Struktura e materies

1. STRUKTURA E MATERIES

2. Te gjithe kemi njohuri se substanca ( materia )
mund te ekzistoje ne tri gjendje angregate:
• Te ngurte, te lenget dhe te gazte.
• Ekziston edhe nje element (forme e ekzistimit)
qe eshte zjarri, I cili mund te sillet ne lidhje me
formen me te perhapur te ekzistences se
materies ne gjithesi,e ajo eshte plazma.

3. Modelet e struktures se materies
• Bota e materies eshte e shumellojshme.Nje
materie e njejte mund te tregon veti te
ndryshme ne varesi nga kushtet ne te cilat
ndodhet (temperature,shtypje etj)
• Modelet themelore te materies ne fiziken
bashkekohore jane :
• 1. Modeli I gazit
• 2. Modeli I plazmes
• 3. Modeli I materies se kondensuar

4. Modeli I gazit
• Te ky model si grimca ndertuese jane atomet
neutrale dhe molekulat te cilat jane vendosur
ne largesi te medha njera nga tjetra.
• Keto grimca ndertuese gjenden ne levizje
kaotike te panderprere, prandaj per kete arsye
arrihet te goditjet e shpeshta reciproke.
• Ne figuren e meposhtme eshte e dhene
paraqitja e modelit te gazit te realizuar me
toptha ping-pongu qe levizin ne menyre
kaotike kur prej poshte fryjme me fen.

5. • Kur bejme studimin e sjelljes se gazeve shfrytezohet
modeli I gazit ideal te I cili nuk eshte perfillur energjia
potenciale e bashkeveprimit dhe dimensionet e
grimcave.
• Per gaz ideal vleresohet atmosfera e Tokes ne
shtresat me te uleta.

6. Modeli I plazmes
• Plazma eshte gjendja me e perhapur e
materies edhe ate diku rreth 99% ne tere
gjithesine.
• Eshte treguar se yjet jane ne te vertete topa
plazme por, ne perpjestime tokesore plazma
haset krejtesisht rralle.Ajo gjendet te disa
dukuri atipike natyrore siç eshte drita polare
ose gjendet ne kanalin ndriçues te vetetimes.

7. • Plazma: drita polare
• Plazma mund te trajtohet si gaz ,por
esencialisht ne te ekzistojne jone dhe
elektrone poashtu edhe atome neutrale.

8. Modeli I materies se kondensuar
• Te gjitha materiet ne toke gjenden ne gjendje
te kondensuar me perjashtim te ajrit.
• Ne mjedisin e kondensuar grimcat jane te
rradhitura aq afer qe mjegullat e tyre
elektronike rimbulohen,prandaj elektronet
valent intensivisht bashkeveprojne.
• Ne mjediset e kondensuara bejne pjese :

9. • Kristalet –jane forma me e mire e materies se
kondensuar me grimca ndertuese te cilat jane
te rradhitura ne menyre te rregullt ne largesi
ose e ashtuquajtur rradhitje ne largesi.

10. • Lengjet (p.sh uji- qe eshte lengu I perditshem
per ekzistencen e jetes ne toke)
• Kristalet e lengeta
• Strukturat biologjike qe hyjne ne perberjen e
organizmave te gjalle(p.sh proteinat ,acidet
nukleike)
• Si mjedis I kondensuar trajtohen edhe
polimeret qe krijohen ne rruge artificiale

11. Lengjet
• Lengu eshte gjendje agregate ndermjet fazes
se gazte dhe te ngurte.
• Per keto shkaqe lengu ka disa veti te njejta si
ato te gazeve por edhe veti te ngjajshme me
vetite e trupave te ngurte
• P.sh: lengu edhe trupi I ngurte ne temperature
konstante ka vellim konstant, ndersa
ngjajshem me gazet e mer formen e enes ne
te cilen ndodhet

12. • Molekulat e lengut jane te vendosura sipas nje
rendi te caktuar vetem ne afersi direkte,
ndersa me larg nga ajo ai rend humbet.
• Kjo veti e rregullsise quhet rradhitje e afert

13. • Gjate temperaturave mjaft te larta energjia
kinetike e molekulave do te zmadhohet
,shkaterohet rradhitja e afert e nenrenditjes
dhe do te kaloje ne gjendje te gazte krejtesisht
te parregullt, gjendje kaotike.