2. Chemioterapeutyki Chemioterapeutyk jest to rodzaj substancji chemicznej stosowany w leczeniu chorób zakaźnych. Dokładniej są to leki przeciwdrobnoustrojowe otrzymane na zasadzie całkowitej syntezy chemicznej, nie posiadające swojego odpowiednika w przyrodzie. Bezpośrednio działanie wszystkich chemioterapeutyków polega na zwalczaniu rozwoju drobnoustrojów w organizmie.
9. Sulfonamidy Sulfonamid został wykryty w Prontosilu rubrum w 1935 roku przez Domagk’a. Wielokrotne chemiczne modyfikacje przyczyniły się do powstania wielu sulfonamidów o różnych właściwościach farmakokinetycznych i różnej toksyczności. Wszystkie charakteryzowały się jednakowym zakresem działania przeciwbakteryjnego.
10. Sulfonamidy c.d. Zależnie od półokresu eliminacji, dzielimy je na: krótko działające (<8 h) o średnim czasie działania (8-16 h) długo działające (16-60 h) trudno wchłaniane z przewodu pokarmowego
11. Sulfonamidy c.d. Częste stosowanie sulfonamidów i jednorodny mechanizm ich działania stały się przyczyną rozwoju odporności drobnoustrojów na ich działanie. Dopiero wprowadzenie połączeń sulfonamidów z trimetroprimem (1965r.) przyczyniło się ponownie do szerszego zastosowania terapeutycznego sulfonamidów.
12. Sulfonamidy c.d. są pochodnymi kwasu sulfanilowego działają przeciwbakteryjnie, moczopędnie i hipoglikemicznie mechanizm ich przeciwbakteryjnego działania opiera się na podobieństwie budowy z kwasem p-aminobenzoesowym (PABA) działają antagonistycznie w stosunku do kwasu p-aminobenzoesowego, wchodząc w szlak przemian metabolicznych w miejscu PABA hamują syntezę kwasu foliowego przez bakterie
13. Sulfonamidy c.d. Działają na bakterie Gram-dodatnie i Gram–ujemne, jednak ich skuteczność jest niekiedy znikoma ze względu na nabytą przez bakterie odporność. Nadal są uważane za leki z wyboru w nokardiozie i wrzodzie miękkim. Niekiedy są stosowane w stanach zapalnych dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
14. Sulfonamidy c.d. Podane doustnie są w większości dobrze resorbowane przez śluzówkę żołądka i jelita cienkiego. Maksymalne stężenie w osoczu osiągają po 2-6 h. Są wiązane w różnym stopniu przez albuminy krwi. Sulfonamidy, które wiążą się w dużym stopniu i silnie z białkami osocza, utrzymują długotrwałe stężenie w osoczu, przy stosunkowo niskim stężeniu wolnych sulfonamidów.
15. Sulfonamidy c.d. Sulfonamidy są metabolizowane głównie w wątrobie, gdzie ulegają acetylacji, utlenianiu i sprzęganiu z kwasem glikuronowym. Acetylowane pochodne sulfonamidów są pozbawione działania bakteriostatycznego.
16. Sulfonamidy c.d. Sulfonamidy i ich metabolity są wydalane w ponad 90% przez nerki. Po kłębuszkowym przesączeniu sulfonamidy oraz ich metabolity ulegają w mniejszym lub większym stopniu wtórnej resorpcji w kanalikach nerkowych. Uszkodzenia nerek zwiększają ryzyko działań niepożądanych ze względu na kumulację metabolitów. Choroby wątroby przebiegające z uszkodzeniem jej czynności powodują, że sulfonamidy są wydalane w większości w postaci niezmienionej.
17. Sulfonamidy krótko działające Charakteryzują się szybkim wchłanianiem do przewodu pokarmowego i szybkim wydalaniem przez nerki. Okres półtrwania wynosi <8 h. Dawkowane są co 4-6 h, przeciętnie do 6 dni. Dla osiągnięcia dużego stężenia leku we krwi i tkankach dawka początkowo jest dwukrotnie, trzykrotnie wyższa od następnych.
18. Sulfonamidy krótko działające c.d. Sulfafurazol Lek o małej toksyczności, najczęściej stosowany w zakażeniach dróg moczowych, ale i w zakażeniach innych układów. Obserwuje się szybką poprawę stanu zdrowia u dzieci z przewlekłymi zmianami ziarniakowatymi. Prawdopodobnie sulfafurazol u tych chorych zwiększa aktywność bakteriobójczą leukocytów.
