1. Áàòëàâ: Ñýòãýë ñóäëàëûí òýíõèìèéí ýðõëýã÷……………../Äýä.Ïðîô. Ö.Íèíà/
Ñýäýâ: Õàðèëöààíû ¿íäñýí àñóóäàë
Äýä ñýäýâ: 1. Õàðèëöààíû òóõàé îéëãîëò
2. Õàðèëöààíû ¿¿ðýã, õýâ øèíæ, òºðºë
3. Õàðèëöààíû òàëààðõ ýðäýìòýäèéí ¿çýë áàðèìòëàë
1. Àæëûí ¿ð ä¿íãèéí 20-30 õóâü íü ìýðãýæëèéí ìýäëýã, óð
÷àäâàðààñ ¿ëäñýí 70-80 õóâü íü õàðèëöàõ ýâ ä¿é óð ÷àäâàðààñ
øàëòãààëäàã ãýæ çàðèì ýðäýìòýä ¿çäýã. Ýíý õàðüöààã íàðèéâ÷ëàí
òîäîðõîéëîõ íü ÷óõàë áèø. Õàðèí õàðèëöààã¿éãýýð, õ¿ì¿¿ñ ººð õîîðîíäîî
õàðèëöàí îéëãîõã¿éãýýð õàìòûí õºäºëìºðèéí ¿ð ä¿íã äýýøë¿¿ëýõ, ñýòãýë
õàíãàëóóí àç æàðãàëòàé àìüäðàõ áîëîìæã¿é þì. àæèë òºðëèéí çºð÷èë,
àéë ãýðèéí õýð¿¿ë ìàðãààí, ñýòãýëèéí çîâèóð õÿìðàë çýðýã îëîí òààã¿é
ç¿éë íü õàðèëöàõ ÿâöäàà ãàðãàñàí àëäàà äóòàãäàëòàé õîëáîîòîé.
Õàðèëöààã¿éãýýð ÿìàð ÷ õàìòûí õºäºëìºð ÿâàãäàõ áîëîìæã¿é þì.
Õàðèëöàà ãýäýã íü õàìòûí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä õ¿ì¿¿ñèéí
õîîðîíä õîëáîî òîãòîîõ, õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäîî ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, ñîëèëöîõ,
õàðèëöàí íºëººëºõ, îéëãîõ, áèå áèåíýý òàíèí ìýäýõ áîëîëöîî îëãîäîã ºâºðìºö
òºðëèéí ¿éë ÿâö þì.
2. Õàðèëöààíû ¿¿ðã¿¿ä:
• Íýãòãýí õîëáîõ ¿¿ðýã. Õàðèëöàà íü õàìòûí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä
õ¿ì¿¿ñèéã íýãòãýí õîëáîæ ºãäºã. Õàðèëöàà ººðºº õàìòûí õºäºëìºðèéí
øààðäëàãààð ¿¿ñäýã.
• Òºëºâø¿¿ëýõ õºãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýã. Õàðèëöàà íü õ¿íèéã òºëºâø¿¿ëýõ, ò¿¿íèé
çàí ¿éëèéã õºãæ¿¿ëýõ íýí ÷óõàë çýìñýã ìºí. ßëàíãóÿà õ¿¿õýä
çàëóó÷óóäûí òºëºâøèë íü òýäýíòýé õàðèëöàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí
àðãà áàðèëààñ áàãàã¿é øàëòãàëäàã. Õ¿í áóñàä õ¿ì¿¿ñòýé
õàðèëöàõäàà õ¿í òºðºëõòíèé ò¿¿õýí ÿâöàä áèé áîëñîí òóðøëàãà,
íèéãìèéí õýì õýìæýý, ¿íýò ç¿éëñ, ìýäëýã áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû
àðãûã ýçýìøäýã áà áèå õ¿íèéõýý õóâüä òºëºâøäºã.
• Èëýðõèéëýõ, áàòëàõ ¿¿ðýã. Õàðèëöàà íü áóñàäòàé õîëáîî òîãòîîõ, ººðèé㺺
áóñäàä îéëãóóëàõ, áàòëàí õàðóóëàõ áîëîîìæèéã õ¿íä îëãîäîã.

2. Èéìýýñ õ¿íèéã õî¸ð òàëûí èäýâõèòýé õàðèëöààíä òàòàí îðóóëæ áóé
àëèâàà õýëáýð íü ººðèé㺺 áàòëàí õàðóóëæ, íèéö ÷àäâàðàà
õºãæ¿¿ëýõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéãàà õýëáýð þì.
