SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  552
Télécharger pour lire hors ligne
http://www.candidatoreal.com
http://www.candidatoreal.com




                               Sum´rio
                                  a

                               I   Fundamentos de Computa¸˜o
                                                         ca                                                                                   16
                               1 Arquitetura e Organiza¸˜o de Computadores
                                                           ca                                                                                 17
                                 1.1 Conceitos B´sicos . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                 a                                                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   17
                                 1.2 Estrutura e Funcionamento da CPU . . . . . .                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   18
                                     1.2.1 Pipelines . . . . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   20
                                 1.3 Conjunto de Instru¸˜es . . . . . . . . . . . . . .
                                                        co                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   22
                                 1.4 Unidade de Controle . . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   24
                                 1.5 Modos de Endere¸amento . . . . . . . . . . . .
                                                      c                                               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   25
                                 1.6 Organiza¸˜o de Mem´ria . . . . . . . . . . . . .
                                             ca           o                                           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   26
                                 1.7 Desempenho do computador . . . . . . . . . . .                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   28
                                     1.7.1 Tempo de execu¸˜o de um programa . .
                                                             ca                                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   29
                                     1.7.2 Desempenho da CPU . . . . . . . . . .                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   29
                                     1.7.3 Programas para medir desempenho . . .                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   30
                                     1.7.4 Comparando desempenho . . . . . . . .                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   30
                                     1.7.5 Lei de Amdahl . . . . . . . . . . . . . .                  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   31

                               2 Componentes de um Computador                                                                                 33
                                 2.1 Principais componentes de Hardware       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   34
                                     2.1.1 Discos R´ıgidos . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   34
                                     2.1.2 Teclado . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   36
                                     2.1.3 Mouse . . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   37
                                     2.1.4 Placa de rede . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   37
                                     2.1.5 Impressora . . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   38
                                     2.1.6 Monitor . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   38

                               3 Aritm´tica Computacional
                                       e                                                                                                      39
                                 3.1 N´meros Com Sinal e N´meros Sem Sinal . . .
                                       u                     u                                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   39
http://www.candidatoreal.com




                                     3.1.1 Sinal e amplitude/magnitude . . . . . .                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   39
                                     3.1.2 Complemento de 1 . . . . . . . . . . . .                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   39
                                     3.1.3 Complemento de 2 . . . . . . . . . . . .                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   39
                                     3.1.4 Nota¸˜o em excesso . . . . . . . . . . .
                                                 ca                                                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   40
                                 3.2 Adi¸˜o e Subtra¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . .
                                         ca         ca                                                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   41
                                 3.3 Opera¸˜es L´gicas . . . . . . . . . . . . . . . .
                                            co   o                                                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   41
                                 3.4 Constru¸˜o de uma Unidade L´gica Aritm´tica
                                              ca                    o            e                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   42
                                 3.5 Ponto Flutuante . . . . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   43




                                                                      1
http://www.candidatoreal.com




                               4 Sistemas Operacionais                                                                                          44
                                 4.1 Introdu¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                            ca                                                                  .   .   .   .   .   .   .   .   44
                                 4.2 Conceitos B´sicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                 a                                                              .   .   .   .   .   .   .   .   46
                                      4.2.1 Multiprograma¸˜o . . . . . . . . . . . . . .
                                                            ca                                                  .   .   .   .   .   .   .   .   46
                                      4.2.2 Processo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                    .   .   .   .   .   .   .   .   46
                                      4.2.3 Interrup¸˜es . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                     co                                                         .   .   .   .   .   .   .   .   47
                                      4.2.4 Threads . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                     .   .   .   .   .   .   .   .   48
                                 4.3 Escalonamento de Processos . . . . . . . . . . . . .                       .   .   .   .   .   .   .   .   49
                                 4.4 Entrada e Sa´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                  ıda                                                           .   .   .   .   .   .   .   .   50
                                      4.4.1 Camadas do subsistema de Entrada e Sa´       ıda                    .   .   .   .   .   .   .   .   51
                                 4.5 Gerˆncia de Mem´ria . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                          e            o                                                        .   .   .   .   .   .   .   .   52
                                 4.6 Sistemas de Arquivos . . . . . . . . . . . . . . . . .                     .   .   .   .   .   .   .   .   54
                                      4.6.1 Conceitos b´sicos sobre arquivos . . . . . .
                                                         a                                                      .   .   .   .   .   .   .   .   54
                                      4.6.2 Implementa¸ao de arquivos . . . . . . . . .
                                                         c˜                                                     .   .   .   .   .   .   .   .   56
                                      4.6.3 Cache de Sistema de Arquivos . . . . . . .                          .   .   .   .   .   .   .   .   57
                                      4.6.4 Gerenciamento do espa¸o livre . . . . . . .
                                                                      c                                         .   .   .   .   .   .   .   .   58
                                      4.6.5 Diret´rios . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                 o                                                              .   .   .   .   .   .   .   .   59
                                      4.6.6 Implementa¸ao de diret´rios . . . . . . . . .
                                                         c˜           o                                         .   .   .   .   .   .   .   .   61
                                 4.7 Sistemas Operacionais Distribu´   ıdos . . . . . . . . .                   .   .   .   .   .   .   .   .   61
                                      4.7.1 Estrutura¸˜o de Sistemas Distribu´
                                                      ca                          ıdos . . .                    .   .   .   .   .   .   .   .   63

                               5 Principais Processadores de        Mercado                                                                     65
                                 5.1 Processadores Intel . . . .    . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   65
                                     5.1.1 Fam´ Pentium .
                                                ılia                . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   65
                                     5.1.2 Fam´ Celeron . .
                                                ılia                . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   68
                                     5.1.3 Fam´ Core . . .
                                                ılia                . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   69
                                     5.1.4 Xeon . . . . . . . .     . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   71
                                     5.1.5 Itanium . . . . . .      . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   74
                                 5.2 AMD . . . . . . . . . . .      . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   75
                                     5.2.1 Sempron . . . . . .      . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   75
                                     5.2.2 Athlon 64 . . . . .      . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   76
                                     5.2.3 Turion 64 . . . . .      . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   79
                                     5.2.4 Opteron . . . . . .      . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   81


                               II    L´gica de Programa¸˜o
                                      o                ca                                                                                       83
                               6 Orienta¸˜o a Objetos
                                         ca                                                                                                     84
                                 6.1 Introdu¸˜o . . . . . . . . .
                                             ca                     . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   84
http://www.candidatoreal.com




                                 6.2 Conceitos fundamentais .       . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   84
                                 6.3 Princ´ıpios de programa¸˜o
                                                             ca     orientada a objetos                 .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   90
                                 6.4 Tratamento de exce¸oes .
                                                          c˜        . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   90


                               III   Metodologia de Desenvolvimento                                                                             92
                               7 Ciclo de Vida                                                              93
                                 7.1 Modelo seq¨encial linear . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
                                               u
                                 7.2 Modelo em V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
                                 7.3 Modelo de prototipagem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96


                                                                       2
http://www.candidatoreal.com




                                  7.4   Modelo RAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    96
                                  7.5   Modelos de processo de software evolucion´rios
                                                                                  a                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    97
                                        7.5.1 Modelo incremental . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    97
                                        7.5.2 Modelo espiral . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    98
                                        7.5.3 Modelo espiral ganha-ganha . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    99
                                        7.5.4 Modelo de desenvolvimento concorrente                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   100
                                  7.6   Desenvolvimento baseado em componentes . . .               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   100
                                  7.7   Modelo de m´todos formais . . . . . . . . . . .
                                                     e                                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   100
                                  7.8   T´cnicas de quarta gera¸˜o . . . . . . . . . . .
                                          e                    ca                                  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   100

                               8 An´lise Comparativa de Processos de Desenvolvimento
                                    a                                                                                                      102
                                 8.1 RUP - Rational Unified Process . . . . . . . . . . . . . . .                           .   .   .   .   102
                                 8.2 XP - Extreme Programming . . . . . . . . . . . . . . . . .                            .   .   .   .   105
                                 8.3 Scrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                       .   .   .   .   105
                                 8.4 Crystal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                       .   .   .   .   106
                                 8.5 Feature Driven Development (FDD) . . . . . . . . . . . .                              .   .   .   .   106
                                 8.6 Dynamic Systems Development Method (DSDM) . . . .                                     .   .   .   .   107
                                 8.7 Adaptive Software Development (ASD) . . . . . . . . . .                               .   .   .   .   107

                               9 Engenharia de Requisitos                                                                                  109
                                 9.1 O Processo de Engenharia de Requisitos        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   109
                                 9.2 T´cnicas de Levantamento de Requisitos
                                       e                                           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   110
                                     9.2.1 Observa¸˜o . . . . . . . . . . . .
                                                   ca                              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   110
                                     9.2.2 Entrevista . . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   110
                                     9.2.3 An´lise de Protocolo . . . . . . .
                                               a                                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   111
                                     9.2.4 JAD . . . . . . . . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   111
                                     9.2.5 PD . . . . . . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   111
                                     9.2.6 QFD . . . . . . . . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   111
                                     9.2.7 CRC . . . . . . . . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   112
                                     9.2.8 Prototipa¸˜o . . . . . . . . . . .
                                                     ca                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   112
                                     9.2.9 Cen´rios . . . . . . . . . . . . . .
                                                a                                  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   112
                                     9.2.10 FAST . . . . . . . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   112
                                 9.3 An´lise de Requisitos . . . . . . . . . . .
                                         a                                         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   113
                                     9.3.1 M´todos de an´lise . . . . . . . .
                                              e            a                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   114
                                     9.3.2 Modelagem da an´lise . . . . . .
                                                               a                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   114
                                 9.4 Gerenciamento de Requisitos . . . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   116

                               10 M´tricas
                                    e                                                                                                      118
                                  10.1 M´tricas de processo e aperfei¸oamento de processo
                                         e                            c                                    de      software            .   118
http://www.candidatoreal.com




                                  10.2 M´tricas de projeto . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                         e                                                                 . .     . . . . .           .   119
                                  10.3 Medi¸˜o de software . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                            ca                                                             . .     . . . . .           .   119
                                       10.3.1 M´tricas orientadas a tamanho . . . . . . .
                                                e                                                          . .     . . . . .           .   120
                                       10.3.2 M´tricas orientadas a fun¸˜o . . . . . . . .
                                                e                        ca                                . .     . . . . .           .   120
                                       10.3.3 M´tricas de pontos por fun¸ao estendidas .
                                                e                          c                               . .     . . . . .           .   122
                                  10.4 M´tricas de qualidade de software . . . . . . . . .
                                         e                                                                 . .     . . . . .           .   122
                                       10.4.1 Fatores de qualidade de McCall . . . . . . .                 . .     . . . . .           .   123
                                       10.4.2 FURPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                . .     . . . . .           .   123
                                       10.4.3 ISO 9126 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .               . .     . . . . .           .   124
                                  10.5 Estimativas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             . .     . . . . .           .   124
                                       10.5.1 COCOMO (Constructive Cost Model) . . .                       . .     . . . . .           .   125


