Organizimi i procedurave

1. Tema II: Funksionimi i parlamentit
Leksioni 4: Organizimi i procedurave
Leksioni 5: Seanca plenare
Leksioni 4: Organizimi i procedurave
a) Rregullorja dhe procedurat
b) Sesionet
c) Programi i punws
d) Aktet parlamentare
a) Rregullorja dhe procedurat
Rregullorja e një parlamenti ka për objekt të organizojë funksionimin e
brendshëm të tij, procedurat e ndjekura në shqyrtimet e tij dhe disiplinën e
anëtarëve të tij. Rregullorja e parlamentit i referohet dispozitave të veçanta të
kushtetutës. Neni 75, pika 2 e Kushtetutës së Shqipërisë përcakton se
“Kuvendi organizohet dhe funksionon sipas rregullores së miratuar nga shumica
e të gjithë anëtarëve .” Një dispozitë e tillë, që zakonisht gjendet edhe në
kushtetutat e mjaft vendeve, hap diskutime për shumë çësh tje, që kryesisht
lidhen me themelin e autoritetit rregullator të parlamentit. Mund të shtrohen
disa pyetje: Norma kushtetuese a ka një vlerë thjesht njohëse të një
kompetence që parlamenti do ta kishte edhe në mungesë të saj, apo merr një
vlerë formuese për këtë kompetencë? Dihet tashmë që themeli i i autoritetit
rregullator të parlamentit, prej shumë autorëve 1, është përcaktuar në mënyra
të ndryshme: si një delegim prej kushtetutës, ose si autonomi e parlamentit,
ose si kompetencë e një supremacie të veçantë, ose si dëshirë e përgjithshme e
vetorganizimit të organeve kushtetuese. Në bazë të kushtetutës, miratimi i
rregullores është detyrim për parlamentin, apo kjo është fakultative? Për të
vazhduar më tej: normat që përfshihen në rregulloret parlamentare janë
juridike dhe përbëjnë një rregullim të përgjithshëm të Shtetit apo janë norma
thjesht të brendshme vetëm për parlamentin? A ka dallim midis normës
kushtetuese dhe normës parlamentare?
Pa ezauruar përgjigjet për të gjitha pyetjet e mësipërme, këtu duhet thënë
se doktrina në mënyrë të kujdesshme ka nënvizuar faktin që rregulloret
parlamentare, duke disiplinuar në një mënyrë ose në tjetrën, funksionet e
ndryshme të parlamentit dhe raportet parlament – qeveri, mund të
influencojnë, në mënyrë të drejtpërdrejt ose tërthorazi, mbi vetë formën e
qeverisjes së vendit. Një ndikim i tillë është i mundshëm edhe në raportet me
institucionet e tjera të shtetit, veçanërisht me sistemin e drejtësisë dhe të
institucionet e tjera të pavarura të shtetit. Eksperiencat konkrete të ngjarjeve
institucionale dhe politike kanë provuar tashmë se sa i drejtë ka qënë
konstatimi 2 sipas të cilit "rregullorja vetëm në pamje të parë është një normë e
1
Po aty, f.23
2 Eugene Pierre (1864-1937) njëri politik dhe parlamentar
francez.

2. Referuar: Forma di governo e regolamenti parlamenti , On Ministro Elio Vito, 2009

3. 3
Po aty,
4
Neni 61, pika 1
brëndëshme e parlamentit, por në realitet shpesh është më e rëndësishme se
Kushtetuta". Sipas doktrinës, normat që përmbajnë rregulloret parlamentare,
konsiderohen norma juridike.3
Asambletë parlamentare tradicionalisht përcaktojnë vetë rregullat mbi
organizimin dhe funksionimin e tyre të brendshëm, por këto rregulla duhet të
respektojnë dispozitat kushtetuese. Në disa modele kushtetutash vendoset
qartë prioriteti i Kushtetutës ndaj Rregullores. Kjo bëhet në dy mënyra. E para,
bazohet në konstitucionalizimin, pra në mbrojtjen kundër ndryshimeve shumë
të shpeshta që mund të pësojnë rregulloret e parlamenteve. Kështu, në
kushtetutat e disa vendeve si Franca, Italia etj dispozitat kushtetuese
përcaktojnë çështje të tilla si numri dhe atributet e komisioneve legjislative,
mënyrat e navetës (në parlamentet bikamerale), përcaktimi i rendit të ditës,
mënyrat e mocioneve të mosbesimit, etj. Kushtetuta e Shqipërisë mund të
thuhet se në këtë drejtim është minimaliste. Së dyti, prioriteti i kushtetutës
shprehet nëpërmjet kontrollit paraprak të detyrueshëm të rregulloreve të
parlamentit nga Gjykata kushtetuese. Kështu, në kushtetutën franceze 4 thuhet:
“Ligjet organike para shpalljes së tyre dhe rregulloret e asambleve parlamentare para
vënies së tyre në zbatim, duhet t’i nënshtrohen Këshillit kushtetues, i cili prononcohet
për përputhjen e tyre me Kushtetutën”. Rregulloret pra, vihen në të njëjtin plan
me ligjet organike, por kjo formulë duket se nuk respekton parimin tradicional
të autonomisë që u rezervohet asambleve parlamentare për hartimin e
rregulloreve të tyre. Në Kushtetutën e Shqipërisë një dispozitë e tillë nuk
ekziston, dhe në këtë rast gjykata kushtetuese mund të vihet në lëvizje sipas
proçedurave të zakonshme të saj.
Rregullorja dhe ndryshimet e saj miratohen me të njëjtën procedurë si
dhe rezolutat. Kërkesat për ndryshime mund të paraqiten nga një ose disa
deputetë. Kur është fjala për rregulloren në tërësi ajo zakonisht i propozohet
parlamentit nga vetë Kryetari i tij mbasi si rregull ka marrë më parë
mirëkuptimin e kryetarëve të grupeve politike. I përgatitur nga komisioni i
ngarkuar me çështjet e rregullores ose prej një komisioni të veçantë,
propozimi i rregullores bëhet objekt shqyrtimi në seancën plenare të
parlamentit.
Rregullorja e parlamentit, luan rolin e kodeve të procedurës në sistemet
juridike. Rregullorja përcakton rregullat e lojës, prandaj ajo duhet të pranohet
nga palët. Ato duhet të kenë shanse të njëjta për të marrë pjesë në procesin
legjislativ dhe atë të marrjes së vendimeve. E rëndësishme është që palët në
parlament të ndihen të sigurta mbi faktin që proçedurat nuk mund të pësojnë
ndryshime arbitrare dhe të njëanshme. Shumica qeverisëse e zgjedhur
demokratikisht nuk duhet të jetë e autorizuar të ndryshojë rregullat rast pas
rasti në përputhje me interesat e saj, në dëm të opozitës ose të partive të vogla.
Në të kundërtën, puna parlamentare në të gjitha format e saj: legjislative,
debatet, puna në komisione, duhet gjithmonë të zhvillohet sipas të njëjtave
rregulla. Nëqoftëse këto rregulla duhet të ndryshohen, kjo duhet bërë vetëm
nëpërmjet procedurave të njëjta me ato që përdoren në procesin legjislativ:
nëpërmjet shqyrtimit parlamentar, debatit publik dhe votimit në seancë
plenare. Natyrisht kjo nuk e thjeshton punën, por është një garanci e lirisë dhe
e barazisë në proçesin e vendimit politik.

