1. ‫نواحی اقلیمی ایران‬
‫چکیده‬
‫بررسی بیست و هفت عنصر اقلیمی در مقیاس سالنه نشان می دهد که اقلیم ایران ساخته شش عامل‬
‫است. این عوامل به ترتیب اهمیت عبارتند از عوامل گرمائی، نم و ابر، بارشی، بادی غباری و تندری.‬
‫بارزترینر ویژگیر اقلیمیر سواحل جنوبیر ایران گرمار و پس ازر آن نمر و ابرر و تابش است. درر سراسر‬
‫کمربند شمالی ایران نم و ابر آشکارترین ویژگی اقلیم است. در سواحل خزر و رشته کوههای زاگرس‬
‫بارش چهره غالب اقلیم است. در زاگرس پس از بارش تابش نقش ارزنده ای در شکل گیری اقلیم دارد.‬
‫در مرزهای شرقی ایران باد و غبار چهره معمول اقلیم است و همین عامل در سواحل خلیج فارس در‬
‫درجه سوم اهمیت قرار دارد. در گوشه شمالغرب و جنوبشرقی ایران تندر عامل اقلمی چیره است. یک‬
‫تحلیل خوشه ای بر روی یک نمونه هزار تائی و بر اساس شش عامل یاد شده وجود پانزده ناحیه اقلیمی‬
‫در ایران را نشان می دهد. آرایش مکانی این نواحی اقلیمی موید نقش همسایگی با دریاها و نیز ارتفاع‬
‫در شکل گیری اقلیم های ایران است.‬
‫کلمات کلیدی : پهنه بندی اقلیمی، تحلیل عاملی، تحلیل خوشه ای‬
‫‪Climatic Regions of Iran‬‬
‫,‪S.A.Masoodian, Dept. of Geography, university of Isfahan, Isfahan‬‬
‫‪Iran‬‬
‫‪Abstract‬‬
‫‪A factor analysis of 27 annual climatic variables detects six main‬‬
‫‪climatic factors in Iran. These factors are Thermal factor, humidity and‬‬
‫‪cloudiness factor, precipitation factor, wind and dust factor, and Thunder‬‬

2. ‫.‪factor. In southern coasts of Iran thermal factor is the most important one‬‬
‫‪In the coasts of Caspian Sea and Zagros range precipitation is more‬‬
‫‪significant. In Zagros sunshine play a secondary major role in determining‬‬
‫‪climatic regions. Throughout the eastern border of the country wind and‬‬
‫‪dust is the most visible feature. Thunder is very active in the southeastern‬‬
‫‪.and northwestern corners of Iran‬‬
‫51 ‪Based on these six climatic factors Iran could be divided into‬‬
‫‪different climatic regions. Spatial alignment of these regions reveals the‬‬
‫‪importance of elevation and distance to sea as the major background of‬‬
‫‪.climate regionalization in Iran‬‬
‫‪Keywords: Climate regionalization, Factor analysis, Cluster analysis‬‬
‫ن‬
‫نواحی اقلیمی ایرا ِ‬
‫پیشگفتار‬
‫پهنه بندی اقلیمی یعنی شناسائی پهنه هائی که از آب و هوای یکسانی برخوردارند داستانی دراز‬
‫دارد که از زبان لیناکره می شنوید: در دو سده گذشته تعیین نواحی اقلیمی عمدتا مرهون چند‬
‫دانشمند آلمانی بوده است. در سال 7181 آلکساندر فون همبولت نقشه میانگین دمای سالنه جهان‬
‫راترسیم کرد. ولدیمیر کوپن )0491-6481( این نقشه را اصلح کرد و در سال 4881 نقشه‬
‫دامنه دمای فصلی جهان را ترسیم کرد که سر انجام پیدایش روش طبقه بندی اقلیمی وی را بدنبال‬
‫داشت. پس از آن کارلوس لینه در سال 5371 طبقه بندی گیاهی ودر سال 2081 لورک هوارد‬
‫طبقهر ربندیر رابرهار ررار رارائهر رکردند.ر ر راینر ردور رطبقهر ربندیر رهمانندر رروشر رطبقهر ربندیر راقلیمیر رکوپن‬
‫پایگانی) سلسله مراتبی ( بودند. در واقع کوپن در سنت پطرزبورگ گیاه شناسی می خواند و‬
‫برای اخذ دکتری به هایدلبرگ آمد. وی روی اثر دما بر رشد گیاهان به تحقیق پرداخت. به همین‬
‫دلیل است که در طبقه بندی اول کوپن سطح اول طبقه بندی با پنج آستانه دمائی مشخص می‬