                                                                       3
http://www.candidatoreal.com




                               11 Testes                                                                                                             127
                                  11.1 Teste de caminho b´sico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                           a                                                                             .   .   .   127
                                  11.2 Teste de estrutura de controle . . . . . . . . . . . . . . . . .                                  .   .   .   129
                                       11.2.1 Teste de condi¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                             ca                                                                          .   .   .   129
                                       11.2.2 Teste de fluxo de dados . . . . . . . . . . . . . . . .                                     .   .   .   130
                                       11.2.3 Teste de ciclo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                 .   .   .   130
                                  11.3 Teste caixa-preta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                 .   .   .   131
                                       11.3.1 M´todos de teste baseados em grafo . . . . . . . . .
                                                e                                                                                        .   .   .   131
                                       11.3.2 Particionamento de equivalˆncia . . . . . . . . . . .
                                                                           e                                                             .   .   .   131
                                       11.3.3 An´lise de valor limite . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                 a                                                                                       .   .   .   132
                                       11.3.4 Teste de compara¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                                ca                                                                       .   .   .   132
                                       11.3.5 Teste de matriz ortogonal . . . . . . . . . . . . . . .                                    .   .   .   132
                                  11.4 Teste de ambientes, arquiteturas e aplica¸˜es especializadas
                                                                                  co                                                     .   .   .   133
                                  11.5 Estrat´gia de teste de software . . . . . . . . . . . . . . . .
                                             e                                                                                           .   .   .   134

                               12 UML                                                                                                                136
                                  12.1 Diagrama de caso de uso . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
                                       12.1.1 Ator . . . . . . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
                                       12.1.2 Descri¸˜o do caso de uso .
                                                    ca                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
                                  12.2 Diagrama de classe . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
                                       12.2.1 Associa¸˜es de classe . . .
                                                     co                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   138
                                  12.3 Diagramas de seq¨ˆncia . . . . .
                                                        ue                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   140
                                  12.4 Diagramas de colabora¸˜o . . . .
                                                              ca             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   140
                                  12.5 Diagramas de estado . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   141
                                  12.6 Diagramas de atividade . . . . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   143
                                  12.7 Elementos auxiliares . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   144
                                  12.8 Diagramas de componente . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   144
                                  12.9 Diagramas de distribui¸˜o . . . .
                                                              ca             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   144

                               13 Gerˆncia de Configura¸˜o e Mudan¸as
                                      e                    ca               c                                                                        145
                                  13.1 As Atividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                       146
                                  13.2 Artefatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                       147
                                  13.3 Pap´is e Responsabilidades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                          e                                                                                                          147

                               14 CMM - Capability Maturity Model                                                                                    149
                                  14.1 Os n´ıveis de maturidade no CMM . . . . .                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   150
                                       14.1.1 N´ 1 - Inicial . . . . . . . . . . . .
                                                 ıvel                                                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   150
                                       14.1.2 N´ 2 - Repetitivo . . . . . . . . .
                                                 ıvel                                                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   150
                                       14.1.3 N´ 3 - Definido . . . . . . . . . . .
                                                 ıvel                                                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   151
http://www.candidatoreal.com




                                       14.1.4 N´ 4 - Gerenciado . . . . . . . . .
                                                 ıvel                                                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   152
                                       14.1.5 N´ 5 - Otimizado . . . . . . . . .
                                                 ıvel                                                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   152
                                  14.2 Um pouco mais sobre KPA’s . . . . . . . .                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   152
                                  14.3 Efeitos da evolu¸˜o do n´ de maturidade
                                                       ca      ıvel                                  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   153


                               IV    Linguagem de Programa¸˜o Java
                                                          ca                                                                                         155
                               15 Conceitos B´sicos de Java
                                               a                                                               156
                                  15.1 Pacotes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
                                  15.2 Modificadores de Acesso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157


                                                                        4
http://www.candidatoreal.com




                                  15.3 Vari´veis . . . . . . . . . . . . . .
                                           a                                                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   157
                                  15.4 Operadores . . . . . . . . . . . .                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   158
                                  15.5 Express˜es, Senten¸as e Blocos .
                                               o           c                                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   160
                                  15.6 Comandos de Controle de Fluxo                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   161
                                  15.7 Classes Aninhadas . . . . . . . .                         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   166
                                  15.8 Tipos Enumerados . . . . . . . .                          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   167
                                  15.9 Anota¸˜es . . . . . . . . . . . . .
                                             co                                                  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   168
                                  15.10Gen´ricos . . . . . . . . . . . . .
                                           e                                                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   169
                                  15.11Reflex˜o . . . . . . . . . . . . . .
                                             a                                                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   171

                               16 Classes Essenciais                                                                                                                     173
                                  16.1 Exception e Controle de Exce¸˜es . . . . .
                                                                       co                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   173
                                       16.1.1 Exce¸˜es t´
                                                   co     ıpicas . . . . . . . . . .                                 .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   173
                                       16.1.2 Capturando Exce¸˜es . . . . . . .
                                                                  co                                                 .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   175
                                  16.2 Threads e Concorrˆncia . . . . . . . . . .
                                                           e                                                         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   176
                                       16.2.1 Definindo e Iniciando uma Thread                                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   176
                                       16.2.2 Pausando a execu¸˜o com sleep . .
                                                                  ca                                                 .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   177
                                       16.2.3 Interrup¸˜es . . . . . . . . . . . . .
                                                       co                                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   178
                                       16.2.4 Joins . . . . . . . . . . . . . . . . .                                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   178
                                       16.2.5 Sincroniza¸˜o . . . . . . . . . . . .
                                                         ca                                                          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   179
                                       16.2.6 Executores e Thread Pools . . . .                                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   180
                                  16.3 Streams e Serializa¸˜o . . . . . . . . . . .
                                                           ca                                                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   181
                                       16.3.1 I/O Streams . . . . . . . . . . . .                                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   181
                                       16.3.2 Serializa¸˜o - Streams de Objetos .
                                                       ca                                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   183
                                  16.4 Classes e Opera¸˜es de I/O . . . . . . . .
                                                       co                                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   185
                                  16.5 Classes para manipula¸˜o de propriedades
                                                               ca                                                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   185

                               17 Cole¸˜es
                                       co                                                                                                                                188
                                  17.1 Interface   Collection    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   189
                                  17.2 Interface   Set . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   190
                                  17.3 Interface   List . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   193
                                  17.4 Interface   Map . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   195
                                  17.5 Interface   Queue . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   197

                               18 JDBC - Java Database Connectivity                                                                                                      199
                                  18.1 Conceitos B´sicos . . . . . . . . . . .
                                                  a                                                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   199
                                  18.2 Carregamento de drivers . . . . . . .                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   200
                                  18.3 Conex˜o . . . . . . . . . . . . . . . .
                                             a                                                           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   200
                                  18.4 Statements . . . . . . . . . . . . . .                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   201
http://www.candidatoreal.com




                                  18.5 Prepared Statements . . . . . . . . .                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   203
                                  18.6 Transa¸˜o . . . . . . . . . . . . . . .
                                             ca                                                          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   203
                                  18.7 Informa¸˜es Complementares . . . .
                                               co                                                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   204
                                  18.8 Exemplo Extra . . . . . . . . . . . .                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   205

                               19 A plataforma J2EE                                                                                                                      207
                                  19.1 Containers J2EE . . . . . . . . . . .                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   208
                                  19.2 Clientes J2EE . . . . . . . . . . . . .                           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   209
                                  19.3 Um pouco mais sobre Servlets . . . .                              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   209
                                       19.3.1 Ciclo de Vida dos Servlets . .                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   211
                                       19.3.2 Mantendo o estado do cliente                               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   212


                                                                                         5
http://www.candidatoreal.com




                                   19.4 Um pouco mais sobre p´ginas JSP
                                                               a                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   213
                                        19.4.1 JSP vs. Servlets . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   215
                                   19.5 Um pouco mais sobre EJB’s . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   216
                                        19.5.1 Ciclo de Vida dos EJB’s . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   217


                               V    Desenvolvimento Web                                                                                             220
                               20 Usabilidade                                                                  221
                                  20.1 Defini¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
                                             ca
                                  20.2 Princ´
                                            ıpios da usabilidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
                                  20.3 T´cnicas de avalia¸˜o de usabilidade . . . . . . . . . . . . . . . . 223
                                        e                ca

                               21 Acessibilidade                                                                                                    224
                                  21.1 Defini¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                             ca                                                                                                     224
                                  21.2 Princ´
                                            ıpios da acessibilidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                       224
                                  21.3 T´cnicas de avalia¸˜o de acessibilidade . . . . . . . . . . . . . . .
                                        e                ca                                                                                         227

                               22 Padr˜es Web W3C
                                      o                                                                                                             229

                               23 XML                                                                                                               233
                                  23.1 O que ´ XML? . . . . . . . . . . .
                                              e                                 . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   233
                                  23.2 Caracter´ısticas do XML . . . . . .      . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   234
                                  23.3 Compara¸˜o entre XML e HTML .
                                                 ca                             . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   234
                                  23.4 Sintaxe b´sica do XML . . . . . .
                                                 a                              . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   234
                                  23.5 Conjunto de tags . . . . . . . . . .     . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   236
                                  23.6 NameSpaces . . . . . . . . . . . . .     . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   238
                                  23.7 Gram´tica de um documento XML
                                            a                                     .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   239
                                  23.8 Tecnologias XML . . . . . . . . . .      . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   244
                                  23.9 Benef´
                                            ıcios da linguagem XML . . .        . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   245
                                  23.10Ferramentas de desenvolvimento .         . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   246

                               24 XSLT                                                                                                              247
                                  24.1 O que ´ uma folha de estilo? . .
                                             e                              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   247
                                  24.2 Compara¸˜o entre o CSS e XSL .
                                                ca                          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   247
                                  24.3 O que ´ o XSL? . . . . . . . . . .
                                             e                              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   248
                                  24.4 O que ´ o XSLT? . . . . . . . . .
                                             e                              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   248
                                  24.5 Caracter´
                                               ısticas do XSLT . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   249
                                  24.6 Declarando um documento XSL .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   249
                                  24.7 Elemento <xsl:template> . . . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   250
http://www.candidatoreal.com




                                  24.8 Elemento <xsl:value-of> . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   251
                                  24.9 Elemento <xsl:for-each> . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   252
                                  24.10Elemento <xsl:sort> . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   252
                                  24.11Elemento <xsl:if> . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   252
                                  24.12Elemento <xsl:choose> . . . . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   253
                                  24.13Elemento <xsl:apply-templates>       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   253
                                  24.14XSL no lado Cliente . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   254
                                  24.15XSL no lado Servidor . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   254
                                  24.16Processadores XSLT . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   255




                                                                       6
http://www.candidatoreal.com




                               25 Gerenciador de Conte´ do Web Zone/Plone
                                                            u                                                                                                    256
                                  25.1 Gest˜o de Conte´do . . . . . . . . . . . . . .
                                            a           u                                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   256
                                  25.2 Sistema de Gest˜o de Conte´do . . . . . . . .
                                                       a             u                                               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   257
                                  25.3 Zope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   258
                                  25.4 Plone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   260

                               26 Web Services                                                                                                                   263
                                  26.1 O que ´ Web Services?
                                             e                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   263
                                  26.2 SOAP . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   266
                                  26.3 WSDL . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   267
                                  26.4 UDDI . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   269
                                  26.5 Seguran¸a . . . . . . .
                                               c                 .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   269