4. Vetë pozita dhe roli i parlamentit në sistemin e institucioneve të shtetit
përcaktojnë rëndësinë e mënyrës së funksionimit të tij të brëndshëm, që duhet të
ngrihet mbi rregulla të qarta proceduriale. ‚ështja e një procedure sa më të mirë
parlamentare është çështje e përhershme e çdo parlamenti dhe objekt i reformave
të vazhdueshme që ndërmerren prej tij.
Procedurat parlamentare janë më karakter të përgjithshëm, kur ato kanë të
bëjnë me funksionimin në përgjithësi të parlamentit. Ato janë me karakter
specifik kur kanë të bëjnë me ushtrimin e funksioneve të veçanta të tij dhe kur
kanë të bëjnë me funksionimin e strukturave përbërëse të parlamentit.
Procedurat me karakter specifik në përgjithësi respektojnë të parat.
Procedurat parlamentare me karakter të përgjithshëm, përmbajnë pesë parime
elementare, të cilat duhet të respektohen:
Së pari, parlamenti vendos vetë procedurat e tij.
Së dyti, çdo debat duhet të artikulohet rreth një mocioni dhe të jetë i
orjentuar në mënyrë që parlamenti të mund të marrë një vendim.
Së treti, parlamenti asnjëherë nuk duhet të vihet në situatë të papritur, të
befasisë, njoftimet normalisht duhet të bëhen 48 orë më parë.
Së katërti, një shumicë e votave është e nevojshme për të miratuar një
mocion dhe jo një shumicë e deputetëve të zgjedhur.
Së fundi, çdo sesion, jo një seancë, përbën njësinë bazë të kohës në fushën
e procedurave.
Funksionimi i parlamentit para së gjithash lidhet me dimensionin e kohës.
Duke vlerësuar se koha është masa e çdo gjëje, matja e kohës së parlamentit
bëhet sipas një shkallëzimi të trefishtë: legjislatura, sesioni dhe seanca. Prej
legjislaturës kalohet tek seanca nëpërmjet sesioneve. Gjatë këtij zinxhiri,
shqyrtimet bëhen sipas rendit të ditës dhe përfundojnë përmes vendimeve, që
merren nëpërmjet votimeve. Kjo përbën thelbin e procesit deliberativ të
parlamentit.
b) Sesionet parlamentare
Brënda një legjislature, veprimtaria parlamentare organizohet në sesione.
Sesioni përcakton periudhën e vitit gjatë së cilës parlamenti zhvillon punimet.
Kjo periudhë mund të jetë e pandërprerë, në këtë rast sesioni quhet i vetëm,
por parlamenti mund të zhvillojë punimet edhe në dy periudha kohe të ndara,
në këtë rast flitet për një rregjim me dy sesione. Rregjimi i sesioneve, i cili
mundet të jetë i zakonshëm dhe i jashtëzakonshëm, rregullohet përgjithësisht
me dispozita kushtetuese. Në Kushtetutën e Shqipërisë (neni 74, pika 1)
përcaktohet se Kuvendi i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë
fillon të hënën e tretë të janarit dhe sesioni i dytë të hënën e parë të shtatorit.
Në kushtetutë përcaktohet vetëm dita e parë e sesionit dhe jo dita e fundit,
nuk caktohen as ditët sa zgjat ajo. Dita e fundit të një sesioni në Kuvendin e
Shqipërisë caktohet në mvarësi të çështjeve që ai ka në shqyrtim.
Edhe në Francë, para vitit 1995 ishte në fuqi rregjimi me dy sesione:
sesioni parë hapej në 2 tetor dhe zgjaste 80 ditë, i dyti hapej 2 prill dhe zgjaste
jo më shumë se 90 ditë. Në reformën e vitit 1995 rregjimi me dy sesione u
kthye në një sesion të vetëm: ÈParlamenti mblidhet në sesion të zakonshëm që
fillon ditën e parë të punës të tetorit dhe merr fund në ditën e fundit të punës
të qershoritÈ. Viti parlamentar përputhet me vitin shkollor dhe jo me vitin
kalandarik. Megjithëse kushtetuta përcakton rigorozisht afatet e sesionit, ajo
lejon gjithashtu mundësinë e mbajtjes së ditëve suplementare për të

5. mundësuar përfundimin e kalendarit të punimeve të përcaktuar nga vetë
parlamenti. Gjithashtu, jashtë afateve të sesionit, organet dhe komisionet
parlamentare mund të mblidhen për të pregatitur punën legjislative për
sesionin e ardhshëm, ose për të ushtruar kontrollin e tyre ndaj qeverisë. Në
Itali parlamenti mblidhet në sesion të zakonshëm sipas një rregjimi me dy
sesione: i pari hapet ditën e parë të punës të shkurtit dhe i dyti ditën e parë të
punës të tetorit. Karakteristikë e sesioneve të zakonshme është se ato nuk
kanë nevojë të thërriten, por mblidhen automatikisht në ditën e caktuar nga
kushtetuta.
Parlamenti mund të mblidhet edhe në sesion të jashtëzakonshëm. Në
Kushtetutë, në nenin 74, pika 2, përcaktohet se Ç Kuvendi mblidhet në sesion të
jashtëzakonshëm, kur kërkohet nga Presidenti i Republikës, nga Kryeministri ose nga
një e pesta e të gjithë deputetëveÈ, ndërsa po në këtë nen, në pikën 3, thuhet
gjithashtu se Ç Sesionet e jashtëzakonshme thirren nga Kryetari i Kuvendit në
bazë të një rendi dite të përcaktuarÈ . Në kushtetutën franceze e drejta për të
thirrur parlamentin në sesion të jashtëzakonshëm e ka vetëm kryeministri dhe
shumica e deputetëve, por në çdo rast hapja dhe mbyllja e sesionit bëhet me
dekret të Presidentit të Republikës. Dispozita e Kushtetutës së Shqipërisë, që i
jep të drejtë kryetarit të Kuvendit të thërras sesionet e jashtëzakonshme, është
analoge me atë të kushtetutës franceze, sipas së cilës shumica e deputetëvë të
asamblesë mund të kërkojnë sesionin e jashtëzakonshëm në bazë të një rendi
dite të përcaktuar.
Kur parlamenti është jashtë sesionit, në kushtetutën franceze
parashikohen rastet kur parlamenti mund të vetmblidhet: kur janë zhvilluar
zgjedhje të reja pas shpërndarjes së dhomave, të enjten e dytë pas zgjedhjeve,
në një session prej 15 ditësh, nëse kjo mbledhje është jashtë periudhës së
sesionit të zakonshëm. Gjithashtu dhomat e parlamentit francez mund të
vetmblidhen për të dëgjuar leximin e mesazhit të Presidentit të Republikës dhe
kur Presidenti i Republikës ka vendosur të përdori kompetencat e
jashtëzakonshme, të cilat atij i jepen nga kushtetuta.
c) Programi i punës së parlamentit
Përcaktimi i programit të punës së parlamentit përbën një nga elementët
themelorë të parimit të autonomisë së parlamentit si institucion, si dhe, pa
asnjë dyshim, një prej elementëve më të rëndësishëm në procedurat
parlamentare. Një prej rregullave të vjetra të rregjimit parlamentar kërkon që
asambletë të bëjnë vetë programin e tyre të punës, por prej kohësh, për shkak
të prioritetit qeveritar, bëhen përpjekje sistematike për të shmangur këtë
parim. Në fakt, në të gjitha shtetet moderne programimi i punës së
parlamentit nuk shihet si një parim i "brëndshëm" i organizimit të punës së tij,
pasi prej tij kushtëzohet në një shkallë të rëndësishme puna e organeve të
tjera të shtetit, sidomos i qeverisë. Për këto arësye, hartimi i programit të
punës është pranuar të bëhet në bazë të metodës të programimit të punimeve
parlamentare 5. Për qeverinë dhe shumicën e saj kjo është bërë instrumenti
kryesor për të dominuar axhendën e punimeve parlamentare.
Në tërësinë e saj, metoda e programimit të punimeve duhet të garantojë:
- prioritetin e qeverisë lidhur me zbatimin e programit të saj,
5
Andrea Manzella: Il parlamento, Il mulino, 2003, f.145