3. ‫شود. این آستانه ها محصول مطالعاتی بود که او در سال 4881 روی انواع گیاهان انجام داده‬
‫بود. کوپن بارها در روش خود تجدید نظر کرد بویژه در سالر 8191 رو آخرین بار در سال‬
‫6391 در سن نود سالگی.‬
‫ر ر ر ر در سالر 4291 رکوپن به همراه دامادش آلفرد وگنر )0391-0881 ( از آلمان به‬
‫ِراز اطریش رفت. دانشگاههای آلمان وگنرهواشناس را به علت ارائه نظریه اشتقاق قاره ها از‬
‫گ‬
‫خود رانده بودند. در ِرا ز کوپن شواهد زمین شناختی فراوانی در تائید نظریه اشتقاق قاره ها‬
‫گ‬
‫پیدا کرد. از این گذشته وی به همراه رادلف گایگر )1891-4981( نظام طبقه بندی اقلیمی تازه‬
‫ای را درر سالر 6391 رپایه گذاریر کرد که بعد ها گایگر در آن تجدیدر نظرهائیر کرد. گایگر‬
‫مطالعات خود را بر اقلیم قشر جو مجاور زمین و اثرات ناهمواری و کاربری اراضی بر آن‬
‫متمرکز کرد و رشته میکرو کلیماتولوژی را پدید آورد.‬
‫طبقه بندی کوپن بخش بزرگی از استرالیا را بیابانی یا نیمه بیابانی معرفی می کرد و‬
‫گریفیت تیلور)3691-0881( به سبب جانبداری از این روش که مانع گسترش استرالیا تلقی می‬
‫شد موقعیت سیاسی بدی پیدا کرد و کتاب جغرافیای او در غرب استرالیا تحریم شد. به همین دلیل‬
‫وی در سال 8291استرالیا را به قصد کانادا و بعدا آمریکا ترک کرد.‬
‫ر ر ر ر در ایالت متحده وان تورنت وایت )3691-2981 ( در سالر 1391 ریک روش‬
‫طبقه بندی پایگانی را بر حسب الگوی سالنه رطوبت خاک معرفی کرد. در این روش بارش به‬
‫عنوان ورودی و تبخیر به عنوان خروجی معرف موازنه آب و ذخیره رطوبتی خاک بودند ولی‬
‫عمل ردما به نمایندگی از تبخیر بکار می رفت. بررسی ها نشان داد که در نیوزیلند جز برای‬
‫عرض های پائین روش تورنت وایت نسبت به روش کوپن تصویر مقبول تری از اقلیم بدست می‬
‫دهد. ربعد رها یعنیر درر رسالر 8491 ررطوبتر خاک جایگاهر بالتریر ردرر روش طبقه ربندی راقلیمی‬
‫تورنت وایت پیدا کرد. در همان سال پنمن)4891-9091 ( در انگلستان روشی برای محاسبه‬
‫تبخیر ارائه داد که بر مبانی فیزیکی استوار بود و به همین دلیل روش تورنت وایت که روشی‬
‫تجربی بود را از میدان بدر کرد.‬
‫از این پس روش های ک ّی جای روشهای سنتی طبقه بندی اقلیمی را گرفتند و آرام‬
‫م‬
‫آرامر رروشهایر رایستایر رسنتیر رکهر ردرر رآنهار رمعیارر رور رآستانهر رهار ریر رطبقهر ربندیر رازر رپیشر رتعیینر رشده‬

4. ‫) گمارشی( بود و محصول آنها نقشه های چاپی جای خود را به روشهای پویای ک ّی دادند که که‬
‫م‬
‫در آنها معیار و آستانه ها را شرایط مسئله تعیین میکرد ) طبقه بندی کاربردی( یا اساسا اقلیم بر‬
‫حسب سامانه های همدید)( پدیدآورنده آن یبقه بندی میشد)طبقه بندی زایشی( یا شناسائی نواحی‬
‫اقلیمی متکی بر تحلیل های چندمتغیره بود)طبقه بندی آماری(.‬
‫ر در ایران پهنه بندی اقلیمی ثابتی) 8431( و علیجانی)4731( به نقل از حجتی زاده‬
‫از معدود کوشش هائی است که برای شناسائی نواحی اقلیمی ایران انجام گرفته است.به جز این‬
‫کوششهار که برای شناسائیر نواحی اقلیمیر ایران انجام پذیرفته دیگرر مطالعاتیر که تاکنون انجام‬
‫پذیرفته اند بیشتر یک عنصر اقلیمی را روی یک قلمرو محدود بررسی کرده اند. برخی از این‬
‫تحقیقات در شناسنامه پایان این نوشتار آمده است. تعداد تحقیقاتی که تعداد زیادی عناصر اقلیمی‬
‫را در قلمرو ملی مطالعه کرده باشند اندک است.‬
‫داده ها و روش شناسی‬
‫ر ر ر ردادهر رهایر راقلیمیر رعمدتار ربرر ررویر رنقطهر ریعنیر رایستگاهر رهایر ردیدهر ربانیر راندازهر رگیری‬
‫میشوند. در حالی که غالبا نیازمند آگاهی های اقلیمی در باره یک پهنه هستیم. طبیعت نقطه ای‬
‫دیده بانی های اقلیمی سبب میشود هر چند تعداد ایستگاهها را افزایش دهیم باز هم انتساب نتایجی‬
‫که از تجزیه و تحلیل داده های ایستگاهها بدست میآید به تمامی یک پهنه درست نباشد. بویژه در‬
‫مواردی که تغییرات مکانی عناصر اقلیمی زیاد است این دشواری بارزتر است. بنابر این نتایج‬
‫یک تجزیه و تحلیل اقلیمی زمانی قابل تعمیم به پهنه های گسترده خواهد بود که میانیابی به عنوان‬
‫یک مرحله ضروری برای تبدیل داده های نقطه ای به داده های پهنه ای پذیرفته شده باشد. در‬
‫این صورت توری با یاخته های مناسب بر روی پهنه مورد مطالعه گسترانیده و مقدار عنصر‬
‫اقلیمی در گره گاهها برآورد میشود. این برآوردها که تمامی پهنه را میپوشانند از این پس مبنای‬
‫همه داوری ها درباره اقلیم پهنه قرار میگیرند و از داده های ایستگاه ها به عنوان شاهد برای‬
‫ارزیابی درجه قطعیت نتایج تحلیل ها استفاده میشود. بر این اساس به نظر میرسد فرایند تجزیه و‬
‫تحلیل های مکانی میتواند مطابق الگوی نمودار )1( انجام پذیرد.‬
‫نمودار 1( فرایند تحلیل های مکانی‬
‫داده های خام‬ ‫کنترل کیفی داده ها‬ ‫شناسائی رفتار مکانی عنصر‬ ‫گزینش روش‬
‫ایستگاهها‬ ‫اقلیمی‬ ‫میانیابی‬