                               VI    Redes de Comunica¸˜o
                                                      ca                                                                                                         270
                               27 T´cnicas B´sicas de Comunica¸˜o
                                    e         a                       ca                                                                                         271
                                  27.1 Base Te´rica da Comunica¸˜o de Dados . . . . . . . . .
                                               o                   ca                                                                        . . . . .           271
                                  27.2 Taxa M´xima de Dados em um Canal . . . . . . . . . .
                                               a                                                                                             . . . . .           272
                                  27.3 Sinais Digitais Bin´rios . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                           a                                                                                 . . . . .           272
                                  27.4 Transmiss˜o em Banda Base . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                  a                                                                                          . . . . .           273
                                  27.5 Classifica¸˜o dos Sinais . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                 ca                                                                                          . . . . .           273
                                  27.6 T´cnicas de Codifica¸˜o de Linha . . . . . . . . . . . . .
                                         e                   ca                                                                              . . . . .           274
                                       27.6.1 Codifica¸˜o NRZ . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                        ca                                                                                   . . . . .           274
                                       27.6.2 Codifica¸˜o RZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                        ca                                                                                   . . . . .           275
                                       27.6.3 Codifica¸˜o AMI (Alternate Mark Invertion) . .
                                                        ca                                                                                   . . . . .           275
                                       27.6.4 Codifica¸˜o HDB-3 (High Density Bipolar with
                                                        ca                                                                                   3 Zero
                                              Maximum Tolerance) . . . . . . . . . . . . . . .                                               . . . . .           275
                                       27.6.5 Codifica¸˜o Manchester . . . . . . . . . . . . . .
                                                        ca                                                                                   . . . . .           276
                                  27.7 Modula¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                               ca                                                                                            . . . . .           276
                                       27.7.1 Modula¸˜o de Onda Cont´
                                                       ca                 ınua . . . . . . . . . . .                                         . . . . .           277
                                       27.7.2 Modula¸˜o de Pulsos . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                       ca                                                                                    . . . . .           279
                                  27.8 T´cnicas de Multiplexa¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                         e                      ca                                                                           . . . . .           280
                                       27.8.1 FDM - Frequency Division Multiplexing . . . . .                                                . . . . .           281
                                       27.8.2 TDM - Time Division Multiplexing . . . . . . . .                                               . . . . .           281
                                       27.8.3 OFDM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                             . . . . .           281
                                       27.8.4 WDM -Wavelength Division Multiplexing . . . .                                                  . . . . .           282
                                  27.9 Protocolos de Acesso M´ltiplo . . . . . . . . . . . . . . .
                                                                 u                                                                           . . . . .           283
http://www.candidatoreal.com




                               28 Topologias de Redes                                                                                                            284

                               29 Arquitetura de Redes                                                    286
                                  29.1 Organiza¸˜o em Camadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
                                               ca

                               30 Protocolos de Rede                                                                                                             287
                                  30.1 ARP - Address Resolution Protocol . . . . . .                                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   287
                                  30.2 DHCP - Dynamic Host Configuration Protocol                                         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   287
                                  30.3 DNS - Domain Name System . . . . . . . . . .                                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   289
                                  30.4 TCP - Transmission Control Protocol . . . . .                                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   291
                                  30.5 UDP - User Datagram Protocol . . . . . . . . .                                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   293



                                                                                 7
http://www.candidatoreal.com




                                  30.6 HTTP - Hyper Text Transfer Protocol . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   294
                                  30.7 SMTP - Simple Mail Transfer Protocol . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   299
                                  30.8 POP3 - Post Office Protocol Version 3 . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   301
                                  30.9 IMAP - Internet Mail Access Protocol . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   303
                                  30.10LDAP - LightWeight Directory Access Protocol             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   305
                                  30.11SNMP - Simple Network Management Protocol                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   305
                                  30.12FTP - File Transfer Protocol . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   306
                                  30.13IP - Internet Protocol . . . . . . . . . . . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   310
                                  30.14TELNET - TELetype NETwork . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   311

                               31 O Modelo de Referˆncia OSI
                                                   e                                                                                    314

                               32 Roteamento                                                                                            316
                                  32.1 Link State e Distance Vector . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   317
                                       32.1.1 Vetor de Distˆncias vs. Estado do Link
                                                           a                                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   319
                                  32.2 Protocolos de Roteamento . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   320
                                       32.2.1 RIP - Routing Information Protocol . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   320
                                       32.2.2 OSPF - Open Shortest Path First . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   320
                                       32.2.3 IGRP e EIGRP . . . . . . . . . . . . . .          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   321

                               33 Redes Ethernet                                                                                        322
                                  33.1 Protocolo CSMA/CD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                322
                                  33.2 Fast Ethernet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                          323
                                  33.3 Gigabit Ethernet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                           324

                               34 Cabeamento Estruturado                                                                                326
                                  34.1 Par Tran¸ado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                c                                                       .   .   .   .   .   .   .   .   326
                                       34.1.1 Interferˆncias nos Cabos de Par Tran¸ado .
                                                      e                               c                 .   .   .   .   .   .   .   .   326
                                  34.2 Categorias 5e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .          .   .   .   .   .   .   .   .   327
                                  34.3 Categoria 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .          .   .   .   .   .   .   .   .   328
                                  34.4 Categoria 5e vs. Categoria 6 . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   328
                                  34.5 Cabea¸˜o Estruturada – Norma EIA/TIA 568 . . .
                                             ca                                                         .   .   .   .   .   .   .   .   329
                                       34.5.1 Sistemas de Cabeamento Estruturado . . .                  .   .   .   .   .   .   .   .   329
                                  34.6 Desempenho do Hardware e Meios de Transmiss˜o       a            .   .   .   .   .   .   .   .   333
                                       34.6.1 Cabeamento UTP . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   334
                                                     ´
                                       34.6.2 Fibra Optica . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   335
                                  34.7 C´digo de Cores para Sistemas de Cabe¸˜o UTP .
                                        o                                        ca                     .   .   .   .   .   .   .   .   336

                               35 Redes sem fio                                                              337
                                  35.1 O padr˜o IEEE 802.11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
                                              a
http://www.candidatoreal.com




                                       35.1.1 CSMA/CA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
                                       35.1.2 Formato do Quadro 802.11 . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

                               36 Elementos de Interconex˜o de Redes
                                                               a                  de    Computadores                                    340
                                  36.1 Repetidores . . . . . . . . . . . . . .    . .   . . . . . . . . . .             .   .   .   .   340
                                  36.2 Hubs . . . . . . . . . . . . . . . . . .   . .   . . . . . . . . . .             .   .   .   .   340
                                  36.3 Switches . . . . . . . . . . . . . . . .   . .   . . . . . . . . . .             .   .   .   .   341
                                  36.4 Bridges . . . . . . . . . . . . . . . .    . .   . . . . . . . . . .             .   .   .   .   342
                                  36.5 Roteadores . . . . . . . . . . . . . .     . .   . . . . . . . . . .             .   .   .   .   342
                                  36.6 Gateways . . . . . . . . . . . . . . .     . .   . . . . . . . . . .             .   .   .   .   343



                                                                        8
http://www.candidatoreal.com




                               37 Redes Multim´   ıdia                                                                                         344
                                  37.1 Qualidade de Servi¸o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                          c                                                                                    344
                                  37.2 Servi¸os Integrados - IntServ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                            c                                                                                                  346
                                  37.3 Servi¸os Diferenciados - DiffServ . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                            c                                                                                                  347

                               38 Redes X.25 e Frame Relay                                                                                     348
                                  38.1 X.25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                348
                                  38.2 Frame Relay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                 348
                                       38.2.1 Estrutura do Frame . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                     349
                                       38.2.2 Envio de um datagrama IP de Ethernet para Frame Relay
                                               e Ethernet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                350
                                  38.3 Interliga¸˜o de Redes LAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                ca                                                                                             351
                                       38.3.1 Voz sobre Frame Relay (VoFR) . . . . . . . . . . . . . . .                                       351
                                       38.3.2 Intera¸˜o entre Frame Relay e ATM . . . . . . . . . . . .
                                                     ca                                                                                        352
                                       38.3.3 CIR (Taxa de Informa¸˜o Comprometida) . . . . . . . . .
                                                                       ca                                                                      352

                               39 Redes Virtuais Locais                                                      354
                                  39.1 VLANs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
                                       39.1.1 Defini¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
                                                   ca
                                       39.1.2 Protocolo 802.1q . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354

                               40 Redes de Circuito Virtuais                                                 356
                                  40.1 Redes ATM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
                                  40.2 MPLS - Multiprotocol Label Switching . . . . . . . . . . . . . . . 358

                               41 Arquitetura TCP/IP                                                                                           360
                                  41.1 Vis˜o geral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                          a                                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   360
                                  41.2 Compara¸˜o entre a arquitetura OSI e TCP/IP
                                                ca                                                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   360
                                  41.3 Camada F´ ısica (host/rede) . . . . . . . . . . .               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   361
                                  41.4 Camada de Inter-Rede . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   361
                                  41.5 Camada de Transporte . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   362
                                  41.6 Camada de Aplica¸˜o . . . . . . . . . . . . . .
                                                          ca                                           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   362

                               42 Camada de Aplica¸˜o
                                                    ca                                                       364
                                  42.1 Proxy Cache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364


                               VII     Gerˆncia de Redes
                                          e                                                                                                    366
                               43 O protocolo SNMP                                                       367
http://www.candidatoreal.com




                                  43.1 Management Information Base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368


                               VIII     Seguran¸a da Informa¸˜o
                                               c            ca                                                                                 370
                               44 Pol´ıticas de Seguran¸a de Informa¸˜o
                                                           c               ca                                                                  371
                                  44.1 Pol´ıticas de Seguran¸a . . . . . . . . .
                                                              c                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   371
                                  44.2 Projeto de Seguran¸a . . . . . . . . . .
                                                            c                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   372
                                  44.3 Plano de Seguran¸a . . . . . . . . . . .
                                                          c                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   372
                                  44.4 Normas de Seguran¸a . . . . . . . . .
                                                             c                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   373
                                        44.4.1 ISO/IEC 17799 . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   373


                                                                        9
http://www.candidatoreal.com




                                       44.4.2 Fam´ ISO 27000 . . . . .
                                                   ılia                        . . . . . . . . . . . .                     .   .   .   .   .   375
                                       44.4.3 Diferen¸as entre a ISO/IEC
                                                       c                       17799 e a ISO 27001                         .   .   .   .   .   376
                                  44.5 Procedimentos de Seguran¸a . . . .
                                                                  c            . . . . . . . . . . . .                     .   .   .   .   .   376
                                  44.6 Arquitetura de Seguran¸a . . . . .
                                                              c                . . . . . . . . . . . .                     .   .   .   .   .   377
                                  44.7 Classifica¸˜o de Informa¸˜es . . . .
                                                ca             co              . . . . . . . . . . . .                     .   .   .   .   .   377

                               45 Seguran¸a F´
                                           c   ısica e L´gica
                                                         o                                                    379
                                  45.1 Seguran¸a F´
                                              c ısica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
                                  45.2 Seguran¸a L´gica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
                                              c o
                                       45.2.1 Matrizes de acesso, listas de controle de acesso e capabilities379
                                       45.2.2 Modelos de Controle de Acesso . . . . . . . . . . . . . . . 380

                               46 Backup de Dados                                                         384
                                  46.1 Meios de Armazenamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

                               47 V´ırus e Ataques                                                             386
                                  47.1 Estrat´gias de combate ` pragas eletrˆnicas . . . . . . . . . . . . 388
                                             e                 a               o
                                       47.1.1 Antiv´ırus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388

                               48 Princ´ıpios de Criptografia                                                                                   390
                                  48.1 Tipos de Criptografia . . . . . . . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   391
                                  48.2 Algoritmos de Criptografia Sim´tricos .
                                                                     e                 .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   392
                                  48.3 Algoritmos de Criptografia Assim´tricos
                                                                       e               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   393
                                  48.4 T´cnicas de Quebra de Criptografia . . .
                                         e                                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   394

                               49 Autentica¸˜o
                                             ca                                                                                395
                                  49.1 Autentica¸˜o de Mensagens . . . . . . . . . . . . .
                                                ca                                                             . . . . . . . . 395
                                  49.2 Protocolos de Autentica¸˜o . . . . . . . . . . . . .
                                                              ca                                               . . . . . . . . 396
                                       49.2.1 M´todos de Autentica¸˜o . . . . . . . . . .
                                                e                   ca                                         . . . . . . . . 396
                                       49.2.2 Autentica¸˜o baseada em uma chave secreta
                                                       ca                                                      compartilhada396
                                  49.3 Certificado Digital . . . . . . . . . . . . . . . . . .                  . . . . . . . . 397