6. - të drejtën e grupeve të opozitës për të përfshirë në kohën e duhur
inisiativatat e tyre në rendin e ditës,
- respektimin e rregullave proceduriale dhe afateve të parashikuara në
rregullore,
- koordinimin kohor të punës të të gjitha strukturave të parlamentit në
ushtrim të funksioneve të tij.
Zakonisht programimi realizohet nëpërmjet tre dokumenteve: programit
të punës, kalendarit të punimeve dhe rendit të ditës . Në kuptimin e mirëfilltë,
programimi bëhet kryesisht gjatë hartimit të kalendarit të punimeve, ku
përcaktohen si strukturat parlamentare, ashtu dhe afatet kohore. Megjithatë,
fiksimi i rendit të ditës shoqërohet shpesh me debate të forta nga ana e
opozitës, e cila është mjaft vigjilente ndaj respektimit të procedurave dhe
afateve të rregullores, natyrisht edhe kur nuk respektohen inisiativat e
opozitës.
Në shtetet moderne, cilido që të jetë sistemi politik në fuqi, synohet që
qeveria të sigurojë drejtimin efektiv të çështjeve publike, të propozojë
programin legjislativ, të cilin ajo e vlerëson si të nevojshëm; për më tepër,
shpesh është ajo që, në njërën mënyrë apo tjetrën, zgjedh momentin e
shqyrtimit të projektligjeve të saj. Prioriteti qeveritar në procedurat e miratimit
të rendit të ditës garantohet nga vetë shumica parlamentare. Tashmë është i
mirënjohur fakti që në asambletë e demokracive perëndimore, shumica
dërmuese e legjislacionit bëhet prej propozimeve qeveritare. Edhe në Shtetet e
Bashkuara të Amerikës, ku ekzekutivi nuk ka inisiativën legjislative,
projektligjet më të rëndësishme dalin nga Presidenti dhe formalisht paraqiten
nga një anëtar i Kongresit.
Metoda e programimit nuk shfuqizon parimet e autonomisë
parlamentare, përkundrazi, ajo përbën një garanci për autonominë e vetë
parlamentit. Njëkohësisht ajo ndikon në ecurinë normale të ushtrimit të
funksioneve parlamentare duke i rregulluar parimet e autonomisë në
funksion të qëllimeve të përbashkëta. Funksionimi i institucionit policentrik
parlamentar gjen pikën e tij të ekulibrit në "metodën e programimit".
Struktura e parlamentit mbetet në karakteristikën e saj të veçantë
policentrike. Elementi i unifikimit në kohë dhe në qëllime është në
procedurat e vendosura. Për nga rëndësia, programimi i punimeve mbetet
një procedurë mbi të tjerat, sepse ndikon në procedurat e vendimmarrjes.
Rëndësia e metodës së programimit kapërcen kufijtë e së drejtës
parlamentare. Edhe në aspektin e dispozitave kushtetuese midis pushtetit
legjislativ dhe atij ekzekutiv, normat rregullatore mbi programimin e
punimeve, si edhe sjelljet relative politike dhe partiake, kushtëzojnë rolin e
Parlamentit dhe të Qeverisë në zbatimin e programit, dhe në përgjithësi, në
ushtrimin e funksionit legjislativ, duke ndikuar në vetë karakterin e formës së
qeverisë.
Prej rregullave dhe praktikave të programimit të punimeve varen disa
ekuilibra që, nga njëra anë, kushtëzojnë afatet e zbatimit të axhendës politike
të qeverisë në raport me kërkesat e ballafaqimit demokratik mbi argumentet
në diskutim, dhe nga ana tjetër, përcaktojnë rolin e subjekteve të shumta të
përfshira në ushtrimin e funksioneve parlamentare (para së gjithash qeveria,
grupet parlamentare të shumicës dhe të opozitës). Synohet që të jenë të qarta
dhe pa ekuivoke si "statusi" i qeverisë", ashtu dhe "statusi i opozitës". Një
sinergji e tillë komplekse ndërmjet normave dhe zakoneve të rregulloreve
parlamentare në temën e programimit dhe transformimit të formës së
qeverisë parlamentare përbën objektin e reformave të vazhdueshme, shpesh

