We leven in een netwerksamenleving. Niet enkel mensen, maar ook gebruikstoestellen en organisaties zijn in toenemende mate met elkaar verbonden in complexe, constant veranderende netwerken. Deze vernetwerking heeft een diepgaande invloed op het functioneren en succes van ondernemingen. Hyperconnectie leidt tot hyperconcurrentie. Nieuwe zogenaamde ‘disruptieve’ innovaties hertekenen uit het niets hele markten en bedreigen de jarenlang opgebouwde waarde van traditionele spelers. Waar komt die tendens vandaan? Wat kunnen we leren uit het functioneren van netwerken? En hoe kunnen organisaties zich heruitvinden om te floreren in een netwerkeconomie? De jongste VKW-beleidsnota gaat hier dieper op in. Lees de volledige nota op: http://www.vkw.be/kennisbank/het-netwerkeffect-leven-tijden-van-disruptie

1. VKW Beleidsnota
79
april 2015
Het netwerkeffect:
ondernemen in tijden van disruptie
Auteur: Jochanan Eynikel, Projectmanager Ethisch en Bezielend Ondernemen

2. Inhoudstafel
79
april 2015
Intro
1. Welkom in ons netwerk
2. Dubbel netwerkeffect
3. Eerste hulp bij netwerkorganisaties
4. Besluit
De integrale tekst van de VKW beleidsnota is te vinden op:
http://www.vkw.be/kennisbank/het-netwerkeffect-leven-tijden-van-disruptie

3. Het netwerkeffect
Ondernemen in tijden van disruptie
79
april 2015
jochanan.eynikel@vkw.be @jochanantweets

4. Intro
79
april 2015
We leven in een netwerksamenleving: mensen, gebruikstoestellen
en organisaties zijn met elkaar verbonden in netwerken.
 Deze vernetwerking heeft invloed op het functioneren en succes
van ondernemingen.
 Hyperconnectie leidt tot hyperconcurrentie.
 Nieuwe ‘discruptieve’ innovaties hertekenen hele markten.
Waar komt tendens vandaan? Hoe kunnen organisaties zich
heruitvinden?

5. 79
april 2015
1. Welkom in ons netwerk
• Rond millenniumwissel: kantelpunt naar een netwerksamenleving.
Komst internet, nadien mobiel internet.
=> Dit versnelde en ‘verdichtte’ onze leefwereld tot een
hypergeconnecteerde maatschappij (‘altijd-online’ netwerk).
1.1. Netwerk van individuen
• Het internet verbindt ons met informatie en met elkaar.
Het hart van de verbindingen zijn digitale platforms en
internetapplicaties (apps). Aders waar continu informatie stroomt via
sociale media en digitale fora.
In West-Europa is 44% van de bevolking actief op platforms.

6. 79
april 2015
• Klassieke communicatie: informatie vloeit langzamer via één-op-één
contacten
• Netwerk: informatie verspreidt zich exponentieel langs talloze
verbindingen.
Figuur 1:
Grootste sociale netwerken in het Westen per 1 januari
2014 (in miljoenen).
Bron: Global Digital Statistics, wearescocial.net

7. 79
april 2015
1.2. Netwerk van objecten
• Het netwerk der dingen = netwerk van fysieke objecten die via
ingebouwde sensoren, camera’s en datatechnologie informatie uit
hun omgeving kunnen opvangen of uitsturen.
• Vraagt ook netwerk van samenwerking.
Bv autonoom rijdende wagens vraagt afstemming tussen de auto-
industrie en informaticasector, standaardisatie van systemen.
• Beacons integreren online en offline wereld.
Beacons = sensoren in winkelstraten of gebouwen die
communiceren met je smartphone zodra je in de buurt bent.
(informatie op maat of productaanbiedingen)

8. 79
april 2015
1.3. Meganetwerken
De meerderheid van informatie-uitwisseling op het net gebeurt via een
handvol meganetwerken.
Zij worden samengevat onder het acroniem GAFAA: Google, Apple,
Facebook, Amazon en Alibaba.
Zij fungeren als platforms waarlangs miljarden connecties gelegd
worden, de poortwachters van de netwerksamenleving.
De concurrente om het dominante platform te zijn is bikkelhard.

9. 79
april 2015
2. Dubbel netwerkeffect
Onze leefwereld wordt steeds dieper doordrongen van connectiviteit.
Dit heeft economische weerslag, een dubbel netwerkeffect: een
disruptieve markt en versnelde verandering.
2.1. Van destructie naar disruptie
• Creatieve destructie (Schumpeter) = proces van waardevernietiging,
dat inherent aanwezig is bij kapitalisme en innovatie. Nieuwe
productiewijzen, markten en innovaties brengen een economische
transformatie op gang waarbij het nieuwe de waarde van het ouder
vernietigt.
De typemachine verloor zijn waarde met de intrede van de computer.
Blackberry en Nokia verliezers van smartphone en app-markt.

10. 79
april 2015
• Disruptie (Chistensen) = ontwrichting/verstoring, een hedendaagse
vorm van destructie door innovatie.
• Disruptive innovations = producten of diensten die nieuwe markten
en waardeketens creëren en daarbij (onbedoeld) oude markten doen
verdwijnen.
De disruptieve kracht zit in de toegankelijkheid van vernieuwende
producten voor het brede publiek. Eerste computer gaf geen
verstorend effect, wel de PC van IBM die een algemeen
gebruiksproduct werd en een heel nieuwe markt opende.
• Door de cumulatie van een groter innovatienetwerk en lagere
ontwikkelingskosten is het innovatiepotentieel 100x zo sterk dan
voorheen. Vernetwerking heeft dus een ontwrichtend effect omdat
de concurrentiedreiging 100x zo groot wordt.
Bv ondergang van Kodak en succes van Instagram.