                               50 Seguran¸a em diversas camadas
                                           c                                                                                                   399
                                  50.1 Secure Sockets Layer . . . . . . . . . . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   399
                                  50.2 IPSec . . . . . . . . . . . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   400
                                  50.3 Virtual Private Network (VPN) . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   401
                                  50.4 Filtragem de Pacotes e Firewalls . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   403
                                       50.4.1 Regras iptables - Exemplo 1 . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   405
                                       50.4.2 Regras iptables - Exemplo 2 . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   405
                                       50.4.3 Firewall Stateful . . . . . . . . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   406
http://www.candidatoreal.com




                                       50.4.4 Application Gateway . . . . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   407
                                       50.4.5 Arquitetura de firewall e DMZ .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   407
                                  50.5 Sistemas de Detec¸˜o de Intrus˜o (IDS)
                                                           ca            a             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   409
                                  50.6 Seguran¸a em Redes Wireless 802.11 . .
                                               c                                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   409
                                       50.6.1 WEP . . . . . . . . . . . . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   409
                                  50.7 802.11i . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   410




                                                                        10
http://www.candidatoreal.com




                               IX    Alta Disponibilidade                                                                                  411
                               51 Solu¸˜es de Armazenamento RAID, SAN e NAS
                                       co                                                                     412
                                  51.1 RAID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
                                       51.1.1 RAID 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
                                       51.1.2 RAID 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
                                       51.1.3 RAID 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
                                       51.1.4 RAID 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
                                       51.1.5 RAID 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
                                       51.1.6 RAID 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
                                       51.1.7 RAID 6 (Redundˆncia de P+Q) . . . . . . . . . . . . . . 419
                                                               a
                                       51.1.8 Tipos H´
                                                     ıbridos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
                                       51.1.9 Comparativo de Desempenho entre as diversas configura¸˜es   co
                                              RAID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
                                  51.2 SAN - Storage Area Network . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
                                       51.2.1 Hardware para SAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
                                       51.2.2 Topologias de SAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422
                                  51.3 NAS - Network Attached Stotage . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
                                  51.4 Comparativo entre SAN e NAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424

                               52 Clusters de servidores                                                                                   427
                                      52.0.1 Princ´
                                                  ıpios de um Cluster . . . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   427
                                      52.0.2 Abstra¸˜es em um Cluster . . . .
                                                    co                             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   428
                                      52.0.3 Arquitetura de um Cluster . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   429
                                      52.0.4 Cluster X Sistemas Distribu´ıdos      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   430
                                      52.0.5 Cluster de Alta Disponibilidade .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   431
                                      52.0.6 Cluster de Alto Desempenho . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   433

                               53 Balanceamento de Carga                                                                                   436
                                  53.1 Balanceamento de armazenamento (storage) .              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   436
                                  53.2 Balanceamento de rede . . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   436
                                       53.2.1 NAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   437
                                       53.2.2 IP Tunneling . . . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   437
                                       53.2.3 Direct Routing . . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   438
                                  53.3 Algoritmos de balanceamento . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   438
                                  53.4 Balanceamento de CPU . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   439
                                       53.4.1 Sistema de processamento distribu´  ıdo          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   439
http://www.candidatoreal.com




                               X    Sistemas Operacionais                                                                                  442
                               54 Ambiente Microsoft Windows 2000/2003                                                                     443
                                  54.1 DHCP - Dynamic Host Configuration Protocol . .                       .   .   .   .   .   .   .   .   443
                                       54.1.1 Processo de Instala¸˜o/Configura¸˜o . . . .
                                                                 ca            ca                          .   .   .   .   .   .   .   .   443
                                       54.1.2 Integra¸˜o do DHCP com o DNS . . . . . .
                                                     ca                                                    .   .   .   .   .   .   .   .   445
                                       54.1.3 APIPA - Automatic Private IP Addressing                      .   .   .   .   .   .   .   .   445
                                       54.1.4 Comandos ipconfig Relacionados ao DHCP                        .   .   .   .   .   .   .   .   446
                                       54.1.5 Regra ”80/20” . . . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   446
                                  54.2 DNS - Domain Name System . . . . . . . . . . . .                    .   .   .   .   .   .   .   .   446
                                       54.2.1 Processo de Instala¸˜o/Configura¸˜o . . . .
                                                                 ca            ca                          .   .   .   .   .   .   .   .   447


                                                                      11
http://www.candidatoreal.com




                                       54.2.2  Seguran¸a de Acesso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                       c                                                                                                        449
                                       54.2.3  Integra¸˜o do DNS com o Active Directory . . . . . . . .
                                                      ca                                                                                                        449
                                       54.2.4  Servidor DNS somente Cache . . . . . . . . . . . . . . . .                                                       451
                                       54.2.5  Arquivo Hosts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                    451
                                       54.2.6  Distribui¸˜o de Carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                        ca                                                                                                      451
                                       54.2.7  Comando ipconfig/dnscmd Relacionadas ao DNS . . . . .                                                             451
                                  54.3 Active  Directory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                  452
                                       54.3.1  Tipos de Servidores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                    453
                                       54.3.2  Defini¸˜es de Floresta, Dom´
                                                     co                       ınio, Site e Unidade Organi-
                                               zacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                 453
                                       54.3.3 Recursos do Active Directory . . . . . . . . . . . . . . . .                                                      454
                                       54.3.4 Seguran¸a com o Active Directory . . . . . . . . . . . . .
                                                       c                                                                                                        455
                                       54.3.5 Ferramentas de Controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                     456
                                  54.4 IIS - Internet Information Services . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                    456
                                       54.4.1 IIS versus Apache HTTP Server . . . . . . . . . . . . . .                                                         456
                                       54.4.2 Principais Componentes do IIS . . . . . . . . . . . . . . .                                                       459
                                       54.4.3 Principais Recursos do IIS . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                    460
                                       54.4.4 Principais Diferen¸as entre IIS4, IIS5 e IIS6 . . . . . . . .
                                                                  c                                                                                             461
                                  54.5 Terminal Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                  461
                                       54.5.1 Principais Benef´ ıcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                 462
                                       54.5.2 Protocolos de Comunica¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                                         ca                                                                                     463
                                       54.5.3 Licen¸as . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                    c                                                                                                           464


                               XI    Banco de Dados                                                                                                             465
                               55 Conceitos B´sicos
                                             a                                                                                                                  466

                               56 Abordagem Relacional                                                         468
                                  56.1 Conceitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468
                                  56.2 Esquemas e Restri¸˜es de Integridade . . . . . . . . . . . . . . . 468
                                                         co

                               57 Modelagem Entidade Relacionamento                                                                                             470
                                  57.1 Conceitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   470
                                  57.2 Cardinalidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   471
                                  57.3 Representa¸˜o Gr´fica . . . . . . . . . . . . . .
                                                 ca     a                                                               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   471
                                  57.4 Recursos do Modelo Entidade Relacionamento                                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   471

                               58 Normaliza¸˜oca                                                             473
                                  58.1 Aspectos desej´veis em um bom projeto . . . . . . . . . . . . . . 473
                                                     a
http://www.candidatoreal.com




                                  58.2 Forma normal de Boyce-Codd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
                                  58.3 Terceira forma normal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474

                               59 Transforma¸˜o do Modelo Conceitual
                                            ca                                                                                                                  475

                               60 Linguagem SQL                                                                                                                 476
                                  60.1 Cria¸˜o de tabela . . . .
                                           ca                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   476
                                  60.2 Consultas . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   476
                                  60.3 Fun¸˜es de agrega¸˜o . .
                                           co             ca        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   477
                                  60.4 Atualiza¸˜es e exclus˜es
                                               co            o      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   478
                                  60.5 Vis˜es . . . . . . . . . .
                                          o                         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   479


                                                                            12
http://www.candidatoreal.com




                                  60.6 Chaves estrangeiras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479

                               61 Conceitos de Datawarehousing e Bussiness Inteligence                                            480
                                  61.1 Banco de Dados Multidimensionais . . . . . . . . . . . . .                 .   .   .   .   480
                                       61.1.1 Modelagem Multidimensional . . . . . . . . . . . .                  .   .   .   .   481
                                  61.2 Datawarehousing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              .   .   .   .   483
                                  61.3 OLTP, OLAP, MOLAP, ROLAP e HOLAP . . . . . . . .                           .   .   .   .   485
                                  61.4 Outros conceitos importantes . . . . . . . . . . . . . . . .               .   .   .   .   487


                               XII     Administra¸˜o de Bancos de Dados Relacionais 489
                                                 ca
                               62 Gerˆncia de Transa¸˜es
                                     e              co                                                                            490

                               63 Controle de Concorrˆncia
                                                     e                                                                            492

                               64 Gerˆncia de Desempenho
                                     e                                                                                            494


                               XIII     Oracle e Microsoft SQL Server                                                             497
                               65 Administra¸˜o de Bancos de Dados Oracle
                                              ca                                                                                  498
                                  65.1 Arquitetura de um Servidor Oracle . . . . . . . .      .   .   .   .   .   .   .   .   .   498
                                       65.1.1 Estruturas em mem´ria . . . . . . . . . .
                                                                  o                           .   .   .   .   .   .   .   .   .   498
                                       65.1.2 Processos server . . . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   499
                                       65.1.3 Processos user . . . . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   499
                                       65.1.4 Processos em Background . . . . . . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   499
                                       65.1.5 Arquivos . . . . . . . . . . . . . . . . . .    .   .   .   .   .   .   .   .   .   500
                                  65.2 Arquitetura Oracle de Armazenamento de Dados           .   .   .   .   .   .   .   .   .   501
                                  65.3 Tratamento de Transa¸˜es no Oracle . . . . . . .
                                                             co                               .   .   .   .   .   .   .   .   .   501
                                       65.3.1 Gerenciamento do Redo Log . . . . . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   501
                                       65.3.2 Checkpoints . . . . . . . . . . . . . . . . .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   502
                                       65.3.3 Segmentos de rollback . . . . . . . . . . .     .   .   .   .   .   .   .   .   .   502
                                       65.3.4 Consistˆncia de leitura . . . . . . . . . . .
                                                      e                                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   503
                                  65.4 Configura¸˜o do Servidor . . . . . . . . . . . . .
                                                ca                                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   503
                                  65.5 Tipos de Usu´rios Oracle . . . . . . . . . . . . .
                                                    a                                         .   .   .   .   .   .   .   .   .   504
                                       65.5.1 Administradores de banco de dados . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   504
                                       65.5.2 Outros p´peis . . . . . . . . . . . . . . . .
                                                        a                                     .   .   .   .   .   .   .   .   .   505

                               66 Administra¸˜o de Bancos de Dados SQL Server
                                              ca                                                                                  506
http://www.candidatoreal.com




                                  66.1 Arquitetura de um Servidor SQL Server . . . . . . . .              .   .   .   .   .   .   506
                                       66.1.1 Cat´logos de sistema . . . . . . . . . . . . . . .
                                                 a                                                        .   .   .   .   .   .   506
                                       66.1.2 Processos em background . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   507
                                  66.2 Arquitetura SQL Server de Armazenamento de Dados                   .   .   .   .   .   .   507
                                  66.3 Tratamento de Transa¸˜es no SQL Server . . . . . . .
                                                             co                                           .   .   .   .   .   .   507


                               XIV      ITIL                                                                                      509
                               67 Suporte a Servi¸os
                                                   c                                                          510
                                  67.1 Service Desk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510