5. ‫شناسائی و تفسیر‬ ‫تجزیه ماتریس کواریانس‬ ‫میانیابی‬
‫الگوها‬
‫در این نوشتار میانگین سالنهر 72 رعنصر اقلیمی رویر 021 رایستگاه هواشناسی کشور‬
‫داده های نقطه ای را فراهم آوردند. این ماتریس 72*021 طی یک فرایند میانیابی کریگینگ به‬
‫ماتریس 72*4418 روی سراسر ایران تبدیل شد. ماتریس اخیر داده های پهنه ای را بدست داد‬
‫که از آن به عنوان ورودی یک تحلیل عاملی استفاده شد. یک تحلیل عاملی به روش مولفه مبنا و‬
‫دوران مهپراش)واریمکس( نشان داد که 72 عنصر اقلیمی ایران را با توجه به همبستگی درونی‬
‫میان آنها میتوان در شش عامل خلصه کرد. به این ترتیب با تجزیه ماتریس کواریانس)همپراش(‬
‫ماتریسر ر رالگویر رمکانی)ماتریسر رنمراتر رعاملی(ر ربهر رابعادر 6*4418 رو رماتریسر رعناصرر راقلیمی‬
‫تلفیقی) ماتریس بارهای عاملی ( به ابعادر 6*72 ربدست آمد. مجموعه این دو ماتریس نشان می‬
‫دهد کدام مجموعه عناصر اقلیمی در کدام بخش های ایران نقش چشمگیرتری در شکل گیری‬
‫اقلیم بازی میکنند. با این حال تحلیل عاملی بیش از آنکه هدف نهائی تحلیل ها باشد بیشتر ابزاری‬
‫است برای کاهش حجم داده ها از راه تلفیق عناصر اقلیمی همبسته با یکدیگر. به همین جهت‬
‫معمول از نتایج تحلیل عاملی به عنوان ورودی تحلیل های بعدی استفاده میشود.‬
‫ر برای پاسخ به این پرسش که با توجه به عوامل سازنده اقلیم ایران چند ناحیه آب و‬
‫هوائی در کشور وجود دارد یک نمونه تصادفی هزارتائی ازمقادیر نمرات عاملی برگزیده شد و‬
‫یک تحلیل خوشه ای تلفیق پایگانی )سلسله مراتبی( بر روی این ماتریسر 6*0001 انجام شد.‬
‫پس از روشن شدن گروه اقلیمی هر یک از نقاط نمونه تصادفی نتایج بر روی نقشه پیاده شد. با‬
‫توجه به اصل موضوع جغرافیائی "نزدیکی – همانندی" انتظار داریم نقاطی که در یک گروه‬
‫اقلیمی جا گرفته اند قلمرو مکانی یکپارچه ای را بپوشانند. تحقق این شرط در واقع میتواند تا‬
‫اندازه ای ر تائید کننده نتایج تحلیل عاملی وتحلیل خوشه ای باشد. پیاده سازی نقاط نشان داد که‬

6. ‫نقاط رهمگروه رغالبا درر همسایگیر یکدیگرر رجا گرفتهر راند و بنار برر این مرزر رمیان نواحی راقلیمی‬
‫ترسیم شد) نقشه 7(.‬
‫برای روشن ساختن بارزترین ویژگیهای هر یک از این نواحی میانگین نمرات عوامل‬
‫شش گانه در قلمرو هر ناحیه محاسبه شد) جدول 4(. مقادیر بزرگ مثبت نشاندهنده درجه اهمیت‬
‫و غلبه یک عامل معین در ناحیه مورد نظر است. با این حال باید توجه داشت که درجه حاکمیت‬
‫یک عامل در کانون ناحیه بیشینه است و با نزدیک شدن به پیرامون کاهش می یابد.‬
‫عوامل اقلیمی ایران‬
‫ر ر ر ر تحلیل عاملیر 72 رعنصر اقلیمی سالنه ایران نشان می دهد که اقلیم ایران عمدتا‬
‫حاصل عملکرد شش عامل است. این عوامل به ترتیب اهمیت عبارتند از: عامل گرمائی، عامل‬
‫نم و ابر، عامل بارشی، عامل بادی غباری، عامل تابشی و عامل تندری. ذرجه اهمیت هر یک‬
‫از این عوامل در شکل گیری نواحی اقلیمی ایران در جدول یک آمده است. مجموعه این شش‬
‫عامل 98 درصد رفتار اقلیم ایران را توضیح میدهند.بررسی پراش خاص متغیرها نشان میدهد‬
‫که بیشترین پراش تبیین شده مربوط به دمای شبنم بوده است)جدول 2(. بارهای عاملی متغیرها‬
‫بیانگر آن است که دمای کمینه، دمای میانگین، پائین ترین دما و دمای بیشینه بیشترین وزن را‬
‫روی عامل گرمائی داشته اند. عامل دوم ترکیبی از میانگین نم نسبی، نم نسبی بیشینه، نم نسبی‬
‫کمینه و ابرناکی بوده است)جدول 3(. در عامل سوم روزهای بارانی و مقدار بارش بیشترین بار‬
‫را داشته اند و عامل چهارم متغیرهای سرعت باد، تعداد روزهای غباری و دید افقی زیر دو‬
‫کیلومترر ررار رشاملر رمیشود.ر رعاملر رپنجمر رور رششمر ربهر رترتیبر رنمایندهر رتعدادر رساعاتر رآفتابیر رور رتعداد‬
‫روزهای تندری هستند)جدول 3(.‬
‫جدول 1( اهمیت نسبی عوامل اقلیمی ایران‬
‫عامل‬ ‫عامل‬ ‫عامل‬ ‫عامل‬ ‫عامل دوم‬ ‫عامل اول‬
‫ششم‬ ‫پنجم‬ ‫چهارم‬ ‫سوم‬
‫259.0‬ ‫979.0‬ ‫337.1‬ ‫125.4‬ ‫025.6‬ ‫مجموعرررررر ررررررمربعات 803.9‬
‫بارهای عاملی‬
‫530.0‬ ‫630.0‬ ‫460.0‬ ‫761.0‬ ‫242.0‬ ‫543.0‬ ‫پراش نسبی‬
‫988.0‬ ‫458.0‬ ‫818.0‬ ‫457.0‬ ‫685.0‬ ‫543.0‬ ‫پراش نسبی تجمعی‬

