More Related Content
Similar to “ศักยภาพวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีไทยอยู่ตรงไหน? ” 2556/2013 (20)
More from Satapon Yosakonkun (20)
“ศักยภาพวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีไทยอยู่ตรงไหน? ” 2556/2013
- 2. intro >>>
‘วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี’ เปนปจจัยสําคัญในการขับเคลื่อนการเติบโตทางเศรษฐกิจ
และการพัฒนาสังคมอยางยั่งยืน ในการวิเคราะหสถานภาพดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
ระดับประเทศนั้น จําเปนตองใช ‘ดัชนีวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี’ เปนเครื่องมือสําคัญในการ
ชี้วัดระดับความกาวหนา พัฒนาการและขีดความสามารถในการแขงขันดานวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีของประเทศไทยเปรียบเทียบกับประเทศตางๆ ดังนั้นเพื่อใหงายตอความเขาใจของ
สาธารณชนทั่วไป สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรม
แหงชาติ (สวทน.) ซึ่งเปนฝายเลขานุการ คณะอนุกรรมการจัดทําดัชนีวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีของประเทศ จึงดําเนินการจัดทําหนังสือ ‘ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทย
อยูตรงไหน?’ เพื่อวัตถุประสงคใหประชาชนทั่วไปไดรับทราบบทบาทและความสําคัญของ
วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีของประเทศไทย
เนื้อหาของหนังสือฉบับนี้ ประกอบดวยขอมูล 7 ประเภท ไดแก ความสามารถในการ
แขงขันดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรม (วทน.) ของประเทศ การวิจัยและพัฒนา
บุคลากรดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ดุลการชําระเงินทางเทคโนโลยี สิทธิบัตร ผลงาน
ตีพิมพดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี และศักยภาพไอซีทีไทย
สวทน. หวังเปนอยางยิ่งวาหนังสือ ‘ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทย
อยูตรงไหน?’ นี้ จะเปนประโยชนตอประชาชนทั่วไปที่สนใจความกาวหนาดานวิทยาศาสตร
และเทคโนโลยีของประเทศตอไป
- 3. CONTENTS
บทที่ 1 ความสามารถในการแขงขัน
ดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี
และนวัตกรรม (วทน.)
ของประเทศ
บทที่ 2 การวิจัยและพัฒนา
บทที่ 3 บุคลากรดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
บทที่ 4 ดุลการชำระเงินทางเทคโนโลยี
บทที่ 5 สิทธิบัตร
บทที่ 6 ผลงานตีพิมพดาน
วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
บทที่ 7 ศักยภาพไอซีทีไทย
2
8
16
24
30
36
42
- 5. ที่มา: IMD, World Competitiveness Yearbook 2008-2012
ผลการจัดอันดับโดย IMD
ในรายงาน The World Competitiveness Year-
book ของสถาบันการจัดการนานาชาติ (International
Institute for Management Development: IMD) ระหวาง
ป 2554-2555 จัดอันดับความสามารถในการแขงขันของ
ประเทศแถบเอเชียแปซิฟกไวดังตอไปนี้
IMD เปนสถาบันดานการบริหารธุรกิจประเภทไม
แสวงหากําไร ตั้งอยูที่เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอรแลนด
ทําการเผยแพรผลการจัดอันดับความสามารถในการแขงขัน
ของประเทศตางๆ มาตั้งแตป 2532 โดยรายงานประจําป
2554-2555 IMD จัดอันดับความสามารถในการแขงขันของ
ประเทศตางๆ ทั้งสิ้น 59 ประเทศ
2554 2555
1. ฮองกง
3. สิงคโปร
6. ไตหวัน
16. มาเลเซีย
19. จีน
22. เกาหลีใต
26. ญี่ปุน
27. ไทย
1. ฮองกง
4. สิงคโปร
7. ไตหวัน
14. มาเลเซีย
22. เกาหลีใต
23. จีน
27. ญี่ปุน
30. ไทย
ป 2555 ประเทศไทยมีความสามารถในการแขงขันโดยรวม
เปนอันดับที่ 30 ลดลงจากป 2554 ที่อยูในอันดับที่ 27
4 ปจจัยหลักในการจัดอันดับของ IMD
อันดับความสามารถในการแขงขันของประเทศไทย 5 ปหลังสุด (ป 2551-2555)
สมรรถนะทางเศรษฐกิจ
อันดับโดยรวม
2551 2552 2553 2554 2555
ประสิทธิภาพของภาครัฐ
ประสิทธิภาพของภาคธุรกิจ
โครงสรางพื้นฐาน
โครงสรางพื้นฐานดานเทคโนโลยี
โครงสรางพื้นฐานดานวิทยาศาสตร
ที่มา: IMD, World Competitiveness Yearbook 2008-2012
กราฟแสดงอันดับของประเทศไทยใน IMD ป 2551-2555
อันดับที่ 1
อันดับสุดทาย
55 ประเทศ 57ประเทศ 58 ประเทศ 59 ประเทศ 59 ประเทศ
3
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 6. ประเทศเดียวในแถบ
เอเชียที่ไดรับการจัด
อันดับสูงขึ้นคือ มาเลเซีย
จากอันดับที่ 16 เปนอันดับที่ 14
ผลการจัดอันดับโดย WEF
ระดับความสามารถในการแขงขันของประเทศนั้นๆ อาจสะทอนถึงระดับการ
พัฒนาเศรษฐกิจได จะเห็นไดจากผลการจัดอันดับความสามารถในการแขงขันของ
ประเทศตางๆ ทั่วโลกโดยเวทีเศรษฐกิจโลก (World Economic Forum: WEF) ใน
รายงาน The Global Competitiveness Report สรุปเปนดัชนีความสามารถในการ
แขงขันรวม (Global Competitiveness Index: GCI) แสดงใหเห็นวา ประเทศที่ระดับ
การพัฒนาทางเศรษฐกิจสูง มีรายไดในรูปของผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศตอประชากร
สูง ก็มีแนวโนมที่จะมีระดับความสามารถในการแขงขันโดยรวมสูงตามไปดวย
เกณฑการพิจารณาที่เกี่ยวของกับดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีชี้ใหเห็นวา