                                                                      13
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos
Handbook de ti_para_concursos

Contenu connexe

Tendances

Klavaro manual-pt-1.0.8
Klavaro manual-pt-1.0.8Klavaro manual-pt-1.0.8
Klavaro manual-pt-1.0.8vixblu
 
Ncl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digital
Ncl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digitalNcl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digital
Ncl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digitalRafael Carvalho
 
Introdução à programação em R
Introdução à programação em RIntrodução à programação em R
Introdução à programação em RMonica Barros
 
Engenharia Elétrica
Engenharia ElétricaEngenharia Elétrica
Engenharia ElétricaDu Mucc
 
249371958 guia-seguranca-debian
249371958 guia-seguranca-debian249371958 guia-seguranca-debian
249371958 guia-seguranca-debianSergio Boudart
 
Apostila r gen melhor
Apostila r   gen melhorApostila r   gen melhor
Apostila r gen melhorGino Andrade
 
ROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOS
ROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOSROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOS
ROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOSAgnaldo Coelho
 
K19 k01-logica-de-programacao-em-java
K19 k01-logica-de-programacao-em-javaK19 k01-logica-de-programacao-em-java
K19 k01-logica-de-programacao-em-javaAndré Bellarmino
 
Foca linux 1
Foca linux 1Foca linux 1
Foca linux 1pelincha
 

Tendances (18)

Guide por
Guide porGuide por
Guide por
 
Apostila winplot
Apostila winplotApostila winplot
Apostila winplot
 
apostila sistmas digitais
apostila sistmas digitaisapostila sistmas digitais
apostila sistmas digitais
 
Klavaro manual-pt-1.0.8
Klavaro manual-pt-1.0.8Klavaro manual-pt-1.0.8
Klavaro manual-pt-1.0.8
 
Ncl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digital
Ncl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digitalNcl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digital
Ncl e Lua - desenvolvendo aplicações interativas para tv digital
 
Apostila de computação gráfica (2006)
Apostila de computação gráfica (2006)Apostila de computação gráfica (2006)
Apostila de computação gráfica (2006)
 
Curso estatistica descritiva no r
Curso   estatistica descritiva no rCurso   estatistica descritiva no r
Curso estatistica descritiva no r
 
Introdução à programação em R
Introdução à programação em RIntrodução à programação em R
Introdução à programação em R
 
Engenharia Elétrica
Engenharia ElétricaEngenharia Elétrica
Engenharia Elétrica
 
249371958 guia-seguranca-debian
249371958 guia-seguranca-debian249371958 guia-seguranca-debian
249371958 guia-seguranca-debian
 
Guiao aluno pic
Guiao aluno picGuiao aluno pic
Guiao aluno pic
 
Apostila r gen melhor
Apostila r   gen melhorApostila r   gen melhor
Apostila r gen melhor
 
ROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOS
ROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOSROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOS
ROBÔ LOCALIZADOR DE SERES HUMANOS
 
K19 k01-logica-de-programacao-em-java
K19 k01-logica-de-programacao-em-javaK19 k01-logica-de-programacao-em-java
K19 k01-logica-de-programacao-em-java
 
Foca linux 1
Foca linux 1Foca linux 1
Foca linux 1
 
Introdução às redes
Introdução às redesIntrodução às redes
Introdução às redes
 
Focalinux iniciante
Focalinux inicianteFocalinux iniciante
Focalinux iniciante
 
Estrutura de dados
Estrutura de dadosEstrutura de dados
Estrutura de dados
 

En vedette

Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]
Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]
Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]Cris Pinto
 
La democracia
La democraciaLa democracia
La democraciafactgran
 
A escola na perspectiva da educ inclusiva
A escola na perspectiva da educ inclusivaA escola na perspectiva da educ inclusiva
A escola na perspectiva da educ inclusivarosania39
 
Acordo ortográfico lousa
Acordo ortográfico lousaAcordo ortográfico lousa
Acordo ortográfico lousaAnaigreja
 
Programa de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados Unidos
Programa de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados UnidosPrograma de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados Unidos
Programa de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados UnidosYázigi Travel
 
Lectura n° 5 Blogger Blogsport
Lectura n° 5 Blogger BlogsportLectura n° 5 Blogger Blogsport
Lectura n° 5 Blogger Blogsportsindyuap
 
PROYECTO PRIMERA PARCIAL DE INFORMATICA
PROYECTO PRIMERA PARCIAL  DE INFORMATICAPROYECTO PRIMERA PARCIAL  DE INFORMATICA
PROYECTO PRIMERA PARCIAL DE INFORMATICAcesarincb
 
Taba Cia Aérea - Manual de Identidade Visual
Taba Cia Aérea - Manual de Identidade VisualTaba Cia Aérea - Manual de Identidade Visual
Taba Cia Aérea - Manual de Identidade VisualKarina Monteiro
 
Para reflexionar
Para reflexionarPara reflexionar
Para reflexionarRomi Melano
 

En vedette (20)

Cuestionario
CuestionarioCuestionario
Cuestionario
 
Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]
Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]
Portafolio 2 del curso innovación educativa con rea [autoguardado]
 
Panorama Comex MG 2012 Abril
Panorama Comex MG 2012 AbrilPanorama Comex MG 2012 Abril
Panorama Comex MG 2012 Abril
 
La democracia
La democraciaLa democracia
La democracia
 
A escola na perspectiva da educ inclusiva
A escola na perspectiva da educ inclusivaA escola na perspectiva da educ inclusiva
A escola na perspectiva da educ inclusiva
 
Acordo ortográfico lousa
Acordo ortográfico lousaAcordo ortográfico lousa
Acordo ortográfico lousa
 
Programa de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados Unidos
Programa de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados UnidosPrograma de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados Unidos
Programa de Férias em Salt Lake City + Califórnia, Estados Unidos
 
Reestruturação inativos
Reestruturação inativosReestruturação inativos
Reestruturação inativos
 
Regl reg acad
Regl reg acadRegl reg acad
Regl reg acad
 
Lectura n° 5 Blogger Blogsport
Lectura n° 5 Blogger BlogsportLectura n° 5 Blogger Blogsport
Lectura n° 5 Blogger Blogsport
 
PROYECTO PRIMERA PARCIAL DE INFORMATICA
PROYECTO PRIMERA PARCIAL  DE INFORMATICAPROYECTO PRIMERA PARCIAL  DE INFORMATICA
PROYECTO PRIMERA PARCIAL DE INFORMATICA
 
Taba Cia Aérea - Manual de Identidade Visual
Taba Cia Aérea - Manual de Identidade VisualTaba Cia Aérea - Manual de Identidade Visual
Taba Cia Aérea - Manual de Identidade Visual
 
PDF Catalogo Portugal 2010
PDF Catalogo Portugal 2010PDF Catalogo Portugal 2010
PDF Catalogo Portugal 2010
 
Palomeque cristian + ta03
Palomeque cristian +  ta03Palomeque cristian +  ta03
Palomeque cristian + ta03
 
Opera
OperaOpera
Opera
 
Plantilla
PlantillaPlantilla
Plantilla
 
TRIBUS URBANAS
TRIBUS URBANASTRIBUS URBANAS
TRIBUS URBANAS
 
Para reflexionar
Para reflexionarPara reflexionar
Para reflexionar
 
El Embarazo
El EmbarazoEl Embarazo
El Embarazo
 
Nxt
NxtNxt
Nxt
 

Similaire à Handbook de ti_para_concursos

Microcontroladores pic
Microcontroladores picMicrocontroladores pic
Microcontroladores picjonasface
 
257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdf
257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdf257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdf
257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdfRicardoZorekDaniel1
 
Apostila de PIC
Apostila de PICApostila de PIC
Apostila de PICluizgraf
 
Drivers de Dispositivos Linux
Drivers de Dispositivos LinuxDrivers de Dispositivos Linux
Drivers de Dispositivos LinuxHudson Augusto
 
Handbook de ti para concursos
Handbook de ti para concursosHandbook de ti para concursos
Handbook de ti para concursosalalves31
 
Apostila completa de eletronica digita(fct)
Apostila completa de eletronica digita(fct)Apostila completa de eletronica digita(fct)
Apostila completa de eletronica digita(fct)Edaplo
 
Aula 3 com propostas
Aula 3 com propostasAula 3 com propostas
Aula 3 com propostasnehos
 
Dissertação Mestrado
Dissertação MestradoDissertação Mestrado
Dissertação MestradoJoel Carvalho
 
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosF ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmospaula maria
 
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosF ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmososmarpx
 
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosF ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosRicardo Borges
 
Fortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdf
Fortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdfFortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdf
Fortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdfMarcosSilva130534
 
Algoritmos jabour
Algoritmos jabourAlgoritmos jabour
Algoritmos jabourfjabour
 
SistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdf
SistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdfSistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdf
SistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdfJoelManuel8
 
Ap apostila arduino-rev4
Ap   apostila arduino-rev4Ap   apostila arduino-rev4
Ap apostila arduino-rev4ariferreira3
 

Similaire à Handbook de ti_para_concursos (20)

Microcontroladores pic
Microcontroladores picMicrocontroladores pic
Microcontroladores pic
 
257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdf
257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdf257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdf
257553303-Resumo-TI-Para-Concursos.pdf
 
Apostila de PIC
Apostila de PICApostila de PIC
Apostila de PIC
 
Curso C
Curso CCurso C
Curso C
 
Drivers de Dispositivos Linux
Drivers de Dispositivos LinuxDrivers de Dispositivos Linux
Drivers de Dispositivos Linux
 
Handbook de ti para concursos
Handbook de ti para concursosHandbook de ti para concursos
Handbook de ti para concursos
 
Apostila completa de eletronica digita(fct)
Apostila completa de eletronica digita(fct)Apostila completa de eletronica digita(fct)
Apostila completa de eletronica digita(fct)
 
Aula 3 com propostas
Aula 3 com propostasAula 3 com propostas
Aula 3 com propostas
 
Joaopaulofguimaraes
JoaopaulofguimaraesJoaopaulofguimaraes
Joaopaulofguimaraes
 
Dissertação Mestrado
Dissertação MestradoDissertação Mestrado
Dissertação Mestrado
 
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosF ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
 
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosF ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
 
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosF ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
 
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmosF ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
F ferrari ccechinel-introducao-a-algoritmos
 
Algoritmos
AlgoritmosAlgoritmos
Algoritmos
 
Fortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdf
Fortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdfFortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdf
Fortran_95_curso_basico_Editora_XXX.pdf
 
Algoritmos jabour
Algoritmos jabourAlgoritmos jabour
Algoritmos jabour
 
SistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdf
SistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdfSistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdf
SistemasOperacionais-peter-jandl-jr.pdf
 
Ap apostila arduino-rev4
Ap   apostila arduino-rev4Ap   apostila arduino-rev4
Ap apostila arduino-rev4
 
Controle
ControleControle
Controle
 

Plus de fernandao777

Plus de fernandao777 (20)