7. ‫قلمرو حاکمیت عامل گرمائی سواحل دریای عمان و خلیج فارس است)نقشه 1(. این‬
‫بدان معناست که بارزترین جلوه اقلیم و ویژگی متمایزکننده اقلیمی در این قلمرو دماست. عامل نم‬
‫و ابر در سراسر مرزهای شمالی ایران از یکسو و سواحل دریای عمان و خلیج فارس از سوی‬
‫دیگرر رحاکمیتر ردارد)نقشه 2(.ر ربهر رعبارتر ردیگرر ردرر رنوارر رشمالیر رایرانر ربارزترینر رویژگیر رآبر رو‬
‫هوائی ابرناکی و رطوبت است.با توجه به اینکه در کمربند ساحلی جنوب عامل تابشی نیز حاکم‬
‫است)نقشه 5( میتوان نتیجه گرفت که در نوار شمالی ابرناکی و در نوار جنوبی رطوبت غالب تر‬
‫است. از سوی دیگر چون در تحلیل عاملی عوامل بر حسب بزرگی پراش تبیین شده مرتب شده‬
‫اند روشن میشود که در نوار جنوبی گرما نقش درجه یک و رطوبت نقش درجه دو دارد. عامل‬
‫بارشیر درر سواحل خزرر و رشته کوههایر زاگرسر فعالر است)نقشهر 3 ( و عامل بادر و غباردر‬
‫مرزهای شرقی ایران بویژه در سیستان تعیین کننده ترین تظاهر اقلیم و متمایز کننده شرایط آب و‬
‫هوای این ناحیه از نواحی پیرامون است)نقشهر 4(. عامل تابشیر در کرانه های عمان و خلیج‬
‫فارس و بر روی دامنه های شرقی زاگرس غلبه دارد)نقشه 5(. مقایسه عامل تابشی، ابرناکی و‬
‫بارشی روی زاگرس و کرانه های خزر آشکارکننده این است که هر چند در هر دو قلمرو بارش‬
‫زیاد است اما در کرانه های خزر ابرناکی نسبت به بارش ویژگی بارزتری است. به بیان دیگر‬
‫پیدایش ابر در آسمان کرانه های خزر نسبت به زاگرس کمتر بدنبال خود با بارش همراه میشود.‬
‫بر روی زاگرس اهمیت بارش از تابش بیشتر است و ابرناکی غالب نیست پس روی زاگرس‬
‫تشکیل ابر معمول با بارش همراه میشود. این تفاوت میتواند ناشی از تفاوت نوع بارش در این‬
‫دو قلمرو باشد. در هر حال روشن ساختن آن نیازمند بررسیهای سینوپتیک است. عامل تندری‬
‫دارای دو کانون عمده یکی در گوشه جنوبشرقی و دیگری در گوشه شمالغربی ایران است)نقشه‬
‫6(.‬
‫تحلیل خوشه ای‬
‫رتحلیل خوشه ای بر روی ماتریس نمونه تصادفی عوامل اقلیمی به ابعادر 6*0001‬
‫نشانر ردادر رکهر ردرر رایرانر رپانزدهر رناحیهر راقلیمیر رقابلر رشناسائیر راست.ر راینر رپانزدهر رناحیهر رتحت‬
‫تاثیرزیرساخت اقلیم ایران، در شمال و‬

8. ‫جنوب تحت تاثیر همسایگی با توده های بزرگ آب آرایشی غربی- شرقی و در غرب‬
‫تحت تاثیر‬
‫بلندیهایر رزاگرسر رآرایشیر رشمالغربی-جنوبشرقیر ردارند.ر رتفاوتر رچشمگیرر راندازهر رنواحی‬
‫اقلیمی ایران بیانگر نقش همزمان مکانیسم های کلن سینوپتیک در کنار مکانیسم های محلی در‬
‫شکل گیری نواحی اقلیمی ایران است.‬
‫جدول 2( پراش خاص عناصر اقلیمی‬
‫90‪V‬‬ ‫70‪V‬‬ ‫50‪V‬‬ ‫40‪V‬‬ ‫30‪V‬‬ ‫20‪V‬‬ ‫نشانه‬
‫عنصر‬
‫میانگین دما پائینترین دما بالترین‬ ‫بیشینه دما‬ ‫کمینه دما‬ ‫روزهای‬ ‫نام‬
‫دما‬ ‫یخبندان‬ ‫عنصر‬
‫4161.0‬ ‫4790.0‬ ‫3400.0‬ ‫8010.0‬ ‫2810.0‬ ‫8810.0‬ ‫پراش‬
‫خاص‬
‫61‪V‬‬ ‫51‪V‬‬ ‫41‪V‬‬ ‫31‪V‬‬ ‫21‪V‬‬ ‫11‪V‬‬ ‫نشانه‬
‫عنصر‬
‫فشار بخار میانگینر ررنم بیشینهرررر ررررنم کمینهررر رررنم‬ ‫دمای شبنم نسبت‬ ‫نام‬
‫نسبی‬ ‫نسبی‬ ‫نسبی‬ ‫آب‬ ‫اختلط‬ ‫عنصر‬
‫8900.0‬ ‫6340.0‬ ‫2300.0‬ ‫9400.0‬ ‫6200.0‬ ‫2000.0‬ ‫پراش‬
‫خاص‬
‫32‪V‬‬ ‫22‪V‬‬ ‫12‪V‬‬ ‫02‪V‬‬ ‫81‪V‬‬ ‫71‪V‬‬ ‫نشانه‬
‫عنصر‬
‫کل‬ ‫روزهای‬ ‫روزهای‬ ‫روزهای‬ ‫بیشینه‬ ‫بارش‬ ‫نام‬
‫بارانیر 1=> روزهای‬ ‫بارانی‬ ‫بارانی‬ ‫بارش‬ ‫سالنه‬ ‫عنصر‬
‫بارانی‬ ‫‪mm‬‬ ‫5=>‪mm‬‬ ‫01=>‬ ‫روزانه‬ ‫‪mm‬‬
‫‪mm‬‬
‫1900.0‬ ‫8610.0‬ ‫5700.0‬ ‫0410.0‬ ‫6421.0‬ ‫5410.0‬ ‫پراش‬
‫خاص‬
‫14‪V‬‬ ‫33‪V‬‬ ‫82‪V‬‬ ‫62‪V‬‬ ‫52‪V‬‬ ‫42‪V‬‬ ‫نشانه‬