ความสามารถในการแขงขันของไทยอยูในเกณฑต่ําลง อาทิ
1. ดานโครงสรางพื้นฐานทางวิทยาศาสตร
จํานวนสิทธิบัตรที่ยื่นขอภายในประเทศตอ
จํานวนประชากร ลดลง 18 อันดับ
จํานวนสิทธิบัตรที่ยื่นขอภายในประเทศ
ลดลง 13 อันดับ
2. ดานโครงสรางพื้นฐานทางเทคโนโลยี
ความปลอดภัยจากภัยคุกคาม
ทางโลกไซเบอร ลดลง 5 อันดับ
แรงงานที่มีทักษะดานเทคโนโลยี
สารสนเทศ ลดลง 4 อันดับ
อัตราคาบริการโทรศัพทพื้นฐาน
ลดลง 4 อันดับ
ประเทศในแถบเอเชีย
สวนใหญมีอันดับลดลง
สองประเทศที่คงอันดับเดิมคือ
ฮองกง และเกาหลีใต
อยูที่อันดับ 1 และอันดับ 22
>_<
ที่มา:WorldEconomicForum(WEF)ความสัมพันธของอันดับในดัชนีความสามารถในการแขงขันรวม
(Global Competitiveness Index: GCI) และระดับการพัฒนา
เศรษฐกิจ
ความสัมพันธของระดับความสามารถทางนวัตกรรม
กับระดับการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ
Global Competitiveness Index: GCI
GDP per capita
Innovation (Scale 1-7, 7-best)
2.52.0 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0
0
20,000
40,000
60,000
80,000
100,000
120,000
21 3 4 5 6 7
WEF เปนองคกรไมแสวงผลกําไร ตั้งอยูใน
เจนีวา ประเทศสวิตเซอรแลนด ทุกปจะจัดการ
ประชุมขึ้นที่ดาวอสและเผยแพรผลการจัด
อันดับความสามารถในการแขงขันของประเทศ
ตางๆ ผาน ดัชนีความสามารถในการ
แขงขันรวม (Global Competitiveness
Index: GCI) โดยรายงานประจําป 2012-2013
WEF จัดอันดับความสามารถในการแขงขันของ
144 ประเทศทั่วโลก
4
- 7. คา GCI ประเทศไทย
ดัชนีความสามารถในการแขงขันรวม (Global Competitiveness Index: GCI)
เมื่อพิจารณาปจจัยหลักที่นํามาใชใน
การจัดอันดับความสามารถในการ
แขงขัน ซึ่งประกอบไปดวย
38 39
1 1
33333 3333333
2555-2556 2545-2555
จะเห็นวา ปจจัยนวัตกรรมและศักยภาพทางธุรกิจ นับเปนจุดออนที่สุดของประเทศไทย จากอันดับที่ต่ํากวา
ปจจัยหลักดานอื่นๆ และลดลงจากปกอนหนา 4 อันดับ นอกจากนั้น อันดับยังคงลดลงอยางตอเนื่องทุกป
อั น ดั บ
2554-2555 2555-2556
ปจจัยพื้นฐาน 46 45
ปจจัยยกระดับประสิทธิภาพ 43 47
ความพรอมดานเทคโนโลยี 84 84
ปจจัยนวัตกรรมและศักยภาพทางธุรกิจ 51 55
นวัตกรรม 54 68
ขอสังเกต
ปจจัยหลายตัวของประเทศไทยยังอยูในอันดับทายๆ อาทิ
• สัดสวนแบนดวิดธ
อินเทอรเน็ตระหวางประเทศตอ
จำนวนผูใชอินเทอรเน็ต
ไทยอยูในอันดับ 84 มีสัดสวน
10.62 กิโลไบตตอวินาที
(Kb/s) ตอคน
อันดับ 1 ฮองกง มีสัดสวน
964.62 กิโลไบตตอวินาที
(Kb/s) ตอคน Thailand
10.62 KB/s
Hongkong
964.62 KB/s
• สัดสวนการใช
อินเทอรเน็ตของ
ประชากรประเทศไทย
อยูในอันดับ 94 มีผู
ใช 23.70%
อันดับ 1 ไอซแลนด
มีผูใช 95.02%
@#)(*%@#
.... #$%
*%#%@^%
*%#%@^%
@#)(: ) @!##$
. . .
5
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 8. องคการสหประชาชาติ (United Na-
tions: UN) โดย สํานักงานโครงการ
พัฒนาแหงสหประชาชาติ (United
Nations Development Programme:
UNDP) ไดจัดทํา ดัชนี การ
พัฒนาทรัพยากรมนุษย
(Human Development
Index: HDI) เผยแพรเปนประจํา
ทุกป เพื่อเปนการวัดระดับคุณภาพ
ชีวิตของประชาชนในประเทศสมาชิก
ทั่วโลก
ผลการจัดอันดับโดย UNDP
การจัดอันดับขององคการสหประชาชาติ ออกมาในรูปของดัชนีการ
พัฒนาทรัพยากรมนุษย (Human Development Index: HDI) เพื่อวัดระดับ
คุณภาพชีวิตของประชาชนในประเทศสมาชิก
ปจจัยที่นํามาพิจารณาในการจัดทํา HDI ประกอบดวย
1. ปจจัยดานสุขภาพ วัดจากอายุคาดหมายเฉลี่ย
2. ปจจัยดานการศึกษา วัดจากจํานวนปเฉลี่ยที่ไดเขารับการศึกษา
ของประชากรอายุ 25 ปขึ้นไป และจํานวนปที่คาดหมายวาจะไดรับการ
ศึกษาของประชากรอายุ 5 ป ซึ่งเปนวัยที่กําลังจะเขารับการศึกษา
3. ปจจัยดานมาตรฐานการครองชีพ วัดจากรายไดประชาชาติตอหัว
(Gross national income [GNI] per capita)
คาดัชนีการพัฒนามนุษย
ในภูมิภาคเอเชียแปซิฟก
ที่มา: United Nations Development Programme (UNDP)
HDI
ป 2554
HDI ระดับสูงมาก
HDI ระดับสูง
HDI ปานกลาง
HDI ต่ำ
ญี่ปุน (0.901)
ฮองกง (0.898)
เกาหลีใต (0.897)
สิงคโปร (0.866)
บรูไน (0.838)
มาเลเซีย (0.761)
จีน (0.687)
ไทย (0.682)
ฟลิปปนส (0.644)
อินโดนีเซีย (0.617)
เวียดนาม (0.0593)
อินเดีย (0.547)
ลาว (0.524)
กัมพูชา (0.523)
พมา (0.483)
6
- 9. เมื่อวิเคราะหความสามารถในการแขงขันดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี
และนวัตกรรม (วทน.) ของประเทศไทยโดยเปรียบเทียบกับประเทศ
อื่นๆ จากการจัดอันดับของทั้ง IMD และ WEF จะเห็นวายังอยูใน
อันดับที่ไมดีนัก ทั้งนี้เนื่องจากปริมาณการลงทุนดานการวิจัยและ
พัฒนาของประเทศไทยยังมีนอย รวมทั้งการพัฒนาทรัพยากรมนุษย
ซึ่งเปนปจจัยสําคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนา วทน. ของประเทศไทย
ยังอยูในระดับปานกลาง
อยางไรก็ตาม แนวโนมที่ดีคือ ปจจุบันรัฐบาลไทยมีนโยบาย
และทิศทางการพัฒนาวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมที่
ชัดเจนมากขึ้น โดยมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 17 เมษายน 2555 ให
ความเปนชอบกับนโยบายและแผนดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและ
นวัตกรรมแหงชาติ (พ.ศ. 2555-2564) ซึ่งพัฒนาขึ้นจากแนวคิดของ
การใช วทน. เปนเครื่องมือในการพัฒนาประเทศไทย ภายใตวิสัยทัศน
‘นวัตกรรมเขียวเพื่อสังคมดีมีคุณภาพและเศรษฐกิจที่มีเสถียรภาพ’
สรุป
7
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 11. สถานการณการลงทุนดาน R&D ทั่วโลก
การทําวิจัยและพัฒนาของทั้งโลกขยายตัวขึ้นมากชวงป 2539-2550 อันเปนผลมา
จากรอบการเติบโตของเศรษฐกิจโลก โดยเฉพาะการขยายตัวดานการทําวิจัยและพัฒนาใน
ภูมิภาคเอเชีย นําโดย จีน เกาหลีใต และ อินเดีย
25
30
35
40
2002 2007
north america
37.7
30.2
27.1
34.9
32.2
27.4 europe
asia
สัดสวนของ GERD ในแตละภูมิภาคตอ GERD โลก ป 2545 และ 2550 (%)
จีน เพิ่มขึ้น รอยละ 3.9
ขณะที่ประเทศทางฝงยุโรป
อเมริกาเหนือ และญี่ปุน
ผูนําดานการวิจัยและพัฒนา
เริ่มชะลอการลงทุนลง
สัดสวนของ
GERD ในประเทศ / GERD โลก
เกาหลีใต เพิ่มขึ้น รอยละ 0.8
อินเดีย เพิ่มขึ้น รอยละ 0.6
(จากรอยละ 5 เปนรอยละ 8.9)
ภูมิภาคเอเชียครองสวนแบงของ GERD ตอ GERD โลก
เพิ่มขึ้นจาก 27% เปน 32%
คา GERD และ GERD/GDP
ถือเปนตัวชี้วัดสําคัญของการวิจัยและพัฒนาของประเทศตางๆ
GERD คือ คาใชจายการลงทุนดานการวิจัยและพัฒนา (Gross do-
mestic expenditure on R&D) มีหนวยเปนดอลลารสหรัฐ
GERD/GDP คือ สัดสวนของคาใชจายลงทุนดานการวิจัยและ
พัฒนาตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ (GERD as a percent-
age of GDP)
นับวา ‘ชองวาง’ ของการทําวิจัยและพัฒนา
ในประเทศพัฒนาแลวและประเทศกําลัง
พัฒนาลดลง
ป 2545 การทําวิจัยและพัฒนาทั่วโลก
เกิดขึ้นในประเทศที่พัฒนาแลว 83%
ป 2550 ลดลงเหลือ 76%
ASIA
ที่มา: UNESCO Science Report 2010
9
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 12. มีจํานวนนักวิจัยรวมกัน
3 ใน 4
ของจํานวนนักวิจัยทั่วโลก
ปญหาการกระจุกตัวของ R&D
ในระดับประเทศ การทําวิจัยและพัฒนาก็ยังกระจุกตัวอยูเฉพาะในบางพื้นที่ของประเทศ อาทิ
การทําวิจัยและพัฒนา
ยังกระจุกตัวอยูเฉพาะใน
5 เขตพื้นที่หลัก ไดแก
จีน สหภาพยุโรป ญี่ปุน
รัสเซีย และ สหรัฐ
ประชากรรวมประมาณ
1 ใน 3
ของประชากรโลก
และมีคาใชจายลงทุนดานการวิจัยและ
พัฒนารวมกันเทากับ 3 ใน 4 ของคาใชจาย
ลงทุนดานการวิจัยและพัฒนาทั่วโลก
รอยละ 40 ของคาใชจายลงทุนดาน R&D ในบราซิล
เกิดขึ้นในเมือง Sao Paulo
รอยละ 51 ของคาใชจายลงทุนดาน R&D ในแอฟริกาใต
เกิดขึ้นในจังหวัด Gauteng
ไมตองแปลกใจ เพราะทางตอนเหนือของรัฐแคลิฟอรเนีย คือ Silicon
Valley ศูนยกลางเทคโนโลยีและนวัตกรรมโลก ที่ตั้งสํานักงานใหญของ
บริษัทชั้นนํา อาทิ แอปเปล กูเกิล รวมถึงเฟซบุค และทวิตเตอร
รอยละ 59 ของคาใชจายลงทุนดาน R&D ในสหรัฐอเมริกา
เกิดขึ้นใน 10 รัฐจาก 50 รัฐ
และคาใชจายรอยละ 20 เกิดขึ้นในรัฐแคลิฟอรเนียเพียงรัฐเดียว
ที่มา: UNESCO Science Report 2010
10
- 13. ภาพรวม R&D โลก
10 ประเทศที่มีการลงทุนดานการวิจัยและพัฒนา (R&D) สูงสุดทั่วโลก
สหรัฐอเมริกา*
ญี่ปุน*
จีน*
เยอรมนี
ฝรั่งเศส
เกาหลีใต*
สหราชอาณาจักร
รัสเซีย
แคนาดา
อิตาลี
0
50,000
100,000
150,000
200,000
250,000
300,000
350,000
400,000
งบดาน R&D
(ลานดอลลารสหรัฐ) * ขอมูลป 2551
ที่มา: UNESCO Institute for Statistics, Global Investment in R&D,
UIS Fact Sheet, August 2011, No.15.
จากขอมูลขององคการการศึกษา วิทยาศาสตร
และวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (United Nations
Educational, Scientific, and Cultural Organization:
UNESCO) ใน UNESCO Science Report 2010
แสดงภาพรวมของการลงทุนดานการวิจัยและพัฒนา
ของโลกไวดังตอไปนี้
อเมริกาเหนือ
2.6%
คาเฉลี่ยของ GERD/GDP ทั่วโลก ป 2550
ที่มา: UNESCO Science Report 2010
คาบสมุทรแปซิฟก
(รวมนิวซีแลนดและออสเตรเลีย)
1.9%
ยุโรป
1.6%
เอเชีย
1.6%
ละตินอเมริกา
และแคริบเบียน
0.6%
ประเทศไทย
0.21%
แอฟริกา
0.4%
11
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 14. ภาพรวม R&D ในภูมิภาคเอเชียแปซิฟก
เกาหลีใต
คาใชจาย R&D ในภาคเอกชน
คา GERD/GDP
(%)
คาใชจาย R&D ในภาคอื่นๆ
3.56%
3.36%
2.94%
2.28%
2.24%
1.70%
1.32% 0.84%
0.80% 0.79%
0.24%
0.10%
ญี่ปุน ไตหวัน ออสเตรเลีย สิงคโปร จีน นิวซีแลนด มาเลเซีย อินเดีย ฮองกง ไทย ฟลิปปนส
สัดสวนคาใชจายลงทุนดานการวิจัยและพัฒนาตอผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ
และสัดสวนระหวางภาคเอกชนและภาคอื่นๆ ของประเทศในเอเชียแปซิฟก
ป 2552
ที่มา: IMD, World Competitiveness Yearbook 2012
รวบรวมโดย สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร
เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
12
- 15. การลงทุน R&D ในประเทศไทย
5 อันดับอุตสาหกรรมไทย
คาใชจาย R&D สูงที่สุด
คาเฉลี่ยของ GERD/GDP ประเทศไทย ป 2542-2552 อยูที่ รอยละ 0.24 ของ GDP
2542 2552
ที่มา:
1. สํานักงานคณะกรรมการวิจัย
แหงชาติ (วช.)
2. สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.)
3. สํานักงานคณะกรรมการนโยบาย
วิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรม
แหงชาติ (สวทน.)