Walking dead 51 59
Walking dead 51 59Walking dead 51 59
Walking dead 51 59
 
Walking dead 97
Walking dead 97Walking dead 97
Walking dead 97
 
Walking dead 96
Walking dead 96Walking dead 96
Walking dead 96
 
Walking dead 95
Walking dead 95Walking dead 95
Walking dead 95
 
Walking dead 94
Walking dead 94Walking dead 94
Walking dead 94
 
Walking dead 90 93
Walking dead 90 93Walking dead 90 93
Walking dead 90 93
 
Walking dead 85 89
Walking dead 85 89Walking dead 85 89
Walking dead 85 89
 
Walking dead 80 84
Walking dead 80 84Walking dead 80 84
Walking dead 80 84
 
Walking dead 75 79
Walking dead 75 79Walking dead 75 79
Walking dead 75 79
 
Walking dead 70 74
Walking dead 70 74Walking dead 70 74
Walking dead 70 74
 
Walking dead 66 69
Walking dead 66 69Walking dead 66 69
Walking dead 66 69
 
Walking dead 61 65
Walking dead 61 65Walking dead 61 65
Walking dead 61 65
 
Walking dead 60
Walking dead 60Walking dead 60
Walking dead 60
 
Walking dead 41 50
Walking dead 41 50Walking dead 41 50
Walking dead 41 50
 
Walking dead 31 40
Walking dead 31 40Walking dead 31 40
Walking dead 31 40
 
Walking dead 21 30
Walking dead 21 30Walking dead 21 30
Walking dead 21 30
 
Walking dead 11 20
Walking dead 11 20Walking dead 11 20
Walking dead 11 20
 
Walking dead 1 10
Walking dead 1 10Walking dead 1 10
Walking dead 1 10
 
Walking dead 98 100
Walking dead 98 100Walking dead 98 100
Walking dead 98 100
 
Linux training
Linux trainingLinux training
Linux training
 

Handbook de ti_para_concursos

  • 2. http://www.candidatoreal.com Sum´rio a I Fundamentos de Computa¸˜o ca 16 1 Arquitetura e Organiza¸˜o de Computadores ca 17 1.1 Conceitos B´sicos . . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . 17 1.2 Estrutura e Funcionamento da CPU . . . . . . . . . . . . . . . . 18 1.2.1 Pipelines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 1.3 Conjunto de Instru¸˜es . . . . . . . . . . . . . . co . . . . . . . . . . 22 1.4 Unidade de Controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 1.5 Modos de Endere¸amento . . . . . . . . . . . . c . . . . . . . . . . 25 1.6 Organiza¸˜o de Mem´ria . . . . . . . . . . . . . ca o . . . . . . . . . . 26 1.7 Desempenho do computador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 1.7.1 Tempo de execu¸˜o de um programa . . ca . . . . . . . . . . 29 1.7.2 Desempenho da CPU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 1.7.3 Programas para medir desempenho . . . . . . . . . . . . . 30 1.7.4 Comparando desempenho . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 1.7.5 Lei de Amdahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 2 Componentes de um Computador 33 2.1 Principais componentes de Hardware . . . . . . . . . . . . . . . . 34 2.1.1 Discos R´ıgidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 2.1.2 Teclado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 2.1.3 Mouse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.1.4 Placa de rede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.1.5 Impressora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 2.1.6 Monitor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 3 Aritm´tica Computacional e 39 3.1 N´meros Com Sinal e N´meros Sem Sinal . . . u u . . . . . . . . . . 39 http://www.candidatoreal.com 3.1.1 Sinal e amplitude/magnitude . . . . . . . . . . . . . . . . 39 3.1.2 Complemento de 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 3.1.3 Complemento de 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 3.1.4 Nota¸˜o em excesso . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . 40 3.2 Adi¸˜o e Subtra¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . ca ca . . . . . . . . . . 41 3.3 Opera¸˜es L´gicas . . . . . . . . . . . . . . . . co o . . . . . . . . . . 41 3.4 Constru¸˜o de uma Unidade L´gica Aritm´tica ca o e . . . . . . . . . . 42 3.5 Ponto Flutuante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 1
  • 3. http://www.candidatoreal.com 4 Sistemas Operacionais 44 4.1 Introdu¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . 44 4.2 Conceitos B´sicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . 46 4.2.1 Multiprograma¸˜o . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . 46 4.2.2 Processo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 4.2.3 Interrup¸˜es . . . . . . . . . . . . . . . . . . co . . . . . . . . 47 4.2.4 Threads . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 4.3 Escalonamento de Processos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 4.4 Entrada e Sa´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ıda . . . . . . . . 50 4.4.1 Camadas do subsistema de Entrada e Sa´ ıda . . . . . . . . 51 4.5 Gerˆncia de Mem´ria . . . . . . . . . . . . . . . . . e o . . . . . . . . 52 4.6 Sistemas de Arquivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 4.6.1 Conceitos b´sicos sobre arquivos . . . . . . a . . . . . . . . 54 4.6.2 Implementa¸ao de arquivos . . . . . . . . . c˜ . . . . . . . . 56 4.6.3 Cache de Sistema de Arquivos . . . . . . . . . . . . . . . 57 4.6.4 Gerenciamento do espa¸o livre . . . . . . . c . . . . . . . . 58 4.6.5 Diret´rios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . o . . . . . . . . 59 4.6.6 Implementa¸ao de diret´rios . . . . . . . . . c˜ o . . . . . . . . 61 4.7 Sistemas Operacionais Distribu´ ıdos . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 4.7.1 Estrutura¸˜o de Sistemas Distribu´ ca ıdos . . . . . . . . . . . 63 5 Principais Processadores de Mercado 65 5.1 Processadores Intel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 5.1.1 Fam´ Pentium . ılia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 5.1.2 Fam´ Celeron . . ılia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 5.1.3 Fam´ Core . . . ılia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 5.1.4 Xeon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 5.1.5 Itanium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 5.2 AMD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 5.2.1 Sempron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 5.2.2 Athlon 64 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 5.2.3 Turion 64 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 5.2.4 Opteron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 II L´gica de Programa¸˜o o ca 83 6 Orienta¸˜o a Objetos ca 84 6.1 Introdu¸˜o . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 http://www.candidatoreal.com 6.2 Conceitos fundamentais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 6.3 Princ´ıpios de programa¸˜o ca orientada a objetos . . . . . . . . . . 90 6.4 Tratamento de exce¸oes . c˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 III Metodologia de Desenvolvimento 92 7 Ciclo de Vida 93 7.1 Modelo seq¨encial linear . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 u 7.2 Modelo em V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 7.3 Modelo de prototipagem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 2
  • 4. http://www.candidatoreal.com 7.4 Modelo RAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 7.5 Modelos de processo de software evolucion´rios a . . . . . . . . . . 97 7.5.1 Modelo incremental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 7.5.2 Modelo espiral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 7.5.3 Modelo espiral ganha-ganha . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 7.5.4 Modelo de desenvolvimento concorrente . . . . . . . . . . 100 7.6 Desenvolvimento baseado em componentes . . . . . . . . . . . . . 100 7.7 Modelo de m´todos formais . . . . . . . . . . . e . . . . . . . . . . 100 7.8 T´cnicas de quarta gera¸˜o . . . . . . . . . . . e ca . . . . . . . . . . 100 8 An´lise Comparativa de Processos de Desenvolvimento a 102 8.1 RUP - Rational Unified Process . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 8.2 XP - Extreme Programming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 8.3 Scrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 8.4 Crystal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 8.5 Feature Driven Development (FDD) . . . . . . . . . . . . . . . . 106 8.6 Dynamic Systems Development Method (DSDM) . . . . . . . . 107 8.7 Adaptive Software Development (ASD) . . . . . . . . . . . . . . 107 9 Engenharia de Requisitos 109 9.1 O Processo de Engenharia de Requisitos . . . . . . . . . . . . . . 109 9.2 T´cnicas de Levantamento de Requisitos e . . . . . . . . . . . . . . 110 9.2.1 Observa¸˜o . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . . . . . 110 9.2.2 Entrevista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 9.2.3 An´lise de Protocolo . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . 111 9.2.4 JAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 9.2.5 PD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 9.2.6 QFD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 9.2.7 CRC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 9.2.8 Prototipa¸˜o . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . . . . . 112 9.2.9 Cen´rios . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . 112 9.2.10 FAST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 9.3 An´lise de Requisitos . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . 113 9.3.1 M´todos de an´lise . . . . . . . . e a . . . . . . . . . . . . . . 114 9.3.2 Modelagem da an´lise . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . 114 9.4 Gerenciamento de Requisitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 10 M´tricas e 118 10.1 M´tricas de processo e aperfei¸oamento de processo e c de software . 118 http://www.candidatoreal.com 10.2 M´tricas de projeto . . . . . . . . . . . . . . . . . . e . . . . . . . . 119 10.3 Medi¸˜o de software . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . 119 10.3.1 M´tricas orientadas a tamanho . . . . . . . e . . . . . . . . 120 10.3.2 M´tricas orientadas a fun¸˜o . . . . . . . . e ca . . . . . . . . 120 10.3.3 M´tricas de pontos por fun¸ao estendidas . e c . . . . . . . . 122 10.4 M´tricas de qualidade de software . . . . . . . . . e . . . . . . . . 122 10.4.1 Fatores de qualidade de McCall . . . . . . . . . . . . . . . 123 10.4.2 FURPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 10.4.3 ISO 9126 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 10.5 Estimativas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 10.5.1 COCOMO (Constructive Cost Model) . . . . . . . . . . . 125 3
  • 5. http://www.candidatoreal.com 11 Testes 127 11.1 Teste de caminho b´sico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . 127 11.2 Teste de estrutura de controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 11.2.1 Teste de condi¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . 129 11.2.2 Teste de fluxo de dados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 11.2.3 Teste de ciclo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 11.3 Teste caixa-preta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 11.3.1 M´todos de teste baseados em grafo . . . . . . . . . e . . . 131 11.3.2 Particionamento de equivalˆncia . . . . . . . . . . . e . . . 131 11.3.3 An´lise de valor limite . . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . 132 11.3.4 Teste de compara¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . 132 11.3.5 Teste de matriz ortogonal . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 11.4 Teste de ambientes, arquiteturas e aplica¸˜es especializadas co . . . 133 11.5 Estrat´gia de teste de software . . . . . . . . . . . . . . . . e . . . 134 12 UML 136 12.1 Diagrama de caso de uso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 12.1.1 Ator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 12.1.2 Descri¸˜o do caso de uso . ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 12.2 Diagrama de classe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 12.2.1 Associa¸˜es de classe . . . co . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 12.3 Diagramas de seq¨ˆncia . . . . . ue . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 12.4 Diagramas de colabora¸˜o . . . . ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 12.5 Diagramas de estado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 12.6 Diagramas de atividade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 12.7 Elementos auxiliares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 12.8 Diagramas de componente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 12.9 Diagramas de distribui¸˜o . . . . ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 13 Gerˆncia de Configura¸˜o e Mudan¸as e ca c 145 13.1 As Atividades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 13.2 Artefatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 13.3 Pap´is e Responsabilidades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e 147 14 CMM - Capability Maturity Model 149 14.1 Os n´ıveis de maturidade no CMM . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 14.1.1 N´ 1 - Inicial . . . . . . . . . . . . ıvel . . . . . . . . . . . . 150 14.1.2 N´ 2 - Repetitivo . . . . . . . . . ıvel . . . . . . . . . . . . 150 14.1.3 N´ 3 - Definido . . . . . . . . . . . ıvel . . . . . . . . . . . . 151 http://www.candidatoreal.com 14.1.4 N´ 4 - Gerenciado . . . . . . . . . ıvel . . . . . . . . . . . . 152 14.1.5 N´ 5 - Otimizado . . . . . . . . . ıvel . . . . . . . . . . . . 152 14.2 Um pouco mais sobre KPA’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 14.3 Efeitos da evolu¸˜o do n´ de maturidade ca ıvel . . . . . . . . . . . . 153 IV Linguagem de Programa¸˜o Java ca 155 15 Conceitos B´sicos de Java a 156 15.1 Pacotes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 15.2 Modificadores de Acesso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 4
