1. Shtetet skllavopronare perendimore
-Shtetet skllavopronare klasifikohen ne:
-shtetet skllavopronare te Lindjes se Lashte
dhe
-Shtete skllavopronare perendimore.
-U krijuan ne brigjet e detit mesdhe dhe Detit
te Zi.
-paraqiten ne mileniumin e I p.e.r.
-mungesa e prodhimeve bujqesore dhe pasuria
e ketyre territoreve me minerale, mermer etj.

2. -Si burime te rendesishme te shkruara mund te
sherbejne veprat e historianeve te njohur antike:
Herodotti, Tikuditi, Ksenofani, Plutarku etj.
-Si burime qe jane te ruajtura mund te
permenden:
Ligjet e Solonit, Ligjet e Drakonit ne Athine, Ligjet
e Likurgit ne Sparte, Ligji I Gortinit etj.

3. Krijimi I shteteve te para greke
-poliset qytete-shtete si rezultat I zhvillimit ekonomik.
Qe nga koha e Homerit e deri te Aristoteli.
(Deti Egje, Deti I Zi, Deti Jon, Deti Adriatik, Italine
Jugore, Sicili dhe dysa ishuj te mesdheut. (I
themelonin kolonite greke).
-kolonite greke te bregdetit Jon dhe Adriatik shpejtuan
procesin e krijimit te shtetit ne Iliri, kurse ato ne
Italine jugore-Greqia e Madhe ndikuan ne krijimin e
institucioneve shteterore dhe juridike nder Italiket.

4. -Poliset greke ne shek.e VI p.e.r rane nen sundimin e
shtetit Maqedon, kurse ne shekullin e II p.e.r rane
nen sundimin romak.
-Poliset greke me te njohura jane:
Athina, Sparta, Korinthi,Teba, Mileti, Kreta, Itaka, Troja
etj.
ATHINA
Shek.IX p.e.r ne Gadishullin e Atikes nga fiset (filet) jone
u formua qytet-shteti I Athines. Te njohuara
reformat e heroit legjendar TEZEUT.
(bashkimi I 4 fiseve jone te Atikes me nje bazileus te
perbashket, me qender ne Athine.

5. -Pervec reformat e Tezeut ne Athine jane te
njohura edhe reformat e SOLONIT, KLISTENIT,
EFIJALTIT dhe PERIKLEUT.
-Ne vitin 338 p.e.r Athina ra nene sundimin e
shtetit Maqedonas, per shkak se Aleksandri I
madh qe kishte respekt ndaj Aristotelit I la
autonomi Athines,
ndersa ne vitin 168 p.e.r kur Athina dhe Greqia
antike bie nen sundimin romak.

6. Rregullimi shteteror
-Deri ne reformat e Solonit, Athina ka qene republike
aristokrate, ndersa prej ketyre reformave e deri ne
fund te ekzistimit te shtetit te pavarur –republike
demokratike skllavopronare.
-Deri ne reformat e Solonit organet kryesore te
pushtetit shteteror kane qene 9 arkodet dhe
aeropagu.
-9 arkodet kane qene organ ekzekutiv dhe ad
ministrativ. (ne fillim vetem 1 arkond – Arkond
Bazileu apo I perbashket, pastaj kemi arkond
polemarh-si komandant I perbashket I ushtrise.

7. -zgjidhet me mandat te pakufizuar dhe me short,
njohim edhe arkond tjeter –Arkon Eponymus per
ceshtje administrative dhe gjyqesore.
-kah mesi I shek.VIII p.e.r mandati I arkondeve
kufizohet ne 10 vjete dhe vetem njehere.
-ma vone vetem ne 1 vjet dhe pa te drejte rizgjedhjeje.
-Konsultimet e arkondeve aktual me ish-arkondet u be I
obligueshem dhe u krijua organi I quajtur areopag.
-mbaheshin ne kodren Ares dhe aeropagu definohet si
kuvend I gjithe arkondeve te dikurshem.
Aeropagu (ushtronte funksionin e gjykates supreme,
vendoste per ceshtje te rendesishme te Athines etj).