ภาคเอกชน ภาคเอกชน
ภาครัฐบาล (และสถาบันการศึกษา
หนวยงานไมคากำไร รัฐวิสาหกิจ)
ภาครัฐบาล (และสถาบันการศึกษา
หนวยงานไมคากำไร รัฐวิสาหกิจ)
5,554 ลานบาท 9,336 ลานบาท
6,342 ลานบาท 13,319 ลานบาท
ประเทศที่การทําวิจัยและพัฒนา
ขยายตัวขึ้นอยางมาก ไดแก ญี่ปุน
เกาหลีใต จีน และสิงคโปร
การลงทุนทําวิจัยและพัฒนา
สวนใหญของประเทศมาจาก
ภาคเอกชน มากกวารอยละ 60
ขณะที่ประเทศไทย
การลงทุนดังกลาวคอนขางคงที่
โดยเปนการลงทุนจาก
ภาคเอกชน รอยละ 40
ปโตรเลียม
หมายเหตุ: ขอมูล ป 2009
ที่มา: สํานักงานคณะ
กรรมการนโยบาย
วิทยาศาสตร เทคโนโลยีและ
นวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
สารเคมีและเคมีภัณฑ
1,269 ลานบาท
849 ลานบาท
887 ลานบาท
เครื่องใชไฟฟา
อาหารและเครื่องดื่ม
2,374 ลานบาท
1,357 ลานบาท
เครื่องจักรและอุปกรณ
13
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 16. บุคลากรดานการวิจัยและพัฒนา
ป 2553
เกาหลีใต
บุคลากรดาน R&D ในภาคเอกชน
บุคลากรดาน R&D
ตอประชากร 1,000 คน
บุคลากรดาน R&D ในภาคอื่นๆ
9.10 7.29 6.89
6.78 6.58 6.31
3.43 1.90 0.95
0.78 0.19
ญี่ปุน*ไตหวัน
ออสเตรเลีย**
สิงคโปร
จีน
นิวซีแลนด*
มาเลเซีย
ฮองกง ไทย*
ฟลิปปนส*
หมายเหตุ:
* ขอมูลป 2551
** ขอมูลป 2552
ที่มา: IMD, World Competitiveness Yearbook 2012
รวบรวมโดย สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
14
- 17. ตั้งแตป 2544-2552 สัดสวนการลงทุนดานการวิจัยและพัฒนา
หรือ GERD (Gross Expenditures on R&D) ตอ GDP ของ
ประเทศไทยคอนขางต่ํา เฉลี่ยรอยละ 0.24 ของ GDP และยัง
ไมมีแนวโนมวาจะเพิ่มขึ้น
สําหรับประเทศในภูมิภาคเอเชียที่มีการขยายตัวของการ
ทําวิจัยและพัฒนาอยางมากไดแก ญี่ปุน เกาหลีใต จีน และ
สิงคโปร และสวนใหญเปนการขยายตัวที่เกิดขึ้นในภาคเอกชน
โดยการลงทุนทําวิจัยและพัฒนาสวนใหญของประเทศเหลานี้
มาจากภาคเอกชนมากกวารอยละ 60 ขณะที่ประเทศไทยนั้น
เปนการลงทุนจากภาคเอกชนเพียงรอยละ 40
ขณะที่สัดสวนบุคลากรดานการวิจัยและพัฒนาที่ทํางาน
เต็มเวลาของไทย อยูที่ 0.95 คนตอประชากร 1,000 คน เมื่อ
เทียบกับไตหวัน เกาหลีใต และสิงคโปร จะพบวาประเทศไทย
มีสัดสวนต่ํากวาราว 7-10 เทา และประเทศไทยยังมีบุคลากร
ในภาคเอกชนประมาณรอยละ 20 เทานั้น
สรุป
15
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 19. PART 1 เฟรชชี่ไทย
จํานวนนักศึกษาใหมในสาขาดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีในป 2554นับวา
ยังมีสัดสวนนอยเมื่อเทียบกับสาขาสังคมศาสตร โดยเฉพาะในระดับปริญญาตรีและ
สูงกวาปริญญาตรี สถานการณดังกลาวจึงอาจสื่อนัยของจํานวนอุปทานบุคลากรดาน
วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีที่ยังไมเพียงพอในการสรางรากฐานที่แข็งแกรงรองรับการ
พัฒนาประเทศไปสูสังคมเศรษฐกิจดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไดอยางยั่งยืน
บุคลากรดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ถือเปนกำลังสำคัญในการพัฒนาเศรษฐกิจและ
สังคมของประเทศไปสูเศรษฐกิจสังคมฐานความรู การพัฒนาบุคลากรดานวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีถือเปนแรงหนุนที่สำคัญประการหนึ่งในการพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีของ
ประเทศ เพื่อเปนรากฐานในการขับเคลื่อนประเทศ โดยเฉพาะการกาวสูการรวมกลุมเศรษฐกิจ
อาเซียน (AEC) ซึ่งประเทศไทยตองเรงเตรียมความพรอมในการแขงขันกับคูแขงรอบขางที่
ตางก็ไดเปรียบตนทุนคาแรง โดยใหความสำคัญกับการผลิตบุคลากรดานวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีที่มีคุณภาพในปริมาณที่เพียงพอ เพื่อเปนกำลังสำคัญในการเสริมสรางขีดความ
สามารถในการแขงขันของไทยไดอยางยั่งยืน
17
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 20. จำนวนผูเขาศึกษาใหมและจบการศึกษาทุกระดับการศึกษา ตั้งแตป 2550-2554
238,386 245,195 261,659 256,437
558,709
312,307
นักศึกษาเขาใหม
(คน)
ผูสำเร็จการศึกษา
(คน)
2550 2551 2552 2553 2554
Science &
Technology
Social science
& Humanity
557,796
307,168
440,153
319,091
496,375
253,939
529,652
-
352,905 338,164 314,273 343,650 354,603
-
จำนวนนักศึกษาใหมในสาขาดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีเปรียบเทียบกับสายสังคมศาสตร ในป 2554
Science &
Technology
Social science
& Humanity
Higher
than
Bachelor
Bachelor
Lower
than
Bachelor
40% 60%
26% 74%
32% 68%
57% 43%
15,788 ¤¹ 46,022 ¤¹
169,538 ¤¹ 353,999 ¤¹
169,277 ¤¹ 129,631 ¤¹
หมายเหตุ: % เปรียบเทียบในระดับการศึกษาเดียวกัน
18
- 21. จำนวนนักศึกษาเขาใหมในสายวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี แยกตามระดับการศึกษาและแยกคณะ
Agriculture
Engineering
Health and Welfare
Industry
Information &
Communication
Technology
Fisheries
Science
Agriculture
Engineering
Health and Welfare
Science
Agriculture
Engineering
Health and Welfare
Science
2007
2007
2007
2007
2007
2007
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2009
2009
2009
2009
2009
2009
2010
2010
2010
2010
2010
2010
2011
2011
2011
นักศึกษาเขาใหม
นักศึกษาเขาใหม
นักศึกษาเขาใหม
ผูสำเร็จการศึกษา
ผูสำเร็จการศึกษา
ผูสำเร็จการศึกษา
Bachelor
Lower
than
Bachelor
Higher
than
Bachelor
ที่มา: 1.สํานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา
2. สํานักงานเลขาธิการสภาการศึกษา
3.สํานักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา
ประมวลผล: สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
19
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 22. PART 2 สถานภาพกำลังแรงงานในประเทศไทย ป 2554
ระดับของแรงงาน
Low
skilled
workers
การศึกษาระดับ
ม.ตน หรือต่ํากวา
33%
Social science
& Humanity
67%
PH.D 5%
Master 25%
Bachelor 70%
Medium skilled
workers
การศึกษาระดับมัธยมศึกษา
ตอนปลายหรือ ปวช. และ ปวส.
Knowledge
workers
มีการศึกษาระดับ
ปริญญาตรีขึ้นไป
กําลังแรงงานของประเทศไทยในป 2554 39 ลานคน
แตมีเพียง 3 ลานคน ที่เปนแรงงานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
ดานวิทยาศาสตร 9%
71%
18%
Science &
Technology
ในแตละปประเทศไทยมีกําลังแรงงานดานวิทยาศาสตร
และเทคโนโลยีสวนใหญอยูในระดับต่ํากวาปริญญาตรี ในสวน
ผูมีงานทําดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีในกลุมที่สําเร็จการ
ศึกษาระดับปริญญาตรีขึ้นไป มีแนวโนมที่จะมาจากผูสําเร็จการ
ศึกษาในสาขาอื่นเพิ่มขึ้น ขณะที่สัดสวนผูมีงานทําที่จบไมตรง
สาขาในกลุมระดับต่ํากวาปริญญาตรีแทบไมเปลี่ยนแปลง สวน
หนึ่งอาจเปนเพราะสาขาวิชาในระดับปริญญาตรีขึ้นไปที่มีหลาก
หลายสาขาในปจจุบัน สามารถนํามาประยุกตใชกับการทํางาน
ในดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีได
11%
20
- 23. แรงงานดาน
วิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีในป 2560
จากการศึกษาของมูลนิธิสถาบันวิจัย
เพื่อการพัฒนาประเทศไทยในอีก 5
ปขางหนา (ป 2556-2560) แนวโนม
ความตองการผูสําเร็จการศึกษาดาน
วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี มีดังนี้
ปวช. และ ปวส.