  • 6. http://www.candidatoreal.com 15.3 Vari´veis . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 15.4 Operadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 15.5 Express˜es, Senten¸as e Blocos . o c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 15.6 Comandos de Controle de Fluxo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 15.7 Classes Aninhadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 15.8 Tipos Enumerados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 15.9 Anota¸˜es . . . . . . . . . . . . . co . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 15.10Gen´ricos . . . . . . . . . . . . . e . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 15.11Reflex˜o . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 16 Classes Essenciais 173 16.1 Exception e Controle de Exce¸˜es . . . . . co . . . . . . . . . . . . . 173 16.1.1 Exce¸˜es t´ co ıpicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 16.1.2 Capturando Exce¸˜es . . . . . . . co . . . . . . . . . . . . . 175 16.2 Threads e Concorrˆncia . . . . . . . . . . e . . . . . . . . . . . . . 176 16.2.1 Definindo e Iniciando uma Thread . . . . . . . . . . . . . 176 16.2.2 Pausando a execu¸˜o com sleep . . ca . . . . . . . . . . . . . 177 16.2.3 Interrup¸˜es . . . . . . . . . . . . . co . . . . . . . . . . . . . 178 16.2.4 Joins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 16.2.5 Sincroniza¸˜o . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . . . . 179 16.2.6 Executores e Thread Pools . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 16.3 Streams e Serializa¸˜o . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . . . . 181 16.3.1 I/O Streams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 16.3.2 Serializa¸˜o - Streams de Objetos . ca . . . . . . . . . . . . . 183 16.4 Classes e Opera¸˜es de I/O . . . . . . . . co . . . . . . . . . . . . . 185 16.5 Classes para manipula¸˜o de propriedades ca . . . . . . . . . . . . . 185 17 Cole¸˜es co 188 17.1 Interface Collection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 17.2 Interface Set . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 17.3 Interface List . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 17.4 Interface Map . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 17.5 Interface Queue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 18 JDBC - Java Database Connectivity 199 18.1 Conceitos B´sicos . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . . . 199 18.2 Carregamento de drivers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 18.3 Conex˜o . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . . . 200 18.4 Statements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 http://www.candidatoreal.com 18.5 Prepared Statements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 18.6 Transa¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . . . . . . . 203 18.7 Informa¸˜es Complementares . . . . co . . . . . . . . . . . . . . . . 204 18.8 Exemplo Extra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 19 A plataforma J2EE 207 19.1 Containers J2EE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 19.2 Clientes J2EE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 19.3 Um pouco mais sobre Servlets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 19.3.1 Ciclo de Vida dos Servlets . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 19.3.2 Mantendo o estado do cliente . . . . . . . . . . . . . . . . 212 5
  • 7. http://www.candidatoreal.com 19.4 Um pouco mais sobre p´ginas JSP a . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 19.4.1 JSP vs. Servlets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 19.5 Um pouco mais sobre EJB’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 19.5.1 Ciclo de Vida dos EJB’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 V Desenvolvimento Web 220 20 Usabilidade 221 20.1 Defini¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 ca 20.2 Princ´ ıpios da usabilidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 20.3 T´cnicas de avalia¸˜o de usabilidade . . . . . . . . . . . . . . . . 223 e ca 21 Acessibilidade 224 21.1 Defini¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca 224 21.2 Princ´ ıpios da acessibilidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 21.3 T´cnicas de avalia¸˜o de acessibilidade . . . . . . . . . . . . . . . e ca 227 22 Padr˜es Web W3C o 229 23 XML 233 23.1 O que ´ XML? . . . . . . . . . . . e . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 23.2 Caracter´ısticas do XML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 23.3 Compara¸˜o entre XML e HTML . ca . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 23.4 Sintaxe b´sica do XML . . . . . . a . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 23.5 Conjunto de tags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 23.6 NameSpaces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 23.7 Gram´tica de um documento XML a . . . . . . . . . . . . . . . . 239 23.8 Tecnologias XML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 23.9 Benef´ ıcios da linguagem XML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 23.10Ferramentas de desenvolvimento . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 24 XSLT 247 24.1 O que ´ uma folha de estilo? . . e . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 24.2 Compara¸˜o entre o CSS e XSL . ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 24.3 O que ´ o XSL? . . . . . . . . . . e . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 24.4 O que ´ o XSLT? . . . . . . . . . e . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 24.5 Caracter´ ısticas do XSLT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 24.6 Declarando um documento XSL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 24.7 Elemento <xsl:template> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 http://www.candidatoreal.com 24.8 Elemento <xsl:value-of> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 24.9 Elemento <xsl:for-each> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 24.10Elemento <xsl:sort> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 24.11Elemento <xsl:if> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 24.12Elemento <xsl:choose> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 24.13Elemento <xsl:apply-templates> . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 24.14XSL no lado Cliente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 24.15XSL no lado Servidor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 24.16Processadores XSLT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 6
  • 8. http://www.candidatoreal.com 25 Gerenciador de Conte´ do Web Zone/Plone u 256 25.1 Gest˜o de Conte´do . . . . . . . . . . . . . . a u . . . . . . . . . . . 256 25.2 Sistema de Gest˜o de Conte´do . . . . . . . . a u . . . . . . . . . . . 257 25.3 Zope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 25.4 Plone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 26 Web Services 263 26.1 O que ´ Web Services? e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 26.2 SOAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 26.3 WSDL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 26.4 UDDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 26.5 Seguran¸a . . . . . . . c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 VI Redes de Comunica¸˜o ca 270 27 T´cnicas B´sicas de Comunica¸˜o e a ca 271 27.1 Base Te´rica da Comunica¸˜o de Dados . . . . . . . . . o ca . . . . . 271 27.2 Taxa M´xima de Dados em um Canal . . . . . . . . . . a . . . . . 272 27.3 Sinais Digitais Bin´rios . . . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . 272 27.4 Transmiss˜o em Banda Base . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . 273 27.5 Classifica¸˜o dos Sinais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . 273 27.6 T´cnicas de Codifica¸˜o de Linha . . . . . . . . . . . . . e ca . . . . . 274 27.6.1 Codifica¸˜o NRZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . 274 27.6.2 Codifica¸˜o RZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . 275 27.6.3 Codifica¸˜o AMI (Alternate Mark Invertion) . . ca . . . . . 275 27.6.4 Codifica¸˜o HDB-3 (High Density Bipolar with ca 3 Zero Maximum Tolerance) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 27.6.5 Codifica¸˜o Manchester . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . 276 27.7 Modula¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . 276 27.7.1 Modula¸˜o de Onda Cont´ ca ınua . . . . . . . . . . . . . . . . 277 27.7.2 Modula¸˜o de Pulsos . . . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . 279 27.8 T´cnicas de Multiplexa¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . e ca . . . . . 280 27.8.1 FDM - Frequency Division Multiplexing . . . . . . . . . . 281 27.8.2 TDM - Time Division Multiplexing . . . . . . . . . . . . . 281 27.8.3 OFDM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 27.8.4 WDM -Wavelength Division Multiplexing . . . . . . . . . 282 27.9 Protocolos de Acesso M´ltiplo . . . . . . . . . . . . . . . u . . . . . 283 http://www.candidatoreal.com 28 Topologias de Redes 284 29 Arquitetura de Redes 286 29.1 Organiza¸˜o em Camadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 ca 30 Protocolos de Rede 287 30.1 ARP - Address Resolution Protocol . . . . . . . . . . . . . . . . 287 30.2 DHCP - Dynamic Host Configuration Protocol . . . . . . . . . . 287 30.3 DNS - Domain Name System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 30.4 TCP - Transmission Control Protocol . . . . . . . . . . . . . . . 291 30.5 UDP - User Datagram Protocol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 7
  • 9. http://www.candidatoreal.com 30.6 HTTP - Hyper Text Transfer Protocol . . . . . . . . . . . . . . . 294 30.7 SMTP - Simple Mail Transfer Protocol . . . . . . . . . . . . . . . 299 30.8 POP3 - Post Office Protocol Version 3 . . . . . . . . . . . . . . . 301 30.9 IMAP - Internet Mail Access Protocol . . . . . . . . . . . . . . . 303 30.10LDAP - LightWeight Directory Access Protocol . . . . . . . . . . 305 30.11SNMP - Simple Network Management Protocol . . . . . . . . . . 305 30.12FTP - File Transfer Protocol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 30.13IP - Internet Protocol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 30.14TELNET - TELetype NETwork . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 31 O Modelo de Referˆncia OSI e 314 32 Roteamento 316 32.1 Link State e Distance Vector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 32.1.1 Vetor de Distˆncias vs. Estado do Link a . . . . . . . . . . 319 32.2 Protocolos de Roteamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320 32.2.1 RIP - Routing Information Protocol . . . . . . . . . . . . 320 32.2.2 OSPF - Open Shortest Path First . . . . . . . . . . . . . 320 32.2.3 IGRP e EIGRP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 33 Redes Ethernet 322 33.1 Protocolo CSMA/CD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 33.2 Fast Ethernet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 33.3 Gigabit Ethernet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 34 Cabeamento Estruturado 326 34.1 Par Tran¸ado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c . . . . . . . . 326 34.1.1 Interferˆncias nos Cabos de Par Tran¸ado . e c . . . . . . . . 326 34.2 Categorias 5e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 34.3 Categoria 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 34.4 Categoria 5e vs. Categoria 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 34.5 Cabea¸˜o Estruturada – Norma EIA/TIA 568 . . . ca . . . . . . . . 329 34.5.1 Sistemas de Cabeamento Estruturado . . . . . . . . . . . 329 34.6 Desempenho do Hardware e Meios de Transmiss˜o a . . . . . . . . 333 34.6.1 Cabeamento UTP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334 ´ 34.6.2 Fibra Optica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 34.7 C´digo de Cores para Sistemas de Cabe¸˜o UTP . o ca . . . . . . . . 336 35 Redes sem fio 337 35.1 O padr˜o IEEE 802.11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 a http://www.candidatoreal.com 35.1.1 CSMA/CA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 35.1.2 Formato do Quadro 802.11 . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 36 Elementos de Interconex˜o de Redes a de Computadores 340 36.1 Repetidores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 36.2 Hubs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 36.3 Switches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 36.4 Bridges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 36.5 Roteadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 36.6 Gateways . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 8
