1. Οδύσσεια, ραψωδία α, στ. 174-361,
«Ο διάλογος Αθηνάς και Τηλέμαχου»
Β΄ μέρος διαλόγου: στ. 256-361
( 2 ζεύγη λόγων Μέντη/Αθηνάς και Τηλέμαχου)
στ. 257-8: Ο Τηλέμαχος αναφέρει το ένδοξο παρελθόν της οικογένειάς
του, για να φανεί πιο έντονα (μέσα από την αντίθεση) η τραγική
κατάσταση στην οποία βρίσκεται.
στ. 260: «άλλα βουλήθηκαν αλλιώς κάποιοι θεοί, βάζοντας κακό στο
νου τους»
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ των θεών: Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι θεοί
είχαν την ίδια μορφή και τις ίδιες ιδιότητες με τους ανθρώπους, αλλά
σε μεγαλύτερο βαθμό. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι θεοί έχουν ελαττώματα
(π.χ. θέλουν το κακό των ανθρώπων) αλλά και θεϊκές ιδιότητες (π.χ.
είναι αθάνατοι, έχουν μαγικές ικανότητες, είναι παντογνώστες κ.ά.).
Πριν από την εποχή του Ομήρου, θεωρούσαν ότι οι θεοί ελέγχουν τις ζωές
των ανθρώπων και ότι αυτοί ευθύνονται για τις ανθρώπινες συμφορές.
Αυτή την άποψη εκφράζει και ο Τηλέμαχος.
στ. 263: αν είχε σκοτωθεί στην Τροία εκεί, με τους συντρόφους του
στο πλάι…
Ο Τηλέμαχος εκφράζει την άποψη ότι ο θάνατος στη μάχη προσφέρει
δόξα στον νεκρό και την οικογένειά του. Την εποχή του Ομήρου οι
άνθρωποι ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για την υστεροφημία τους (για το
«καλό όνομα» μετά θάνατον). Επιζητούσαν, δηλαδή, να φανούν ήρωες στη
μάχη, ακόμα και αν σκοτώνονταν (ηρωικό πρότυπο).
στ. 283-4: ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Σ’ αυτούς τους στίχους και στον 295, η
Αθηνά αναφέρει το φόνο των μνηστήρων από τον Οδυσσέα, όπως θα συμβεί
μετά την επιστροφή του.
στ. 286-294: Η Αθηνά/Μέντης κάνει μια ΑΝΑΔΡΟΜΗ στο παρελθόν,
αναφέροντας ένα περιστατικό ηρωισμού του Οδυσσέα. Αυτό το κάνει για να
δώσει ένα ηρωικό πρότυπο στον Τηλέμαχο και να τον ενθαρρύνει. ΣΤΟΙΧΕΙΟ
ΤΕΧΝΙΚΗΣ: Αναδρομική αφήγηση = Αφήγηση ενός γεγονότος που συνέβη πριν
από την κύρια αφήγηση. Λειτουργεί ως ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ. Ξεκουράζει τον
ακροατή, γιατί είναι ενδιαφέρουσα.
στ. 331-332: Η Αθηνά προβάλλει το παράδειγμα του Αίγισθου στον
Τηλέμαχο για να προκαλέσει την αντρική του φιλοτιμία. Καταλαβαίνουμε
ότι κατά την ομηρική εποχή δεν ήταν έγκλημα να σκοτώσεις κάποιον που
σε έχει βλάψει. Είχες το δικαίωμα να αυτοδικήσεις, να αναλάβεις,
δηλαδή, ο ίδιος την τιμωρία αυτών που σου έκαναν κακό.
στ. 356: σαν το πουλί πετώντας…
Στο τέλος του διαλόγου της με τον Τηλέμαχο, η Αθηνά αφήνει να
φανεί η θεϊκή της υπόσταση (επιφάνεια). Έτσι, ο Τηλέμαχος κατανοεί ότι
μιλούσε με κάποιον θεό, ενώ μέχρι στιγμής το αγνοούσε. Αντίθετα, οι
ακροατές του έπους το γνώριζαν.
Ο ποιητής παρουσιάζει κάποιον ήρωα να αγνοεί την αλήθεια, ενώ
εμείς οι ακροατές ή άλλα πρόσωπα του έργου τη γνωρίζουμε. Αυτή η
τεχνική ονομάζεται επική ειρωνεία.