa ibaba ang keywords na ginamit. Paksa Keywords 1. Iba’t ibang Uri ng Negosyo 2. Ang Kuwento ng Tagumpay ng Isang Pilipinong Negosyante 3. Paano Kumita Gamit ang internet Bisitahin ang links sa websites na inilabas ng search engine. Suriin itong mabuti. Nakatutulong ba ang napiling links sa inyong pananaliksik? Ibahagi sa klase ang naging resulta ng pangangalap ng impormasyon. Kilalanin ang sumusunod. Ilagay ang sagot sa kuwaderno. _________1. Uri ng website na ginagamit sa pagsasaliksik ng impormasyon sa internet. Ang halimbawa nito ay Yahoo o Google. _________2. Computer application na ginagamit upang makapunta sa iba’t ibang website. _________3. Libreng web browser na binuo ng Google. _________4. Bahagi ng search engine window kung saan dapat i-type ang keywords sa paghahanap. _________5. Ang bantas na ginagamit upang ipaloob ang mga tiyak na paksa, pangngalang pantangi, at eksaktong parirala sa pagsasaliksik gamit ang search engine. SUBUKIN MO
85 Taglay mo na ba ng mga sumusunod na kaalaman o kasanayan? Maglagay ng tsek (a) sa ilalam ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa. Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag ang konsepto ng web browser. 2. Naipaliliwanag ang konsepto ng search engine. 3. Nakapagsasaliksik gamit ang internet. 4. Nakagagamit ng angkop na keywords sa pagsasaliksik. Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ng araling ito. Trivia . . . Trivia . . . Subuking sagutin ang sumusunod na katanungan gamit ang search engine. Isulat ang sagot sa kuwaderno. 1. Sino ang ikawalong presidente ng Republika ng Pilipinas? 2. Ano ang ibig sabihin ng RSVP? 3. Ilan ang kulay ng watawat ng bansang Thailand? 4. Saan matatagpuan ang mga Tarsier? 5. Sino ang kasalukuyang Kalihim ng Kagawaran ng Edukasyon sa Pilipinas? KAYA MO NA BA?
86 Mga Bansa sa Asya Gamit ang iyong kasanayan sa pananaliksik at sa tulong ng web browser at search engine, punan ang sumusunod na talaan: Bansa Kapital Wika Pera Malaysia South Korea Vietnam Esteban, C. P. (2010). The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix Publishing House. Google Tutor (n.d.). Understanding the Search Results Page. nakuha mula sa from http://www.googletutor.com/google- manual/web-search/understanding-the-search-results-page/. Pinagkunan ng mga Larawan http://stritar.net/Post/Why_Are_All_Browser_Logos_And_Icons_ Round_And_Blue.aspx. http://news.techgenie.com/websites/search-engines/? KARAGDAGANG SANGGUNIAN
87 Nilalaman: Sa dami ng laman ng internet, minsan ay hindi mo na alam kung alin ang may pakinabang at alin ang wala. Kung alin ang nagbibigay ng tamang impormasyon at alin ang hindi. Sa pagkuha ng impormasyon, mahalaga na maging mapanuri ka sa websites. Sa araling ito, matutuhan mo ang kaalaman at kasanayan sa pagkuha ng makabuluhang impormasyon mula sa websites. Matututuhan mo ring maging mapanuri sa websites. Layunin: 1. Naipaliliwanag ang ugnayan at kaibahan ng webpage, website at World Wide Web (www) 2. Natutukoy ang mga katangian ng isang kapaki-pakinabang na website 3. Nakagagamit ng website sa pangangalap ng impormasyon Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa. Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag ang pagkakaiba at ugnayan ng World Wide Web, website, at web page. 2. Nakikilala ang mga katangian ng isang mabuting website. 3. Nakakapag-bookmark ng mga websites. 4. Nakakukuha ng makabuluhang impormasyon sa nabibisitang websites. KAYA MO NA BA?
88 Pangkatang Gawain A: Educational Websites Pag-aralan at suriin ang websites na itatalaga ng inyong guro sa bawat grupo. Iuulat ng grupo Ang kanilang puna sa itinalagang website. Ang sumusunod na katanungan ang gagawing gabay sa pag- uulat ng bawat pangkat: • Ano-anong pamantayan ang ginamit ng inyong grupo upang masabing mabuti o hindi ang website? • Ano ang silbi ng website na ito? • Makatutulong ba ang website sa inyong pag-aaral? • Muli ba kayong bibisita sa website kung may pagkakataon? Bakit o bakit hindi? Ang Webpage, Website, at World Wide Web Ang World Wide Web (www) ay isang information system. Ginagamit ito ng isang user upang makalipat mula sa isang website patungo sa iba pang website sa tulong ng hypertext links o hyperlinks. Ang web page naman ang pinakamaliit na yunit ng World Wide Web. Isa itong dokumentong bahagi ng isang website. Ang website ay koleksiyon ng web pages na pinag-uugnay ng mga hypertexts o image links. Kadalasan, ang isang website ay may iisang tema at layunin. http://kids.nationalgeographic.com /
89 Ang hyperlink ang pinakamahalagang aspekto ng World Wide Web. Ito ang kawing o tulay na magdadala sa user o gumagamit ng internet sa ibang kahalintulad website o web page na hindi na kailangang magbukas pa ng panibagong browser. I-click lamang ang mga text link o image link at mapupunta na sa panibagong webpage ng kasalukuyang website o sa ibang website. Pagsusuri sa Isang Mabuting Website Maraming uri ng website na mahahanap sa internet. Ang iba ay maaaring seryoso, pangkatuwaan lamang, pangkomersiyo o pangakademiko. Kaya mahalagang maging mapanuri sa mga pinupuntahang websites. Ang sumusunod ay mga katangian ng isang mabuting website: 1. May pangalan ng manunulat o naglathala ng website at mga detalye kung paano siya maaaring maabot Mahalagang mabatid kung ang taong nagsulat ng impormasyong kailangan ay eksperto o may kredibilidad pagdating sa kaniyang sinulat. 2. May malinaw na layunin Iba-iba ang silbi at layunin ng websites. Siguraduhing ang website na napuntahan ay may malinaw na layuning makatutulong sa pagsasaliksik. 3. Bago at tamang impormasyon May mga pagkakataong mas mainam na bago o up-to-date ang masasaliksik na impormasyon. Kadalasang nakikita ang petsa kung kailan isinulat ang impormasyon sa may bandang ilalim ng web page. Dapat na tama rin ang impormasyong nakasulat sa isang website. 4. May balanseng opinyon at walang pinapanigan May mga website tayong mapupuntahan na gawa ng isang tao o grupo na nais lamang mag-anunsiyo tungkol sa kanilang produkto o opinyon. Alamin kung nagbibigay ang website ng kaalamang walang pinapanigan.
90 5. Mahusay na ayos at disenyo Malaking tulong kung ang website ay akma sa edad ng gumagamit, madaling maunawaan ang nilalaman, at may mahusay na ayos, disenyo, at navigation system upang madaling mapuntahan ang ibang web pages ng site. Gawain B: Mga Katangian ng Isang Mabuting Web Site Makilahok sa talakayan ng klase tungkol sa mga katangian ng mabuting website at punan ang sumusunod na graphic organizer. websites Mga Katangian ng Isang Mabuting Website Malaki ang tulong ng mga websites sa pangangalap ng mga impormasyon. Siguruhin lamang na pasado ang napiling website sa pamantayan ng isang mabuting website. Bawat website ay may layunin. Maaaring magbigay ang mga ito ng makabuluhang impormasyon, makatulong sa iyong pagkatuto, maging daan sa mas mabilis na komunikasyon, makapagbenta, o di kaya ay makapaglibang. Mahalagang maging mapanuri sa pagpili ng website na pagkukunan ng impormasyon. website website website. website website Siguraduhin lamang na pasado ang napiling
91 Gawain C: Pagkilala sa Gamit ng Website Bisitahin ang sumusunod na websites at kilalanin kung anong uri ng impormasyon ang maaaring makuha rito. Itiman ang bilog ng bilang na tumutukoy sa gamit ng website: Website 1 2 3 4 5 6 1. www.y8.com 2. www.kids.nationalgeographic.com 3. www.inquirer.net 4. www.ayosdito.ph 5. www.skype.com Mga Gamit ng Website: 1 – Makapagbigay ng impormasyon 2 – Makatulong sa iyong pagkakatuto sa aralin 3 – Maging daan sa mas mabilis na komunikasyon sa ibang tao 4 – Makapagbenta o makabili ng produkto 5 – Makalibang at makapagbigay ng katuwaan