คาดวาผูสําเร็จการศึกษาและพรอม
เขาสูตลาดแรงงาน 30,435 คน
แตความตองการแรงงานของตลาด
50,789 คน
ปริญญาโท
คาดวาผูสําเร็จการศึกษาและพรอม
เขาสูตลาดแรงงาน 9,743 คน
แตความตองการแรงงานของตลาด
25,873 คน
ที่มา: จากรายงานการวิจัย เรื่อง โครงการ
ศึกษาความตองการกําลังคนเพื่อวางแผน
การผลิต และพัฒนากําลังคนของประเทศ
โดย มูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนา
ประเทศไทย (2553)
สําหรับจํานวนผูที่ทํางานดานวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยี ยังจําแนกเปนผูที่ทํางานตรงสาขา
วิชากับไมตรงสาขาวิชา ดังนี้
กำลังแรงงานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีป 2550-2554 จำแนกตามสถานภาพแรงงาน
กำลังแรงงานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีคือใคร
กําลังแรงงานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี คือผูสําเร็จการศึกษาตั้งแตระดับ
ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ขึ้นไปในสาขาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ไดแก วิทยาศาสตร
ธรรมชาติ (Natural science) วิศวกรรมศาสตรและเทคโนโลยี (Engineering and technology)
วิทยาศาสตรการแพทย (Medical science) และเกษตรศาสตร (Agricultural science)
และผูที่ไมไดสําเร็จการศึกษาในสาขาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี แตปฏิบัติงานในตําแหนง
ที่ตองการบุคลากรที่จบการศึกษาในสาขาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีตั้งแตระดับ ปวช. ขึ้นไป เชน
ผูประกอบอาชีพและชางเทคนิคดานฟสิกส คณิตศาสตร วิศวกรรมศาสตร และวิทยาศาสตรเกี่ยว
กับสิ่งมีชีวิตและสุขภาพ รวมทั้งผูประกอบอาชีพอื่นๆ ที่เกี่ยวของ
0
1
2
3
2550 2551 2552 2553 2554
1.60
1.04
0.05
1.77
1.10
0.06
1.87
1.26
0.06
1.88 1.99
1.30
0.06
ลานคน
1.28
0.04
ผูที่ทำงานดานวิทยาศาสตร
ผูที่จบดานวิทยาศาสตรแตไมทำงานดานนี้
ผูที่จบดานวิทยาศาสตรแตวางงาน
2550 2551 2552 2553 2554
0.41
1.19
0.51
1.26
0.54
1.33
0.52
1.36
0.54
1.45
ผูที่ทำงานตรงสาขาวิชา
ผูที่ทำงานไมตรงสาขาวิชา
0
0.5
1.0
1.5
ลานคน
ที่มา : สํานักงานสถิติแหงชาติ
รวบรวมโดยสํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร
เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
21
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 24. บางคนจบดานวิทยาศาสตร แตไมไดทํางานดานวิทยาศาสตร แลวพวกเขาไปไหน
ที่มา : สํานักงานสถิติแหงชาติ
รวบรวมโดยสํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร
เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
*นายแบบและนางแบบ รวมถึง
พนังงานขายและพนักงานสาธิต
สินคาดวย
กำลังแรงงานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป 2551-2554 จำแนกตามชวงอายุ
15-19 20-29 30-39 40-49
2554
2553
2552
2551
50-59
50%
25%
0%
28%
นายแบบและนางแบบ*
เสมียนสำนักงาน
ผูประกอบวิชาชีพดานการสอน
ผูปฏิบัติการขับเคลื่อน
ยานยนตและเครื่องจักร
พนักงานบริการ
ดานการปองกันภัย
ผูจัดการทั่วไป
ผูปฏิบัติงานในธุรกิจดาน
ความสามารถทางฝมือ
ผูจัดการบริษัท
การขายและการบริการ
ผูปฏิบัติงานดานการเกษตร
และประมงในเชิงเศรษฐกิจ
22
- 25. จํานวนนักศึกษาเขาใหมในสายวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีของประเทศไทย ใน
ปการศึกษา 2554 คิดเปนสัดสวนเพียงรอยละ 40 ของจํานวนนักศึกษาเขา
ใหมทั้งหมด ขณะที่จํานวนผูสําเร็จการศึกษาในสายวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
ของประเทศไทย ในปการศึกษา 2553 คิดเปนสัดสวนรอยละ 50 ของจํานวน
ผูสําเร็จการศึกษาทั้งหมด
สวนกําลังแรงงานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีรวมทั้งหมดมีจํานวน
3.31 ลานคน จําแนกเปนผูมีงานทําในสัดสวนรอยละ 99 ขณะที่ผูวางงานซึ่งมี
สัดสวนรอยละ 1.2 หากพิจารณาผูมีงานทําทั้งหมดทางดานวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีในระดับที่ปริญญาตรีขึ้นไป พบวา ผูสําเร็จการศึกษาจากสาขาอื่นๆ
ที่ไมใชสาขาดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมีสัดสวนเพิ่มขึ้น จากความหลาก
หลายของสาขาวิชาในระดับปริญญาตรีขึ้นไปที่มีมากขึ้นในปจจุบัน
นอกจากนี้ ผูสําเร็จการศึกษาในสายวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีสวนหนึ่ง
ก็ไมไดเขาสูตลาดแรงงานดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ผูสําเร็จการศึกษาใน
สายวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีที่ประกอบอาชีพอื่นมีแนวโนมจะหันไปประกอบ
อาชีพที่ใชความสามารถทางฝมือในดานอื่นๆ แทนการเปนนายแบบและนางแบบ
เพิ่มขึ้น
สรุป
23
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 28. ประเทศไทยขาดทุนหรือกำไร
ป 2554 ประเทศไทยมีมูลคารายจายทางเทคโนโลยี 236,380 ลานบาท สวนรายรับ
ทางเทคโนโลยีมีเพียง 74,602 ลานบาท เทากับประเทศไทยขาดดุลถึง 161,778 ลานบาท
และเปนการขาดดุลที่มีอัตราเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง
การขาดดุลรอยัลตี้และ
คาธรรมเนียมใบอนุญาต
89,662 ลานบาท
