1.
Veprimtaria gjeologjike e erës
• Studimi i veprimtarise gjeologjike të Eres ka rëndësi
të madhe, pasi era me fuqin e vet luan një rolë të
madhe në formimin e formave të larmishme
relievore në siperfqen e Tokes.
• Era si faktor i jashtëm (ekzogjen) vepron në
vazhdimësi që nga periudhat e hershme gjeologjike e
deri më tani duke krijuar forma të ndryshme në
sipërfaqen e tokës ,shkatërron shkëmbnje ,I bart ato
,i bartë nga vendi origjinës i depoziton etj .
• Te gjitha proceset e erës I quajmë Procese EOLIKE
Puna shkatërruse e erës
Puna kryesore e erës varet nga shpejtësia e saj
sa më e madhe shpejtësia aq më e madhe është
forca shkatërruse .
Veprimi eolik më së shumti vepron në viset e
zhveshura (shkretirat, gjysm shkretira) pastaj ne
faqet e maleve të larta, në brigjet e lumejve
,detrave apo edhe në vendet qe janë të
ekspozuara ndaj erërave

2.
Era shfaqet në dy forma:
Deflacioni dhe Korazion
Deflacioni-kuptojmë punën fryerëse që bën era me forcën e saj në
shkëmbinjët duke i a larguar materialin e imët që i mbulon(zhveshjen
e shkëmbinjëve)
Korazioni- kuptojmë punën goditëse që bën era mbi shkëmbit krahas
forces goditëse te saj dhe matrialet grimcor

3.
• Si rrjedhim I procesit të deflanacionit dhe
korazionit lindin forma karakteristike
skulpturore të relievit ku kemi dy forma te
tilla: Pozitive dhe Negative.
K.eulike
Form eulike ne trajtë sfere

4.
Puna transportuese dhe depozituese e erës
• Era bën një punë të madhe transportuese dhe
depozituese.
Kjo veprimtari varet kryesishtë nga shpejtësia
e saj dhe nga sasia e materialit të shkrift që
ngrihet dhe transportohet nga era .
Materiali që më së shpeshti transportohet nga
era është kokrrizat e rërës.

5.
• Materiali i përfituar nga veprimtaria e erës
kryesishtë është rëra, duke u grumbulluar
formon forma të relievit pozitive në trajtë
kodrash asimetrike siq janë:
1.Dunat
2.Barhanat
3.Valëzimet

6.
Dunat
• Dunat – janë kodra simetrike prej rërës me
kulm pak a shum të rrumbullakosur.
Dunat janë karakteristike për shkëretirat dhe
plazhet.

7.
Barhana
• Barhana-janë grumbullime rëre nga era në
trajtë korash me lartësi prej disa metra dej 200
metra . Barhanet janë karakteristike për
shkretirat dhe zakonisht formohen në form
vargjesh.

8.
Valëzimet
• Valëzimet –vërehen në vende të rrafështa prej
rëre nuk kanë ngritje të mëdha.
Ato formohen zakonishtë në plazhe dhe në
shkretira kur fryn era të lehta

9.
Veprimtaria gjeologjike e akullnajave
• Akullnajat janë masa të mëdha akulli lëvizës, që
formohen në zonat me klimë të ftohët e mjaft të
lagët dhe konkretisht në malet e larta e në vendet
polare, ajo zenë 10% te siperfaqes së Tokës.
Shkenca që merret me studimine akullnajave
quhet “Glaciologji”(latin.-glacis-akull). ˚ . Ajo
studjon kushtet e formimit ,regjimit,përhapjen
dhe veprimtarinë e akullnajave .
Akullnajat formohen kur temperatura mesatare
vjetore ëshët shumë e ulët rreth -0 ˚

10.
Akullnajat ndahen:
1.Malore (tipi alpin)
2.Rrafshlarteve (tipi skandinav)
3.Kontinentale (tipi polar)

11.
Akullnajat Malore
(tipi alpin)
• Akullnajat malore zën sipërfaqe relativishtë të
vogla. Në to dallohet :
Zona e ushqimit (zona e akumullimit )
Zona e rrjedhjes (zona e shkarkimit)

12.
Akullnajat Rrafshëlarte
(tipi skandinav)
• Akullnajat rrashëlarte janë karakteristike për
malet me maja të sheshta. Në këto male
formojnë pellgje masive me siperfaqe qindra
km katror.