• Çîõèöóóëàõ õàäãàëàõ ¿¿ðýã. Õ¿ì¿¿ñòýé òîãòîîñîí õîëáîî õýëõýýãýý
áàòàòãàí ã¿íçãèéð¿¿ëýõ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áàéõàä òààã¿é
ñºðºã ñýòãýãäýë íü õîëáîîã òàñëàõ ñààòóóëàõàä ¿éë÷èëãýý
¿ç¿¿ëäýã.
• Õàðüöàà õàíäëàãûã çîõèîí áàéãóóëàõ áà ñîëèëöîõ ¿¿ðýã. Õ¿ì¿¿ñèéí õàìòûí ¿éë
àæèëëàãààíû ñîíèðõîëä òýäíèé õîîðîíä òîãòâîðòîé áà ¿ð á¿òýýëòýé
õîëáîî, õàðüöàà áà õàðèëöàí õàíäëàãûã áèé áîëãîõ. ̺í òºðºë á¿ðèéí
ìýäýýëýë, ¿éë àæèëëàãààíû àðãà òóðøëàãàà õ¿ì¿¿ñ õàðèëöààíû
ÿâöàä ñîëèëöîõûí çýðýãöýý õàðèëöàí áèå áèåíýý ¿íýëæ ä¿ãíýäýã.
• Äîòîîä õàíäëàãàà òîäðóóëàõ. /äîòîð õ¿íòýéãýý ÿðèëöàõ/ õàðèëöàà íü çºâõºí
ãàäàãø ÷èãëýñýí ¿éë ÿâö áèø. “Õººå, Ñàéõàíàà. ÷è ÿìàð òàéâàí
áàéõ þì áý? Ìàðãààøèéí äààëãàâðóóäàà õèéæ àìæèõ þì óó?” ãýõ
çýðãýý𠺺ðòýé㺺 õàðèëöàí ÿðèëöàõ.
Õàðèëöààíû ¿¿ðãèéã èéíõ¿¿ àíãèëàõ íü õàðüöàíãóé ç¿éë. ºäºð òóòìûí
¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ýäãýýð ¿¿ðã¿¿ä öîãö áàéäëààð õàìòäàà èëýð÷
áàéäàã. Ãýâ÷ òóõàéí òîäîðõîé íºõöºëä àëü íýã íü çîíõèëæ áàéæ áîëíî.
Õàðèëöààíû õýâ øèíæ.
Õàðèëöààíû õýâ øèíæ íü òóõàéí õ¿íèé õóâèéí îíöëîã, ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýý
çýðýã îëîí ç¿éëýýñ øàëòãààëíà. Õàðèëöààíû õýâøèíæèéã äîòîð íü
á¿òýýë÷, àæèë õýðãèéí, àìèí õóâèéí, íºõºðñºã, çàõèðàíãóé, èäýâõòýé,
èäýâõã¿é ãýõ çýðãýýð îëîí òàëààñ íü àâ÷ ¿çñýí áàéäàã. Ýäãýýðýýñ
íèëýýä ò¿ãýýìýë ãóðâàí õýâ øèíæèéí òàëààð òîâ÷ äóðüäÿ.
• Çàõèðàí òóøààõ. Õàðèëöàã÷àà øóóä çàõèðñàí, ñàíàà áîäëîî
òóëãàñàí, ò¿¿íèéã ø¿¿ìæèëæ õÿíàñàí øèíæòýé áàéäàã. Èéì
õàðèëöàà íü ñàíàñàí áîäñîíîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ áîëîìæèéã
áóñäàä îëãîäîãã¿é.
• Îâæèí, àðãàëñàí øèíæòýé õàðèëöàà õ¿íèéã ìàãò, õýçýý ÷ á¿¿
ø¿¿ìæèë, ÷èí ñýòãýëýýñýý ìàãò, õ¿íèéã áàéíãà õ¿íäýë ãýõ ìýò.
Ýíý ìýò÷èëýí îâæèí õàðèëöàæ äàëä õ¿ñýë, çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéã
õ¿í õàðèëöààíû ÿâöàä ÷óõàë÷èëäàã. Áèçíåñ áîëîí àæèë õýðýã÷

3. õàðèëöààíä èéìýðõ¿¿ àðãà õýðýãëýæ áîëîõ áîëîâ÷ áóñäàä
èòãýäýãã¿é, õóóðàì÷ ºíãºö õàðèëöàà ãýæ ò¿¿íèéã ø¿¿ìæèëäýã.
