1. Ηλεκτρισμός
Ο εθπαηδεπηηθόο: Τνπιηόπνπινο Φώηεο

2. Ο όξνο ειεθηξηζκόο είλαη έλαο πνιύ
γεληθόο όξνο. Μπνξεί λα πεξηγξαθεί σο
ξνή ελέξγεηαο κέζα ζηελ ύιε.
Σε κεξηθά ζώκαηα όπσο ηα κέηαιια, ηα
ειεθηξόληα ηεο εμσηεξηθήο ζηνηβάδαο
έιθνληαη ραιαξά από ηνλ ππξήλα θαη έηζη
κπνξνύλ εύθνια λα κεηαθηλεζνύλ. Όηαλ
ππάξρεη κεηαθίλεζε απηώλ ησλ ειεθηξνλίσλ
κεηαμύ ησλ αηόκσλ ηεο ύιεο, έρνπκε
ειεθηξηθό ξεύκα.
Ο ειεθηξηζκόο ππάξρεη ζηε θύζε. Δελ είλαη αλζξώπηλε εθεύξεζε,
αληίζεηα κε ην ειεθηξηθό ξεύκα ην νπνίν είλαη.
Ο ειεθηξηζκόο είλαη κηα κνξθή ελέξγεηαο
Τι είναι ηλεκτρισμός
Ηλεκηρικό ρεύμα:
νθείιεηαη ζηελ ύπαξμε
ειεύζεξσλ
ειεθηξνλίσλ πνπ
θηλνύληαη κέζα ζηελ
ύιε
Ηλεκηριζμός:
κνξθή ελέξγεηαο
Το όνομα
ηλεκτρισμός
προέρχεται
από το αρχαίο
ήλεκτρον
(κεχριμπάρι)

3. Πνιιέο θνξέο ηηλαδόκαζηε όηαλ
αγγίμνπκε ην πόκνιν ηεο πόξηαο ή
ηελ πόξηα ελόο απηνθηλήηνπ. Απηό
πνπ αηζζαλόκαζηε είλαη ν ζηαηηθόο
ειεθηξηζκόο.
Ο ζηαηηθόο ειεθηξηζκόο νθείιεηαη
ζηε ζπζζώξεπζε ή ζην έιιεηκκα
ζηνηρεησδώλ ζσκαηηδίσλ. Απηό νθείιεηαη ζην γεγνλόο πσο
ηα ζσκαηίδηα απηά κπνξνύλ λα κεηαθηλεζνύλ εύθνια από ή
πξνο ην ζώκα, όηαλ γηα παξάδεηγκα ην ηξίβνπκε κε έλα
άιιν.
Ο ζηαηηθόο ειεθηξηζκόο απνηειεί ηδηόηεηα ηεο ύιεο
Στατικός ηλεκτρισμός

4. Σε θάζε άηνκν ππάξρεη ν ππξήλαο
πνπ απνηειείηαη από λεηξόληα
(ειεθηξηθά νπδέηεξα) θαη πξσηόληα
(ζεηηθά θνξηηζκέλα). Γύξσ από ηνλ
ππξήλα θηλνύληαη ηα ειεθηξόληα
(αξλεηηθά θνξηηζκέλα).
Στατικός ηλεκτρισμός
Όηαλ ν αξηζκόο ησλ πξσηνλίσλ θαη ησλ ειεθηξνλίσλ είλαη ίδηνο,
ηόηε ην άηνκν είλαη ειεθηξηθά νπδέηεξν.
Έλα άηνκν ειεθηξίδεηαη όηαλ
ράλεη ειεθηξόληα ή όηαλ θεξδίδεη
Θεηηθά θνξηηζκέλν
άηνκν
(θαηηόλ)
Αξλεηηθά θνξηηζκέλν
άηνκν
(αληόλ)
Τα ηλεκτρικά
φορτισμένα
άτομα λέγονται
ιόντα (κατιόντα
και ανιόντα)