11. 79
april 2015
2.2. Versnelde verandering
• Disruptie is in hoofdzaak een netwerkgedreven innovatieversnelling.
De snelheid en schaal van impact is nieuw. Figuur 2 illustreert de
toename in snelheid waarmee discruptieve innovaties vandaag
ingang vinden bij het publiek.
• In de klassieke adoptiecurve van Rogers verloopt de adoptie van
innovaties geleidelijk via 5 marktsegmenten.
• Die bell-curve maakt plaats voor haaienvin met slechts 2
marktsegmenten: vroege vogels en de rest.
Figuur 2:
Adoptieversnelling door descruptieve markt.
Bron: Downes & Nunes 2013

12. 79
april 2015
• Enerzijds betekent dit dat de nieuwe spelers zeer snel markten
kunnen veroveren. Anderzijds impliceert de disruptieve omgeving
dat nieuwe innovaties een veel kortere levenscyclus hebben omdat
de markt sneller verzadigd is.
• Foster en Kaplan wijzen op de dalende levensduur van bedrijven.
In de jaren ‘ 60 meer dan 60 jaar, vandaag minder dan 20, toekomst
10 jaar. Eén van redenen is dat ‘verstorende innovaties vaak van
buiten de sector komen. Bv invloed van Apple op iTunes of van
zoekmachine Google op uitgevers van encyclopedieën of
wegenkaarten. Disruptieve netwerkspelers: Airbnb, Uber,
Whatsapp.
Figuur 3:
Dalende gemiddelde levensduur van S&P
500 bedrijven
Bron: Foster & Kaplan (2001) & Duivestein, Bloem et al.
(2014)

13. 79
april 2015
3. Eerste hulp bij netwerkorganisaties
3.1. Vinger aan de pols
• Netwerksamenleving vergelijken met een hart.
Netwerken = het kloppend hart van de netwerksamenleving die zich
via vele digitale adertjes vertakken. Informatie en data = bloed
Een netwerk heeft ook een hartslag: het interval waarmee informatie
stroomt en veranderingen voordoen.
• In een netwerkeconomie hebben bedrijven minder controle over hun
eigen hartslag. Het netwerk geeft het tempo aan. Bv invloed van
hyperconnectiviteit op de nieuwsberichtgeving.
• Het gaat erom de vinger aan de pols te houden met het netwerk.
Om de hartslag van het netwerk te blijven voelen en indien nodig de
pas te versnellen. Ondernemingen moeten hun interne klok
afstemmen op de externe klok van markt en samenleving, aldus
Peter Hinssen in ‘The Network Always wins’.

14. 79
april 2015
3.2. Herdenk je organisatie
• Ondernemingen die zich uitgedaagd zien door een snel
veranderende omgeving ondergaan een soort cultuurschok.
Netwerken blinken uit in complexiteit, snelheid en onzekerheid.
‘Business as usual’ is geen optie meer.
• De eerste stap is aanvaarden dat de vreemde cultuur fundamenteel
anders is. De stabiele lineair evoluerende omgeving verdwijnt.
Veranderingen en innovaties volgen geen vast patroon, maar komen
van overal. De bedrijfsomgeving is complex en onzeker.
• Een tweede stap is de aanpassingsfase. Bedrijven moeten zelf
netwerken van creativiteit worden als ze mee willen met hun
vernetwerkte omgeving.

15. 79
april 2015
• In volgende tabel enkele aanbevelingen over hoe organisaties
wendbaar worden door zich intern als netwerk te organiseren.
Zich aanpassen vraagt het weghalen van zoveel mogelijk barrières
die initiatief, besluitvorming en snel handelen in de weg staan.
Figuur 4:
Statische organisaties vs. netwerkorganisaties
Bron: Hinssen (2014) & VKW

16. 79
april 2015
• In de laatste fase gaat het om meesterschap over de nieuwe cultuur
in de eigen (bedrijfs)cultuur. Een cultuurschok overwin je door ze af
te stemmen op een nieuwe realiteit.
Overleven in de netwerksamenleving betekent je bedrijfspraktijken
te herdenken vanuit een holistisch perspectief.
• Samengevat:
Organisaties moeten zichzelf heruitvinden tot wendbare
netwerkgemeenschappen waarin zelfsturende teams zich rond een
gedeelde missie kunnen scharen.
Statische organisaties zijn ten dode opgeschreven.

17. 79
April 2015
4. Conclusies
Mensen, toestellen, organisaties, markten. Alles hangt samen met alles.
 Dit hertekent de omgeving waarin bedrijven, overheden, non-
profitorganisaties vandaag opereren.
 De vernetwerking gaat gepaard met een verstorend en versnellend
effect. ‘Wait and see’ is geen optie meer.
De oplossing:
 Omarmen van de nieuwe netwerkrealiteit en het netwerkdenken
integreren in de organisatie.
 Loslaten van vertrouwde werkwijzen en zekerheden.
=> Besluit: Het is niet de sterkste die overleeft, maar degene die zich
het best weet aan te passen aan zijn omgeving. (Darwin)