itsasargia proiekturako informazio kulturala (historia apur bat eta itsasargi motak)

1. 10
20
30
45
1

2. ITSASARGIAK/FAROAK
⇒FAROA. DEFINIZIOA.
⇒HISTORIA.
50 ⇒ARGI SISTEMAK:
DIOPTRIKOAK,KATOPTRIKOAK,KATADIOPTRIKOAK.
⇒SISTEMA OPTIKOA (PARABOLA, FOKOA...)
⇒IRTENBIDE ELEKTRONIKOA.
⇒EUKALHERRIKO FAROEN KOKAPENA. (MAPA)
55 ⇒ FAROEN ETORKIZUNA.
⇒GURE PROIEKTUA.
FAROA: Kostaldean eraikitzen den altuera handiko dorrea, zeinek goiko aldean argia
duen, itsasontzientzako erreferentzi puntu bezala erabiltzen dena.
HISTORIA
60
Historian ezagutzen den lehenengo faroa lortzen zuten. 1000 urte
Egiptiarrek eraiki zuten Alejandriako portuaren beranduago lurrikara batek bota
sarreran, Pharos izeneko irlan (hemendik dator faro 70 egin zuen.
hitza). Faro hau K.a. III. mendean eraiki zen, marmol
65 zuriz, 180 m-ko altuera zeukalarik. Argia egurrez
egindako suaren bidez lortzen zuten eta ispilu Baita feniziarrek eta
metalikoen bidez 50 Km-tara ikus zitekeen izpia erromatarrek ere faro asko eraiki
75 zituzten, adibidez A Coruñan
dagoen Hercules-en dorrea.
Erromatar garaiaren ondoren eta
XII. Mendera arte faro gutxi
eraiki ziren itsas merkataritza
80 murriztu egin zelako.
Hurrengo mendeetan,
batez ere XVI.ean eta XVII.ean,
Europako kostan faro asko eraiki
85 ziren. Guzti hauetan argia
egurrez eta ikatzez egindako
suaren bidez lortzen zuten.
XVIII. mendean olio lanparak
erabiltzen hasi ziren egurraren
90 ordez. Aldaketa honekin
argiaren intentsitatea eta
helmena handitu egin zituzten.
XX. mendearen hasieran, keroseno eta azetilenoa erabiltzen hasi ziren erregai bezala
95 sua lortzeko. I. Gerrate Mundialaren ondoren, lanpara elektrikoak aurreko argi mota guztiak
ordezkatu zituen. Argi honen bidez eta lente optiko hobeak erabiliz argia 36 Km-tako
distantziaraino heltzea lortu zen.
2

3. Faroaren estrukturak ere aldaketak izan ditu historian zehar. Lehenago dorrearen
ondoan farozainaren etxebizitza eraikitzen zen, gaur egun dorrea bera soilik eraikitzen da.
100 Eraikuntzarako materialak ere aldaketak izan ditu: egurra, harria, zementua eta altzairua erabili
izan dira.
Gaur egungo faroak soinu ekipoaz (sirena edo bozina) hornituta daude, ikusmena urria
denean martxan jartzen dena. Honez gain faro askok radio-transmisoreak dituzte nabigazioaren
105 laguntzarako.
Azken boladan GPS (Global Position System) eta Galileo satelite sistemak nagusitu dira eta
ezinbesteko tresna bihurtu dira itsasoan. Hauekin hornituta dagon itsasontziak ez du faroaren
laguntzarik behar izango.
110
ARGI SISTEMAK
Urrunean geratzen dira antzina untziek beraien kokapena zehazteko erabiltzen ziren
suak. Orain su horiek egiten ziren tokietan zenbait faro elektriko eraiki dira funtzio hori askoz
115 ere errazago betetzeko.
Orokorrean hiru mota desberdin daude faroaren argia bideratzeko erabiltzen den
sistemari dagokionez:
120 Katoptrikoak
Katoptrikoak, argia isladatzeko plaka
metalikoa baino ez dutenak erabiltzen
Dioptrikoak
Dioptrikoak, bakarrik lenteak erabiltzen
direnean eta izpiak errefraktatuak direnean
Katadioptrikoak
Katadioptrikoak, lentea eta metala erabiltzen
denean eta izpiak barruan isladatzen direnean
bidaliak izan aurretik.
Lehenengoz 1858 urtean erabili zen kontzentrazio handiko
125 argi elektrikoa, eta honekin beirazko lente txikiagoko faroak
lortu ziren. Faro txiki batzuek, kulubietan aurkitzen direnak
adibidez, oraindik ere, gas azetilenkoa erabiltzen dute,
baina eguzki plakekin hornitzen direnak pixkanaka beraien
lekua hartzen doaz.
130
Irrati faroak (Radiofaros): Irratifaroak, denboran era
zehatzean tartekaturik dauden uhin hertziarrak igortzen
dituzte irrati hargailua duten itsasontziek seinale hori jasoz.
Itsasontzi batek, radiogoniometroaren bidez, laino itsua
135 dagonean, zehaztasunez aurkitu dezake bere kokapena.
Faroan dagoen irratiak automatikoki puntu eta marra
seinaleak bidaltzen ditu eta hauek itsasontzian dagoen
radiogoniometroaren bidez hartzen dira. Uhinak bidaltzen
3