9. ‫عنصر‬
‫دیدررر رررافقی‬ ‫سرعتر رباد سرعت‬ ‫روزهای‬ ‫روزهای‬ ‫روزهای‬ ‫نام‬
‫زیرررر ررردو‬ ‫برداری باد‬ ‫غالب‬ ‫غباری‬ ‫برفی‬ ‫تندری‬ ‫عنصر‬
‫کیلو متر‬
‫8252.0‬ ‫2642.0‬ ‫3713.0‬ ‫4111.0‬ ‫6480.0‬ ‫6862.0‬ ‫پراش‬
‫خاص‬
‫‪Vc‬‬ ‫84‪V‬‬ ‫24‪V‬‬ ‫نشانه‬
‫عنصر‬
‫فشارر رتراز درصد‬ ‫ساعات‬ ‫نام‬
‫ابرناکی‬ ‫دریا‬ ‫آفتابی‬ ‫عنصر‬
‫1520.0‬ ‫9504.0‬ ‫0650.0‬ ‫پراش‬
‫خاص‬
‫نتیجه گیری‬
‫اقلیم ایران به ترتیب اهمیت منبعث از گرما، نم و ابر، بارش، بادوغبار، تابش و تندر‬
‫است. بر پایه این شش عامل پانزده ناحیه اقلیمی در ایران شناسائی میشود که عبارتند از:‬
‫1( ناحیه کرانه ای جنوبی: عمدتا در سواحل دریای عمان و بخش هائی از سواحل خلیج‬
‫فارس را در بر میگیرد. بارزترین ویژگی اقلیمی این ناحیه به ترتیب اهمیت گرما،تابش‬
‫و رطوبت است. بنابر این میتوان آنرا اقلیم گرم، پر آفتاب و رطوبی نامید) جدول 4(.‬
‫2( ناحیه پسکرانه ای خزری:ر ربخشر رنسبتار رزیادیر رازر رسواحلر رخزرر رازر رآستارار رتار ربندر‬
‫ترکمن روی دامنه های شمالی البرز را در بر میگیرد. اقلیم این ناحیه بارشی رطوبی‬
‫است) جدول 4(.‬
‫3( ناحیه ایران مرکزی:ر رپهناورترینر رناحیهر رآبر رور رهوائیر رایرانر راستر رکهر رنمامیر رایران‬
‫مرکزی و بخش کوچکی از شمالشرق ایران را میپوشاند. تابش و گرما ویژگی این قلمرو‬
‫است) جدول 4(.‬
‫4( ناحیه آذری:ر رکمربندیر رشمالغربی-جنوبشرقیر رکهر ربخشر ربزرگیر رازر رآنر ردرر رقلمرو‬
‫آذربایجان جا میگیرد و اقلیمی رطوبی تندری دارد) جدول 4(.‬

10. ‫جدول 3( بارهای عاملی روی عناصر اقلیمی‬
‫عامل ششم‬ ‫عامل چهارم عامل پنجم‬ ‫عامل سوم‬ ‫عامل دوم‬ ‫عامل اول‬ ‫عنصر‬
‫اقلیمی‬
‫2737.0‬ ‫16910.0- 19860.0- 8780.0‬ ‫95659.0- 84491.0‬ ‫روزهای‬
‫یخبندان‬
‫49450.0-‬ ‫71440.0‬ ‫94801.0- 78290.0‬ ‫880.0-‬ ‫37379.0‬ ‫کمینه دما‬
‫60221.0-‬ ‫10970.0‬ ‫93693.0- 92881.0- 45201.0‬ ‫79668.0‬ ‫بیشینه‬
‫دما‬
‫75890.0-‬ ‫22060.0‬ ‫90942.0- 81351.0- 26490.0‬ ‫45049.0‬ ‫میانگین‬
‫دما‬
‫72930.0-‬ ‫65380.0‬ ‫71970.0- 89840.0- 6110.0-‬ ‫97929.0‬ ‫پائینترین‬
‫دما‬
‫65060.0- 55410.0‬ ‫81552.0- 75922.0- 727.0‬ ‫62508.0‬ ‫بالترین‬
‫دما‬
‫95400.0-‬ ‫43361.0‬ ‫37160.0‬ ‫52780.0‬ ‫90005.0‬ ‫31248.0‬ ‫دمای‬
‫شبنم‬
‫42910.0-‬ ‫15123.0‬ ‫7480.0‬ ‫93950.0‬ ‫47394.0‬ ‫45697.0‬ ‫نسبت‬
‫اختلط‬
‫6420.0-‬ ‫38462.0‬ ‫67180.0‬ ‫70650.0‬ ‫72194.0‬ ‫83918.0‬ ‫فشار‬
‫بخار آب‬
‫13131.0‬ ‫46630.0- 79660.0‬ ‫18323.0‬ ‫31929.0‬ ‫66070.0‬ ‫میانگین‬

11. ‫نم نسبی‬
‫42771.0‬ ‫67030.0- 6621.0‬ ‫81413.0‬ ‫94898.0‬ ‫بیشینه نم 83230.0‬
‫نسبی‬
‫34940.0‬ ‫13140.0- 88910.0‬ ‫87623.0‬ ‫15629.0‬ ‫کمینه نم 52511.0‬
‫نسبی‬
‫38680.0- 20340.0- 20501.0‬ ‫8619.0‬ ‫35511.0- 36233.0‬ ‫بارش‬
‫سالنه‬
‫97430.0-‬ ‫87440.0- 99442.0‬ ‫79186.0‬ ‫91622.0‬ ‫20305.0‬ ‫بیشینه‬
‫بارش‬
‫روزانه‬
‫31470.0- 85610.0- 8411.0‬ ‫98829.0‬ ‫35590.0- 98703.0‬ ‫روزهای‬
‫بارانی‬
‫01=>‬
‫84970.0- 22641.0‬ ‫5780.0-‬ ‫45748.0‬ ‫66262.0- 45704.0‬ ‫روزهای‬
‫بارانی‬
‫5=>‬
‫51611.0- 26171.0- 23771.0‬ ‫1766.0‬ ‫87534.0- 87715.0‬ ‫روزهای‬
‫بارانی‬
‫1=>‬
‫52341.0- 76072.0- 58182.0‬ ‫85534.0‬ ‫91835.0- 56185.0‬ ‫کل‬
‫روزهای‬
‫بارانی‬
‫63040.0- 35850.0- 63727.0‬ ‫87592.0‬ ‫46851.0- 85782.0‬ ‫روزهای‬