การขาดดุลคาที่ปรึกษา
และการใหบริการทางเทคนิค
72,116 ลานบาท
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0
50,000
100,000
150,000
200,000
250,000
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554
Receipts growth
Payments growth
% GROWTHลานบาท
Total Payments
Total Receipts
• รายรับและรายจายทางเทคโนโลยีของไทยสวนใหญจะเปนดานคาที่ปรึกษาและการให
บริการทางเทคนิค โดยเฉพาะรายจายดานคาที่ปรึกษาและการใหบริการทางเทคนิค
ยังคงมีสัดสวนเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง สวนรายรับทางเทคโนโลยียังคอนขางต่ํา
• รายรับคารอยัลตี้และคาธรรมเนียมใบอนุญาตที่มีสัดสวนสูงและเพิ่มขึ้นมาก สวนใหญ
อยูในกลุมอุตสาหกรรมเครื่องมือสื่อสาร และธุรกิจการจัดจําหนาย (คาสงและคาปลีก)
• รายรับคาที่ปรึกษาและใหบริการทางเทคนิคที่มีสัดสวนสูงและเพิ่มขึ้น สวนใหญอยูใน
ธุรกิจงานสถาปตยกรรมและวิศวกรรม และการจัดทําโปรแกรมคอมพิวเตอร
ป 2554 รายรับจากคารอยัลตี้และคา
ธรรมเนียมใบอนุญาตของประเทศไทย
สวนใหญมาจากกลุมประเทศอาเซียน
เปนหลัก คือ รอยละ 77
ราย จาย คา รอยัล ตี้ และ คา
ธรรมเนียมใบอนุญาตของประเทศไทย
ในป 2554 สวนใหญเปนรายจายให
ญี่ปุนเปนหลัก (รอยละ 68 และยังมี
ทิศทางปรับเพิ่มขึ้น) แสดงวาไทยยังตอง
พึ่งญี่ปุนในดานเทคโนโลยีคอนขางมาก
ซึ่งเปนไปตามทิศทางการลงทุนทางตรง
ในอุตสาหกรรมหลักๆ ของไทย โดย
เฉพาะอุตสาหกรรมสงออกที่เนนแขงขัน
ดานเทคโนโลยี ซึ่งสวนใหญจะเปนกลุม
ทุนจากญี่ปุน เชน อุตสาหกรรมยานยนต
หรืออุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส
ที่มา: ธนาคารแหงประเทศไทย
คํานวณโดย สํานักงานคณะกรรมการนโยบาย
วิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
26
- 29. กระเปาเงินของ
ประเทศไทย
เปนอยางไร
ป 2549-2553 รายรับของไทยเพิ่มขึ้นในอัตรา
คอนขางสูงเมื่อเปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ โดย
เฉพาะประเทศพัฒนาแลว
อัตราการเติบโตของรายรับของไทยยังคง
เปนรองอินโดนีเซียและจีน แตรายจายคารอยัลตี้
และคาธรรมเนียมใบอนุญาตของไทย กลับมีอัตรา
การเพิ่มที่ต่ําเมื่อเปรียบเทียบกับอัตราการเพิ่มขึ้น
โดยเฉลี่ยของทั้งประเทศพัฒนาแลว ประเทศกําลัง
พัฒนาและของโลก
ธุรกิจอุตสาหกรรมที่ไทยขาดดุลการคา
ทางเทคโนโลยีสูงสุด 5 อันดับแรก
ยานยนตและชิ้นสวน งานสถาปตยกรรม
และวิศวกรรม
ผลิตภัณฑปโตรเลียม อิเล็กทรอนิกส
ธุรกิจพลังงาน
(น้ำมันดิบและกาซธรรมชาติ)
35
30
25
20
15
10
5
0
0 5 10 15 20 25 30-5
THAILAND
INDONESIA
CHINA
BRAZIL
FINLAND
GERMANY
FRANCE
BELGIUM
DENMARK
NETHERLAND
SWEDEN
UK
WORLD
CAMBODIA
AUSTRIA
SPAIN CHILE
SOUTH AFRICA
NEW ZEALAND
INDIA
การขยายตัวของรายจาย
เกินดุลในป 2553
ขาดดุลในป 2553
การขยายตัวของรายรับ
KOREA
TAIWAN
SINGAPORE
DEVELOPING
DEVELOPED
การขยายตัวของ
รายรับรายจายคารอยัลตี้และ
คาธรรมเนียมใบอนุญาตโดยเฉลี่ย
ของประเทศกําลังพัฒนาสูงกวาอัตราการ
ขยายตัวของรายรับรายจายของประเทศ
พัฒนาแลวและของโลก แสดงวาประเทศ
กําลังพัฒนามีการขยายตัวของกิจกรรม
การแลกเปลี่ยนทางเทคโนโลยีสูงกวา
กลุมประเทศอื่นๆ
ที่มา: UNCTAD และธนาคารแหงประเทศไทย
คํานวณโดย สํานักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร
เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
27
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 30. ที่มา: UNCTAD และ สํานักงานคณะกรรมการนโยบาย
วิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ (สวทน.)
ขาดดุลแลวอันตรายไหม
เมื่อเทียบสัดสวนการขาดดุลชําระเงินทางเทคโนโลยี โดยรวมของไทยนับวาสูงเมื่อ
เทียบกับหลายประเทศในเอเชีย เชน ไตหวัน เกาหลีใต มาเลเซีย ฮองกง อินเดีย
อินโดนีเซีย ฟลิปปนส และจีน ขณะที่ประเทศพัฒนาแลวอยางสหรัฐอเมริกา
อังกฤษ เยอรมนี และญี่ปุน ยังเกินดุลรอยละ 0.6, 0.3, 0.1 และ 0.1 ตอจีดีพี
ตามลําดับ
แตการขาดดุลทางเทคโนโลยีเปนปรากฏการณทั่วไปของประเทศกําลัง
พัฒนาที่ตองนําเขาองคความรูและเทคโนโลยีจากภายนอกเขามาเพื่อปรับปรุง
ประสิทธิภาพการผลิตสําหรับภาคอุตสาหกรรม-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
INDONESIA
MALAYSIA
SINGAPORE
UK
USA
ดุลชำระงเิน
ทางเทคโนโลยี
(%GDP)
2001
2010
THAILAND
รายจาย
ดุลการชำระเงิน
รายรับ
-25,000
-20,000
-15,000
-10,000
-5,000
0
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
30,000
35,000
รายรับ-รายจายคาที่ปรึกษาของประเทศไทย ป 2554
ลานบาท
JAPAN USA SINGAPORE HONG KONG SOUTH KOREA ASEAN
• รายรับจากคาที่ปรึกษาและการให
บริการทางเทคนิคของประเทศไทย
ในป 2554 สวนใหญมาจากญี่ปุน
และอาเซียน โดยเฉพาะตลาด
ญี่ปุน เพิ่มขึ้นรอยละ 20 จาก
รอยละ 17 ในป 2552
• ป 2554 ไทยจายคาที่ปรึกษา
และการใหบริการทางเทคนิคให
กับประเทศในเอเชีย เชน อาเซียน
และญี่ปุน ในสัดสวนสูงรอยละ
18-25
• ระดับการพึ่งพิงของไทยในการใชบริการที่
ปรึกษาและบริการทางเทคนิคจากประเทศ
พัฒนาแลวอยางญี่ปุน และสหรัฐอเมริกา
ปรับตัวลดลง แตหันไปใชบริการเสือใน
เอเชีย เชน สิงคโปร และฮองกง เพิ่มขึ้น