4. dituen igorlearen kokapena antena biratzaile
140 baten bidez aurkitzen da.
Ontzian dagoen operadoreak beste irrati faro
baten seinaleak ere behar ditu, triangulazioz bere
kokapena jakiteko.
145 Lehenagoesan den bezala, sistema hauek
zaharkituta geratu dira GPS sistemen
ezarpenarekin.
Itsasontzifaroak (Buques-faro): Toki
150 arriskutsuetan anklatzen ziren, ezinezkoa zenean
faro bat eraikitzea. Handienak 15 edo 16 gizonez osoturiko tripulazioa izaten zuten. Itsasontzi-
faro guztiek lainoarentzako sirenez ekipaturik zeuden eta gehiengoak irratitelegrafoz eta
irratitelefonoz ekipaturik ere.
155
4

5. 155 SISTEMA OPTIKOA
Agian natur zientziatan edo fisika ikasgaian zerbait ikusi duzue gai honetaz. Nahiz eta
horrela izan pixkatxo bat sakonduko dugu arlo horretan gure proiektuan erabili ahal izateko.
160 Gure asmoa, argi izpi bat bideratzea da. Nola lortuko dugu?.
Irteera errazena hurrengo hau izango litzake:
165 Dakigunez bonbila batek argia norabide guztietan
bideratzen du. Beraz marrazkian ikusten den eran,
argiaren aurrean kartoi puzka zulatu bat jarri ezkero, argi
izpi bat lortuko genuke, norabide zehatz batean.
170
Ez da irten bide txarra, baina baditu bere akatsak. Begira zenbat argi alperrik galtzen gaude.
175 Bonbilak sortzen dituen argi izpi guztietatik apur batzuk baino ez ditugu erabiltzen.
Nola erabili energia edo argi intentsitate gehiago gure izpian?.
Kotxeen faroak, linternak, lanparak, farolak, eta beste argi emaile askok egiten duten eran.
Parabola bat erabiliz.
180
Ze arraio da parabola bat?
Parabola bat kurba mota bat da.
Ziurtasun osoz, kurba mota desberdinak
ezagutzen dituzu. Zirkunferentzia , ,
elipsea, , espirala,
....
Ba parabola bat, beste kurba mota bat da, eta
bere berezitasuna hurrengo hau da:
F puntua parabolaren fokua da. Puntu guztiz bitxia. Bonbila bat hor kokatu ezkero, sortzen
dituen izpi guztiak parabolaren horma jo ondoren, norabide bakar batean bideratuko dira.
185
Ikusi dezagun hau marrazki baten bidez.
5

