Ιστορικό ντοκουμέντο

1. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Σεπτέμβριος του 1922

2. Η Σμύρνη πριν την καταστροφή
– Η πλούσια πληθυσμιακή
σύνθεση αποτελεί το βασικό
χαρακτηριστικό της Σμύρνης του
19ου αιώνα, της ομορφότερης,
κατά το Φιλόστρατο, από όλες
τις πόλεις που φωτίζει ο ήλιος.
Κατά τις αρχές του αιώνα,
αριθμούσε, εκτός από τον
τουρκικό πληθυσμό, γύρω στις
120.000 ανθρώπους εκ των
οποίων οι Έλληνες αποτελούσαν
περίπου το ένα τρίτο. Άγγλοι,
Αρμένιοι, Αυστριακοί, Γάλλοι,
Γερμανοί, Εβραίοι, Ελβετοί,
Ιταλοί, Ολλανδοί, Πέρσες και
Σουηδοί αποτελούσαν τις
σημαντικότερες εθνότητες..

3. Το ευάριθμο του πληθυσμού
και η πολύμορφη σύνθεσή
του ήταν συνάρτηση της
σπουδαιότητας της Σμύρνης
ως λιμάνι και εμπορικό
κέντρο. Η Λίζα Μιχελή
αναφέρει χαρακτηριστικά: Η
Σμύρνη, δημιούργημα του
ανταγωνισμού των Μεγάλων
Δυνάμεων στον τομέα του
εμπορίου, είναι ένα λιμάνι
διεθνές, όπως η Αλεξάνδρεια
και η Μασσαλία.

4. • Είναι μια πόλη με
πολλά πρόσωπα, με
κυρίαρχο όμως το
ελληνικό χρώμα –
ιδιαίτερα μετά το 1832,
όταν η ίδρυση του
νεοελληνικού κράτους
ισχυροποιεί, ακόμα και
συναισθηματικά, το
ήδη ακμάζον ελληνικό
στοιχείο.

5. Από τους Έλληνες κατοίκους της
Σμύρνης οι παλαιότεροι ήταν
νησιώτες από τη Χίο, την Τήνο, τη
Νάξο και άλλα νησιά των
Κυκλάδων. Στις αρχές του 18ου
αιώνα πολλοί νησιώτες κηπουροί
εργάζονται στη Σμύρνη, για
λογαριασμό των Ευρωπαίων
κυρίως. Πρόκειται για
Ορθόδοξους και Καθολικούς από
τη Χίο, τη Νάξο, τη Σαντορίνη, την
Τήνο, την Πάρο. Την ίδια περίοδο
έρχονται εδώ και πολλές γυναίκες
απ τα νησιά, για να δουλέψουν
στα σπίτια ως υπηρέτριες

6. Η ελληνική κοινότητα της
Σμύρνης, ιδιαίτερα μετά
την μετατόπιση των
δρόμων του ανατολικού
εμπορίου από τις
νοτιότερες περιοχές προς
τη Μικρά Ασία στα μέσα
του 18ου αιώνα ,
ακολούθησε τη νέα
εμπορική ανάπτυξη της
πόλης.

7. • Η οικονομική άνθηση
των εμπόρων αστών
οδηγεί στη θέληση για
συμμετοχή στις δομές
της κοινοτικής εξουσίας
(δικαιοσύνη, φορολογία
– δημόσιες δαπάνες,
εκπροσώπηση της
κοινότητας στις
οθωμανικές αρχές) όπου
μέχρι τότε
πρωτοστατούσε η
εκκλησία

8. Έτσι η Σμύρνη, τόπος
συγκέντρωσης αγαθών από το
εσωτερικό της Μικράς Ασίας,
της Περσίας και των νησιών
του Αιγαίου μεταλλάχτηκε
κατά τη διάρκεια του 18ου
αιώνα σε ένα από τα πιο
ζωντανά λιμάνια της
Μεσογείου μαζί με τη
Μασσαλία και το Λιβόρνο ενώ
μαζί με την Αλεξάνδρεια και
την Τρίπολη της Συρίας, μία
από τις μεγαλύτερες πύλες
εξόδου των αγαθών της
Ανατολής.

