Πειραματικό ΓΕΛ Πάτρας, σχολικό έτος 2016-17 Φιλοσοφία και Βιολογία Β' Λυκείου Γάκης Παναγιώτης ΠΕ02 και Αρλαπάνος Γεώργιος ΠΕ0404

1. Βιοηθική
διαθεματική διδασκαλία
ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ + ΒΙΟΛΟΓΙΑ
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

2. Προβληματισμοί
•Η επιστήμη για τον άνθρωπο ή ο άνθρωπος για την επιστήμη;
•Η επιστήμη για την επιστήμη, ή στην υπηρεσία άλλων στόχων;
•Τι είναι ο άνθρωπος; (σώμα και ψυχή) και πώς τον φροντίζουμε;
Εδώ είναι οι μεγάλες διαφωνίες……

3. Η επιστήμη ρωτάει: «Μπορούμε;»
Ο νόμος ρωτάει: «Επιτρέπεται;»
Η ηθική ρωτάει: «Θα έπρεπε;»

4. 1. Βιοϊατρική ηθική
2. Περιβαλλοντική ηθική

5. Επιτροπές Βιοηθικής
Εθνικοί:
Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής
(περιοδικό ‘Βιοηθικά’)
Υπερεθνικοί - Διεθνείς:
UNESCO
Ευρωπαϊκή Ένωση
Επεξεργασία προτάσεων προς την Πολιτεία για τη ρύθμιση των εφαρμογών της
τεχνολογίας, με τρόπο σύμφωνο προς τις αξίες μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
Οι γνώμες τους διαμορφώνουν τη νομοθεσία και την καθημερινή πρακτική

6. Βιοϊατρική ηθική
Βασικές αρχές
1. Αρχή της αυτονομίας
2. Αρχή της «αβλάβειας»
3. Αρχή της ευεργεσίας
4. Αρχή της δικαιοσύνης
Ερωτήματα
•Τι είναι η Ιατρική;
•Ποιος είναι ο σκοπός της;
•Η σχέση της με φιλοσοφικές και
θεολογικές αρχές.
•Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα;
•Οικονομικά και κοινωνικά
κατεστημένα.

7. Βιοϊατρική ηθική
Χαρακτηριστικές εφαρμογές
1. Κλωνοποίηση
2. Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και Επιλογή Εμβρύων
3. Μεταμοσχεύσεις: Βλαστοκύτταρα - Δωρεά οργάνων και ιστών
4. Έρευνα σε ανθρώπους ή ζώα
5. Αποφάσεις για το τέλος της ζωής: Ευθανασία
6. Γενετικές εξετάσεις

8. Κλωνοποίηση:
Θεραπευτική, Αναπαραγωγική
Πώς; Μεταφορά πυρήνα (Nuclear transfer)

9. Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=-qP9dkJuRxk
Σε μια αυταρχική μελλοντική κοινωνία, όπου οι κινήσεις των ατόμων
περιορίζονται από την έκδοση ειδικών διαβατηρίων, ένας αστυνομικός του
Σιάτλ ταξιδεύει στη Σαγγάη για να εξουδετερώσει ένα κύκλωμα έκδοσης
πλαστών διαβατηρίων. Εκεί ερωτεύεται μια γυναίκα, παρότι είναι
ολοφάνερο ότι συνδέεται με το κύκλωμα των διαβατηρίων.
(Ο κωδικός 46 είναι ένας νόμος που απαγορεύει τη σύναψη ερωτικών
σχέσεων με κλώνους συγγενών πρώτου βαθμού. Κάτι σαν αποφυγή
της αιμομιξίας).

11. 1
Πρέπει να επιτρέπεται η κλωνοποίηση ατόμου με
σκοπό τη λήψη βλαστοκυττάρων από το έμβρυο –
κλώνο λίγων ημερών για θεραπευτικό σκοπό (με
αποτέλεσμα την καταστροφή του)
Συμφωνώ Διαφωνώ

12. 2
Πρέπει να επιτρέπεται η κλωνοποίηση ατόμου με
σκοπό τη λήψη, κυττάρων, ιστών ή και οργάνων από
τον γεννηθέντα κλώνο
Διαφωνώ Συμφωνώ

13. 3
Πρέπει να επιτρέπεται η κλωνοποίηση θανόντος
ατόμου πχ σύζυγος, τέκνο
Συμφωνώ Διαφωνώ

15. Πάρε θέση: Πρέπει ή όχι να επιτρέπεται...
1. Επιλογή χαρακτηριστικών εμβρύου για:
a. αποφυγή ασθενειών
b. θεραπευτικό σκοπό
c. επιλογή φύλου
d. συνδυασμό επιθυμητών χαρακτηριστικών
2. Κλωνοποίηση:
a. για λήψη βλαστοκυττάρων και καταστροφή του κλώνου - εμβρύου
b. για λήψη βλαστοκυττάρων, ιστών και οργάνων από τον ενήλικα κλώνο
c. άτομο της οικογένειας που δε ζει πια

16. Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ) και Επιλογή
Εμβρύων
1. Θεραπευτική επιλογή εμβρύων
2. Ευγονική
3. Δικαίωμα στην τεκνοποίηση

17. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι γονείς θα μπορούσαν να επιλέξουν τα
χαρακτηριστικά των παιδιών τους ή ακόμη τις σωματικές και πνευματικές
τους ικανότητες με μία και μόνο απλή παρέμβαση στο DNA τους. Αυτόν το
κόσμο μας παρουσιάζει η ταινία Gattaca που για πολλούς απεδείχθη
προφητική μετά τα άλματα της επιστήμης στον τομέα της γενετικής τα
τελευταία χρόνια. Σε έναν τέτοιο κόσμο οι “γενετικά τέλειοι” άνθρωποι
κατέχουν όλες τις εξέχουσες θέσεις και έχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες,
παραγκωνίζοντας τους “φυσιολογικούς” ανθρώπους που αναγκάζονται να
αντιμετωπίσουν την περιθωριοποίηση και τον στιγματισμό από το υπόλοιπο
κοινωνικό τους σύνολο. Ένας από αυτούς είναι και ο Βίνσεντ, ο οποίος έχει
σαν όνειρο να ταξιδέψει στο διάστημα

18. Κλωνοποίηση
Κλωνοποίηση ατόμου της οικογένειας που μπορεί να έχει φύγει από τη ζωή.

19. Περίπτωση 1:
Αδελφός κατά παραγγελίαν - και σωτήρας
H δημιουργία ενός παιδιού θα χαρίσει την «αναγέννηση» στον αδελφό του. Εφετείο της Βρετανίας έδωσε το
«πράσινο φως» σε γονείς να τεκνοποιήσουν βάσει προδιαγραφών για να σωθεί το άλλο παιδί τους.
Είναι από τις φορές που ο άνθρωπος δίνει ελπίδα ζωής εκεί όπου η φύση τη στερεί. Τα γονίδια του τετράχρονου Ζέιν Χάσμι δεν θα
του άφηναν το περιθώριο να γιορτάσει πολλές φορές ακόμη τα γενέθλιά του. Το παιδί πάσχει από μία σοβαρή κληρονομική
ασθένεια του αίματος η οποία το αναγκάζει να υφίσταται κάθε εβδομάδα ως και πέντε μεταγγίσεις αίματος διάρκειας 12 ωρών
έκαστη. Οι γονείς του Ζέιν, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν τον προαναγγελθέντα θάνατο για το παιδί τους, απευθύνθηκαν στην
Αρχή για την Ανθρώπινη Αναπαραγωγή και Εμβρυολογία της Βρετανίας (Human Fertilisation and Embryology Authority -
HFEA) προκειμένου να λάβουν την άδεια να φέρουν στον κόσμο με τη μέθοδο της προεμφυτευτικής διάγνωσης ένα τέκνο,
ιστοσυμβατό με τον Ζέιν, ώστε να γίνει εκτός από αδελφός του, «σωτήρας» του. Αν και η αρχή γνωμοδότησε υπέρ του
αιτήματος του ζεύγους Χάσμι, εκπρόσωποι Οργανώσεων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας κατά των Αμβλώσεων αντέδρασαν
έντονα, στέλνοντας τους γονείς στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Σε πρώτη φάση η Δικαιοσύνη έκρινε ότι η διαδικασία δημιουργίας
ενός «μωρού κατά παραγγελία», έστω και για σοβαρούς ιατρικούς λόγους, ήταν παράνομη. Το Εφετείο όμως στο οποίο προσέφυγε
στη συνέχεια η οικογένεια έδωσε τελικώς το «πράσινο φως» για την έναρξη της διαδικασίας. Ετσι ο μικρός Ζέιν μπορεί πλέον όχι
απλώς να περιμένει τη γέννηση του νέου αδελφού του αλλά και τη δική του «αναγέννηση» μέσα από αυτόν.

20. Περίπτωση 2:
Σε μονάδα ΙΥΑ, ένα ζευγάρι ζητά γονιμοποίηση με ξένα ωάρια, που θα προέρχονται:
από την αδελφή της γυναίκας ή από αθλήτρια της κολύμβησης, κατά προτίμηση με γαλάζια μάτια.
Λέει επίσης στον γιατρό ότι, μετά τη γονιμοποίηση, επιθυμεί γενετική εξέταση των εμβρύων πριν τη μεταφορά τους στη μήτρα,
προκειμένου να επιλέξει:
θηλυκό φύλο,
χωρίς τρισωμία 21 (σύνδρομο Down),
χωρίς ένδειξη προδιάθεσης για Alzheimer,
χωρίς ένδειξη προδιάθεσης για καρκίνο του μαστού (γονίδια BRCA 1, 2).
α. Είναι θεμιτές αυτές οι επιθυμίες, κατά τη γνώμη σας, ώστε το ζευγάρι να αποκτήσει ένα κοριτσάκι, όπως ακριβώς το ονειρεύεται;
β. Αλλάζει η απάντησή σας, αν το παιδί αυτό θα είναι το μοναδικό του ζευγαριού, επειδή δεν υπάρχει οικονομική δυνατότητα να
αποκτήσει κι άλλο;

21. Χρήση εμβρύων από ΙΥΑ
Περίπτωση:
Ένα ζευγάρι με προβλήματα υπογονιμότητας κατέφυγε στη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Στη μονάδα υποβοηθούμενης
αναπαραγωγής γονιμοποιήθηκαν συνολικά 5 ωάρια (δημιουργήθηκαν 5 έμβρυα), εκ των οποίων ένα εμφυτεύτηκε στη μήτρα της
γυναίκας και τα υπόλοιπα τέσσερα αποθηκεύθηκαν με κρυοσυντήρηση. Ο πρώτος κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης ήταν
επιτυχής και το ζευγάρι απέκτησε ένα υγιές κοριτσάκι.
1. Επιτρέπεται ηθικά, κατά τη γνώμη σας, η απομόνωση βλαστικών κυττάρων από τα περισσευούμενα έμβρυα για
ερευνητικούς σκοπούς; Εάν ναι, με ποια κριτήρια;
2. Θεωρείτε θεμιτό το ζευγάρι να δωρίσει τα περισσευούμενα έμβρυα στην έρευνα για τα βλαστικά κύτταρα; Εάν ναι, θα
δεχόσαστε και οικονομικές συμφωνίες για τη λήψη βλαστικών κυττάρων από τα έμβρυα μεταξύ των δοτών (του
ζευγαριού) και των ερευνητών;
3. Είναι ηθικά αποδεκτή η απομόνωση βλαστικών κυττάρων από τα περισσευούμενα έμβρυα για θεραπευτικούς σκοπούς,
εφ΄όσον δεν υπάρχει εναλλακτική θεραπευτική τεχνική; Εάν ναι, με ποια κριτήρια;
4. Το κοριτσάκι παρουσιάζει μια ασθένεια σε ηλικία 10 ετών, για την οποία υπάρχει μια πειραματική θεραπεία με βλαστικά
κύτταρα. Επιτρέπεται, κατά τη γνώμη σας, η λήψη σωματικών βλαστοκυττάρων από το κοριτσάκι, τα οποία θα
χρησιμοποιηθούν κατά την πειραματική θεραπεία;

22. Μεταμοσχεύσεις
Ο Α, οδηγός αγώνων ταχύτητας, δήλωσε κάποτε σε φίλους του ότι: «Αν τυχόν πάθω ατύχημα στους αγώνες και καταλήξω
κλινικά νεκρός, κάντε ό,τι νομίζετε με τα όργανά μου». Ας υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει σχετική με τις μεταμοσχεύσεις
νομοθεσία και, ύστερα από δύο χρόνια, συμβαίνει πράγματι το μοιραίο:
1. Είναι θεμιτό οι φίλοι του να δωρίσουν τα όργανά του;
2. Όταν λαμβάνουμε τα όργανα ενός δότη, χωρίς να είμαστε σίγουροι για τη συναίνεσή του αλλά μόνο εικάζοντας τη
συναίνεσή του, τότε ο δότης είναι δωρητής ή εξαναγκασμένος δότης; Τα μοσχεύματα σε αυτήν την περίπτωση δωρίζονται ή
δίνονται από εκείνον υποχρεωτικά;
3. Αν διαφωνεί με τους φίλους του ο αδελφός του, τι πρέπει να κάνει ο γιατρός;
4. Θα ήταν θεμιτό, για τέτοιες περιπτώσεις, να καθιερωθεί σύστημα εικαζόμενης συναίνεσης και να αφαιρούνται τα όργανα,
χωρίς τη γνώμη τρίτων προσώπων;
5. Θα ήταν θεμιτό και σε περιπτώσεις όπου κάποιος δεν έχει καν σκεφθεί το ζήτημα εν ζωή, να καθιερωθεί εικαζόμενη
συναίνεση;
6. Θα ήταν θεμιτό να ισχύει εικαζόμενη συναίνεση, με πρόβλεψη κινήτρων για τους συγγενείς του νεκρού (π.χ. προτεραιότητα
σε λίστα μεταμοσχεύσεων, εφ’ όσον χρειασθεί, φοροαπαλλαγές κ.λπ.);
7. Σε ποιόν, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να «ανήκει» το σώμα μας, μετά τον θάνατο;

23. Περίπτωση:
Οι γονείς ενός παιδιού 14 ετών, που πάσχει από σοβαρό μεταβολικό νόσημα πληροφορούνται τη
διενέργεια σχετικής κλινικής δοκιμής σε νέα φάρμακα στις ΗΠΑ. Το προσδόκιμο ζωής του παιδιού είναι
μικρό και ζητούν από τους θεράποντες γιατρούς να κινήσουν τη διαδικασία ώστε να συμμετάσχει στη
συγκεκριμένη κλινική δοκιμή.
1. Μπορούν να αρνηθούν οι γιατροί;
2. Αν αρνηθεί το παιδί, τι πρέπει να γίνει;
3. Αν επιθυμεί το παιδί να συμμετάσχει, αλλά διαφωνούν οι γονείς του, τι πρέπει να γίνει;
4. Μπορούν να αρνηθούν οι ερευνητές στις ΗΠΑ;
5. Μπορεί το παιδί να ενταχθεί στην ομάδα ελέγχου (placebo) και όχι σε αυτήν που θα λάβει το νέο
σκεύασμα;
6. Μπορεί το παιδί να ενταχθεί, αν συμφωνήσουν οι ερευνητές με τους γονείς, ακόμη και αν δεν
αναμένεται κάποια θεραπευτική δράση σε αυτό από το νέο σκεύασμα;
Έρευνα σε ανθρώπους ή ζώα

24. Έρευνα σε ανθρώπους ή ζώα
*Ναγκασάκι - Χιροσίμα*Χίμαιρες

25. Αποφάσεις για το τέλος της ζωής: Ευθανασία
Α νοσηλεύεται σε τελικό στάδιο καρκίνου στο νοσοκομείο. Υποφέρει από έντονους πόνους και αγωνιά
έντονα για το πώς θα εξελιχθεί η κατάστασή του, ακόμη και κατά τις αμέσως επόμενες ώρες. Αισθάνεται
ότι πρέπει να πάρει άμεσα μια απόφαση κρίσιμη για τη ζωή του. Τι πρέπει να κάνει ο Γ, γιατρός του Α,
1. Αν ο Α ζητήσει να διακόψει τη θεραπεία που του παρέχεται;
2. Αν ο ίδιος ο Γ θεωρεί ότι η θεραπεία αυτή δεν ωφελεί πλέον τον Α και δεν υπάρχει άλλη;
3. Αν οι συγγενείς του Α κρίνουν το ίδιο;
4. Αν ο Α ζητήσει να του χορηγηθεί από τον Γ φάρμακο για να πεθάνει ήρεμα;
5. Αν ο Α ζητήσει να του δώσει ο Γ φάρμακο για να αυτοκτονήσει;
6. Αν ο Α πέσει σε κώμα και ο Γ έχει στα χέρια του ιδιόγραφη «διαθήκη ζωής» που ζητά να πάψει η θεραπεία
και έχει συνταχθεί την προηγούμενη ημέρα;