12. ‫تندری‬
‫18633.0‬ ‫15910.0- 50340.0‬ ‫97571.0‬ ‫41996.0- 46284.0‬ ‫روزهای‬
‫برفی‬
‫73360.0‬ ‫92102.0‬ ‫42651.0- 61912.0- 55904.0‬ ‫48966.0‬ ‫روزهای‬
‫غباری‬
‫63340.0- 93140.0-‬ ‫34500.0- 53870.0- 31911.0- 16018.0‬ ‫سرعت‬
‫باد غالب‬
‫86000.0-‬ ‫84080.0‬ ‫36730.0- 76728.0‬ ‫16210.0‬ ‫29332.0‬ ‫سرعت‬
‫برداری‬
‫باد‬
‫45831.0- 81611.0‬ ‫85922.0‬ ‫95872.0‬ ‫4585.0‬ ‫4110.0‬ ‫دیدافقی‬
‫زیردوکیلو‬
‫متر‬
‫8590.0-‬ ‫41753.0‬ ‫61867.0- 59104.0- 41321.0‬ ‫94871.0‬ ‫ساعات‬
‫آفتابی‬
‫29471.0‬ ‫554.0-‬ ‫62100.0‬ ‫30650.0‬ ‫فشار تراز 68624.0- 85244.0‬
‫دریا‬
‫22291.0- 96714.0- 55470.0‬ ‫26253.0‬ ‫49446.0‬ ‫2354.0-‬ ‫درصد‬
‫ابرناکی‬
‫5( ناحیه خوزی:ر ردشتر رخوزستانر رقلمرور راینر رناحیهر راستر رور راقلیمیر رگرمائی،ر ربارشی،‬
‫تندری و باد وغباری دارد) جدول 4(.‬

13. ‫. این ناحیه اقلیمی رطوبی و بادی دارد) جدول‬ ‫6( ناحیه مغانی: شامل دشت مغان و‬
‫4(.‬
‫7( ناحیه زاگرس غربی: کمربندیر رشمالغربی-جنوبشرقیر رکهر رازر رکردستانر رآغازر رور ربه‬
‫پسکرانه های خلیج فارس پایان میپذیرد. چهره غالب اقلیم در این ناحیه بارش و تندر‬
‫است) جدول 4(.‬
‫8( ناحیه زاگرس شرقی : این ناحیه در شرق زاگرس به موازات ناحیه زاگرس غربی‬
‫کشیده شده و از آذربایجان آغاز میشود. اقلیم این ناحیه بارشی،بادی و تابشی است) جدول‬
‫4(.‬
‫9( ناحیه کرانه ای خزری: ناحیه کوچکی که از تا کشیده شده ودر دل ناحیه پسکرانه‬
‫ای خزری جا گرفته است. از اقلیمی بارشی و رطوبی برخوردار است) جدول 4(.‬
‫01( ناحیه پسکرانه ای جنوبی: کمربندی غربی-شرقی در پسکرانه های خلیج فارس و‬
‫دریای عمان و در پاره ای نقاط تا کرانه های خلیج فارس هم گسترش دارد. این ناحیه‬
‫دارای اقلیمی گرمائی، تابشی و بادی غباری است) جدول 4(.‬
‫11( ناحیه سیستانی بزرگ: ناحیه ای با کشیده گی شمالی – جنوبی در مرزهای شرقی‬
‫ایران رکهر ازر رجنوب رخراسانر تار رشمالر ربلوچستانر رکشیدهر رشده راست.ر راقلیمر رغالب رآن ربادی‬
‫غباری است) جدول 4(.‬
‫21( ناحیه بلوچی : در گوشه جنوبشرقیر در بلوچستان گسترش یافته وازاقلیمیر تندری‬
‫برخوردار است.‬
‫31( ناحیه ماکوئی: در گوشه شمالغرب ایران ناحیه کوچکی جا گرفته است که اقلیمی‬
‫تندری و رطوبی دارد) جدول 4(.‬
‫41( ناحیه سیستانی کوچک : ناحیه ای کوچک در دل ناحیه سیستانی بزرگ با همان‬
‫شرایط آب و هوائی اما قویتر یعنی چهره ای کامل بادی و غباری) جدول 4(.‬
‫51( ناحیه زاگرس بلند: ناحیه ای کوچک که دربرگیرنده زاگرس مرتفع است و اقلیمی‬
‫بارشی و تابشی دارد) جدول 4(.‬