7. 6
C. de Caro, V.Lippolis - R.Moretti, Diritto parlamentare, Milano, Giuffrè, 2005, f. 139
7
La presidence des Assemblees parlementaires nationales, Publie par l’UIP, 1997
mjaft të debatueshme, në parlamentet e vendeve të ndryshme. Kjo është më e
theksuar në vendet ku kushtetuta nuk përmban dispozita të detajuara mbi
funksionimin e parlamentit dhe raportet reciproke parlament - qeveri. Në këto
raste rregulloret parlamentare përbëjnë një element të rëndësishëm për
përcaktimin e rregjimit politik6 Një debat i tillë shpesh është i pranishëm edhe në
Kuvendin e Shqipërisë
Në parlamentet demokratike dëgjohen shpesh pohimet se të drejtat e
opozitës janë të garantuara dhe me këtë, në përgjithësi, kuptohet e drejta e
fjalës, por si garantohet që inisiativat e grupeve të opozitës të përfshihen në
kohën e duhur në rendin e ditës? Debatet e shpeshta që bëhen në parlament
për rendin e ditës lidhen edhe me mënyrën e përcaktimit të rendit të ditës.
Kush e miraton rendin e ditës: asambleja, konferenca e kryetarëve apo vetë
kryetari? Vështirë që këtu të japim një përgjigje të prerë, sepse interferencat
janë të shumta, shpesh here më shumë të padukshme se sa të dukshme, aq më
pak të shkruara.
Sidoqoftë protogonistët e këtij procesi janë: nga njëra anë, konferenca e
kryetarëve (grupet parlamentare dhe sidomos opozita) dhe kryetari i
parlamentit në rolin e mediatorit dhe garantit të rregullores, dhe, nga ana
tjetër, qeveria. Për rolin e Konferencës së Kryetarëve dhe të Kryetarit të
parlamentit në përcaktimin e programit të punës folëm në kapitullin e V (pika
3). Për rolin e qeverisë duhet thënë se propozimi i saj mbi punimet e
parlamentit është gjithmonë i nevojshëm për vetë ekuilibrin e sistemit
parlamentar. Qeveria "në" parlament nuk është vetëm prezantuesja e
projektligjeve, por sidomos, ajo ka diçka për të thënë mbi programimin e
punimeve si dhe për plotësimin e mjeteve të nevojshme për realizimin e
programit. Në një demokraci mazhoritare, qeveria është zgjedhur mbi bazën e
një programi jo të negociuar me parlamentin, por të "kontraktuar"me
elektoratin. Që këtej lind nevoja që kushtëzimi i programimit të punimeve të
shihet i lidhur me zbatimin e këtij pakti, për të cilën qeveria është votuar.
Zakonisht në përbërjen e qeverisë caktohet një ministër për raportet me
parlamentin (në përgjithësi pa portofol), i cili ka funksione koordinimi. Ai
kujdeset që të respektohet koherenca e veprimit qeveritar në të gjitha
strukturat që ka parlamenti nëpërmjet mbajtjes së të gjitha kontakteve të
nevojshme.
Le të ilustrojmë këto konsiderata të përgjithshme me shëmbullin e disa
parlamenteve7.
Në parlamentin britanik dhe në ato që frymëzohen prej procedurave të
Westminsterit, caktimi i rendit të ditës nuk është në dorën e spikerit, por të
qeverisë, ose më saktë, të liderit të dhomës, që është një anëtar i qeverisë.
Zakonisht çdo të enjte, ai njofton programin e debateve të javës duke iu
përgjigjur kërkesës së liderit të opozitës. Spikeri mbetet personalitet në
detyrën e drejtimit të paanshëm të punëve të dhomës, por zgjedhja e çështjeve
që do të debatohen, konsiderohet si pjesë përbërse e politikës qeveritare dhe
në këtë rast i takon përfaqësuesve të shumicës të mos pengojnë të drejtat e
opozitës, të cila duhet të jenë të garantuara. Pa dyshim për të njëjtin motiv,
Spikeri i dhomës së përfaqësuesve të Shteteve të Bashkuara, përkundrazi,
është ai që kryen në praktikë plotësimin prej tij ose personave ose organeve si
komisioni i rregullores që varen gjërësisht prej tij, një rol përcaktues në

8. 8
B. Accoyer, President de l’Assemblee nationale, Avant-Propos: "L’Assemblée nationale a un
nouveau visage", 2009
zgjedhjen e çështjeve që përfshihen në rendin e ditës. Por, në Shtetet e
Bashkuara, spikeri është pikërisht lideri i shumicës. Sipas rregullores,
organizimi i punimeve nuk është kompetencë e kryetarit, por i nënshtrohet
rregullave mjaft komplekse, të cilat i japin një rol përcaktues vetë
komisioneve. Në të vërtetë, një komision i posaçëm, i quajtur “Rules
Committe”, përcakton kushtet e shqyrtimit të projektligjeve më të
rëndësishme, projektet e tjera i dërgohen komisioneve të përhershme
(“Standing Committes”), që përcaktojnë kalendarin e shqyrtimit.
Në disa parlamenti ku Kryetari nuk paraqet një karakter kaq të
angazhuar si në Kongresin e Shteteve të Bashkuara, përgjegjësinë e caktimit
të rendit të ditës e ka vetë Kryetari. (Danimarka, Finlanda, Japonia).
Megjithatë nuk është shumë e zakonshme që Kryetari të ketë kompetencën e
caktimit të rendit të ditës. Në përgjithësi, kjo ndahet me anëtarët e një organi
kolegjial, që natyrisht drejtohet prej tij, si Byroja, Presidiumi, Konferenca e
Kryetarëve. Kështu në Gjermani rendi i ditës vendoset nga Komiteti i të
urtëve, i përbërë nga kryetari, zëvëndëskryetarët dhe deputetët e deleguar
prej grupeve politike. Megjithatë, është asambleja ajo që duhet të pronocohet
vetë në rastin e mungesës së unanimitetit në Komitet. Në vendet me traditë
franceze, por edhe në Itali, ky funksion plotësohet nga Konferenca e
Kryetarëve. Por në parlamentin italian, nëse një marrëveshje nuk arrihet,
është kryetari që vendos rendin e ditës dhe ja nënshtron për diskutim dhe
vendim asamblesë. Në dhomën e përfaqësuesve belg, Kryetari fikson rendin
e ditës, pasi të ketë marrë më parë mendimin e konferencës së kryetarëve.
Për sa i përket vetë sistemit francez, ai është më kompleks se sa mund të
duket në vështrim të parë. Konferenca e kryetarëve është efektivisht vendi ku
rendi i ditës diskutohet dhe gjithashtu, më shpesh, vendoset. Kjo nuk do të
thotë që gjithçka është vendosur nëpërmjet kësaj konference. Qeveria, e
përfaqësuar në konferencë, qysh nga vitit 1958 ka patur prioritet në caktimin
e rendit të ditës, për të përfshirë projektligjet e propozuar prej saj, madje edhe
në caktimin e ditëve dhe orës për diskutimin e tyre. Ajo mund t’i ndryshoj
ato, pa asnjë kufizim, pa qënë nevoja e një konference të re të kryetarëve.
Reforma kushtetuese e vitit 2008 8 vendosi rregulla të reja që
institucionalizuan një ndarje thuajse të barabartë të rendit të ditës midis
qeverisë dhe parlamentit. “Ndarja” e re e rendit të ditës favorizon inisiativën
parlamentare, forcon kontrollin e legjislativit ndaj ekzekutivit dhe i njeh
grupeve të opozitës disa të drejta specifike që kanë të bëjnë me disa prioritete
të përfshirjës së inisitivave të tyre në rendin e ditës, veçanërisht në seancat e
kontrollit të qeverisë. Për rendin e ditës plotësues thërritet asambleja të
prononcohet. Për sa i përket kryetarit, nëse ai ka një influencë, kjo rezulton jo
prej rregullores, por vetëm prej vendit politik që ai zë në raportet midis
qeverisë dhe shumicës së saj. Një situatë e tillë nuk është vetëm në Francë, por
takohet në shumë parlamente ku roli i Kryetari varet gjërësisht prej pozicionit
që ai zë midis aktorëve të jetës politike. Gjithashtu rendi i ditës mund të
vendoset prej vetë asambleve (rasti i Bullgarisë, Hungarisë, Vendeve të Ulta,
etj). Influenca e kryetarit është natyrisht aq më shumë e rëndësishme sa që, në
shumicën e rasteve, Kryetari është i ngarkuar të bëj propozime që asambleja
duhet ti ratifikojë.
Në Kuvendin e Shqipërisë organizimi i punimeve të parlamentit bëhet
përgjithësisht sipas metodës së programimit nëpërmjet tre dokumenteve:

9. 9
Shih: Rregullorja e Kuvendit, 2009, nenet 26 - 31
programit, kalendarit dhe rendit të ditës. 9 Kalimi i çështjeve nga programi në
kalendar dhe pastaj përfshirja në rendin e ditës duhet të mbaj parasysh
respektimin e afateve kohore të përcaktuara nga dispozitat kushtetuese dhe
rregullorja e Kuvendit. Në këtë proces nuk mungojnë rastet kur parimet e
programimit zëvëndësohen prej parimit të shumicës parlamentare.
Programi i punës përmban listën e çështjeve që do të shqyrtojë Kuvendi
për një periudhë nga 4 deri në 12 javë dhe përcaktohet nga Konferenca e
Kryetarëve, me propozimin e Kryetarit të Kuvendit, pasi ka marrë më parë
mendimin e anëtarit të Këshillit të Ministrave, i ngarkuar të mbajë lidhjet me
Kuvendin, të kryetarëve të komisioneve të përhershme dhe të shërbimit
juridik në Kuvend. Në programin e punës së Kuvendit futen automatikisht
dekretet e Presidentit të Republikës për rishqyrtim ligjesh, emërime, për të
cilat kërkohet pëlqimi i Kuvendit, projektligje financiare ose ndryshimi i
Buxhetit të Shtetit, shqyrtimi i akteve normative me fuqinë e ligjit,
propozimet për emërim dhe shkarkim titullarësh të organeve që zgjidhen nga
Kuvendi, mocionet e kërkuara, projektligjet ose projektvendimet e mbartuara
nga programi paraardhës, si dhe çështjet që lidhen me gjendjen e
jashtëzakonshme.
Programi i punës miratohet me mirëkuptim në Konferencën e Kryetarëve
dhe i njoftohet Kuvendit. Në rast se në Konferencën e Kryetarëve nuk arrihet
mirëkuptimi për programin e punës së Kuvendit, ai hartohet nga Kryetari për
një periudhë tre javore dhe i paraqitet për miratim Kuvendit në seancë
plenare. Në programin e paraqitur Kryetari merr në konsideratë propozimet e
bëra nga Këshilli i Ministrave dhe kryetarët e grupeve parlamentare. Për
programin e punës, çdo deputet, në seancë plenare, për jo më shumë se 3
minuta, mund të bëjë propozime, për të cilat Kuvendi vendos me votim të
hapur. Për shqyrtimin e propozimeve për ndryshime në program, të
propozuara me shkrim nga një grup prej 7 deputetësh ose nga Këshilli i
Ministrave, votohet pa debat në seancë plenare, pasi është dëgjuar për jo më
shumë se 5 minuta një folës pro dhe një folës kundër.
Për zbatimin e programit të punës së Kuvendit, Konferenca e Kryetarëve
me propozim të Kryetarit të Kuvendit, përcakton kalendarin e punimeve të
Kuvendit për një periudhë 3 - javore. Kalendari i punimeve të Kuvendit
përmban në mënyrë të detajuar kohën kur Kuvendi zhvillon punimet në
seancë plenare dhe në komisione. Kalendari i miratuar me mirëkuptim në
Konferencën e Kryetarëve bëhet i detyrueshëm për zbatim pasi i njoftohet
Kuvendit. Kur në Konferencën e Kryetarëve nuk arrihet mirëkuptimi për
kalendarin e punimeve, Kryetari i Kuvendit e harton vetë atë dhe ia paraqet
për miratim Kuvendit në seancë plenare. Në kalendarin e punimeve për çdo
çështje shënohet komisioni përgjegjës që do të shqyrtojë çështjen, komisionet e
përhershme që mund të japin mendim për nene ose çështje të veçanta dhe emri
i relatorit/relatorëve. Pas diskutimit për jo më shumë se 10 minuta për çdo
grup parlamentar, kalendari përfundimtar miratohet në Kuvend. Këshilli i
Ministrave, një kryetar grupi parlamentar ose 7 deputetë mund të paraqesin
me shkrim propozime për ndryshime në kalendarin e punimeve. Kuvendi
vendos me votim të hapur. Kalendari publikohet dhe u shpërndahet
deputetëve, si dhe u vihet në dispozicion përfaqësuesve të medias.
Rendi i ditës përmban çështjet që do të shqyrtohen në seancën e ditës.
Zakonisht rendi i ditës pregatitet nga Kryetari duke përfshirë çështjet e

10. miratuara në kalendarin e punimeve, natyrisht duke mbartur ato që janë vonuar
ose shtyrë gjatë shqyrtimit të tyre. Në çdo rast, rendi i ditës duhet të jetë bërë
publik të paktën dy ditë përpara datës së caktuar për mbledhjen e komisionit ose
seancës plenare. Kur ka ndryshime nga kalendari i miratuar, kryetari duhet të
marri pëlqimin e Konferencës së Kryetarëve si dhe të seancës plenare, kur
konferenca nuk është dakord me propozimin e kryetarit. Në rendin e ditës
përfshihet dhe organizimi i diskutimit të përgjithshëm të projektligjeve dhe
debateve për të ndarë kohën e fjalës, sipas marrëveshjes së vendosur në
Konferencën e kryetarëve.
d) Aktet e parlamentit
Aktet e parlamentit janë vendimet e tij që merren nëpërmjet votimit. Me
fjalë të tjera, aktet e parlamentit janë të gjitha tekstet për të cilat votohet.
Sigurisht, jo çdo veprimtari e parlamentit përfundon me votim, sepse një pjesë
e rëndësishme e kontributit të tij në funksionimin e sistemit politik përbëhet
prej debateve që ai zhvillon rreth çështjeve publike, të cilat nuk janë të
detyrueshme të përfundojnë me votim. Në fakt, veprimtaria kryesore e
parlamentit lidhet me plotësimin e dy funksioneve kryesore të tij, që janë: të
votoj ligjin dhe të kontrollojë qeverinë.
Pushtet legjislativ apo pushtet deliberativ
Parlamenti zakonisht quhet pushteti legjislativ ose pushteti vendimarrës
(deliberativ). Në një vëzhgim më të kujdesshëm, përdorimi i zakonshëm i
termit të “pushtetit legjislativ” është i papërshtatshëm 10 për dy arësye. Së pari,
parlamenti nuk kufizohet në bërjen e ligjit; sa më shumë privilegjohet ky
funksion, shmanget në mënyrë të dukshme ajo që karakterizon rregjimin
parlamentar: kontrolli politik. Së dyti, parlamenti nuk është i vetëm në
procesin e ligjbërjes, meqë ai e ndan me qeverinë ushtrimin e funksionit
legjislativ, sidomos në lidhje me inisiativën. Në realitet, ajo që është e
përbashkët në plotësimin e këtyre funksioneve të ndryshme, është se
parlamenti vepron gjithmonë nëpërmjet procesit të shprehjes së vullnetit, që
është vendimi (deliberation ). Avantazhi i këtij përkufizimi është që pushteti
mbetet kështu mbi funksionet që ai ushtron dhe që pushteti deliberativ nuk
njësohet as me funksionin e ligjbërjes, as me atë të kontrollit të qeverisë. Ky
përkufizim bashkon të dy kuptimet e termit “deliberation”, që do të thotë, atë
të debatit, si proces të formimit të vullnetit dhe atë të vendimit që rezulton
prej tij. Në rastet kur debatet nuk përfundojnë me një votim, për këtë arësye,
ato konsiderohen si të papërfunduara.
Nocioni i funksioneve të parlamentit lejon të ndahen aktet parlamentare
sipas natyrës së veprimtarisë së kryer dhe që i përkasin parimisht
legjislacionit dhe kontrollit, domethënë aktiviteteve normative dhe politike.
Në fakt, duket se ekziston një solidaritet midis këtyre dy lloj veprimtarive
formalisht të dallueshme të asambleve, anëtarët e të cilave janë njëkohësisht
të zgjedhur politikë dhe ligjvënës. Mbështetja politike apo kundërshtimi ndaj
qeverisë manifestohen si në vendimin legjislativ, ashtu dhe në ushtrimin e
kontrollit, në mënyrë të tillë që të dy funksionet juridikisht të ndryshme, të
jenë politikisht të lidhura. Ato jo vetëm reagojnë ndaj njëra tjetrës, por
10
P. Avril, J.Gicquel, Droit parlementaire, Montchrestien, Paris, 1996