• ป 2553 ประเทศไทยขาดดุลการชําระเงินทาง
เทคโนโลยีรอยละ 1.5 ตอ GDP และเมื่อเทียบ
กับชวง 10 ปกอน พบวา สัดสวนการขาดดุลดาน
คารอยัลตี้และคาธรรมเนียมใบอนุญาตตอ GDP ยัง
ไมเปลี่ยนแปลง แตการขาดดุลดานคาที่ปรึกษาและ
การใหบริการทางเทคนิคปรับเพิ่มขึ้น
ที่มา : ธนาคารแหงประเทศไทย
28
- 33. สิทธิบัตรคืออะไร
ตามพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522
ไดใหคํานิยามของ “สิทธิบัตร” (Patent) วาหมายถึง
“หนังสือสําคัญที่ออกใหเพื่อคุมครองการประดิษฐ
(Invention) หรือการออกแบบผลิตภัณฑ (Product
design)” สิทธิบัตรจึงแบงออกเปน 2 ประเภท
1 การประดิษฐ(Invention) หมายถึง การคิดคนหรือ
คิดทําขึ้นอันเปนผลใหไดมาซึ่งผลิตภัณฑหรือกรรมวิธี
ใดขึ้นใหม หรือการกระทําใดๆ ที่ทําใหดีขึ้น เชน กลไก
ของกลองถายรูป เครื่องยนต ยารักษาโรค หรือการ
คิดคนกรรมวิธีในการผลิตสิ่งของ ซึ่งสามารถนําไปใช
ประโยชนในทางอุตสาหกรรม เกษตรกรรม พาณิชยกร
รม และหัตถกรรมได เชน วิธีการในการผลิตสินคา วิธี
การในการถนอมพืชผักผลไมไมใหเนาเสียเร็ว
สิทธิบัตรประเภทนี้มีอายุการคุมครอง 20 ป
นับตั้งแตวันที่ยื่นขอรับสิทธิบัตร
2 การออกแบบผลิตภัณฑ (Product
design) หมายถึง การออกแบบรูปรางของ
ผลิตภัณฑ หรือองคประกอบของลวดลาย
หรือสีของผลิตภัณฑ อันมีลักษณะพิเศษ
สําหรับผลิตภัณฑซึ่งสามารถใชเปนแบบสําหรับ
ผลิตภัณฑอุตสาหกรรม รวมทั้งหัตถกรรมได
เชน การออกแบบแกวน้ําใหมีรูปรางเหมือน
รองเทา
สิทธิบัตรประเภทนี้มีอายุการคุมครอง 10 ป นับ
ตั้งแตวันที่ยื่นขอรับสิทธิบัตร
31
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 34. สิทธิบัตรในประเทศไทย ป 2554
สิทธิบัตรการประดิษฐของคนไทย
แตไดรับการจดทะเบียน
รวมทั้งสิ้น
2,153 รายการ
ยื่นขอสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ
66%
คนไทย 2,513 รายการ
คนตางชาติ 1,276 รายการ
ยื่นขอสิทธิบัตรการประดิษฐ
34%
คนไทย 856 รายการ
คนตางชาติ 1,128 รายการ
จดสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ
58%
คนไทย 677 รายการ
คนตางชาติ 576 รายการ
จดสิทธิบัตรการประดิษฐ
42%
คนไทย 49 รายการ
คนตางชาติ 851 รายการ
ทั้งหมด
5,773
รายการ
สิทธิบัตรการประดิษฐสามารถจําแนกตาม
การจัดจําแนกสิทธิบัตรระหวางประเทศ
(IPC) ขององคการทรัพยสินทางปญญาโลก
(The World Intellectual Property Orga-
nization: WIPO) ไดเปน 8 หมวดหลัก คือ
1 สิ่งจําเปนในการดํารงชีวิตของมนุษย (Hu-
man necessities) เชน เกษตรกรรม ปาไม
การลาสัตว การอบยาสูบ เครื่องนุงหม
2 การดําเนินงาน การปฏิบัติงาน การขนสง
(Performing; Operations; Transporting)
เชน กระบวนการทางฟสิกสหรือเคมี การ
ทําความสะอาด การตัด การพิมพ งานศิลปะ
ตกแตง ยานพาหนะ
3 เคมี และโลหะวิทยา (Chemistry; Met-
allurgy) เชน อินทรียเคมี อนินทรียเคมี
การบําบัดน้ํา แกว กระจก ซีเมนต ชีวเคมี
อุตสาหกรรมปโตรเลียม น้ํามันพืชหรือสัตว
อุตสาหกรรมน้ําตาล
4 สิ่งทอและกระดาษ (Textiles; Paper)
เชน การปนดาย การทอ การถัก การเย็บ
ปกถักรอย การผลิตกระดาษ
5 การกอสรางอยางถาวร (Fixed con-
structions) เชน การสรางถนน รางรถไฟ
สะพาน วิศวกรรมไฮโดรลิก ทอน้ําทิ้ง บอ
บําบัดน้ํา การกอสราง การล็อคกุญแจ
เครื่องเจาะเหมืองแร
6 วิศวกรรมเครื่องกล การทําใหเกิดแสง
สวาง การทําใหเกิดความรอน อาวุธ ระเบิด
(Mechanical engineering; Lighting; Heat-
ing; Weapons; Blasting) เชน เครื่องจักร
กล เกียร การจัดเก็บ-จายกาซและของเหลว
7 ฟสิกส (Physics) เชน การวัด การทดสอบ
อุปกรณตรวจสอบ การสงสัญญาณจักษุ
อุปกรณดนตรี การเก็บขอมูล
8 ไฟฟา (Electricity) เชน การผลิต การแปลง
การจายพลังงานไฟฟา วงจรไฟฟา
ที่มา: กรมทรัพยสินทางปญญา
32
- 35. อันดับ 1 เฟอรนิเจอร
สิทธิบัตรการออกแบบของคนไทย
World Intellectual Property Organization: WIPO แบงสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑออกเปน 32 ประเภท
แตหมวดที่คนไทยไดรับสิทธิบัตรมากที่สุด
ในป 2554 ไดแก
อันดับ 1
สิ่งจําเปนในการดํารงชีวิตของมนุษย
อันดับ 2
หมวดวิศวกรรมเครื่องกล
อันดับ 3
หมวดการดําเนินงาน
การปฏิบัติงาน การขนสง
35%
22%
20%
23%
17%
ในการยื่นคําขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ
โดยคนไทยในป 2554 จํานวนทั้งสิ้น
856 รายการ หมวดที่มีการยื่นคําขอมาก
ที่สุดคือ
อันดับ 1
สิ่งจำเปนในการดำรงชีวิตของมนุษย
อันดับ 2
เคมี และโลหะวิทยา
หมวดสิ่งทอและกระดาษ
มีการยื่นขอสิทธิบัตรนอยที่สุด
24%
19%
1%
การไดรับสิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑของ
คนไทย ในป 2554 มี 677 รายการ
9% 10%
อันดับ 2 เครื่องมือและเครื่องโลหะ
8.5%
อันดับ 3 หีบหอและภาชนะ
สำหรับการขนสงหรือการขนยายสินคา
มีการยื่นคําขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐโดยคนไทยในป 2554
จํานวนทั้งสิ้น 856 รายการ หมวดที่มีการยื่นคําขอมากที่สุดคือ
อันดับ 1 ของใชในบาน
อันดับ 2 หีบหอและภาชนะสำหรับ
การขนสงหรือการขนยายสินคา
9%
อันดับ 3 อาคารและอุปกรณการกอสราง
ที่มา: กรมทรัพยสินทางปญญา
33
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?