19. Sulfonamidy krótko działające c.d. Sulfakarbamid Jest stosowany najczęściej w zakażeniach dróg moczowych oraz profilaktycznie przy drobnych zabiegach urologicznych.
20. Sulfonamidy o średnim czasie działania Sulfametoksazol Sulfonamid o średnim czasie działania, wymaga podawania dwóch dawek dziennie. Umiarkowanie łączy się z białkami (65%). Przechodzi do płynu mózgowo-rdzeniowego, w moczu osiąga wysokie stężenie. Najczęściej stosowany w postaci preparatu założonego z trimetroprimem, noszącego nazwę kotrimoksazol.
21. Sulfonamidy o średnim czasie działania Ko-trimoksazol Sulfametoksazol i trimetroprim hamuje na dwóch różnych etapach metabolizm kwasu foliowego. Sulfametoksazol działa antagonistycznie do kwasu p-aminobenzesowego (PABA), trimetroprim natomiast hamuje reduktazę kwasu foliowego. Oba związki potęgują swoje działanie, efektem jest zahamowanie syntezy puryny w komórkach bakteryjnych (synergizm hiperaddycyjny). Ko-trimoksazol działa bakteriostatycznie. Spektrum działania jest szerokie. Działa na bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne (Escherichia col, Proteus vulgaris, Salmonella, Shigella) i na Pneumocystiscarinii. Nie działa na prątki, grzyby i wirusy.
22. Sulfonamidy o średnim czasie działania Ko-trimoksazol c.d. Jest łatwo resorbowany po podaniu doustnym (ok. 90%), maksymalne stężenie osiąga po 2-4 h. Łatwo przenika do tkanek, największe stężenie osiąga w tkance płucnej i w nerkach. Z białkami krwi trimetroprim wiąże się w około 44%, sulfametoksazol w około 65%, a biologiczne okresy półtrwania wynoszą odpowiednio około 10-16h i 10h. Trimetroprim jest wydalany przez nerki w większości w postaci niezmienionej. Sulfametoksanol jest wydalany częściowo w postaci niezmienionej, częściowo w postaci acetylopochodnych.
23. Sulfonamidy o średnim czasie działania Ko-trimoksazol c.d. Ko-trimoksazol jest stosowany w zakażeniach układu moczowego (z wyjątkiem tych wywołanych przez Pseudomonas aeruginosa), gruczołu krokowego, układu oddechowego, pokarmowego i narządów płciowych. Zwalcza zakażenie pałeczkami durowymi i paradurowymi. Działa na drobnoustroje oporne na inne sulfonamidy, oporność na ko-trimoksazol występuje rzadko.
24. Sulfonamidy o przedłużonym i długim czasie działania Sulfonamidy o przedłużonym i długim czasie działania to leki szybko wchłaniane z przewodu pokarmowego, natomiast wolno wydalane. Większość z nich wiąże się silnie z białkami krwi.
25. Sulfonamidy o przedłużonym i długim czasie działania c.d. Sulfalen Okres półtrwania wynosi 40-60 h. Sulfadoksyna Lek o bardzo długim czasie działania (okres półtrwania wynosi 120h) i wymaga podawania 1 raz w tygodniu. Stosowana najczęściej w połączeniu z pirumetaminą w leczeniu malarii opornej na inne leki.
26. Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego Ftalilosulfatiazol i sukcynylosulfatiazol wchłaniają się bardzo słabo. Ich aktywność przeciwbakteryjna jest rezultatem powolnego uwalniania sulfatiazolu w ścianie jelit. Ftalilosulfatazoldawniej stosowany był do leczenia czerwonki i podczas przygotowania do operacji jelit.
27. Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego c.d. Sulfaguanidyna Wchłania się w 50% z przewodu pokarmowego, ma słabe działanie przeciwbakteryjne i nie ma uzasadnienia do jej stosowania
28. Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego c.d. Sulfasalazyna (salicyloazosulfapirydyna) Działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, immuno- supresyjnie. Wchłania się w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Pod wpływem flory bakteryjnej jelita następuje rozerwanie wiązania azotowego i wolna sulfapirydyna pojawia się we krwi. Drugi produkt kwas 5-aminosalicylowy jest częściowo wydalany z kałem. Za większość działań niepożądanych (brak łaknienia, nudności, bóle brzucha) odpowiedzialna jest sulfapirydyna. Sulfasalazyna stosowana jest w przewlekłym wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego oraz reumatoidalnym zapaleniu stawów.
29. Sulfonamidy do stosowania miejscowego Sulfarinol Lek złożony stosowany w nieżytach błon śluzowych nosa, zawiera w swoim składzie sulfatiazol, jeden z pierwszych sulfonamidów, obecnie nie stosowany ogólnie z powodu powikłań nerkowych w częstych odczynów alergicznych.