8. -ish arkondet ruanin d.m.th. Priviegjet dhe pushteti
udheheqet nga elita europadride dhe kishim nje
pushtet oligarkik dhe shtresat tjera kishin nje
pakenaqsi dhe kishte krize ne organizimin shteteror.
-Keshtu areopogu ne vitin 595 p.e.r e angazhoi Solonin
per reforma te rregullimit shteteror. (Athina eshte
atdheu I te gjitheve).
-Reformat e Solonit vune themelet e republikes
demokratike.
-Tubimi I gjithe popullit –kuvendit popullor I quajtur
Eklezia u be organi me I larte I pushtetit shteteror.
Kompetenca(abrogonte ligjet,emrimin e funksionareve
etj.)

9. -ne kuvend merrnin pjese te gjithe meshkujt e moshes
madhore mbi 20 vjet, pjesmarres 20 000 deri me 40
000 mije. Kuarom vetem per ostrakizem se paku 6
000 veta.
-Seancat e rregullta dhe te jashtzakonshme.
-koha dhe rendi I dites per seancat e rregullta caktohej
ne fillim te vitit, ku ne Athine viti politik ndahej ne 10
prytani.
-per mbajtjen e seancave te jashtzakonshme vendoste
organi ekzekutiv –administrativ qe quhej Bule.
(vendimet merreshin me shumice te votave, I hapur,
me ngritje te dores, me ngritje ne kembe etj.)

10. -mundesi te kontrollit dhe anulimit te vendimeve ose
ligjit e bente aeropagu ndersa prej reformave te
Efijaltit e bente Helieja.
-Meqe dysa individe ne saje te shkathtesive oratorike,
retorike dhe demagogjike dhe duke shfrytezuar
klanet dhe grupacionet politike kishin fituar
popullaritet te madh politik dhe kishin mundesi te
ndikonin ne kuvend, bule dhe ne helieje te
miratohen vendime qe mund te konsiderohen te
kunderta me ,,vullnetin e perhershem,, te popullit
dhe te cenojne demokracine ne Athine. Per te
mbrojtur nga keto –reformat e Klistenit njohim edhe
institucionin per debimin e nderit te quajtur
ostrakizem.

11. -Njohim edhe reformat e Perikleut –shek.V p.e.r
ku gjithe funksionet shteterore ushtroheshin
pa pagese.
-Njohim edhe ligji I quajtur misthoforia – dieta
apo kompensim per kohen e humbur (meqe
ne kuvend mernin pjese edhe fshatare te
Atikes e jo vetem persona nga brendia e
Athines.
-Thirrja e seancave behej me ndezje te zjarreve
ne Atike.

12. -Reformat e Solonit-
-kuvendi popullor (eklezia)
-organi ekzekutiv-administrativ (bule)-perbehej nga
400 bulenteve- nga 100 prej secilit fise.
Reformat e Klistenit
-Meqe deri ne reformat e Solonit Athina ishte njesi
zgjedhore, ndersa me reformat e Klisenit u be njesi
teritoriale.
Kliseni territorin e Atikes e ndau ne 100 komuna.- 10
rrethe, bulea kishte 500 anetare, nga 50 anetre
(mosha mbi 30 vjet), ndahej ne 10 delegacione dhe
qeveriste gjate 1/10 e vitit politik-gjate nje prytanie.

13. -Delegacioni quhej prytani, ku cdo dite mbante
mbledhje dhe ne cdo séance nderrohej kryesuesi qe
quhej prytan.
-Bula mbikqyrte punen e te gjitheve nepunesve
shteteror dhe aprovonte raportet e tyre. Bula
njekohesisht shqyrtonte dhe vendoste per
dokimazine. (nepunesit qe pranoheshin duheshte te
nenshtrohen nje procedure para bules.-vyrtitet e tij,
a eshte shtetas I Athines etj.)
-ne periudhen e republikes demokratike nder organ
qendore te pushtetit eshte helieja. (gjykate porotike-
gjykata me e larte ne Athine)

14. -kuvendi popullor (eklezise) per cdo vit nga
qytetar te Athines zgjedh 5000 gjyqtare te
rregullt te moshes mbi 30 vjet dhe 1000
plotsues.
Helieja ndahej ne dikastere (201,501 dhe 1501
anetare).
Helieja luante rolin edhe sic kemi sot gjykaten
kushtetuese, bente vlersimin e
,,kushtetutshmerise,, se ligjeve dhe
vendimeve te kuvendit popullor (eklezise).