11. procedurat që i përkasin njërës mund eventualisht të shërbejnë edhe për
tjetrën. Kjo spjegon rastin e “procedurave mikste”, që kombinojnë ato
legjislative me ato të kontrollit, por në mënyrë më të përgjithshme,
parlamentarët përdorin procedurat që janë në dispozicion të tyre në mënyrë
imediate. Kjo është arësyeja pse në disa raste, kontrolli interpretohet si
ushtrimi i pushtetit deliberativ në votimin e një mocioni të mosbesimit, ashtu
edhe kur parlamentarët votojnë në një procedurë legjislative për të tentuar
orjentimin e veprimit të qeverisë.
Dallimi midis funksioneve të legjislacionit dhe kontrollit konstatohet
edhe në veprimtarinë e asambleve, midis një seance kushtuar debatit
legjislativ dhe seancave të pyetjeve drejtuar qeverisë. Në këtë rast,
parlamentarët, më shumë se të bindin, kërkojnë të afirmojnë diferencat apo
pozicionet e tyre politike dhe të vënë kundërshtarin në telash. Dallimi
shprehet edhe fizikisht, me diferencën e pjesmarrjes së deputetëve në një
diskutim të zakonshëm legjislativ, në të cilën asistojnë vetëm deputetët e
interesuar dhe në një debat me karakter politik, ku pjesmarrja bëhet gati e
detyruar. Ky ndryshim vihet re dhe brënda vetë procesit legjislativ, kur
është fjala për tekste që kanë vetëm karakter teknik, dhe kur ato përmbajnë
një ngarkesë më të fortë politike. Një tjetër dallim midis ushtrimit të dy
funksioneve lidhet me kualifikimin, shkallën e profesionalizmit, sepse
procedurat koresponduese kanë një veçori specifike, si në mënyrën e
veprimit, ashtu dhe në pasojat që rezultojnë prej tyre. Ngarkesa juridike e
një diskutimi legjislativ nuk është e njëjtë me atë të debatit politik, sidomos
në lidhje me vlerën e punës pregatitore për interpretimin e dispozitave
ekuivoke apo të paqarta.
Më parë konsiderohej se pushteti i asambleve parlamentare buronte prej
vullneti të popullit, i cili me votat e tij kishte zgjedhur përfaqësuesit e tij. Fuqia
e një pushteti të tillë që rridhte prej cilësisë së përfaqësimit të popullit ishte e
pakufizuar, më e madhe se ajo e vetë kushtetutës. Fundi i sovranitetit
parlamentar erdhi kur kushtetuta u vlerësua si mbartëse e sovranitetit
popullor, nga buronin kompetencat e të gjitha insitucioneve të shtetit.
Asambletë mund të vendosin akte vetëm në përputhje me kompetencat që u
jep kushtetuta dhe sipas formave që ajo përshkruan. Burimi i kompetencës
legjislative nga kushtetuta vendoset në dy raste mjaft të dallueshme nga njëra
tjetra: në rastin kur kushtetuta nuk kufizon fushën (juridikisonin) e ligjit dhe
rastin kur ajo përcakton fushën e ligjit, pra, në një farë mënyrë kufizon
funksionin legjislativ të parlamentit. Pak më poshtë do të ndalemi më gjërë në
këtë çështje, që në fakt ka të bëj me raportet midis parlamentit dhe qeverisë.
Ushtrimi i kompetencës legjislative njeh edhe disa kufizime që kanë të bëjnë
me inisiativën. Nëse parlamenti është institucioni i vetëm për votimin e ligjit,
ai nuk mundet gjithmonë ta propozojë atë. Dispozitat kushtetuese për ligjet
financiare rezervojnë këtë të drejtë vetëm për qeverinë, e cila mund të
kundërshtojë inisiativat parlamentare në këtë fushë. Gjithashtu edhe
rregulloret e parlamenteve nuk mund të marrin më shumë kompetenca se sa u
jep kushtetuta. Kjo vlen si për kompetencat legjislative ashtu dhe për
kontrollin politik.
P‘rkufizimi i fush‘s s‘ ligjit
Në disa vende fusha e ligjit është e pakufizuar. Në këto raste ligji
përkufizohet në formën e tij formale, si një akt i miratuar nga parlamenti
sipas procedurës legjislative dhe i shpallur nga Presidenti i Republikës.