14. ‫جدول 4( میانگین بارهای عاملی روی پانزده ناحیه اقلیمی ایران‬
‫عامل‬ ‫عامل‬ ‫عامل‬ ‫عامل ر ررنم عامل‬ ‫عامل‬ ‫نام ناحیه‬ ‫شماره‬
‫تندری‬ ‫تابشی‬ ‫بادی‬ ‫بارشی‬ ‫و ابر‬ ‫گرمائی‬ ‫ناحیه‬
‫غباری‬
‫75.0-‬ ‫69.1‬ ‫62.0‬ ‫86.0-‬ ‫27.1‬ ‫21.2‬ ‫کرانه ای جنوبی‬ ‫1‬
‫59.0-‬ ‫48.1-‬ ‫11.1-‬ ‫33.2‬ ‫60.2‬ ‫64.0‬ ‫پسکرانه ای خزری‬ ‫2‬
‫75.0-‬ ‫22.0-‬ ‫24.0-‬ ‫25.0-‬ ‫64.0-‬ ‫42.0-‬ ‫ایران مرکزی‬ ‫3‬
‫77.0‬ ‫02.0-‬ ‫00.0‬ ‫53.0-‬ ‫39.0‬ ‫48.0-‬ ‫آذری‬ ‫4‬
‫94.0‬ ‫93.1-‬ ‫54.0‬ ‫25.0‬ ‫83.0-‬ ‫36.1‬ ‫خوزی‬ ‫5‬
‫64.0-‬ ‫53.0-‬ ‫18.0‬ ‫89.0-‬ ‫09.2‬ ‫34.1-‬ ‫مغانی‬ ‫6‬
‫48.0‬ ‫00.0‬ ‫04.0-‬ ‫96.1‬ ‫65.0-‬ ‫41.0‬ ‫زاگرس غربی‬ ‫7‬
‫42.0-‬ ‫97.0‬ ‫08.0‬ ‫11.1‬ ‫02.0‬ ‫84.1-‬ ‫زاگرس شرقی‬ ‫8‬
‫38.2-‬ ‫37.2-‬ ‫68.0-‬ ‫46.5‬ ‫02.2‬ ‫79.0‬ ‫کرانه ای خزری‬ ‫9‬
‫21.0‬ ‫09.0‬ ‫02.0‬ ‫00.0‬ ‫50.0‬ ‫53.1‬ ‫پسکرانه ای جنوب‬ ‫01‬
‫84.0-‬ ‫69.0-‬ ‫64.2‬ ‫82.0-‬ ‫25.0-‬ ‫91.0-‬ ‫سیستانی بزرگ‬ ‫11‬
‫31.2‬ ‫62.0-‬ ‫19.0‬ ‫03.0-‬ ‫74.1-‬ ‫86.0‬ ‫بلوچی‬ ‫21‬
‫45.3‬ ‫00.0‬ ‫61.1-‬ ‫46.0-‬ ‫62.1‬ ‫31.1-‬ ‫ماکوئی‬ ‫31‬
‫63.0-‬ ‫76.0-‬ ‫96.5‬ ‫94.0-‬ ‫91.0-‬ ‫81.0‬ ‫سیستانی کوچک‬ ‫41‬
‫46.0‬ ‫83.2‬ ‫23.0‬ ‫00.4‬ ‫20.1-‬ ‫44.1-‬ ‫زاگرس بلند‬ ‫51‬
‫نقشه 2( پراکندگی مکانی عامل نم و ابر) عامل‬
‫دوم(‬
‫‪0Km‬‬ ‫‪250K m‬‬ ‫‪500Km‬‬

15. ‫نقشه 4( پراکندگی مکانی عامل بادوغبار)عامل‬ ‫نقشه 1( پراکندگی مکانی عامل گرمائی ) عامل‬
‫چهارم(‬ ‫اول(‬
‫‪0K m‬‬ ‫‪250K m‬‬ ‫‪500K m‬‬
‫‪0Km‬‬ ‫‪250K m‬‬ ‫‪500Km‬‬
‫نقشه 3 ( پراکندگی مکانی عامل بارشی) عامل‬
‫سوم(‬
‫نقشه 6 ( پراکندگی مکانی عامل تندری) عامل‬
‫ششم(‬
‫‪0Km‬‬ ‫‪250K m‬‬ ‫‪500Km‬‬
‫‪0K m‬‬ ‫‪250K m‬‬ ‫‪500K m‬‬

16. ‫نقشه 5( پراکندگی مکانی عامل تابشی) عامل‬
‫پنجم(‬
‫‪0K m‬‬ ‫‪250K m‬‬ ‫‪500K m‬‬
‫نقشه ٧ ( نواحی اقلیمی ایران‬

17. 13
6
9
4 4
2
3
8
3
7 15
11 14
5
1
10
1 12
1
0Km 250K m 500K m

18. ‫شناسنامه برخی منابع اقلیم ایران‬
‫1( آل احمرد، سرید مهرداد )4731(، »بررسري سرینوپتیكي امواج ناشري از توفان هاي خزر« ، پایان نامره‬
‫كارشناسي ارشد ، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫2( ابراهیمري فرر، محمرد )0631(،ر »بررسري سریستمهاي كرم فشار و روابرط آن برا ورتكرس قطربي و تعییرن‬
‫الگویري جهرت پیرش بینري بارندگري دوره اي بر روي ایران در فصرل زمسرتان «،ر پایان نامره كارشناسري‬
‫ارشد هواشناسي، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫3( اختري، شاهرخ )8531(، »بررسرري یررك حالت خاص از بسررط و توسررعه فشار كررم فوق اسررتوایي و‬
‫حركت آن روي ایران «، پایان نامه كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫4( امیني، محمد تقي )4731(، » بررسي سیستمهاي موثر در آب و هواي شمال غرب كشور با استفاده‬
‫از پارامترهاي فیزیكي «، پایان نامه كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫5( ایزد نگهدار، زهرا)0731(، »بررسري سرینوپتیكي بعضري از سریستمهاي مدیترانره اي خاص و اثرات‬
‫آن بر روي ایران«، پایان نامه كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫6( باقري، سررعید )4631( ،»بررسرري سررینوپتیكي سرریستمهاي سرریل زا در شمال ایران «، ر پایان نامرره‬
‫كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران .‬
‫7( براتري، غلمرضرا ، )8731(، »روابرط سریستمي پرفشارهاي جنرب حاره و یخبندانهاي بهاره ایران«،‬
‫فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شماره 55-45، صص 051-231‬
‫8( بیاترري خطیرربي، مریررم )4731(، »تحلیررل سررینوپتیكي بارشهاي شمال غرب كشور«،رر پایان نامرره‬
‫كارشناسي ارشد، دانشگاه تبریز‬
‫9( پرونده، حسرین )0731(، »اثرر مونسرون جنوب غربري بر روي ایران«، پایان نامره كارشناسري ارشرد،‬
‫موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫01( تقري زاده، حربیب )5631(، »بررسري سریل 56 از نظرر هواشناسري«، مجله رشرد آموزش زمیررن‬
‫ر‬ ‫ر‬
‫شناسي ، سال دوم شماره 6، صص 75-15‬
‫11( تقري زاده، حربیب )6631(، »تحلیلي بر بارندگري مردادماهسرال 6631«،ر مجله رشرد آموزش زمیرن‬
‫شناسي، سال سوم، پاییز 66، صص 83-62‬