15. -Ne Athine funksionaret dhe nepunesit shteteror
zgjidheshin per nje vit.
(zgjedhja, nenshtrimit te dokimazit, betimi etj).
-Nepunesit dysa vendime I vendoseshin vete ne
menyre diskrecionit, ndersa te tjerat pergatiten
propozimet dhe I dergojne ne Bule dhe Helie.
- Sqaro institucionin shefi I shtetit –strategu –
autokrator.
-Sqaro per pushtetin vendor.
-Sundimi I pakices skllavopronare(ne kuvend nuk ka
pasur femra, skllever dhe te huaj), dobesi tjera
formimi I grupacioneve politike, perhapja e
demagogjise, korupsioni etj.

16. Shtresat shoqerore dhe pozita e
tyre juridike
1.Popullsia e lire (shtetasit e athines dhe te huajt qe
quheshin metike)dhe
2.Popullsia jo e lire (sklleverit shteterore – te drejten e
posedimit te sendeve te luajtshme dhe te drejte
martese etj- dhe ato private).
-Nepergjithesi sklleverit ne Athine kane pasur pozite
me te mire se gjithe kund tjeter.
-Burimet e sklleverimit ne Athine kane qene te njohura
sic:shitblerja, shendrimi I roberve te luftes ne
skllever, lindja nga prinderit skllev dhe skllaverimi me
ane te borxhit.

17. E drejta ne Athine
• E drejta zakonore,
• Ligjet (Ligjet e Drakonit dhe Ligjet e Solonit),
• Praktika gjyqesore dhe
• Aktet e organeve administrative te pushtetit.
Ne Athine kane qene te njohura keto dege te se
drejtes:
-e drejta sendore(reale), e drejta e detyrimeve, e drejta
familjare dhe martesore, trashigimore, penale dhe e
drejta procedurale.

18. • E DREJTA SENDORE
Prona kolektive – kleros, sipas fjales short,
Njihet edhe prona private – por me te drejta te
kufizuara, sic eshte rasti me ullinjet.
Psh. 5-6 qytetare me te pasur ndihmojne ne
organizime sportive.
-Shteti per interesa te veta mund te bente
shpronsime te tokes.
-E drejta sendore Athinase njihte te drejten e
pengut dhe hipotekes.
-njehet edhe e drejta e servitutit etj.

19. • E DREJTA E DETYRIMEVE
Kjo dege e se drejtes civile u zhvillua me teper,
meqe Athina si polis bregdetar me nje tregti
dhe zejtari te zhvilluar.
-Kontratat e shkruara dhe gojore.
Sigurimi I ekzekutimit te kontratave behej me
ane te : kaparit, hipoteka, pengu I dores.
Dorzanise etj.
-Kontratat me te njohura ne Athine ishin:
Shitblerja, qiraja, huaja, huaperdorja,
depozita,ortaklleku etj.

20. • E DREJTA MARTESORE DHE FAMILJARE
Ne Athine e drejta martesore –obligative.(nese
nuk martohesh llogaritesh I pamoralshem, por
edhe nuk mund te marrish funksione te larta).
-Familja ka qene monogame dhe patriarkale.
-martesa lidhej ne mes te dhendrit dhe
kujdestarit te vajzes (kyrios).
-ne periudhen homeriane si pjese perberese e
kontrates ka qene dhurata martesore
(hedna)-qe I pergjigjej cmimit te blerjes se
gruaja.Ndersa ne babiloni e quajshin tirhata.