6. Beraz parabola batekin lortzen duguna,
190 bonbilaren argi guztia norabide batean
bideratzea da.
Nola lortu edo eraiki parabolak?
195 Lanpara zaharrak, linternak, jokoak eta
abarretan egoten dira. Alan eta guztiz, agian ez
Bonbilla / fokua dugu lortuko parabola bat. Orduan antzeko
kurba bat erabili dezakegu emaitza onak lortuz.
Adi bidez postreko goilare txiki bat erabili
200 dezakegu.
205
210
Beraz pentsa ezazue nola moldatuko zareten. Hasi marrazten
zuen irtenbideak.....
220 EUSKALHERRIKO FAROEN KOKAPENA
Azkenengo orrialdean ikusi daitezke gure kostaldeko faroek
lortzen dituzten urrunerak.
Kontuan hartu, betiko faroek lortzen dituzten urrunerak (argi
230 faroek), irrati faroek lortzen dituztenekin konparatuz. Zer
esanik ez du gaur egun GPS sistemak aurreko biak guztiz
atzean utzi dituela.
235 FAROEN ETORKIZUNA
Betiko faroen garrantzia oraindik ere handia da, baina gaur egun beste sistema modernoago
batzuek ordezkatzen dituzte, adibidez; irratifaroek (ikusi “faro motak” atala), edo satelitez
kokatzeko sistemek edo GPS-ek (Global Position System). Azken hauek espazioan dauden
240 sateliteek bidaltzen dituzten datuekin, untziaren kokapena askoz eta zehaztasun handiagoz
lortzen dituzte.Baina zergatik oraindik ere erabiltzen dira betiko argi faroak beste sistema askoz
ere zehatzagoak egonik?. Erantzuna erraza da.Sistema moderno hauek erabiltzeko untziek
tresneri garesti batzuekin ekipatuta egon behar dira, adibidez, radiogoniometroekin eta
abarrekin, eta horregatik oraindik untzi txikiek faroen argia erabiltzen dute kokapena jakiteko.
245 Hala eta guztiz GPS erako ekipamendua gero eta merkeagoa bilakatu da, eta gaur egun oso
hedatuta dago bere erabilpena.
6

7. KUADERNORAKO LANA
TXOSTENA IRAKURRI ONDOREN ERANTZUN ZURE KUADERNOAN HURRENGO
250 GALDEREI. (Galdera batzuen erantzunak ez dira testuan agertzen. Asmatzen ahalegindu)
1) Antzina faroaren dorre ondoan etxe txiki bat eraikitzen zen dorrezainaren etxebizitza bezala.
Zergatik uste duzu gaur egungo faroetan etxe bizitza hau desagertu egin dela edo bertan inor
bizi ez izatea?
255 2) Argi sistemak eta historiaren atalak irakurri ondoren, zein argi sistema erabiltzen zuen
Alexandriako faroak?
3) Konparatu Alexandria dorrea eta Matxitxakokoa. Zer azpimarratuko zenuke?
4) Zergatik uste duzu hain zaharra zen faroa, gaur egungo faroen urrenera lortzen zuela?
5) Non erabiltzen dira parabolak?
260 6) Kulubi itsasargi batetara elektrizitatea eramatea garestia da. Ondorioz testuak aipatzen du
oraindik holako itsasargietan azetilenoa erabiltzen dela erregai bezala argi emateko. Baina
gaur egun badago tarteko irtenbide bat. Bururatzen zaizu zein?
7) Kulubi-Itsasargiaren irudia ikusi ondoren, zein uste duzu dela ainguraren funtzioa? Eta
pisuarena?
265 8) Faroaren sekzioa erakusten digun irudian, zein da mareometroaren funtzioa.
9) Itsasontzi faroak eta orokorrean faro guztiak garrantzia galdu dute itsasontzien
nabigaziorako. Ba al dakizu zeinek ordezkatu dituen neurri handi baten beraien funtzioa?
7

8. EUSKAL HERRIKO FAROEN ARGIAREN URRUNERAK
270
NEURRIAK MILATAN
MILA BAT = 1609 METRO.
8