13.
Akullnajat kontinentale
(tipi polar)
• Akullnajat kontinentale ndodhen në zonat polare dhe përbëjn rreth 99% të
siperfaqës të zënë me akullnaja . Trashësia e akullnajave varion deri ne
4000 metra.
Akullnajat kontinentale kryesore janë:
Groenlandes me sip.1.9milion km katror(trashësi 3.5 km)
Antarktidës me sip.13milion km katror (trashësia 4 km)

14.
Puna gjeologjike e akullnajave
• Puna gjeologjike e akullnajave është :
1.Puna shkatërruese
2.Puna transportuese
3.Depozitimet akullnajore

15.
• Puna shkatërruese e akullnajave - ka të bëjë me
lëvizjen e akullnajave mbi shkëmbi duke shkatrruar
shtratin e tyre me anë te peshës se vetë.
Puna transportuese e akullnajave – mundësohet me
anë të erës dhe të ortekëve , gjatë këtyre proceseve
ndodhin gërvishje në shkëmbi, transportime të rërës
dhe materialit argjilorë.
Depozitimet akullnajore – nga shkrirja e akullit
materiali copëzor I futur në të bie në shtratin
akullnajor dhe jep morenat e depozituara ku dallojm
dy lloje kryesore:
“Morenat bazale” dhe “Morenat ballore”

16.
• Puna shkatërruse e akullnajave qon në krijimin
e formave karakteristike të relievit siq janë:
Luginat Akullnajore dhe Cirqet Akullnajore.

17.
Ciklet dhe Epokat akullnajore
• Në bazë të disa studimeve në vendete
ndryshme kanë ndodhur disa dyndje dhe
tërheqje akullnajore .Ndër to në historin e
Tokës njihen 4 të tilla.

18.
1.Cikli i parë akullnajor ka ndodhur rreth 600 milionë vjetë me
parë në epoken e proteozoikun .Ajo ka lënë gjurmë në Kinë në
Norvegji dhe në Groenlandës Lindore.
2.Cikli i dytë akullnajor ka ndodhur mbi 400 milion vite më parë.
Gjurmët e tij dallojnë qartë në Amerikën Veriore dhe atë Jugore
dhe në ish BRSS.
3.Cikli i tretë akullnajor ka ndodhur në paleozioikun e vonëshëm
(240 milon vjetë me parë) . Gjurmët e kësaj epoke i vrejmë në
Australi.
4.Cikli i katërt akullnajor ka ndodhur në preiudhen antropogjen .
Fillet e kësaj epoke janë rreth 2 milion vjetë ndërsa përfundimi i
saj ka ndodhur para 10 mijë vjetë. Gjurmët e saj i vrejmë në
Evropën Veriore dhe Lindore .

19.
Puna shkatërruese e detit
• Puna shkatërruese e detit quhet Abrazion(lat.abrasio-gërvishje).
Ajo lidhet kryesisht me valët e shkaktuara nga era
Era shkakton dallgë të mëdha dhe ato lëvizin me shpejtësi dhe
largësi të ndryshme që zakonishtë kur arrin në bregdet
përplasen dhe shkatrrojnë shkëmbi me masë deri disa dhjetra
tonë.Gjatë këtyre proceseve krijohen kepa , shpella,harqe.
Hark
Shpellë

20.
Veprimtaria gjeologjike e liqeneve
• Liqene quhen pellgje ujore me siperëfaqe e sterës që nuk ka
lidhje të drejtëperdrejt me dete dhe oqeane.
Shkenca qe merret me studimin e liqeneve quhet
Limnologji.(grek.- limne- liqen).
Liqenet vendosen në lartësi të ndryshme mbi nivelin e detit,
nga 5465 metra deri në
-392 metra

21.
Puna gjeologjike e liqeneve
• Veprimtaria gjeologjike e liqeneve nuk është
shumë e gjerë për arësyje të lëvizjeve të pakta
të masave të ujitë, andaj procesi i shkatërrimit
,transportimit dhe i depozitimit ka rol
dytësorë në liqene.
Këto procese varen nga mineralizimi i ujitë ,
relievit ,kushteve klimatike etj.