2. Familja
• Familja (lat. familia, nga famulus – rob shtëpie,
shërbëtor) është njësiashoqërore me e vogel e perbere
nga dy ose me shume persona te cilet kane midis tyre
lidhje martesore, gjaku ose biresimi; qe jetojne ne te
njejtin mjedis per nje kohe relativisht te gjate, kane
marrdhenie kulturore dhe ekonomike te perbashketa si
dhe perkujdesen per njeri-tjetrin .
• Sipas nenit 16(3) të Deklaratës të Përgjithshme mbi të
Drejtat e Njeriut "Familja është njësia bazë grupore e
shoqërisë dhe i jepet mbrojtje nga shoqëria dheshteti"

3. Anëtarët e një familjeje konjugale
• Nëna: prindi femër
• Babai: prindi mashkull
• E bija: femra e lindur nga nëna, e atësuar nga babai
• I biri: mashkulli i lindur nga nëna, i atësuar nga babai
• Motra: femra e lindur nga nëna e njëjtë, e atësuar nga i njëjti baba
• Vëllau: mashkulli i lindur nga nëna e njëjtë, i atësuar nga i njëjti baba
• Si dhe anëtarë të tjerë jo të familjes së
ngushtë:
• Gjyshja: nëna e prindit
• Gjyshi: babai i prindit
• Mbesa: vajza e fëmijës
• Nipi: djali i fëmijës

4. .
• .

5. Komunikimi Prind - Fëmijë
• Të jetosh mes të qeshurave do të thotë të jetosh me mencuri dhe kjo është gjëja
më e mirë që na japin fëmijët, të rriturve u takon ta përkrahin ndjeshmërin e tyre
dhe komunikimin me cdo gjë që ndonjëherë të rriturit nuk mund ta shohin.
Kur lindim, jemi të lirë prej paragjykimeve dhe kemi një vizion të veçant që na
shoqëron gjatë gjithë fëmijëris sonë, deri në momentin kur një i rritur na mëson
një realitet ndryshe nga ai që mendonim se ishte jeta dhe bota.Është e
rëndësishme të kuptojmë që fëmijët janë qënie speciale, me shumë ndjeshmëri që
të rriturit duhet ta ushqejnë më shumë, duke i dëgjuar me zemër për të kuptuar
më shumë prej tyre.Fëmijët janë në gjendje të thonë atë që u pëlqen, na flasin për
gjëra që ne shpesh nuk i kuptojmë si për jetë të tjera, apo për atë që kanë qënë në
jetët e tyre të mëparshme.Por, gjatë rritjes për shkak të ndikimeve të jashtme,
fëmijët e humbasin këtë ndjeshmëri duke e zëvendësuar me mendime racionale,
duke besuar vetëm atë cka mund të vërtetojnë.Komunikimi me fëmijët është pika
thelbësore. Te kapësh vëmëndjen e fëmijëve dhe tua shpjegosh gjërat në një
mënyrë që të jenë sa më të kuptueshme për ta.Pra, tju flasësh fëmijëve nuk është
e veshtirë, ekziston gjithmon një mënyrë që ti bësh të të dëgjojnë.Komunikimi me
fëmijët kerkon që të jesh i hareshëm dhe entuziast dhe kur është e nevojshme
duhet të kesh ngulimin e duhur që gjithsesi nuk është agresiviteti.

6. .

7. Komunikimi prind-fëmijë shpesh konfliktual
• Shkaqet janë padurimi, komunikimet e rralla, mungesa e
tolerancës, patriarkalizmi, sedra e sëmurë
Marrëdhëniet e komunikimit ndërmjet prindërve dhe
fëmijëve në vendin tonë janë të kufizuara, çka bën që
konfliktet ndërmjet palëve të jenë vazhdimisht prezentë.
Kjo situatë është raportuar nëpërmjet një anketimi të bërë
te prindërit e fëmijëve të moshave 14-18 vjeç në dy rrethe
të vendit, përkatësisht në Tiranë dhe në Korçë. Gjetjet e
studimit të publikuara nga doktori i shkencave psikologjike
Skënder Demaliaj kanë treguar se në marrëdhënieve prind-
fëmijë të kësaj grup-moshe ka mosmarrëveshje e konflikte
të shumëllojshme. Nga vëzhgimi, ku u përfshinë rreth 100
prindër, rezultoi se 24.5 e fëmijëve të tyre i kundërshtonin
shpesh prindërit, pasi e konsiderojnë vetën “të rritur” dhe
nuk kanë nevojë për aq shumë këshilla e moral.

8. Vëzhgimi
•
Nga studimi rezulton se pjesa dërrmuese e konflikteve të lindura
ndërmjet dy palëve vijnë për shkak të përzgjedhjes së programeve
televizive, ndjekjes së ekskursioneve si dhe imponimi i prindërve në
zgjedhjet e fëmijëve (që është dhe shkaku kryesor i konflikteve). Më
shumë se 24.5 për qind e fëmijëve kundërshtojnë shpesh prindërit,
pasi e konsiderojnë vetën “të rritur” dhe nuk kanë nevojë për aq
shumë këshilla e moral. Njëkohësisht anketimi ka treguar se djemtë
kundërshtojnë prindërit më shumë sesa vajzat, konkretisht në 78.6
për qind të rasteve. Ndërsa për vajzat studimi tregon se këto të
fundit kritikohen jo vetëm nga prindërit, por në masë dhe nga
vëllezërit e tyre, jo vetëm në rastet kur janë më të mëdhenj në
moshë, por edhe kur janë më të vegjël. Nga ana tjetër, rreth 68.3
për qind e prindërve kundërshtohen prej fëmijëve të tyre në ndonjë
rast.

9. Shkaqet
• “Po të kemi parasysh edhe ata që kundërshtojnë shpesh, rezulton se në 10
nxënës 9 prej tyre kundërshtojnë, ku shkaqet kryesore renditen të jenë
padurimi, komunikimet e rralla, mungesa e tolerancës, patriarkalizmi,
sedra e sëmurë”, - thuhet në rezultatet e anketimit. Kjo sipas ekspertëve të
fushës shpjegohet me faktin se ndërmjet dy palëve ka interesa dhe
koncepte të ndryshme, deri në logjika të kundërta. Sipas psikologëve, ky
konflikt lind sepse prindi tenton të ushtrojë presion mbi fëmijën
adoleshent për t’i imponuar atij ato gjëra që ai mendon se i kanë munguar
për të arritur atë çfarë ka dashur në jetë. Kjo bie në kundërshtim me
prirjen e adoleshentit për t’u afirmuar. Pothuajse 60 për qind e të
pyeturve në këtë studim tregojnë se e kanë shumë më të lehtë t’ua hapin
zemrën shokëve dhe miqve të tyre dhe jo prindërve. Kjo për arsye të
gjykimit që bëhet në rast se zgjedhjet apo preferencat e tyre nuk
parapëlqehen nga prindërit. “Pra, komunikimet prindër-fëmijë janë të
kufizuara. Dhe sa më pak komunikime, aq më shumë probleme,
incidente”, - thuhet në rezultatet e këtij vëzhgimi.

10. .

11. Marrëdhënia midis prindërve dhe
mënyra se si kjo ndikon te fëmija
• Ardhja e një fëmije në jetë është një ngjarje e shënuar për prindrit e rinj, por
ndryshimi total i rutinave, orareve të gjumit, përkujdesja e madhe që i nevojitet nje
fëmije në veçanti në vitet e para si dhe probleme të tjera të jetës së përditshme
krijojnë një situatë stresuese në marrëdhënien bashkëshortore edhe nëse ajo ka
qënë shume e mirë më parë. Si pasoj e këtij ndryshimi prindrit e rinj janë të
tensionuar, të frustruar dhe shpesh kanë mosmarrëveshje me njëri-tjetrin.
• Disa nga ne nuk arrijnë ta kuptojnë ndikimin negative që kjo situatë mund të ketë
te fëmija dhe në aftësinë tonë për të përmbushur impenjimet prindërore në
mënyrën e duhur. Literaturat e ndryshme më tepër fokusohen në mënyrën sesi
prindi duhet të atashohet me fëmijën dhe jo shumë për mënyrën sesi prindrit
duhet të sillen në raport me njëri- tjetrin. Duke qënë se dëshira jonë është të jemi
prindër të mirë atherë mirë është të dimë jo vetëm të sillemi në marrëdhënie me
fëmijën, por si duhet të sillemi dhe në marrëdhënien bashkëshortore duke qënë se
kjo gjë ka një ndikim thelbësorë në rritjen dhe zhvillimin e fëmijës tonë.
• Është shumë e rëndësishme që të kujtojmë që bebet vijnë në jetë krejtësisht të
pambrojtur dhe të “zbuluar” ndaj çdo situate. Duke qënë se mburojat emocionale
te fëmijët e vegjël nuk janë krijuar akoma ata e kanë shumë të lehtë te perceptojnë
në mënyrë intensive emocionale se çfarë po ndodh rreth tyre. Ata jo vetëm që
përjetojnë ndjenjat e tyre me intesitet, por dhe ndjenjat tuaja dhe mënyrën se si ju
ndjeheni në marrëdhënien në çift. Ata ndjejnë “energjinë” në shtëpi.

12. …
• Duhen vite që te fëmijët të krijohet mburoja emocionale që do e ndihmojë fëmijën
që të mos i përjetojë me aq intesitet emocionet. Nëse te të rriturit ekzistojnë
mekanizmat mbrojtës që i mbrojnë ata nga intesiteti i situateve që mund të
shkaktojnë diskomfort, te fëmijët e vegjël ato nuk janë të krijuara akoma.
Psikologet dhe mjekët që kujdesen për fëmijët shpesh i këshillojnë prindrit për
mënyrën e sjelljes në prani të fëmijes dhe për mënjanimin e debateve të ashpra në
prani të tyre. Problemet në çift nuk mund ti fshehim nga fëmijët, por është
gjithashtu fakt që jeta nuk mund të jetë gjithmonë e kulluar dhe probleme ka
përditë. Këto problem na bëjnë të jemi të tensionuar dhe nervoz me partnerët
tanë dhe shpesh nervoziteti dhe tensioni shpërthen në debate të ashpra, në fjalë
dhe veprime të papërshtatshme. Megjith pasojat negative që mund të ketë një
marrëdhënie konfliktuale në çift që u përmëndën më sipër, kjo nuk nënkupton që
midis partnerëve të mos ketë aspak debat, por që ky debat të zhvillohet në mënyrë
konstruktive. Gjatë debatit e rëndësishme është të evidentohen faktet dhe jo të
përdoren fjalë fyese ndaj partnerit, të evitohet zëri i lartë dhe fjalët me ngjyrime
emocionale negative. Të mundohen që gjatë debatit të shprehin emocionet
pozitive dhe dashurinë që ndjejnë duke e zhvilluar bisedën në mënyrë konstruktive
dhe me respekt ndaj njëri-tjetrit. E rëndësishme gjithashtu është dhe kush është
fokusi i debatit, diskutimet që bëhen për fëmijën nuk duhet të zhvillohen në pranin
e tij, pasi kjo do të ishte e dëmshme për të.

13. Si ndikon konkretisht te fëmija raporti
që partnerët kanë me njëri-tjetrin?
• Ndikimi pozitiv-Fëmijët jo vetëm që arrijnë të kuptojnë, por gjithashtu ndikohen
shumë nga ajo që ndodh midis prindërve të tyre si në mënyrë direkte ashtu dhe
indirekte. Një marrëdhënie e shëndetshme dhe me respekt reciprok midis pridërve,
ka një ndikim pozitiv direkt te fëmija, pasi në këtë mënyrë krijohet një ambjent i
sigurt familjarë në të cilin bebja e vogël e më pas fëmija mund të gjej vetveten si
qënie njerëzore. Megjithëse nuk ka ndikim aq të fuqishëm dhe derteminues në
zhvillimin e fëmijës sa atashimi nënë-fëmijë, marrëdhënia midis prindërve dhe një
mjedis i ngrohtë familjarë luan një rol të rëndësishëm në zhvillimin e mëtejshëm të
fëmijës.
Niveli në të cilin prindrit në mënyrë të sinqert dhe të dukshme duan dhe
ndërveprojnë me njëri-tjetrin, mënyra se si ata të dy janë të përfshirë në botën e
fëmijës së tyre dhe në sensin që ai po zhvillon për veten si qënie njerzore, kjo ka një
ndikim të fuqishëm gjithashtu në ndjenjën e sigurisë dhe parashikueshmërisë së
gjërave që fëmija do të ketë.
Të gjitha këto bëhen modeli dhe arketipi që fëmija do të përdori më vonë për
ndërtimin e marrëdhënieve sociale si dhe do të krijoj skemat bazë të fëmijës dhe
imazhin për: afrimitetin, intimitetin, zgjidhjen në mënyrë konstruktive të konflikteve,
shprehjen e emocioneve dhe respektin reciprok midis gjinive të ndryshme.

14. Ndikimi negativ
• Në anën negative fëmijët që vijnë në botë krejtësisht të pambrojtur,
marrëdhënia e keqe prindërore lë tek ta një dëm të madhe si në
mënyrë direkte dhe indirekte.
Në mënyrë direkte ndikimet negative janë: fëmijët imitojnë sjelljet
e papërshtatshme të prindërve të tyre, paaftësia për të mësuar
aftësit e ndërveprimit social si dhe brëndësimi i një imazhi negativ si
për prindrit ashtu dhe për veten. Fëmijët të paaftë të kuptojnë dhe
të përballojnë ndjenjat e trazuara që ju shkaktohen nga
mosmarrëveshjet e vazhdueshme të prindërve, veprojnë në mënyrë
problematike në marrëdhëniet ndërpersonale.
Kërkimet kanë treguar se fëmijët që i nënshtrohen për një kohë të
gjatë mosmarrëveshjeve prindërore si pasojë shfaqin një mori
problemesh në zhvillim si: atashim të pasigurt me prindrit,
vetëvlerësim të ulët, çrregullime në sjellje, sjellje antisocial,
vështirësi në marrëdhënien me bashkëmoshatarët dhe figurat
autoritare, depresion, ankth, problematika në arritjet akademike.

15. Ndikimi indirekt shfaqet në marrëdhënien:
nënë-fëmijë dhe baba-fëmijë.
• Një marrëdhënie e vazhdueshme me mungesë harmonie dhe
mosmarrëveshje minojnë cilësinë e prindërimit. Prindërit nuk janë më të
disponueshëm t’iu përgjigjen emocionalisht fëmijëve të tyre, zbeh aftësinë
e tyre për të disiplinuar fëmijët në mënyrë efektive dhe të përshtatshme
dhe rrit mundësinë e një sjellje fizike apo verbale agresive të prindërve
ndaj fëmijës.
Kërkimet kanë nxjerr si rezultat se prindërit me martesa në të cilat niveli i
konfliktit është i lart kanë tendencën të jenë më pak të ngrohtë dhe
empatik ndaj fëmijëve të tyre. Ata janë më të çrregullt dhe të ashpër në
disiplinimin e fëmijëve dhë përdorin teknika disiplinuese të cilat nxisin
ndjenja faji dhe ankthi te fëmijët.Baballarët që vijnë nga martesa me nivel
të lartë konflikti tentojnë të tërhiqen nga detyrat prindërore më shumë se
baballarët që vijnë nga një martesë me nivel të ulët konflikti dhe
përgjithësisht ndihen sikur partnerja i ka përjashtuar nga roli prindëror.
Prindërit që vijnë nga një martesë konfliktuale janë më shpesh pre e
depresionit, depresioni në vetvete është shkak i një sërë disfunksionesh
familjare.