9. • Στην αγορά της μπορούσες
να βρεις σχεδόν τα πάντα.
Σταφίδα, σουλτανίνα,
αμύγδαλα, κερί, λάδι,
σαπούνι, μέλι, σύκα,
αχλάδια, βερίκοκα,
μαστίχα, σφουγγάρια,
βαμβάκι, μετάξι,
ερυθρόδανο, βελανίδι,
μαλλί, σιτάρι, αλεύρι,
κουκιά, αλάτι, καπνό,
σκαμμώνιο, κεράσια,
κόλλα, κηπευτικά και
λουλούδια, όπιο, κάνναβη,
ράκη, κρασί, τυριά,
καπνιστά ψάρια,

10. Παραμονές της Παναγίας, το
μέτωπο κατέρρευσε και η ελληνική
αμυντική γραμμή υποχώρησε. Στις
19 Αυγούστου, ο Ύπατος Αρμοστής
της Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης
με εμπιστευτική εγκύκλιο διέταξε
τους δημόσιους υπαλλήλους «...να
συσκευάσωσι τα αρχεία των.
Πάντες δημόσιοι υπάλληλοι
οφείλουσι να συγκεντρωθώσι... και
να είναι έτοιμοι προς αναχώρησιν
εις πρώτην διαταγήν».

11. Στις 26 Αυγούστου, η ελληνική
κυβέρνηση διέταξε την
εκκένωση ολόκληρης της
Μικράς Ασίας. Την ίδια μέρα, η
Ανώτερη Γενική Στρατιωτική
Διοίκηση, το Φρουραρχείο και
οι τελευταίοι αξιωματικοί και
στρατιώτες του ελληνικού
στρατού επιβιβάσθηκαν στα
ελληνικά ατμόπλοια
''Βυζάντιον'' και ''Κύκνος'' με
προορισμό τον Πειραιά. Για
τελευταία φορά ακούστηκε ο
εθνικός ύμνος και στην
προκυμαία το πλήθος ξέσπασε
σε λυγμούς.

12. Τα τουρκικά στρατεύματα
εισήλθαν στη Σμύρνη το πρωί της
27ης Αυγούστου. Ο Αμερικανός
συγγραφέας Edward Bierstadt
συνέλεξε μαρτυρίες ομοεθνών
του που έζησαν τα γεγονότα της
Σμύρνης και μας μεταφέρει
λεπτομερώς την κατάσταση στην
πόλη και τα περίχωρα της. ''Οι
πρώτοι που εισήλθαν ήταν
ντυμένοι στα μαύρα, φορούσαν
μαύρα φέσια με κόκκινο
μισοφέγγαρο και άστρο, ήταν
έφιπποι και έφεραν μακριά
γιαταγάνια. Με σηκωμένο το ένα
χέρι, φώναζαν στους κατοίκους
να μη φοβούνται.

13. Όλη η Σμύρνη καλύφθηκε από τις
στριγκλιές και τα ουρλιαχτά των
γυναικών που βιάσθηκαν, οι
Ευρωπαίοι μάρτυρες διέκριναν
ακέφαλα βρέφη στους δρόμους της
αρμένικης συνοικίας, ολόκληρες
οικογένειες εκτελέσθηκαν εν ψυχρώ
ενώ από τη μανία των Τούρκων δεν
γλίτωσαν ούτε οι Γαλλίδες
νοσοκόμες του Ερυθρού Σταυρού
και οι καθολικές αδελφές του
Τάγματος του Ελέους που
σφαγιάσθηκαν εν ώρα καθήκοντος.
Ο ευαγγελιστής ιερέας πατήρ
Μαλτάς εκτελέσθηκε και ο
πρόεδρος του Αμερικανικού
Κολεγίου Αλεξ Μακ Λάχλαν υπέστη
βασανιστήρια μέχρι θανάτου.

14. Οι φωτιές ξεκίνησαν από την
αρμένικη συνοικία και
εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλη τη
Σμύρνη. Οι Αμερικανοί
καθηγητές και ναύτες κάνουν
λόγο για Τούρκους στρατιώτες
που ξεχύθηκαν στα στενά
σοκάκια της Σμύρνης κρατώντας
δοχεία με πετρέλαιο και
κηροζίνη, λούζοντας τα σπίτια,
τις εκκλησίες και τους
καθολικούς ναούς. Από τις 46
ορθόδοξες εκκλησίες σώθηκαν
οι τρεις. Οι εμπρησμοί
κατέστρεψαν τα 3/5 της έκτασης
της Σμύρνης αφήνοντας άθικτη
την τουρκική συνοικία.

16. ΤΕΛΟΣ

17. ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
ΜΑΝΘΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗΣ
ΚΛΕΙΤΟΣ ΓΑΊ’ΤΑΝΟΣ