5. Τξίβνπκε κία γπάιηλε ξάβδν κε έλα κεηαμσηό παλί:
Έλα ζώκα απνθηά ειεθηξηθά θνξηία κε ηελ ηξηβή
Πώς ένα σώμα αποκτά ηλεκτρικά φορτία
Όηαλ ηξίβεηαη ην ύθαζκα κε ηε γπάιηλε ξάβδν, ειεθηξόληα
θεύγνπλ από ηε ξάβδν θαη θαηαιήγνπλ ζην ύθαζκα.
Έιιεηκκα ειεθηξνλίσλ.
Τα πξσηόληα είλαη
πεξηζζόηεξα θαη έηζη ε
ξάβδνο θνξηίδεηαη ζεηηθά
Τν ύθαζκα έρεη πεξίζζεηα ειεθηξνλίσλ. Τα ειεθηξόληα
είλαη ηώξα πεξηζζόηεξα από ην πξσηόληα θαη έηζη ην
ύθαζκα είλαη θνξηηζκέλν αξλεηηθά.

6. Είλαη θηηαγκέλν από έλα δνρείν
ζην νπνίν ππάξρνπλ δύν ιεπηά
κεηαιιηθά θύιια θαη ηα νπνία
ζπλδένληαη κε έλαλ κεηαιιηθό
Δίζθν πνπ βξίζθεηαη έμσ από ην
δνρείν. Όηαλ αθνπκπήζνπκε
έλα θνξηηζκέλν ζώκα ζην δίζθν,
ηόηε ηα θύιια θνξηίδνληαη νκώλπκα θαη έηζη απσζνύληαη.
Όηαλ επνκέλσο δνύκε ηα δύν θύιια λα απνκαθξύλνληαη ην
έλα από ην άιιν, ηόηε έρνπκε αθνπκπήζεη έλα ειεθηξηθά
θνξηηζκέλν ζώκα.
Με ην ειεθηξνζθόπην αληρλεύνπκε αλ έλα ζώκα είλαη ειεθηξηζκέλν
Ηλεκτροσκόπιο

7. Έλα απιό θύθισκα πεξηιακβάλεη κηα πεγή
ξεύκαηνο, κία ή πεξηζζόηεξεο ιπρλίεο θαη
θαιώδηα. Γηα λα δηαπεξάζεη ην ειεθηξηθό
ξεύκα ηηο ιπρλίεο ζα πξέπεη λα είλαη ελσκέλεο
κέζσ θαισδίσλ θαη κε ηνπο δύν πόινπο ηεο
πεγήο, δειαδή ην ξεύκα λα θάλεη έλαλ θύθιν,
γη’ απηό θαη ε ιέμε θύθισκα.
Γηα λα ζρεδηάζνπκε έλα θύθισκα θάλνπκε
ρξήζε ησλ παξαθάησ ζπκβόισλ:
Ηλεκτρικό κύκλωμα
Τν ιακπάθη αλάβεη ζηελ
πξώηε εηθόλα γηαηί ην
θύθισκα είλαη θιεηζηό,
ελώ ζηε δεύηεξε δελ
αλάβεη επεηδή είλαη
αλνηρηό

8. Σε θάζε ιάκπα ππάξρνπλ ηα
ραξαθηεξηζηηθά πνπ θαίλνληαη
ζηε δηπιαλή εηθόλα.
Γηα λα θσηνβνιήζεη ε ιάκπα
ζα πξέπεη λα πεξάζεη
ειεθηξηθό ξεύκα από ην
κεηαιιηθό λήκα ππξάθησζεο.
Τόηε ην λήκα ζεξκαίλεηαη θαη θσηνβνιεί. Τν λήκα δελ
θαίγεηαη δηόηη δελ ππάξρεη νμπγόλν ζην γπάιηλν πεξίβιεκα.
Γηα λα αλάςεη έλα ιακπάθη ζα πξέπεη λα ζπλδεζεί ζσζηά ε
κεηαιιηθή βάζε ηνπ, κε κηα πεγή ξεύκαηνο.
Η ιάκπα ππξαθηώζεσο έρεη έλα ζπξκαηάθη από ην νπνίν πξέπεη λα
πεξάζεη ειεθηξηθό ξεύκα ώζηε λα θσηνβνιήζεη.
Πότε ανάβει το λαμπάκι

9. ΢ΤΝΔΕ΢Η ΢Ε ΢ΕΙΡΑ
Οη ζπζθεπέο ζε έλα θύθισκα κπνξνύλ λα
ζπλδεζνύλ ζε ζεηξά όπσο παξαθάησ:
Όηαλ ζπλδένληαη ζε ζεηξά, δειαδή ε κηα
κεηά ηελ άιιε, ρξεζηκνπνηνύλ ην ίδην ξεύκα
θαη αλ κηα ζπζθεπή πάςεη λα ιεηηνπξγεί,
ηόηε όιεο νη ζπζθεπέο πνπ βξίζθνληαη ζην
ίδην θύθισκα παύνπλ θαη απηέο λα
ιεηηνπξγνύλ.
Σην παξαπάλσ θύθισκα αλ θαεί έλα
ιακπάθη ηόηε ζα πάςεη θαη ην άιιν λα
θσηνβνιεί.
Παιηά ηα ιακπάθηα ηνπ ρξηζηνπγελληάηηθνπ
δέληξνπ ήηαλ ζε ζεηξά. Όηαλ θαηγόηαλ έλα
ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΢ΤΝΔΕ΢Η
Σύνδεση σε σειρά ή παράλληλα
Υπάξρνπλ δύν ηξόπνη λα δεκηνπξγήζνπκε έλα θύθισκα.
Οη ζπζθεπέο ζε έλα θύθισκα κπνξνύλ λα
ζπλδεζνύλ παξάιιεια:
Όηαλ ζπλδένληαη παξάιιεια, ηόηε βξίζθνληαη
ζε δηαθνξεηηθό αλεμάξηεηα ειεθηξηθά
θπθιώκαηα θαη ιεηηνπξγνύλ ρξεζηκνπνηώληαο
δηαθνξεηηθό ειεθηξηθό ξεύκα. Αλ κία ζπζθεπή
πάςεη λα ιεηηνπξγεί, ηόηε νη ππόινηπεο, πνπ
βξίζθνληαη ζε άιια θπθιώκαηα ιεηηνπξγνύλ
θαλνληθά.
Γη’ απηό ην ιόγν νη ζπλδέζεηο ησλ ειεθηξηθώλ
ζπζθεπώλ ζηα ζπίηηα καο είλαη παξάιιειεο.

10. Τν ειεθηξηθό ξεύκα ζε έλα θιεηζηό θύθισκα
ξέεη από ην ζεηηθό ζηνλ αξλεηηθό πόιν.
Σε θάπνηα πιηθά όπσο ηα κέηαιια, ππάξρνπλ
θάπνηα ειεθηξόληα πνπ θηλνύληαη ειεύζεξα
από άηνκν ζε άηνκν. Η ειεθηξηθή πεγή
αλαγθάδεη ηα ειεύζεξα ειεθηξόληα λα θηλεζνύλ
πξνο κία θαηεύζπλζε. Απηή ε θίλεζε νλνκάδεηαη ειεθηξηθό
ξεύκα.
Τν ειεθηξηθό ξεύκα είλαη ε θίλεζε ειεθηξηθώλ θνξηίσλ
Ηλεκτρικό ρεύμα
Ηλεκηρικό
ρεύμα ιέγεηαη ε
θαηεπζπλόκελε
θίλεζε ησλ
ειεύζεξσλ
ειεθηξνλίσλ.

11. ΑΓΩΓΟΙ
Υιηθά όπσο ηα κέηαιια ή ν γξαθίηεο
επηηξέπνπλ ζην ειεθηξηθό ξεύκα λα
ηα δηαπεξάζεη. Απηά νλνκάδνληαη
αγωγοί. Οη αγσγνί καο ρξεηάδνληαη
όηαλ ζέινπκε λα θαηαζθεπάζνπκε
θπθιώκαηα. Τν αλζξώπηλν ζώκα
είλαη αγσγόο ηνπ ειεθηξηθνύ
ξεύκαηνο.
Υιηθά όπσο ην μύιν ή ην πιαζηηθό
δελ επηηξέπνπλ ην ξεύκα λα πεξάζεη
από κέζα ηνπο. Απηά νλνκάδνληαη
μονωηές. Οη κνλσηέο είλαη ρξήζηκνη
όηαλ ζέινπκε λα πξνθπιαρηνύκε από
ην ειεθηξηθό ξεύκα.
ΜΟΝΩΣΕ΢
Αγωγοί και μονωτές
Κάπνηα πιηθά επηηξέπνπλ ηε ξνή ηνπ ξεύκαηνο θαη άιια όρη
Αγσγνί
Γξαθίηεο Αηζάιη Αινπκίλην
Φαιθόο Άξγπξνο Αιαηόλεξν
Μνλσηέο
Κανπηζνύθ Γπαιί Πιαζηηθό
Ξύιν Ύθαζκα Πνξζειάλε

12. Μαο είλαη απαξαίηεην λα κπνξνύκε λα
ειέγμνπκε ηε ξνή ηνπ ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο,
ώζηε λα ηε δηαθόπηνπκε όηαλ δε ζέινπκε λα
ιεηηνπξγεί κηα ζπζθεπή (π.ρ. ε ιάκπα ηνπ
δσκαηίνπ καο). Γηα λα ην επηηύρνπκε απηό
ρξεζηκνπνηνύκε έλαλ διακόπηη. Απηό
πνπ θάλεη ν δηαθόπηεο είλαη λα παξεκβάιιεη
αέξα αλάκεζα ζε δύν ζεκεία ηνπ κεηαιιηθνύ αγσγνύ θαη έηζη λα
ζηακαηάεη ε ξνή ησλ ειεθηξνλίσλ.
Μαο επηηξέπεη λα ειέγρνπκε ηε ξνή ηνπ ξεύκαηνο
Διακόπτης
Προζοτή!
Όηαλ ν δηαθόπηεο είλαη
κλειζηός, ηόηε ην θύθισκα έρεη
θιείζεη θαη δηαξξέεηαη από
ξεύκα.
Όηαλ ν δηαθόπηεο είλαη
ανοιτηός, ηόηε ην θύθισκα είλαη
αλνηρηό θαη δελ δηαξξέεηαη από
ξεύκα.

13. Εάλ καο δηαπεξάζεη ειεθηξηθό ξεύκα κεγάιεο έληαζεο
ηόηε ππάξρεη ν θίλδπλνο κόληκεο βιάβεο ζην ζώκα καο.
Πξέπεη λα απνθεύγνπκε λα θάλνπκε ην ζώκα καο
κέξνο ελόο ειεθηξηθνύ θπθιώκαηνο. Απνθεύγνπκε λα
αθνπκπάκε κε ηα ρέξηα καο γπκλά θαιώδηα ή λα
ρεηξηδόκαζηε ζπζθεπέο κε πγξά ρέξηα. Όηαλ καο
δηαπεξάζεη ειεθηξηθό ξεύκα, ηόηε παζαίλνπκε ειεθηξνπιεμία. Εάλ ην ξεύκα
είλαη αξθεηά ηζρπξό, ηόηε ε θαξδηά καο κπνξεί λα ζηακαηήζεη λα ρηππά.
Σε πεξίπησζε αηπρήκαηνο, θαηεβάδνπκε ην γεληθό δηαθόπηε θαη θαινύκε ζε
βνήζεηα. Ηιεθηξνπιεμία κπνξεί λα πάζνπκε θαη από θεξαπλό. Γη’ απηό είκαζηε
ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί θαηά ηε δηάξθεηα κηαο θαηαηγίδαο.
Τν αλζξώπηλν ζώκα είλαη αγσγόο ηνπ ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο
Το ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί να γίνει επικίνδυνο

14. Τν ειεθηξηθό ξεύκα αθνινπζεί πάληα ηελ πνξεία κε
ηε κηθξόηεξε αληίζηαζε. Απηή ε πνξεία, ε νπνία
νλνκάδεηαη βρατσκύκλωμα, δελ είλαη επηζπκεηή θαη
κπνξεί λα πξνθαιέζεη πξνβιήκαηα, αθόκε θαη
ππξθαγηά. Γηα λα ην απνθύγνπκε απηό έρνπκε
ηνπνζεηήζεη ζηα ζπίηηα καο αζθάιεηεο. Πξόθεηηαη γηα δηαθόπηεο πνπ ζηακαηνύλ
ηε ξνή ηνπ ξεύκαηνο όηαλ ε έληαζή ηνπ γίλεη κεγαιύηεξε από ηελ επηηξεπηή.
Με ιίγα ιόγηα νη αζθάιεηεο είλαη απηόκαηνη δηαθόπηεο πνπ
θξνληίδνπλ γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ ζπηηηνύ καο.
Οη αζθάιεηεο ηνπ ζπηηηνύ καο είλαη απηόκαηνη δηαθόπηεο
Ασφάλεια