92 Gawain D: Pag-bookmark ng Webpage Magsaliksik ng websites na maaaring makatulong sa pag- aaral ng iyong mga asignatura at i-bookmarkangmgaito.Tandaan na kung nais mong i-bookmark ang isang web page gamit ang web browser na Google Chrome, kailangan mong i-click ang hugis bituin na button para i-save ang address ng website. Sa ganitong paraan, madaling mabalikan ang na-save na address ng website kapag muli itong kinailangan. Alamin kung paano ito gawin sa ibang web browser. Tama o Mali: Isulat sa patlang kung Tama o Mali ang pahayag. Ilagay ang sagot sa kuwaderno. _____1. Ang website ay koleksiyon ng webpage na pinag- uugnay ng hypertexts o image links. _____2. Ang World Wide Web ang pinakapayak at pinakamaliit na yunit ng web pages. _____3. Maymalinawnalayuninangisangmagandaatmabuting website. _____4. Mainam na bumisita lamang sa websites na may maitutulong sa pag-aaral o pagpapaunlad ng kaisipan o pagkatao. _____5. Mabuti ang isang website kung hindi nakikilala ang lumikha nito. SUBUKIN MO
93 Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan ng tsek () ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa. Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag ang pagkakaiba at ugnayan ng World Wide Web, website, at web page. 2. Nakikilala ang mga katangian ng isang mabuting website. 3. Nakakapag-bookmark ng mga websites. 4. Nakakukuha ng makabuluhang impormasyon sa nabibisitang websites. Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ng araling ito. Suriin Ang Website! Bisitahin ang website na ibibigay ng iyong guro. Suriin itong mabuti at husgahan gamit ang inihanay na pamantayan ng isang mabuting website. Para sa bawat batayan, iguhit ang masayang mukha  kung pasado ang site at malungkot na mukha  naman kung hindi. Pangalan ng Website: URL Address: Batayan Hatol 1. Malinaw ang impormasyong nakasulat. 2. Nailahad nang malinaw ang layunin ng website. 3. May malinaw na paliwanag ang mga larawan. 4. Madaling basahin ang font na ginamit. KAYA MO NA BA?
94 5. Hindi nakaaabala sa pagbabasa ang mga kulay at disenyong ginamit. 6. Gumagana ang lahat ng links. 7. Mabilis ang pagkarga ng website. 8. Makabuluhan ang impormasyong nakukuha sa website. 9. Madaling malaman kung sino ang gumawa ng website. 10. Tiyak na babalik ang sinumang bumisita sa website na ito. Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix Publishing House, 2010. Cornell University Library. Five Criteria for Evaluating Web Pages. Nakalap noong 18 September 1998 mula sa http://olinuris. library.cornell.edu/ref/research/webcrit.html Porta, Mandy. Success Designs LLC. Eight Characteristics of a Good Website. Nakalap mula sa http://www.successdesigns. net/articles/entry/characteristics-of-a-good-website noong 13 April 2009. KARAGDAGANG SANGGUNIAN
95 Nilalaman: Paano ba natin makukuha ang impormasyong nais natin mula sa internet? Mahalagang malinang natin ang kasanayan sa pag-download ng impormasyon na ating natagpuan sa internet. Ang proseso ng pag-download ng iba’t ibang uri ng files ang tatalakayin sa araling ito. Kailangan ding pahalagahan at kilalanin ang mga awtor ng materyales mula sa internet na nais nating i-download at gamitin. Layunin: 1. Naipaliliwanang ang proseso ng pag-download ng files mula sa internet 2. Napapahalagahan ang copyright o karapatan ng mga orihinal na awtor ng anumang akdang nakalathala sa internet Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up kung taglay mo na ito o ang sa thumbs down kung hindi pa. Kasanayan/Kaalaman 1. Naipaliliwanag kung ano ang pag-download at ang kaibahan nito sa pag-upload. 2. Nakakapag-download ng mga dokumento mula sa isang website. 3. Nakakapag-download ng music files. 4. Nakakapag-download ng video files. 5. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagsipi ng mga akdang mula sa internet na nais gamitin. KAYA MO NA BA? PAG-DOWNLOAD NG IMPORMASYONG NAKALAP ICT Aralin 13
96 Kasanayan/Kaalaman 6. Nakagagawa ng tamang pagkilala sa may-akda nang na-download na files. Ang sumusunod ay ilan sa mga file na maaari nating ma- download mula sa internet. Video file Audio file Text at Graphic fileText at Graphic file Video file Audio file

Q1 epp ict entrep (1)

Recommandé

Contenu connexe

Présentations pour vous(20)

Similaire à Q1 epp ict entrep (1)(20)

Plus de EDITHA HONRADEZ(20)

Q1 epp ict entrep (1)