16. .

17. Nxitja emocionale dhe perkrahja
ekonomike ne shoqerine Shqipetare
• Familja e shendosh I mbron dhe I perkrah antaret e saj
fizikisht,emocionalisht dhe finacianarisht nga lindja deri ne vdekje . Ne
shoqerit shqipetare tradicionalisht dhe ne ditet tona jo vetem prinderit I
perkrahin ekonomisht femijet por dhe femijet I ndihmojne ekonomisht
prinderit e moshuar pa pension ose me pension te vogel .Ne shoqerite me
te urbanizuara te Perendimit femijet pergjithesisht jane me pak te prirur
per te ndihmuar ekonomisht prindrit e tyre te moshuar . Familja eshte
zakonisht grupi paresor me I rendesishem I njerezve ne shoqerite
moderne.Antaret e saj pergjithesisht kane marrdhnie intime te forta dhe
te qendrueshme me njeri-tjetrin.Marrdheniet e tilla I nxitin natyrshem pa
sforcim antaret e familjes te punojne afirmohen ne fusha te ndryshme te
veprimtarise profesionale te krijimtaris artistike shkencore etj .Studimet
tregojne se shumica e shkencetareve me te shquar kane perparuar ne
rruhet e veshtira te shkences edhe ne saj te perkrahjes ekonomike dhe
nxitjes emocionale te prinderve.Sociologet amerikane jane shprehur me
habi dhe simpati per mjaft prinder te shipetar te cilet kane braktisur ne
Shqiperi karrieren e suksesshme te mjekut avokatir etj dhe kane
emirgruar.

18. Çka i mungon sot familjes shqiptare?
• Së pari i mungon formimi i personalitetit bazor dhe identitetit
personal, uni, ego-ja, si parakusht për marrëdhënie të suksesshme
ndërpersonale. Populli thotë mirë: Pa njeri s’ka as familje as
shoqëri!Kush ka personalitet dhe identitet e di fare mirë gjithnjë e
gjithkund këtë: kush është, çka do dhe si dëshiron të arrijë atë
çka don dhe kërkon.
• Mungesa e edukimit për liri dhe për përgjegjësi, për vlera dhe
virtyte, me orjentime dhe përcaktime të qarta, sepse pa këtë njeriu
është “lojë rasti” apo rrethanash, një lloj “malli” në duart e fatit dhe
të tjerëve. Liria pa përgjegjësi është anarki, me shumë rreziqe, si p.
sh.
• -materializmi, vetëm çka më pasuron;
• -populizmi, çka bëjnë të tjerët, të gjithë;
• -hedonizmi, çka më pëlqen, çka më duket mua mirë

19. Rreziqet dhe shthurjet e familjes
shqiptare
• Kriza e cila e ka kapluar familjen shqiptare
tradicionale është mjaft e thellë dhe me shumë
rreziqe.Familja gjithnjë e më tepër ngushtohet,
sepse pjesa dërmuese e jetës kalohet jashtë
familjes, shtëpisë, në punë, në udhëtime, në
lidhje dhe marrëdhënie me të tjerët, aq sa
shtëpia gati është bërë “bujtore”.Pluralizmi i
mendimeve, qëndrimeve, botëkuptimeve, sepse
sot “bota është në rrota”, në lëvizje, me dyndjet
moderne të popujve, gjuhësve, kulturave, feve.

20. • "Familja është shkolla e detyrave... themeluar
mbi dashurinë.“
"Familja është kryevepra e natyrës."

21. .