• Õàðèëöàí èæèë òýãø – õ¿ì¿¿ëýã õàðèëöàà. Õàðèëöàã÷èä èæèë
òýãø îðîëöîõ, ñàíàà áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ, ø¿¿í õýëýëöýõ,
õ¿íèé õóâèéí ºâºðñºö îíöëîãèéã õàðãàëçàí ¿çýõ áîëîìæòîé.
Ÿðèëöëàãà, õàðèëöàí ÿðèàíû õýëáýðýýð ÿâóóëæ áóé
ñóðãàëòûí øèíýëýã õýëáýð¿¿ä õàðèëöààíû ýíýõ¿¿ õýâ øèíæèä
òóëãóóðëàäàã.
Õàðèëöààíû ÿâöûã øèíæèõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:
- ìýäýýëýë äàìæóóëàã÷èéí ñýòãýë ç¿éí õàíäëàãà
- ñýäâèéí øèíæ ÷àíàð
- õàðèëöààíû îð÷èí, îðîí çàé
- õàðèëöààíû îð÷èíã çîõèîí áàéãóóëàõ àðãà õýëáýð
- ¿ãýí áóñ õàðèëöàà
Õàðèëöààíû òºðºë.
Õîîðîíäîî ÿðèëöàõ, íèéòèéí ºìíº ¿ã õýëýõ, óðàí ÿðóó èëòãýõ, äîõèî
çàíãààãààð îéëãîëöîõ, í¿äýýðýý äîõèõ çýðãýýð õàðèëöàà ìàø îëîí ÿíç
ÿâàãääàã. Õàðèëöààã õýðýãñëýýð íü ¿ãýí áà ¿ãýí áóñ ãýæ õî¸ð àíãèëíà.
Èéíõ¿¿ àíãèëæ áàéãàà íü õàðüöàíãóé ç¿éë.
Áîäèò õàðèëöààíû ÿâöàä îãò äîõèæ çàíãàõã¿é “ðàäèî” øèã ÿðüäàã
õ¿í õîâîð. ¿¿íèé íýãýí àäèëààð íýã ÷ ¿ã õýëýõã¿éãýýð öýâýð äîõèîíû
õýëýýð ÿðèõ øààðäëàãà òýð áîëãîí òóëãàðäàãã¿é. ¿ã ÿðèàã äîõèî
çàíãàà, äóó õîîëîéíû ºí㺠àìèëóóëàí áàÿæóóëæ áàéäàã áîë äîõèî çàíãààã
¿ã ºã¿¿ëáýðýýð òîäðóóëàí, óòãà òºãºëäºð áîëãîíî. Õàðèëöààíû ýíý 2
õýðýãñýë íü õîîðîíäîî íÿãò óÿëäààòàé, õàðèëöàí áèå áèåíýý áàÿæóóëæ
áàéäàã ç¿éë¿¿ä þì.
¯ãýí õàðèëöàà
¯ãýí õàðèëöàà: Õàðèëöàà ¿ã ÿðèàíû òóñëàìæòàéãààð ÿâàãäàíà.
ßðèàã äîòîð íü ãàäààä, äîòîîä, àìàí áà áè÷ãèéí ÿðèà ãýõ çýðãýýð
õóâààäàã. ¯¿íèéã ñõåìýýð õàðóóëáàë: Áè÷ãèéí
Ãàäààä Õàíäñàí
Àìàí
Äîòîîä
ßðèà Õàðèëö

4. Öî÷ìîã áóþó ñàíàìñàðã¿é ÿðèà
- Ãàäààä ÿðèà íü õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäûí õàðèëöààíû ÿâöàä ¿ã ÿðèà, íîì áè÷èã,
õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí òóñëàìæòàéãààð ÿâàãäàíà.
- Àìàí ÿðèà. Õ¿íä ñîíñîãäîõîîð ÿðèãäàæ áàéãàà ÿðèà þì. ÿðèàãàà òºëºâëºõ,
ÿðèõ, õÿíàõ ãýñýí äàðààëàëòàé ÿâàãäàíà. Ÿðèàíû àãóóëãà áà ÿðüæ
áàéãàà áàéäàë, äóóäëàãà çýðãèéíõýý àëü àëèíûã íü õÿíàõ
øààðäëàãàòàé.
- Õàíäñàí ÿðèà íü ëåêö, èëòãýë, ðåôåðàò áîëîí áàãøèéí ÿðèà çîíõèëñîí
óëàìæëàëò ñóðãàëòûí ÿâöàä èëýðíý. ßðüæ áóé ñýäâèéí óòãà,
äàðààëàë ñàéí, ä¿ðìèéí õóâüä ýíãèéí îéëãîìæòîé áàéõ íü ÷óõàë
- Õàðèëöàí ÿðèà. Àñóóëòàíä õàðèó ºãºõ ìàÿãààð ÿâàãäàõ ó÷èð óðüä÷èëñàí
îíöãîé áýëòãýë øààðääàãã¿é. Ÿðèàíä îðîëöîã÷ á¿õ õ¿ì¿¿ñ òýãø ýðõòýé
áàéäãààðàà îíöëîãòîé. Ñàíàà áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ ÷àäâàðûã
ñóðàã÷äàä ýçýìø¿¿ëýõèéí òóëä îð÷èí ¿åèéí ñóðãàëòàíä ºðãºí àøèãëàõ
áîëæýý.
- Áè÷ãèéí ÿðèà. ”òãà òºãºëäºð, íàðèéí äàðààëàëòàé, ä¿ðìèéí õóâüä ìàø
çºâ áè÷èãäñýí áàéõ øààðäëàãàòàé. Ñýòãýõ¿éí ¿éë èõýä øààðäñàí,
èë¿¿ äóòóó ç¿éëã¿é îíîâ÷òîé õýëëýãýýð áè÷èãäñýí áàéõ íü ÷óõàë.
Çîõèîí áè÷ëýã, ýññý, ðåôåðàò áè÷¿¿ëýõ çýðãýýð áè÷ãèéí ÿðèàíû îëîí
àðãóóäûã õýðýãëýäýã.
- Ñàíàìñàðã¿é ÿðèà. ”óëãà àëäàõ, “¯ã¿é å𠺺?” õýìýýí ãàéõøðàõ çýðýã íü
öî÷ìîã ÿðèà áóþó ñàíàìñàðã¿é ÿðèà ãýæ íýðëýãääýã. Ýíý íü òóõàéí ¿åä
ñýòãýë õºäëºõ, àéõ, ãàéõàõ, öî÷èðäîõ çýðýãòýé õîëáîîòîé.
- Äîòîîä ÿðèà. Ãàäàãø ÷èãëýãääýãã¿é, áóñäàä ìýäýãääýãã¿é, õ¿íèé
ñýòãýí áîäîõ ¿éëèéí ãîë òóëãóóðèéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ áà ìàø
õóðààíãóé, òîâ÷ øèíýæòýé. Õ¿¿õýä ýõëýýä þìûã ìàø äýëãýðýíã¿é
óíøèõ, ñîíñîõ, áèåò áîäèò áàéäëààð íü ¿çýæ òàíèëöàõ çýðãýýð
àæèëëàæ, ààæìààð óã ç¿éëýý îéëãîæ, äîòðîî áîäîõ, òîâ÷ õóðààíãóé
áàéäëààð ñýòãýõ ÷àäâàðòàé áîëíî.
¯ãýí áèø õàðèëöàà

5. XX çóóíû ýõýí 1872 îíä ×àðëüç Äàðâèí “Õ¿í áà àäãóóñíû ñýòãýëèéí
õºäºë㺺íèé èëðýë” õýìýýõ íîì áè÷ñýíýýñ õîéø “áèå ìàõáîäûí õýëèéã”
/Body language/ ñóäëàõ àñóóäàë ýð÷èìæñýí áàéíà. õàðèëöààíû ÿâöàä
ìýäýýëëèéí 20-40% íü ¿ã ÿðèàãààð, ¿ëäñýí 60-80% íü ãàäààä òºðõ
áàéäàë, äîõèî çàíãààãààð äàìæäàã ãýæ çàðèì ñýòãýë ç¿é÷èä ¿çäýã. Ýíý
íü õ¿í ìýäýýëëèéí 80% îð÷ìûã í¿äýýðýý àâäàãòàé õîëáîîòîé áàéæ áîëîõ þì.
õ¿ì¿¿ñ õàðèëöààíûõàà ÿâöàä íèéò ìÿíãà ãàðóé ¿ãýí áóñ òýìäýã äîõèîã
õýðýãëýäýã áîëîõûã òîãòîîæýý.