12. Kështu, ligji mund të ketë çfardo lloj subjekti dhe të aplikohet në një rast të
veçantë. Një akt i formës legjislative mund të ndryshohet veçse nëpërmjet një
teksti të së njëjtës formë. Kompetenca e akteve nënligjore e qeverisë është
kryesisht një kompetencë e lidhur me zbatimin e ligjeve. Në këto raste nuk ka
dallime të fushës midis midis ligjit dhe aktit nënligjor, por ka një dallim të
formës: ligji është një akt i votuar nga parlamenti dhe akti nënligjor vendoset
prej ekzekutivit.
Në ndikimin e ideve të parlamentarizmit racional, në disa vende,
sidomos në Francë, reformat kushtetuese synuan që në raportet parlament –
qeveri të favorizonin pozicionin e ekzekutivit. Kjo ishte më e dukëshme në
lidhje ripërkufizimin e fushës së ligjit 11 . Kushtetuta franceze e vitit 1958
ndryshoi rregjimin e pakufizuar të fushës së ligjit nëpërmjet vendosjes së një
rregjimi më të kufizuar përmes dispozitës së përkufizimit të fushës së ligjit.
Kryetari i Asamblesë kombëtare franceze të asaj kohe, Michel Debré, nuk
hezitonte të shihte në këto dispozita “aktin e lindjes së një parlamentarizmi
të cilësisë” 12 . Duke përkufizuar fushën e ligjit në fakt forcohej fusha e akteve
nënligjore të qeverisë, që merrte prej fushës së ligjit çështje të shumta që i
përkisnin më shumë administratës dhe drejtimit të zakonshëm të punëve
publike. Neni 34 i kushtetutës franceze përcakton fushën e ligjit. Sipas këtij
neni është ligji që duhet të fiksoj rregullat dhe parimet bazë, në fushat e
përcaktuara nga ky nen. Lista e fushave të përcaktuar në këtë nen është
zgjeruar më tej edhe në reformën kushtetuese të vitit 2008, por ajo nuk është
ezauruese, sepse edhe në nene të tjera të kushtetutës përcaktohet detyrimi i
rregullimit me ligje.
Përkufizimi i fushës së ligjit shoqërohet prej njohjes së një pushteti
autonom të akteve nënligjore. Ajo që nuk është fushë e ligjit është fushë e aktit
nënligjor. Neni 37 i kushtetutës franceze është kështu plotësues i nenit 34: ai
përcakton fushën e akteve nënligjore në të cilën qeveria mund të marrë
vendime, domethënë, gjithçka që nuk është përfshirë në fushën e ligjit. Në këtë
mënyrë, nëpërmjet pushtetit të akteve nënligjore i jepen ekzekutivit një numër
të gjërë kompetencash, jo vetëm në zbatim të ligjit, por gjithashtu në fushat a
priori të përjashtuar prej fushës së ligjit. Pra, dallohen pushteti i akteve
nënligjore në zbatim të ligjit dhe pushteti “autonom” i akteve nënligjore, që
buron prej përjashtimit të një numër çështjesh prej fushës së ligjit. Kështu, si
shëmbull, procedura civile i përket eskluzivisht fushës së akteve nënligjore,
gjithashtu rregjimi i kundërvajtjeve, me rezervën që dënimet e parashikuara të
mos përfshijnë heqjen e lirisë.
Përkufizimi i fushës së ligjit zgjeron hapësirën e papranueshmërisë.
Kryetari i parlamentit në fillim të procedurës legjislative duhet të deklarojë të
papranueshëm edhe projektligjet dhe amendamentet e deputetëve, që nuk i
përkasin fushës së ligjit. Në rast të mosmarrëveshjeve për papranueshmërinë
midis qeverisë dhe kryetarit të parlamentit, si rregull duhet të shprehet
gjykata kushtetuese.
Kategoritë e ndryshme të ligjeve
L’Assemblee nationale dans les institutions françaises, Publie par l’Assamble nationale,
11
2006, f. 179
12
Po aty, f.180

13. 13
P. Avril, J.Gicquel, Droit parlementaire, Montchrestien, Paris, 1996, f.138.
Ligji përkufizohet si akti i vendosur nga parlamenti dhe i dekretuar
(shpallur) nga Presidenti i Republikës. Të gjithë ligjet nuk janë identikë, dhe
as të vendosur të gjithë në të njëjtin plan. Nga pikpamja formale dhe
hierarkike, kushtetuta dallon ligjin e zakonshëm , ligjin organik dhe ligjin
kushtetues, që karakterizohen nga mënyra e hartimit të tyre, veçanërisht nga
procedura legjislative e ndjekur në parlament për miratimin e tyre.
Ligjet e zakonshme ose ligjet e thjeshtë: domethënë, ato që i nënshtrohen
rregullave të zakonshme të procedurës legjislative, janë më të shumtit. Midis
këtyre ligjeve, disa miratohen sipas procedurave të veçanta: ligjet e financës, të
cilat shqyrtohen në kushte më strikte dhe afate kohore më të mëdha. Ligjet e
orjentimit (strategjitë) janë aktet që formulojnë direktiva dhe rekomandime që
duhet të mbahen parasysh nga qeveria. Kelsen ka shkruar 13 që një ligj që
formulon vetëm rekomandime nuk është një ligj, por “diçka që është në
formën e së drejtës pa përbërë një normë juridike”. Austriaku Foyer e ka
quajtur këtë “një korrupsion të llojit legjislativ” dhe tekstet që kanë të bëjnë me
reformat e planifikimit ose ato të orjentimit të kërkimit shkencor si “një
bashkim neutronesh legjislative, por që ngarkesa e tyre juridike është zero”.
Ligjet organike përcaktojnë mënyrat e organizimit dhe të funksionimit të
pushteteve publike në rastet dhe në kushtet të parashikuara nga kushtetuta,
për pasojë, kushtet e inisiativës, si dhe hartimi dhe miratimi i tyre kërkon
garanci proceduriale suplementare. Projektligjet që tentojnë ndryshimin e një
ligji organik ose i përkasin një fushe së cilës kushtetuta i jep një karakter
organik, duhet që në titullin e tyre të shprehin këtë karakter. Ato nuk mund të
përmbajnë dispozita të një natyre tjetër. Kur dispozita jo organike futen në një
ligj organik, gjykata kushtetuese, kur i kërkohet, “i deklasifikon” ata,
domethënë, i kthen në vlerën e një ligji të zakonshëm, gjë që lejon ndryshimin
e tyre sipas procedurës së zbatueshme për ligjet e zakonshme. Në disa vende,
si në Francë, një ligj organik mund të shpallet nga presidenti veçse pas
deklaratës së Gjykatës kushtetuese për përputhjen e tij me kushtetutën.
Ligjet kushtetuese qëndrojnë në majë të piramidës juridike. Ato mbartin
rishikimin e kushtetutës sipas kushteve të caktuara prej dispozitave
kushtetuese. Në Kushtetutën e Shqipërisë për këtë qëllim parashikohet një
dispozitë e veçantë, neni 177, gjithashtu në rregulloren e Kuvendit në vitin
2008 janë shtuar dispozita të posaçme, që detajojnë si merret inisiativa e
rishikimit, cilat janë afatet kohore të shqyrtimit të saj, mënyrat e votimit në
parlament apo në referendum si dhe numri i nevojshëm i votave që ligji të
konsiderohet i miratuar
Nga pikpamja e përmbajtjes, domethënë nga objekti i aktit, dallohen
ligjet normative dhe ligjet e autorizimit . Ligji normativ është akt që vendos
rregulla të detyrueshme. Ligjet e autorizimit janë autorizime, të përcaktuara
nga kushtetuta, të dhëna nga Parlamenti në formë legjislative. Ligjet e
autorizimit nuk vendosin rregulla bazë, por marrin vendime që e lejojnë
pushtetin ekzekutiv të kryej veprime të vlefshme. Edhe këto ligje nuk janë
jashtë fushës së kontrollit. Ligjet e autorizimit mund të ndahen në dy
nëngrupe: ligje që dalin nga kompetencat normale të ekzekutivit, por që
kushtetuta kërkon që zbatimi i tyre të bëhet nëpërmjet miratimit të
parlamentit; (traktatet apo marrëveshjet ndërkombëtare), dhe ligje që
nevojiten në rastet kur kompetencat nuk janë të qeverisë por ai mund ti
kryejë ato nëpërmjet autorizimit të parlamentit (akte normative).