21. • Gruaja kishte obligim besnikerine, ndersa
burri kishte te drejten e konkubinatit.
• Ne Athine njihet e drejta e lidhjes se marteses
edhe te skllaveve ne forme te kontrates
private, normalisht pa ceremoni dhe rituale.
• E DREJTA TRASHIGIMORE
E drejta e trashigimise ligjore (pasardhesit
meshkuj kurse femrat vetem ne paje).
Prej reformave te Solonit njihet edhe
trashigimia testamentale.(Femrave nuk u
njihej kjo e drejte).

22. • E DREJTA PENALE
Me qarte behej dallimi ndermjet deliktit penal
dhe atij civil.
-Deliktet penale ndaheshin ne delikte private
dhe publike. Psh,vrasja konsiderohej ceshtje
private.
-Klasifikimi I veprave penale:
Kunder shtetit dhe fese (tradhetia, fyerja e
prindeve,paraqitja e propozimeve ne kuvend)
pasurise , familjes dhe moralit seksual etj.

23. • Sistemi I denimeve dhe ekzekutimi I tyre
-denim me vdekje, roberim(shendrimi ne skllav),
konfiskim, debimi nga vendi (atimija).
Psh, I denuari me vdekje kishte te drejten te
zgjidhte njerin prej tre menyrave:te pinte
helmin, litarin ose therjen. (shembulli me
Sokratin).
-Atimija e plote dhe e pjeserishme.

24. Gjyqesia dhe procedura gjyqesore
• Gjykata me kompetenca reale dhe teritoriale,
• Gjykata individuale dhe kolegjiale
• Shkallezimi I gjykatave, gjyqi I efeteve, gjyqi I
11 dhe i 40. (me ankese deri te gjykata
supreme(helieja).
• Ekzistojne dy lloje te padive:
-padia dike(padi private personi qe kishte
interes juridik) dhe
-padia grafe-padi publike-cdo qytetar athinas.

25. • Ne Athine lejohet perfaqsimi ne gjyq dhe ne organet
tjera shteterore (perfaqesim pa para, por me vone e
drejta e dhurates-fillet e para te avokatise).
• Seanca kryesore –paraqitej padia, pergjigja e te
paditurit, degjimi I deshmitareve, shikimi I
dokumentave dhe te ngjashme, pastaj vendoste me
votim psh.a eshte pergjegjes I padituri, dhe hera e
dyte votohej per lartesine e denimit (guralece te
bardhe dhe te zi).
• Njihet edhe padia per ekzekutim te aktgjykimit.
• Ne Athine njihet edhe gjykate nderkombetare
(psh,nese perdoret shigjeta e helmuar etj).

26. SPARTA
• Krijimi I poliseve tjera greke – Dy fiset dore krijuan
nje federate te fuqishme qe pushtuan Peloponezin
dhe nenshtruan popullsine akeje dhe krijuan qytetin
e Spartes e me vone ne polis SPARTA, ndersa
popullsine akeje e shendruan ne skllever shteteror –
ne helote.
• Kulminacionin ne shek.IV p.e.r kur poliset greke rane
nen sundimin e Aleksandrit te Maqedonise, kurse
Sparta ruajti pavaresine deri ne shek.II p.e.r kur edhe
shtetet tjera sic ishin edhe ato ballkanike-shteti ilir,
epirit, maqedon qe rane nen sundimin e Romes.

27. • Shtresat shoqrore dhe pozita e tyre juridike
• -popullsia e lire (spartanet e lire dhe periket)dhe
• -jo e lire (helotet)
• Per cdo 10 vjet organizoheshin aksione te quajtura
Kriptia-qe benin vrasje masive te heloteve.
• Ekzistonin edhe skllever privat
• E drejta Spartane
• (E drejta zakonore, Ligjet e Likurgut)
• E drejta sendore, penale etj.
• Nuk njihet denimet fizike.

28. Rregullimi shteteror
• Sparta ishte republike aristokratike
skllvopronare.
• Organet kryesore: Kuvendi popullor, dy
mbreterit-prijsit ushtarak te dy fiseve dore,
geruzia (28 geroneve me te vjeter se 60 vjet
dhe dy mbreterit)dhe pese oferet ( u be organ
me I rendesishem shteteror).
• Shtetet helene
• Shteti I Romes