30. Sulfonamidy do stosowania miejscowego c.d. Sulfacetamid Sulfonamid stosowany w postaci kropli do oczu w bakteryjnych zapaleniach spojówek, rogówki, a także zapobiegawczo po urazach i oparzeniach gałki ocznej.
31. Sulfonamidy- Działania niepożądane występują u 1-15% leczonych sulfonamidami, a u pacjentów z AIDS powikłania występują częściej (ok. 70% leczonych) Mogą występować: zaburzenia ze strony układu pokarmowego (brak apetytu, nudności, bóle żołądka, wymioty, biegunka)
32.
33.
34.
35.
36. Interakcje sulfonamidów Sulfonamidy nasilają działanie innych antagonistów kwasu foliowego, takie jak metotreksat. Działanie antagonistyczne wykazują pochodne kwasu p-aminonemzoesowego: prokaina benzokaina tetrakaina
37. Przeciwwskazania do stostosowania sulfonamidów nadwrażliwość, uszkodzenie wątroby, nerek niewydolność krążenia zaburzenia hematologiczne i niedobór kwasu foliowego ostatni okres ciąży okres karmienia piersią nie podaje się noworodkom w pierwszym miesiącu życia
39. Pochodne nitrofuranu Są stosowane w zakażeniach dróg moczowych, przewodu pokarmowego i zewnętrznie. Stosuje się często w profilaktyce nawracających zakażeń. Jeżeli chory wymaga dłuższego leczenia należy robić przerwy kilku dniowe. Pochodne nitrofuranu ulegają redukcji wewnątrz komórki bakteryjnej w wyniku czego powstają metabolity, które uszkadzają nic DNA. Nitrofurantoinadziała na wiele drobnoustrojówodpowiedzialnych za zakażenia układu moczowego, zwłaszcza na E. coli, na pałeczki Salmonella, Shigella, Campylobacter. Oporne są natomiast P. aeruginosa, niektóre szczepy Klebsiella i Proteusz.
40. Pochodne nitrofuranu c.d. Po podaniu do ustnym Nitrofurantoina wchłania się szybko, prawie całkowicie. Z powodu szybkiej eliminacji osiąga bardzo małe stężenie w osoczu. Skuteczne stężenie przeciwbakteryjne osiąga tylko w moczu. Okres półtrwania Nitrofurantoiny wynosi około 20 minut. Ulega szybko biotransformacji w tkankach. Około 40% dawki wydala się przez nerki. W kwaśnym moczu znaczna część leku jest wchłaniana zwrotnie, w moczu zasadowym mniej nitrofurantoiny ulega zwrotnemu wchłanianiu. U chorych ze zmniejszonym klirensem kreatyniny może dochodzić do kumulacji leku w krwi. Nitrofurantoina przechodzi wówczas do OUN i do krwi płodu.
41. Pochodne nitrofuranu- objawy niepożądane Najczęściej są to nudności i wymioty. Niekiedy pojawiają się też alergiczne reakcje skórne - wysypki, gorączka, obrzęk naczyniowo-ruchowy i śródmiąższowe zapalenie płuc. Objawy te ustępują po odstawieniu nitrofurantoiny. Zaobserwowano pojedyncze przypadki leukopenii, oraz anemii hemolitycznej u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Mocz barwi się na brązowo. W testach zwierzęcych stwierdzono mutagenne i onkogenne działanie nitrofurantoiny. Powoduje ona reakcje dwusulfiramową. Nie należy jej stosować u kobiet w ciąży, w okresie karmienia oraz u niemowląt w pierwszym miesiącu życia.
42. Furazydyna Ma podobne lecz silniejsze działanie od nitrofurantoiny, rzadziej daje objawy niepożądane. Nitrofural Pochodne furanu do stosowania zewnętrznego. Działa na Staphylococcus ureus, Streptococcuspyogenes, E.coli, Salmonella, Shigella i inne. Może powodować reakcje alergiczne. Stosowany w stanach zapalnych skóry. Pochodne nitrofuranu
43. Furazolidon Stosowany w zakażeniach przewodu pokarmowego wywołanych bakteriami Gram-ujemnymi – E.coli, Salmonella, Shigella, Proteusz, AerobacteriAerogenes, Klebasiella i Gram-dodatnimi – Strepotococcuspyogenes i Faecalis. Wchłania się słabo z przewodu pokarmowego, jednak ilości które dostaną się do krwi mogą wywołać objawy niepożądane. Barwi mocz. Furazolidon jest inhibitorem monoaminooksydozy (MAO). W czasie leczenia tym lekiem nie należy stosować innych inhibitorów MAO, pokarmów zawierających tyraminę (np. sery fermentujące, piwo, czerwone wino) oraz leków sympatykomimentycznych. Do leczenia ostrych i przewlekłych zakażeń przewodu pokarmowego stosowany jest także nifuroksyazyd. Pochodne nitrofuranu c.d.
45. Pochodne nitroimidazolu Nitroimidazole od 1965r. są stosowanie w rzęsistkowicy, lambiazach i amebiazach.Około 1975 r. w zakażeniach bakteriami beztlenowymi. Mimo dosyć powszechnego stosowania nabyta oporność na pochodne nitroimidazolu występuje wśród drobnoustrojów rzadko, z wyjątkiem Helicobacter pylori, co stwierdzono podczas leczenia choroby wrzodowej. Nitroimidazole są prekursorami leków. Penetrują do wewnątrz komórki bakteryjnej, gdzie ulęgają redukcji do bardzo aktywnych związków, które uszkadzają DNA.
46.
47.
48. Pochodne nitroimidazolu c.d. Metronidazol – działania niepożądane Dosyć często wywołuje nudności, metaliczny smak w ustach, biegunki. Przy długotrwałym leczeniu występowały wysypki, bóle głowy, przejściowe utraty przytomności, napady podobne do padaczkowych, obwodowe neuropatie. Mocz może mieć ciemne zabarwienie i mogą wystąpić trudności z jego oddawaniem. Metronidazol powoduje reakcje disulfiramowe. U zwierząt wywiera słabe rakotwórcze działanie. Metronidazol jest stosowany w zakażeniach pierwotniakowych oraz w zakażeniach wywołanych przez Bacteroides i inne beztlenowce. Często w połączeniu z innymi lekami jest podawany profilaktycznie w zabiegach chirurgicznych i ginekologicznych. Może być stosowany w rzekomobłoniastym zapaleniu jelit i w anginie Plaut-Vincenta. Metronidazol jest składnikiem wielu schematów skojarzonego leczenia przeciwbakteryjnego choroby wrzodowej u chorych, u których stwierdzono zakażenie Helicobacter pylori.
49. Pochodne nitroimidazolu c.d. Tynidazol Posiada podobny zakres działania jak metronidazol. Okres półtrwania określony jest na 9-11 h. Jest stosowany w zakażeniach bakteriami beztlenowymi i w profilaktyce zakażeń przy zabiegach operacyjnych. Podawany jest w postaci tabletek i wlewów dożylnych. Działania niepożądane podobne jak przy stosowaniu metronidazolu. Podobne działanie i zastosowanie wykazuje ornidazol, jednak posiada dłuższy okres półtrwania około 14 h.
58. Działania niepożądane są podobne jak poprzednich związków chinolowych. Jest to jeden z najczęściej stosowanych w zakażeniu dróg moczowych niefluorowanych chinolonów.Chinolony I generacji
59.
60.
61.
62. Wchłania się szybko po podaniu doustnym. Maksymalne stężenie w osoczu osiąga po upływie 1-1,5 h. Nie stwierdzono upośledzenia wchłaniania pod wpływem leków neutralizujących, pod warunkiem podania ich po upływie 2 h. Okres półtrwania w osoczu wynosi 5-7 h, jest wydłużony w niewydolności nerek. Lek jest wydalany w 70-90% przez nerki w postaci niezmienionej.
63.
64.
65.
66.
67.
68. Działa na bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, szczepy wytwarzające β-laktamazę i drobnoustroje beztlenowe.
69. Po podaniu doustnym moksyfloksacyna wchłania się szybko, dostępność biologiczna wynosi około 90%. Wiąże się z białkami w 40-50%. Przenika do tkanek, największe stężenie osiąga w układzie oddechowym i zatokach. Okres półtrwania wynosi od 9-12 h. Wydalana jest przez nerki i z kałem w postaci niezmienionej, a także w formie siarczanu i glukuronianu. Metabolity są biologicznie nieaktywne. Niewydolność nerek, wątroby nie wpływają na farmakokinetykę leku. Stosowana jest najczęściej w zapaleniu oskrzeli, płuc, zatok.chinolony IV generacji
70.
71. Fluorowane chinolony- przeciwwskazania Przeciwwskazaniami do stosowania fluorowanych chinolonów są: ciąża okres karmienia Nie powinny być stosowane u osób: do 16. roku życia ze schorzeniami OUN (epilepsja) uczulonych na chinolony