Õàðèëöààíû ¿ãýí áóñ õýðýãñýëä äîîðõ ç¿éë¿¿ä îðíî.
- Í¿¿ðíèé õóâèðàë, áàéäàë /ìèìèêà/.
- Äóó õîîëîéí ºíãº.
- Äîõèî çàíãàà /æåñò/
- Áèåèéí áàéðëàë, õºäºë㺺í /ïàíòîìèìèêà/.
Õàðèëöààíû ýäãýýð õýðýãñýë¿¿ä íü õ¿íèé ñýòãýë ñàíààíû áàéäàë,
ÿìàð íýãýí ç¿éëä õàíäàõ õàíäëàãûã èëýðõèéëæ, õ¿íèé ÿðèàã àìüä,
áàÿëàã îëîí òàëòàé áîëãîæ áàéäàã.
- Í¿¿ðíèé õóâèðàë. Í¿¿ðíèé áàäàë ÿëàíãóÿà í¿ä õàðèëöààíä ÷óõàë
¿¿ðýãòýé. Í¿äèéã õ¿íèé ñýòãýëèéí òîëü ãýæ ÿðüäàã.
Õàðèëöàæ áóé íºõöºë áàéäëààñ øàëòãààëàí õ¿íèé í¿äíèé õàðö
íóõàöòàé òîãòóóí, óóðòàé øèð¿¿í, óÿí 纺ëºí ÿíç á¿ð áàéæ áîëíî.
̺í í¿¿ð óëàéõ, öàéõ, õºëñ ãàðàõ, óðóóë ÷è÷ðýõ, õºìñ㺺
çàíãèäàõ çýðýã íü õàðèëöààíû ÿâöàä îëîí òºðëèéí ìýäýýëëèéã
äõèîëîí èëäýðõèéëäýã áàéíà.
- Äóó õîîëîéíû ºíãº. ªºðòºº èòãýëòýé ¿åä òîä, æèãä, òàéâàí ºí㺺ð,
ñàíäàðñàí àéñàí ¿åäýý òàñàëäàíãè ñààðàëòñàí õîîëîéãîîð áóþó
õÿõàðãàí îãöîì ºí㺺ð ÿðüäàã. Äóó õîîëîé îëîí ºí㺠àÿñòàé áàéäàã.
- Äîõèî çàíãàà. Ãàðàà ºðãºí ìýäýýëëèéã áàòàòãàõ, àëäàà äýëãýí
íàéðñàã áàéäëàà èëýðõèéëýõ, ÿðüæ áàéãàà ç¿éëýý ãàðààðàà
ä¿ðñëýí èëýðõèéëýõ çýðýã ÿðèàíû óòãà àãóóëãûã áàÿæóóëàí
òîäðóóëàõààñ ãàäíà òîëãîé äîõèõ, ñýãñðýõ, ãàðààðàà çàíãàõ
çýðãýýð øóóä õàðèëöàæ áîëíî. Äîõèî çàíãàà öººäºõ íü ÿðèàíû
óòãûã á¿ðõýã, óéòãàðòàé áîëãîí áîëçîøã¿é. ̺í òîõèðîîã¿é áóþó
øààðäëàãàã¿é îëîí äîõèî çàíãàà íü ñîíñîã÷äîä òýýðòýé ÿðèàã
ñààòóóëàõ ñºðºã íºëººòýé áàéäàã.

6. - Áèåèéí áàéðëàë. Áóñàäòàé õàðèëöàõäàà õýò èõýìñýã, õèéìýë
ä¿ðòýé, ãàðàà öýýæèíäýý çºð¿¿ëýí òîëãîéãîî ãýäèéëãýñýí,
õàðèëöàã÷àà äýýðýýñ òîëüäîæ áàéãàà ìýò áàéæ áîëîõã¿é. ̺í
à÷ààëàëäàà áóõèìäàí òîëãîéãîî ãóäàéëãàñàí, ãàçàð øèðòñýí,
íóðóóãàà áºõòèéëãºñºí áàéõ íü çîõèìæã¿é.
3. Õàðèëöààíû òàëààðõ ýðäýìòýäèéí ¿çýë áàðèìòëàë
Õàðèëöààíû ñýòãýë ç¿éí àñóóäëààð îðîñûí ñýòãýë ç¿é÷äèéí ¿çýë
áàðèìòëàë:
1. Á.Ä.Ïàðûãèí: Õàðèëöàà íü õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäîî õàðèëöàõ, áèå áèåäýý
¿éë÷ëýõ, íºëººëëºõ õýðýãñýë þì.