  • 10. http://www.candidatoreal.com 37 Redes Multim´ ıdia 344 37.1 Qualidade de Servi¸o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c 344 37.2 Servi¸os Integrados - IntServ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c 346 37.3 Servi¸os Diferenciados - DiffServ . . . . . . . . . . . . . . . . . . c 347 38 Redes X.25 e Frame Relay 348 38.1 X.25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 38.2 Frame Relay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 38.2.1 Estrutura do Frame . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 38.2.2 Envio de um datagrama IP de Ethernet para Frame Relay e Ethernet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350 38.3 Interliga¸˜o de Redes LAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca 351 38.3.1 Voz sobre Frame Relay (VoFR) . . . . . . . . . . . . . . . 351 38.3.2 Intera¸˜o entre Frame Relay e ATM . . . . . . . . . . . . ca 352 38.3.3 CIR (Taxa de Informa¸˜o Comprometida) . . . . . . . . . ca 352 39 Redes Virtuais Locais 354 39.1 VLANs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 39.1.1 Defini¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 ca 39.1.2 Protocolo 802.1q . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 40 Redes de Circuito Virtuais 356 40.1 Redes ATM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 40.2 MPLS - Multiprotocol Label Switching . . . . . . . . . . . . . . . 358 41 Arquitetura TCP/IP 360 41.1 Vis˜o geral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . . 360 41.2 Compara¸˜o entre a arquitetura OSI e TCP/IP ca . . . . . . . . . . 360 41.3 Camada F´ ısica (host/rede) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361 41.4 Camada de Inter-Rede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361 41.5 Camada de Transporte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 41.6 Camada de Aplica¸˜o . . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . . 362 42 Camada de Aplica¸˜o ca 364 42.1 Proxy Cache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 VII Gerˆncia de Redes e 366 43 O protocolo SNMP 367 http://www.candidatoreal.com 43.1 Management Information Base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 VIII Seguran¸a da Informa¸˜o c ca 370 44 Pol´ıticas de Seguran¸a de Informa¸˜o c ca 371 44.1 Pol´ıticas de Seguran¸a . . . . . . . . . c . . . . . . . . . . . . . . . 371 44.2 Projeto de Seguran¸a . . . . . . . . . . c . . . . . . . . . . . . . . . 372 44.3 Plano de Seguran¸a . . . . . . . . . . . c . . . . . . . . . . . . . . . 372 44.4 Normas de Seguran¸a . . . . . . . . . c . . . . . . . . . . . . . . . 373 44.4.1 ISO/IEC 17799 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 9
  • 11. http://www.candidatoreal.com 44.4.2 Fam´ ISO 27000 . . . . . ılia . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 44.4.3 Diferen¸as entre a ISO/IEC c 17799 e a ISO 27001 . . . . . 376 44.5 Procedimentos de Seguran¸a . . . . c . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 44.6 Arquitetura de Seguran¸a . . . . . c . . . . . . . . . . . . . . . . . 377 44.7 Classifica¸˜o de Informa¸˜es . . . . ca co . . . . . . . . . . . . . . . . . 377 45 Seguran¸a F´ c ısica e L´gica o 379 45.1 Seguran¸a F´ c ısica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379 45.2 Seguran¸a L´gica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379 c o 45.2.1 Matrizes de acesso, listas de controle de acesso e capabilities379 45.2.2 Modelos de Controle de Acesso . . . . . . . . . . . . . . . 380 46 Backup de Dados 384 46.1 Meios de Armazenamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384 47 V´ırus e Ataques 386 47.1 Estrat´gias de combate ` pragas eletrˆnicas . . . . . . . . . . . . 388 e a o 47.1.1 Antiv´ırus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 48 Princ´ıpios de Criptografia 390 48.1 Tipos de Criptografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391 48.2 Algoritmos de Criptografia Sim´tricos . e . . . . . . . . . . . . . . 392 48.3 Algoritmos de Criptografia Assim´tricos e . . . . . . . . . . . . . . 393 48.4 T´cnicas de Quebra de Criptografia . . . e . . . . . . . . . . . . . . 394 49 Autentica¸˜o ca 395 49.1 Autentica¸˜o de Mensagens . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . 395 49.2 Protocolos de Autentica¸˜o . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . 396 49.2.1 M´todos de Autentica¸˜o . . . . . . . . . . e ca . . . . . . . . 396 49.2.2 Autentica¸˜o baseada em uma chave secreta ca compartilhada396 49.3 Certificado Digital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397 50 Seguran¸a em diversas camadas c 399 50.1 Secure Sockets Layer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 50.2 IPSec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400 50.3 Virtual Private Network (VPN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401 50.4 Filtragem de Pacotes e Firewalls . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403 50.4.1 Regras iptables - Exemplo 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . 405 50.4.2 Regras iptables - Exemplo 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . 405 50.4.3 Firewall Stateful . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406 http://www.candidatoreal.com 50.4.4 Application Gateway . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407 50.4.5 Arquitetura de firewall e DMZ . . . . . . . . . . . . . . . 407 50.5 Sistemas de Detec¸˜o de Intrus˜o (IDS) ca a . . . . . . . . . . . . . . 409 50.6 Seguran¸a em Redes Wireless 802.11 . . c . . . . . . . . . . . . . . 409 50.6.1 WEP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409 50.7 802.11i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410 10
  • 12. http://www.candidatoreal.com IX Alta Disponibilidade 411 51 Solu¸˜es de Armazenamento RAID, SAN e NAS co 412 51.1 RAID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 51.1.1 RAID 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 51.1.2 RAID 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414 51.1.3 RAID 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 51.1.4 RAID 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416 51.1.5 RAID 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417 51.1.6 RAID 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 51.1.7 RAID 6 (Redundˆncia de P+Q) . . . . . . . . . . . . . . 419 a 51.1.8 Tipos H´ ıbridos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419 51.1.9 Comparativo de Desempenho entre as diversas configura¸˜es co RAID . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420 51.2 SAN - Storage Area Network . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420 51.2.1 Hardware para SAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 51.2.2 Topologias de SAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422 51.3 NAS - Network Attached Stotage . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423 51.4 Comparativo entre SAN e NAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424 52 Clusters de servidores 427 52.0.1 Princ´ ıpios de um Cluster . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 52.0.2 Abstra¸˜es em um Cluster . . . . co . . . . . . . . . . . . . . 428 52.0.3 Arquitetura de um Cluster . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 52.0.4 Cluster X Sistemas Distribu´ıdos . . . . . . . . . . . . . . 430 52.0.5 Cluster de Alta Disponibilidade . . . . . . . . . . . . . . . 431 52.0.6 Cluster de Alto Desempenho . . . . . . . . . . . . . . . . 433 53 Balanceamento de Carga 436 53.1 Balanceamento de armazenamento (storage) . . . . . . . . . . . . 436 53.2 Balanceamento de rede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 53.2.1 NAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 53.2.2 IP Tunneling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 53.2.3 Direct Routing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438 53.3 Algoritmos de balanceamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438 53.4 Balanceamento de CPU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 53.4.1 Sistema de processamento distribu´ ıdo . . . . . . . . . . . 439 http://www.candidatoreal.com X Sistemas Operacionais 442 54 Ambiente Microsoft Windows 2000/2003 443 54.1 DHCP - Dynamic Host Configuration Protocol . . . . . . . . . . 443 54.1.1 Processo de Instala¸˜o/Configura¸˜o . . . . ca ca . . . . . . . . 443 54.1.2 Integra¸˜o do DHCP com o DNS . . . . . . ca . . . . . . . . 445 54.1.3 APIPA - Automatic Private IP Addressing . . . . . . . . 445 54.1.4 Comandos ipconfig Relacionados ao DHCP . . . . . . . . 446 54.1.5 Regra ”80/20” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446 54.2 DNS - Domain Name System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446 54.2.1 Processo de Instala¸˜o/Configura¸˜o . . . . ca ca . . . . . . . . 447 11
  • 13. http://www.candidatoreal.com 54.2.2 Seguran¸a de Acesso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c 449 54.2.3 Integra¸˜o do DNS com o Active Directory . . . . . . . . ca 449 54.2.4 Servidor DNS somente Cache . . . . . . . . . . . . . . . . 451 54.2.5 Arquivo Hosts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 54.2.6 Distribui¸˜o de Carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ca 451 54.2.7 Comando ipconfig/dnscmd Relacionadas ao DNS . . . . . 451 54.3 Active Directory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 54.3.1 Tipos de Servidores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453 54.3.2 Defini¸˜es de Floresta, Dom´ co ınio, Site e Unidade Organi- zacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453 54.3.3 Recursos do Active Directory . . . . . . . . . . . . . . . . 454 54.3.4 Seguran¸a com o Active Directory . . . . . . . . . . . . . c 455 54.3.5 Ferramentas de Controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456 54.4 IIS - Internet Information Services . . . . . . . . . . . . . . . . . 456 54.4.1 IIS versus Apache HTTP Server . . . . . . . . . . . . . . 456 54.4.2 Principais Componentes do IIS . . . . . . . . . . . . . . . 459 54.4.3 Principais Recursos do IIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460 54.4.4 Principais Diferen¸as entre IIS4, IIS5 e IIS6 . . . . . . . . c 461 54.5 Terminal Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 54.5.1 Principais Benef´ ıcios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 54.5.2 Protocolos de Comunica¸˜o . . . . . . . . . . . . . . . . . ca 463 54.5.3 Licen¸as . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c 464 XI Banco de Dados 465 55 Conceitos B´sicos a 466 56 Abordagem Relacional 468 56.1 Conceitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468 56.2 Esquemas e Restri¸˜es de Integridade . . . . . . . . . . . . . . . 468 co 57 Modelagem Entidade Relacionamento 470 57.1 Conceitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470 57.2 Cardinalidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 57.3 Representa¸˜o Gr´fica . . . . . . . . . . . . . . ca a . . . . . . . . . . 471 57.4 Recursos do Modelo Entidade Relacionamento . . . . . . . . . . 471 58 Normaliza¸˜oca 473 58.1 Aspectos desej´veis em um bom projeto . . . . . . . . . . . . . . 473 a http://www.candidatoreal.com 58.2 Forma normal de Boyce-Codd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473 58.3 Terceira forma normal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474 59 Transforma¸˜o do Modelo Conceitual ca 475 60 Linguagem SQL 476 60.1 Cria¸˜o de tabela . . . . ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476 60.2 Consultas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476 60.3 Fun¸˜es de agrega¸˜o . . co ca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477 60.4 Atualiza¸˜es e exclus˜es co o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 60.5 Vis˜es . . . . . . . . . . o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479 12
  • 14. http://www.candidatoreal.com 60.6 Chaves estrangeiras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479 61 Conceitos de Datawarehousing e Bussiness Inteligence 480 61.1 Banco de Dados Multidimensionais . . . . . . . . . . . . . . . . . 480 61.1.1 Modelagem Multidimensional . . . . . . . . . . . . . . . . 481 61.2 Datawarehousing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 61.3 OLTP, OLAP, MOLAP, ROLAP e HOLAP . . . . . . . . . . . . 485 61.4 Outros conceitos importantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487 XII Administra¸˜o de Bancos de Dados Relacionais 489 ca 62 Gerˆncia de Transa¸˜es e co 490 63 Controle de Concorrˆncia e 492 64 Gerˆncia de Desempenho e 494 XIII Oracle e Microsoft SQL Server 497 65 Administra¸˜o de Bancos de Dados Oracle ca 498 65.1 Arquitetura de um Servidor Oracle . . . . . . . . . . . . . . . . . 498 65.1.1 Estruturas em mem´ria . . . . . . . . . . o . . . . . . . . . 498 65.1.2 Processos server . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499 65.1.3 Processos user . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499 65.1.4 Processos em Background . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499 65.1.5 Arquivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500 65.2 Arquitetura Oracle de Armazenamento de Dados . . . . . . . . . 501 65.3 Tratamento de Transa¸˜es no Oracle . . . . . . . co . . . . . . . . . 501 65.3.1 Gerenciamento do Redo Log . . . . . . . . . . . . . . . . . 501 65.3.2 Checkpoints . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502 65.3.3 Segmentos de rollback . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502 65.3.4 Consistˆncia de leitura . . . . . . . . . . . e . . . . . . . . . 503 65.4 Configura¸˜o do Servidor . . . . . . . . . . . . . ca . . . . . . . . . 503 65.5 Tipos de Usu´rios Oracle . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . 504 65.5.1 Administradores de banco de dados . . . . . . . . . . . . 504 65.5.2 Outros p´peis . . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . . . . 505 66 Administra¸˜o de Bancos de Dados SQL Server ca 506 http://www.candidatoreal.com 66.1 Arquitetura de um Servidor SQL Server . . . . . . . . . . . . . . 506 66.1.1 Cat´logos de sistema . . . . . . . . . . . . . . . a . . . . . . 506 66.1.2 Processos em background . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 66.2 Arquitetura SQL Server de Armazenamento de Dados . . . . . . 507 66.3 Tratamento de Transa¸˜es no SQL Server . . . . . . . co . . . . . . 507 XIV ITIL 509 67 Suporte a Servi¸os c 510 67.1 Service Desk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510 13