- 36. หนวยงานใดยื่นคำขอและไดรับสิทธิบัตรมากที่สุด
ในป 2554 การยื่นคําขอสิทธิบัตรโดยหนวยงานตางๆ ของประเทศไทย มีทั้งหมด 2,022
รายการ และไดรับการจดทะเบียนสิทธิบัตรจํานวน 413 รายการ รอยละ 73 สวนใหญเปนสิทธิบัตร
ที่ยื่นคําขอโดยนิติบุคคล ซึ่งมีการยื่นคําขอเปนสัดสวนรอยละ 73 และไดรับจดทะเบียนเปนสัดสวน
รอยละ 92 ของจํานวนที่ไดรับจดทะเบียนทั้งหมด รองลงมาไดแก สถาบันการศึกษา (ยื่นคําขอรอย
ละ 16 ไดรับจดทะเบียนรอยละ 6) ในขณะที่หนวยงานของรัฐ มีจํานวนการยื่นคําขอและไดรับสิทธิ
บัตรนอยที่สุด (ยื่นคําขอรอยละ 10 ไดรับจดทะเบียนรอยละ 1)
สหรัฐอเมริกา แชมปสิทธิบัตร
ในการยื่นคําขอรับสิทธิบัตรกับองคการทรัพยสินทาง
ปญญาโลก (The World Intellectual Property Organiza-
tion: WIPO) จากรายงานสถิติการยื่นคําขอรับสิทธิบัตรผาน
ระบบ PCT จําแนกตามประเทศผูยื่นขององคการทรัพยสิน
ทางปญญาโลก (The World Intellectual Property Orga-
nization: WIPO)
ยื่นขอ
2,002
หนวยงานรัฐ
หนวยงานรัฐ
สถาบันการศึกษา
สถาบันการศึกษา
ภาคเอกชน/
นิติบุคคล
ภาคเอกชน/นิติบุคคล
212
327
1,483
6
26
328
ไดรับ
413รวม
ที่มา : กรมทรัพยสินทางปญญา สืบคนวันที่ 25 มิถุนายน 2555
ประเทศที่มีการยื่นคำขอสิทธิบัตร
สูงสุด 5 อันดับแรก ป 2554
ประเทศไทยอยูอันดับที่ 43 มีจํานวนการยื่นคําขอสิทธิบัตร
ของคนไทย 67 รายการ คิดเปน 0.04%
ญี่ปุน
21.33%
38,873 รายการ
เยอรมัน
10.34%
18,847 รายการ
จีน
9%
16,402 รายการ
เกาหลีใต
5.73%
10,447 รายการ
สหรัฐอเมริกา
26.87%
48,962 รายการ
หมายเหตุ: ตัวเลขที่แสดงเปนสถิติผลรวมจํานวนการยื่นจด
สิทธิบัตรระหวางประเทศในระบบ PCT จากประเทศที่เปน
ถิ่นที่อยูของผูยื่นคําขอ
ที่มา: (Source): WIPO Statistics Database, August 2012.
PCT Yearly Review The International Patent System 2012
ไมมีสิทธิบัตร เรายังมี ‘อนุสิทธิบัตร’
อนุสิทธิบัตร(Petty Patent)
หมายถึง หนังสือที่รัฐออกใหเพื่อ
คุมครองการประดิษฐที่มีเทคนิคไม
สูงมากนัก หรือเปนการประดิษฐที่
ปรับปรุงขึ้นจากของเดิมที่มีอยูเล็ก
นอย และมีประโยชนใชสอยมาก
ขึ้น ซึ่งสามารถนํามาประยุกตใชใน
อุตสาหกรรม หัตถกรรม เกษตรกรรม
และพาณิชยกรรม อนุสิทธิบัตรมีอายุ
การคุมครองเปนเวลา 6 ป และสามารถ
ตออายุได 2 ครั้ง ครั้งละ 2 ป รวมแลว
ไมเกิน 10 ป
การยื่นขออนุสิทธิบัตรใน
ประเทศไทยพบวา ในชวงป 2554
มีจํานวน 1,342 รายการ (ป 2553
จํานวน 1,328 รายการ) ในจํานวนนี้
เปนการยื่นขอโดยคนไทยคิดเปนรอย
ละ 92
การ จด อนุ สิทธิ บัตร ใน
ประเทศไทยพบวา ในป 2554 มีจํานวน
อนุสิทธิบัตรที่ไดรับการจดทะเบียน
จํานวน 929 รายการ(ป 2553 จํานวน
685 รายการ) ในจํานวนนี้เปนสถิติการ
ไดรับการจดทะเบียนโดยคนไทยคิด
เปนรอยละ 92
34
- 37. • สํานักงานสิทธิบัตรญี่ปุน (Japan Patent
Office: JPO) รายงานวา ป 2553 คนไทย
ยื่นคําขอรับสิทธิบัตรจํานวน 9 รายการ (ป
2552 มีจํานวน 13 รายการ) แบงเปนเปน
สิทธิบัตรการประดิษฐ 8 รายการ และการ
ออกแบบ 1 รายกา
• คนไทยก็ไดรับการจดทะเบียนสิทธิบัตร
3 รายการเทากันกับป 2552 แบงเปน
สิทธิบัตรการประดิษฐ 2 รายการและการ
ออกแบบผลิตภัณฑ 1 รายการ
ที่มา : ขอมูลจากกรมทรัพยสินทางปญญา
• สํานักงานสิทธิบัตรสหรัฐอเมริกา (The
US Patent and Trademarks Office:
USPTO ) รายงานวา ป 2554 คนไทย
ยื่นคําขอรับสิทธิบัตรในสหรัฐอเมริกา
จํานวนรวม 127 รายการ เพิ่มขึ้นจากจาก
ป 2553 รอยละ 18
• ป 2554 คนไทยไดรับการจดสิทธิบัตรใน
สหรัฐอเมริกาจํานวน 73 รายการ เพิ่มขึ้น
รอยละ 22 เมื่อเปรียบเทียบกับป 2553
• สํานักงาน สิทธิ บัตร ยุโรป
(European Patent Office:
EPO) รายงานวา ในป 2554
คนไทยยื่นคําขอรับสิทธิบัตรใน
สหภาพยุโรปจํานวน 7 รายการ
และไดรับสิทธิบัตร 6 รายการ
เพิ่มขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับป
2553 ซึ่งมีจํานวนการยื่นคําขอ
รับสิทธิบัตร 5 รายการ และได
รับสิทธิบัตรเพียง 1 รายการ
สิทธิบัตรของคนไทยในตางแดน
จํานวนคําขอรับสิทธิบัตรและจํานวนสิทธิ
บัตรการประดิษฐที่ไดรับอนุมัติสําหรับ
ประเทศไทยยังมีจํานวนนอย และสวนใหญ
เปนการยื่นจดทะเบียนโดยชาวตางชาติ โดย
สิทธิบัตรที่คนไทยไดรับอนุมัติมีจํานวนไมถึง
รอยละ 10
หนวยงานใหทุนวิจัยจะตองมีแนวทาง
ปฏิบัติในการบริหารจัดการทรัพยสินทาง
ปญญาอยางเปนเอกภาพ และเรงสงเสริม
ใหจํานวนสิทธิบัตรที่เกิดจากการวิจัยและ
พัฒนาโดยคนไทยเพิ่มมากขึ้น พรอมปฏิรูป
ระบบการใหบริการจดทะเบียนทรัพยสินทาง
ปญญาใหมีประสิทธิภาพ รวดเร็ว ไดมาตรฐาน
สากล เพื่อลดปญหาการจดทะเบียนลาชา
และเปนโครงสรางพื้นฐานที่สําคัญในการ
รองรับปริมาณงานวิจัยที่อาจนําเขาสูระบบ
การคุมครองทรัพยสินทางปญญาเพิ่มขึ้น
นอกจากนี้ ควรสงเสริมใหมีการนําผล
งานวิจัยไปประยุกตใชใหเกิดมูลคาทั้งในเชิง
พาณิชยและเชิงสาธารณประโยชนมากขึ้น ใน
รูปแบบที่สามารถดึงดูดความสนใจจากภาค
เอกชนใหลงทุนวิจัยและพัฒนามากขึ้น ตลอด
จนตองมีการพัฒนาศักยภาพในการบริหาร
จัดการทรัพยสินทางปญญาใหแกบุคลากร
ทั้งหมดนี้จะชวยเสริมสรางขีดความ
สามารถในการแขงขันใหภาคอุตสาหกรรม
ทั้งภาคการผลิตและภาคบริการ ซึ่งนําไปสู
การเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขันของ
ประเทศอยางยั่งยืนตอไป
สรุป
35
ศักยภาพวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีไทยอยูตรงไหน?