This is the 3rd lecture in the course Digital Historical Research that is offered to employees of the Huygens Institute for the Historisch of the Netherlands and NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies february-july 2013. See: http://dho2013.wordpress.com.

1. Bronnenkritiek 2.0
cursus Digitaal Historisch Onderzoek
Huygens ING/ NIOD -15 maart 2013
Gerben Zaagsma
Huygens ING | KNHG

2. “One of the problems confronting data enthusiasts in the
humanities is that we feel a need to convince our more old-
fashioned colleagues about what can be done. But our role
as advocates of data shouldn't mean that we lose our critical
sense as scholars.
[....] there is a risk that we look more carefully at the
technical components of the datasets than the historical
context of the information that they represent.
Andrew Prescott, ‘The Deceptions of Data’, Digital Riffs (13 January
2013). URL http://digitalriffs.blogspot.nl/2013/01/the-deceptions-of-
data.html (accessed March 7, 2013).
2 / 39

3. inleiding
1) bronnenkritiek 2.0: digitalisering en selectie
2) bronnenkritiek 2.0: data en werken met digitale bronnen
3 / 39

4. #2 bronnenkritiek 2.0:
digitalisering en selectie
4 / 39

5. digitalisering
Digital Agenda for Europe: Digital Libraries
Initiative
Europe's cultural and scientific riches at a click of a mouse
In ancient times, the library of Alexandria was said to contain up to 70% of all
human knowledge. The challenge for the digital age is to do even better than
that – and make the result last longer.
Source:
h"p://ec.europa.eu/informa1on_society/ac1vi1es/digital_libraries/index_en.htm.
5

7. digitalisering
Source:
Study
Report
Numeric-­‐
Sta1s1cs
on
digi1sa1on
of
cultural
materials
in
Europe
(2009):
h/p://cordis.europa.eu/fp7/ict/telearn-­‐digicult/numeric-­‐study_en.pdf.
7

8. digitalisering
Natasha Stroeker and René
Vogels, Survey Report
on Digitisation in
European Cultural
Heritage Institutions
2012 (ENUMERATE,
May, 2012).
Source: Study Report Numeric- Statistics on
digitisation of cultural materials in Europe (2009): 8 / 39

9. digitalisering
• digitalisering wordt voorafgegaan door selectie:
• welke collecties of delen binnen collecties worden
gedigitaliseerd?
• redenen voor selectie:
• behoud van erfgoed & conservering van kostbaar/fragiel
materiaal
• frequentie van gebruik door publiek en onderzoekers
• academische onderzoeksagenda’s
• publieke debatten over het verleden, herinneringspolitiek,
nationale belangen
• selectie is verbonden met financiering
9 / 39

10. digitalisering
Hoe verhoudt digitalisering zich tot de natie? Roy
Rosenzweig voorzag problemen in 2003:
“If national archives were part of the projects of state-
building and nationalism, then why should states support
post-national digital archives?”
Roy Rosenzweig, ‘Scarcity or Abundance? Preserving the Past in a Digital Era’,
The American Historical Review 108 (2003) 735-762, 752.
--> echter...:
10 / 39

11. digitalisering en de natie
• Duitsland: systematisch inspanning om het gedrukte
joodse verleden te bewaren voor de digitale toekomst
11 / 39

13. digitalisering en de natie
• Duitsland: systematisch inspanning om het gedrukte
joodse verleden te bewaren voor de digitale toekomst
• voormalig Oostblok: hervonden nationale trots/
onafhankelijkheid en veranderde verhoudingen in het
post-communistische tijdperk
13 / 39

16. digitalisering en de natie
• Duitsland: systematisch inspanning om het gedrukte
joodse verleden te bewaren voor de digitale toekomst
• voormalig Oostblok: hervonden nationale trots/
onafhankelijkheid en veranderde verhoudingen in het
post-communistische tijdperk
• Europa: creëren bewustzijn Europees verleden via
digitalisering erfgoed + economisch belang
16 / 39

19. digitalisering en de natie
• Duitsland: systematisch inspanning om het gedrukte
joodse verleden te bewaren voor de digitale toekomst
• voormalig Oostblok: hervonden nationale trots/
onafhankelijkheid en veranderde verhoudingen in het
post-communistische tijdperk
• Europa: creëren bewustzijn Europees verleden via
digitalisering erfgoed + economisch belang
--> digitalisering niet puur functionalistisch verklaren
maar de natie of supra-natie speelt wel een
belangrijke rol in prioritering/onderzoeksagenda’s en/
of financiering
19 / 39

20. de digitale paradox
Hoe zit het met ‘marginale’ en niet-nationale onderwerpen?
20 / 39

21. de digitale paradox
Jiddisch hoort niet
bij één land: wie
neemt
verantwoordelijkheid
om transnationaal
erfgoed te
digitaliseren?
de digitale paradox: wordt marginaliteit versterkt?
21 / 39

22. digitalisering
Digitalisering = selectie --> wat wordt niet
gedigitaliseerd en waarom:
• geen ‘nationaal’ onderwerp
• valt buiten bestaande (nationale) master narratives?
• frequentie van gebruik
Welke geschiedenis kan met digitale bronnen wel of niet
geschreven worden?
Voorbeeld: Compactmemory, Duits-joodse geschiedenis
en joodse migranten/Jiddisch
22 / 39

23. selectie: the infinite archive?
23 / 39

24. selectie: the infinite archive?
focus
op
belangrijkste
elites
en
bewegingen
die
het
Duitse
jodendom
karakteriseerden
en
op
emancipa8e-­‐processen:
• klassieke
historiografische
visie
• versterking
master
narra8ves
24 / 39

25. digitalisering = curatie
Data curatie:
25 / 39

26. #3 bronnenkritiek 2.0:
data en werken met digitale
bronnen
26 / 39

27. digitale bronnen en data
Overvloed aan digitale bronnen en data (“data as computer-
processable information”).
Allerlei vragen en claims:
• ‘big data’, maar: how big is big data?
• veranderende manier van wetenschap bedrijven: beleven
we the end of theory?
27 / 39

28. the ‘end of theory’?
“The new availability of huge amounts of data, along with the
statistical tools to crunch these numbers, offers a whole new
way of understanding the world. Correlation supersedes
causation, and science can advance even without coherent
models, unified theories, or really any mechanistic
explanation at all.”
Chris Anderson, ‘The End of Theory: The Data Deluge Makes the Scientific Method
Obsolete’, Wired Magazine (23 June 2008). URL http://www.wired.com/science/
discoveries/magazine/16-07/pb_theory (accessed March 11, 2013).
28 / 39

29. the ‘end of theory’?
“What is too often forgotten, though, is that our digital
helpers are full of ‘theory’ and ‘judgement’ already. As with
any methodology, they rely on sets of assumptions, models,
and strategies. Theory is already at work on the most basic
level when it comes to defining units of analysis, algorithms,
and visualisation procedures.”
Bernhard Rieder and Theo Röhle, ‘Digital Methods: Five Challenges’ in: David M
Berry ed., Understanding Digital Humanities (Houndmills, Basingstoke, Hampshire:
Palgrave Macmillan, 2012) 67-85, 70.
29 / 39

30. digitale bronnen en data
Overvloed aan digitale bronnen en data (“data as computer-
processable information”).
Allerlei vragen en claims:
• ‘big data’, maar: how big is big data?
• veranderende manier van wetenschap bedrijven: the end
of theory?
• hoe verandert de rol van de onderzoeker? verhouding
mens/machine en angst traditionele geestes-
wetenschappers voor overbodigheid
30 / 39

31. digitale bronnen en data
“Ideally, we want to combine the human ability to understand
and interpret— which computers can’t completely match yet
—and the computer’s ability to analyze massive data sets
using algorithms we create.”
Lev Manovich, ‘Trending: The Promises and the Challenges of Big Social
Data’ in: Matthew K Gold ed., Debates in the Digital Humanities
(Minneapolis: Univ Of Minnesota Press, 2012) 460-476, 469.
31 / 39

32. digitale bronnen en data
Werken met digitale bronnen:
• bronnenkritiek: extern versus intern
• in digitale context: nadruk vaak op externe kritiek -->
authenticiteit & herkomst
• nadruk op websites en niet op interpretatie van bronnen die
aangeboden worden via die websites!
32 / 39

33. digitalisering en de natie
Roy Rosenzweig:
• externe/ interne bronnenkritiek
• nadruk op extern: beoordelen websites e.d. (
33 / 39

34. digitalisering en de natie
Roy Rosenzweig:
• externe/ interne bronnenkritiek
• nadruk op extern: beoordelen websites e.d. (
34 / 39

35. digitale bronnen en data
Werken met digitale bronnen:
• bronnenkritiek: extern versus intern
• in digitale context: nadruk vaak op externe kritiek -->
authenticiteit & herkomst
• nadruk op websites en niet op interpretatie van bronnen die
aangeboden worden via die websites!
andere dimensies:
• verlies van materialiteit en dus kennis van onze bronnen
• materialiteit en de historische verbeelding
• bewustzijn van context verandert/ verlies van context
35 / 39

36. context
Historical
Jewish
Press:
Bulle1n
de
l’Alliance
Israélite
Universelle:
full-­‐text
search
=
socialistes 36 / 39

37. context
Historical
Jewish
Press:
Bulle1n
de
l’Alliance
Israélite
Universelle:
full-­‐text
search
=
socialistes 36 / 39

38. context
36 / 39

39. context
37 / 39

40. context
38 / 39

41. slotopmerkingen
1) digitalisering: kritisch kijken wat wel/niet wordt
gedigitaliseerd en welke geschiedenissen verteld
kunnen worden
2) werken met digitale bronnen & data: ontwikkelen
kritische blik op verschil traditionele en digitale
bronnen & data
39 / 39