– áèå áèåäýý ìýäýýëýë äàìæóóëæ, ñîëèëöîõ
– õ¿ì¿¿ñ áèå áèåäýý õàíäàæ, íºëººëºõ
– áèå áèåíèéõýý ñýòãýë ñàíààã ìýäýð÷, õóâààëöàõ, îéëãîëöîõ,
àñóóäëûã èëýðõèéëíý.
2. À.À.Ëåîíòüåâ: Õàðèëöàà íü:
- õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíä
- á¿ëýã, á¿ëãèéí õîîðîíä
- ¿íäýñòýí, ÿñòíû õîîðîíä, ¿¿íýýñ ãàäíà íèéãìèéí ¿çýãäýë
- Õàðèëöàà íü àëèâàà ¿éë àæèëëàãàà õèéõ íºõöºë áîëîìæ íü
- Õàðèëöàà ÿâàãäàõã¿é áîë ¿éë àæèëëàãàà ÿâàãäàõ áîëîìæã¿é
ãýæ ¿çæýý.
3. Ë.Ï.Áóåâà: “Õàðèëöàà áîë áèå õ¿í îðøèí òîãòíîõ, íèéãýìøèõ íºõöºë”
ãýæýý.
Õàðèëöààíû òàëààð Àìåðèêèéí ñýòãýë ç¿é÷ Î.Êðåãåð “Õ¿ì¿¿ñèéí õýâ
øèíæ” ãýäýã íîìîíäîî õàðèëöààíû òàëààð áè÷ñýí áàéõàä Íåìöèéí ïñèõèàòð
Ê.Ëåîíãðàä çàí òºëºâèéí õóðöàäëûã ñóäëàí òîäîðõîéëæ, àíãèëñàí áàéäàã.
“ýðýýð áèå õ¿íèé çàí òºëºâèéí îíöëîã, áóñàä õ¿ì¿¿ñýýñ ÿëãàðàõ, ýñâýë
òýäíýýñ èë¿¿ õóðö òîä áàéãàà øèíæ ÷àíàðóóäûã ñóäàëæ, òàíèí ìýäñíýýð
õàðèëöààíû ÿâöàä ¿¿ñýõ îëîí çºð÷èë, áýðõøýýëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ
áîëîìæòîéãîîñ ãàäíà õýíòýé ÿàæ, ÿìàð àðãààð ýâ ä¿éòýé õàðèëöàõ
áîëîëöîîòîé ãýæ ¿çñýí áàéäàã. Ê.Ëåîíãðàä õ¿ì¿¿ñèéí çàí òºëºâèéí
õóðöàäëûã 11 õýâ øèíæèä õóâààæ ¿çñýí. Õ¿ì¿¿ñèéí çàí òºëºâèéí îíöëîã
øèíæ íü áóñàäòàé õàðèëöàõàä ýåðýã áà ñºðºã íºëººëëèéí àëü íýãèéã
¿ç¿¿ëíý.

7. ̺í Àìåðèêèéí ñýòãýë ç¿é÷ Î.Êðåãåð – õ¿ì¿¿ñèéí çàí áàéäëûí òºðºëõèéí
ýõ ñóðâàëæ ÿìàð áàéíà âý? Ãýäãèéã òîäîðõîéëîõ àíãèëàëûí àðãà÷ëàëûã
áèé áîëãîñîí íü àìüäðàëä õýðýãëýõýä õÿëáàð äºõºì áàéäàã.
Øâåéöàðèéí ñýòãýë ç¿é÷, ìýäðýëèéí ýì÷ Êàðë Ãóñòàâ Þíã ýíý òàëààð
áóþó õ¿ì¿¿ñèéí òºðºëõèéí çàÿàñàí õóâèéí ºâºðìºö îíöëîãèéí òóõàé áè÷ñýí
áàéãàà. Ñýòãýë ç¿é÷èä õàðèëöààã òîäîðõîéëîõ, ò¿¿íèéã õýâèéí
áàéëãàõ, õàðèëöààíä ýåðýã óóð àìüñãàë á¿ðä¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ áèå õ¿íèé
îëîí øèíæ¿ääèéã ñóäëàõ ñóäàëãààíû àðãóóä áàéäàã.