14. Traktatet ose marrëveshjet e ratifikuara ose të miratuara, sapo ato
publikohen, kanë një autoritet më të lartë se atë të ligjeve. Traktatet ose
marrëveshjet, të cilat janë të përcaktuara në kushtetutë, nuk mund të
ratifikohen nga Presidenti i Republikës veçse pasi votimit të një ligji që bën
autorizimin. Gjatë shqyrtimit në asamble të një projektligji të ratifikimit, nenet
e traktatit ose të marrëveshjes nuk i nënshtrohen votimit. Asanjë amendament
nuk mund të paraqitet për tekstin në shqyrtim. Parlamenti mund të përfundoj
shqyrtimin veçse me miratimin, hedhjen poshtë ose azhornimin e traktatit ose
marrëveshjes. Nëse Gjykata kushtetuese, e apeluar nga Presidenti i
Republikës, Kryeministri, kryetari i parlamentit ose një numër deputetësh,
deklaron që angazhimi ndërkombëtar bie në kundërshtim me kushtetutën,
autorizimi për ratifikim ose miratim të angazhimit ndërkombëtar në fjalë,
mund të bëhet vetëm pas ndryshimit të kushtetutës.
Qeveria mund t’i kërkojë parlamentit autorizimin për të nxjerrë dekrete
për çështje që normalisht janë në fushën e ligjit. Autorizimi jepet nëpërmjet
një ligji që fikson afatin e delegimit, qëllimin dhe fushën e ndërhyrjes të
qeverisë. Dekretet e marra nga qeveria, hyjnë në fuqi pas publikimit të tyre,
por ato bëhen të pavlefshme nëse një projekt ligj i ratifikimit nuk është
depozituar në parlament, para datës së fiksuar nga ligji i delegimit. Ato
duhet të ratifikohen në mënyrë të shpejtë. Në kushtet e skadimit të afatit të
përcaktuar në ligjin e delegimit të votuar nga parlamentit, dekretet nuk
mund të ndryshohen, veçse nëpërmjet ligjit për fushat që ai mbulon.
Ligje referendare janë ligje që nuk miratohen nga parlamenti, por i
nënshtrohen referendumit popullor. Këto ligje mund të përfshijnë
organizimin e pushteteve publike, për reformat në lidhje më reformat
ekonomike, sociale apo mjedisore, dhe me shërbimet publike, si dhe më
ratifikimin e traktateve, që pa qënë në kundërshtim me kushtetutën, mund të
kenë ndikime në funksionimin e institucioneve. Këto ligje, të miratuara me votim
popullor nuk i nënshtrohen kontrollit të kushtetueshmërisë.
Aktet jo legjislative
Kategoria e akteve jo legjislative përfshin vendimet e marra nga
parlamenti: rezolutat, mocionet dhe vendimet . Kriteri që i dallon nga ligji është
se ato nuk shpallen nga Presidenti. Aktet jo legjislative të parlamenteve janë
me natyrë shumë të ndryshme. Ato mund të klasifikohen në dy grupe, sipas
parimit nëse ato kanë efekt të brëndshëm apo të jashtëm. Por dallimi midis
tyre nuk është gjithmonë i qartë, për shëmbull, në fushën e imunitetit: vendimi
që ka lidhje me anëtarët e një parlamenti është i brëndshëm, por ai i destinohet
një autoriteti juridik dhe efekti i tij është i jashtëm. Nga ana tjetër, dallimi
midis rezolutës dhe mocionit, në disa raste është i vështirë të bëhet.
Rezoluta është një akt nëpërmjet të cilit parlamenti shpreh një opinion mbi
një çështje të caktuar. Votimi i rezolutave përbën një rrugë afirmimi të
parlamentit, që i lejon atij të ushtrojë një mënyrë shprehje të dallueshme prej
mënyrës legjislative. Rezolutat mund të propozohen nga deputetë, komisione
apo grupe parlamentare. Ato depozitohen, shpërndahen, dhe ridërgohen në
komisione përpara se të futen në rendin e ditës, por ato nuk i nënshtrohen
kontrolleve të pranueshmërisë si në rastin e ligjeve. Kur rezoluta i drejtohet
qeverisë, ajo i dërgohet paraprakisht edhe kryeministrit, i cili jep gjykimin e tij
para se rezoluta të futet në rendin e ditës. Rezoluta futet në rendin e ditës me
vendim të Konferencës së kryetarëve.
Format e rezolutave janë të pakufizuara. Ka rezoluta sipas natyrës dhe

15. rezoluta sipas përcaktimeve kushtetuese ose organike. Kështu, mund të
përmëndim projekt rezolutat që votohen pas seancave informuese për të
shprehur vlerësimin e parlamentit ndaj informacionit të marrë, që propozojnë
ndryshimin e rregullores së parlamentit, që propozojnë krijimin e një
komisioni hetimor, që propozojnë të ndërpresin ndjekjen ose mbajtjen në burg,
që propozojnë të akuzojnë para Gjykatës së Lartë Presidentin e Republikës, që
propozojnë ratifikimin e akteve Bashkimit evropian, etj. Në formën e
rezolutave janë dhe deklaratat që miraton parlamenti për të shprehur
qëndrimet e tij, si ato për çështje të caktuara të politikës së jashtëme
Në dallim nga rezolutat, mocionet nuk i nënshtrohen shqyrtimit paraprak
në komisione, por kalohen drejpërsëdrejti në seancë, në përputhje me
respektimin e afatëve kohore. Ato nuk paraqiten detyrimisht në formën e një
teksti, por në çdo rast ato duhet të votohen. Ato ndahen në mocione të
procedurës dhe në mocione me karakter të jashtëm .
Mocionet e procedurës kanë lidhje me zhvillimin e seancës publike, në
veçanti me zhvillimin e procedurës legjislative, ku dhe do të analizohen në
mënyrë më të detajuar. Këtu përfshihen:
- Përjashtimi i papranueshmërisë, në fillim të diskutimit të përgjithshëm të
tekstit, që vë në dyshim kushtetushmërinë e tekstit; miratimi i tij shkakton
hedhjen poshtë të projektit.
- ‚ështja paraprake, që tenton të kundërshtojë dobinë ose
përshtatshmërinë e projektit, gjithashtu në fillim të diskutimit të
përgjithshëm; miratimi i tij shkakton gjithashtu hedhjen poshtë të projektit.
- Kthimin në komision, në fund të diskutimit të përgjithshëm, ndërpret
shqyrtimin në seancë publike dhe e ridërgon tekstin para një komisioni
përgjegjës, i cili duhet të bëj një raport të ri.
Mocionet me karakter të jashtëm janë instrumenti kryesor i funksionit të
kontrollit të parlamentit ndaj qeverisë. Kushtet e zhvillimit të këtyre
mocioneve përcaktohen sipas dispozitave kushtetuese. Tre procedura lidhen
me përgjegjësinë e qeverisë para parlamentit:
- Mocioni i miratimit të programit të qeverisë, ose i një deklaratë politike të
përgjithshme të qeverisë, zakonisht quhet çështje e besimit
- Depozitimi i një mocioni të mosbesimit me inisiativë të deputetëve,
- Angazhimi i përgjegjësisë së qeverisë nëpërmjet votimit të një teksti.
Vendimet janë akte parlamentare të marra nga parlamenti dhe organet e tij
për çështje me karakter administrativ, si emërimet që janë në kompetecë të
parlamentit, krijimet e komisioneve të hetimit apo të posaçme, vendimet e marra
nga byroja, kryetari, etj.