19. ‫21( ثابتی، حبیب ا... )8431(، »اقالیم حیاتی ایران«، انتشارات دانشگاه تهران‬
‫31( جعفر پور، ابراهیم )6531(، »پژوهش هاي اقلیمي در غرب ایران«، انتشارات موسسه جغرافیایي‬
‫دانشگاه تهران، شماره 51‬
‫41( جعفر پور، ابراهیم )1631(، »اقلیم اردستان«، انتشارات موسسه جغرافیایي دانشگاه تهران، شماره‬
‫81‬
‫51( جعفرر پور، ابراهیرم )6631(، »مطالعره اقلیمري خشكري و خشكسرالي هرا در سریستان و بلوچسرتان«،‬
‫انتشارات موسسه جغرافیایي دانشگاه تهران‬
‫61( جعفررر پور، ابراهیررم )7631(، »درجرره بري بودن در ایران«، نشریرره پژوهررش هاي جغرافیایرري،‬
‫شماره 32، سال بیستم، صفحه 84 تا 18‬
‫71( جوانبخرش، حسرنعلي )4731(، »بررسري سرینوپتیكي اقلیمرري سریل در شهرسررتان لر«، پایان نامرره‬
‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫81( حقیقررت كاشانرري، خسرررو)0731(، » فركانررس توفان تندري در ایران «، پایان نامرره كارشناسرري‬
‫ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫91( جهانبخش، سعید )0731 (، »محاسبه رطوبت خاك با استفاده از روش فوكواوكا براي ایستگاههاي‬
‫سینوپتیك ایران«، مقاله ارائه شده به هفتمین كنگره جغرافیدانان ایران ، دانشگاه تهران‬
‫02( جهانبخش، سعید ؛ كرمي، فریبا )8731(، »تحلیل سینوپتیك تاثیرذ پرفشار سیبري بر بارش سواحل‬
‫جنوبي دریاي خزر«، فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شماره 55-45، صص 231-701‬
‫12( حجازي زاده، زهرا )2731(، »بررسري نوسرانات فشار زیاد جنرب حاره در تغییرر فصرل ایران«،‬
‫پایان نامه دكتري، دانشگاه تربیت مدرس‬
‫22( خالقي زاده، حسن )6531(، »مطالعه حات خاصي از حركت عمودي در یك فشار كم فوق استوایي‬
‫در نزدیك ایران«، پایان نامه كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫32(ر رخوشر راخلق، فرامرز)7731(، »تحقیرق در خشكسرالیهاي فراگیرر ایران برا اسرتفاده از تحلیرل هاي‬
‫سینوپتیكي«، پایان نامه دكتري، دانشگاه تبریز، دانشكده علوم انساني و اجتماعي، گروه جغرافیاي طبیعي‬

20. ‫42( خوشحال دسررررتجردي، جواد ) 6731(، »تحلیررررل و اراوه مدلهاي سررررینوپتیك كلیماتولوژي براي‬
‫بارشهاي بیررش از 001 میلي متررر در سررواحل جنوبرري دریاي خزر«، پایان نامرره دكتري، دانشگاه تربیررت‬
‫مدرس‬
‫52( خلیلي، علي )8731(، »تحلیرل سره بعدي درجره روزهاي گرمایرش و سررمایش در گسرتره ایران«،‬
‫فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شماره 55-45، صص 91-7‬
‫62( دیرن پژوه، یعقوب )2731(، »بررسري و پیرش بینري خشكسرالي برا توجره بره توزیرع بارشهاي ماهانره‬
‫آذربایجان«، پایان نامه كارشناسي ارشد، آبیاري و زهكشي، دانشگاه تبریز‬
‫72( سرربزي پرور، علي اكرربر )0731(، »بررسرري سررینوپتیكي سرریستمهاي سرریل زا در‬
‫جنوب غربي ایران«، پایان نامه كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫82( سریاهپوشي، محمرد تقري )2531(، »پیرامون آب و هواي باسرتاني فلت ایران«، انتشارت ابرن سرینا،‬
‫تهران‬
‫92( عبدالحسیني، محمدعلي )8531( ، »مسیر و تاثیر مراكز كم فشار روي ایران در فصل زمستان «،‬
‫پایان نامه كارشناسي ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫03( عزیزي، قاسررم )5731(، »بلوكینررگ و اثرات آن بر بارشهاي ایران«، پایان نامرره دكتري، دانشگاه‬
‫تربیت مدرس‬
‫13( علیجانري، بهلول)6631(، »رابطره پراكندگري مكانري مسریرهاي سریكلوني خاورمیانره برا سریستمهاي‬
‫هواي سطح بال«، فصلنامه تحقیقات جغرافیایي، شماره 4، صص 441-521‬
‫23( علیجاني، بهلول)7631(، »چگونگي تشكیل فرابار سیبري و اثر آن بر اقلیم شرق ایران«، فصلنامه‬
‫تحقیقات جغرافیایي، شماره 11‬
‫33( علیجانرري، بهلول )9631(، »چگونگرري تشكیررل فرابار سرریبري و اثررر آن بر اقلیررم شرق ایران«،‬
‫فصلنامه تحقیقات جغرافیایي، سال پنجم شماره 71‬
‫43( علیجاني، بهلول )2731(، »مكانیزمهاي صعود بارندگي هاي ایران«، مجله دانشكده ادبیات و علوم‬
‫انساني، دوره جدید سال اول، شماره اول، تابستان 2731، صص 001-85‬
‫53( علیجاني، بهلول )4731(، »آب و هواي ایران«، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران‬

21. ‫63( غیور، حسرنعلي؛ مسرعودیان، سرید ابوالفضرل )6731(، »بررسري مكانري رابطره بارش برا ارتفاع در‬
‫ایران«، فصلنامه تحقیقات جغرافیایي، شماره 14‬
‫73( غیور، حسرنعلي؛ر مسرعودیان، سرید ابوالفضرل )6731(، »روابرط بزرگري گسرتره- فراوانري خشكسرالي‬
‫هاي ایران زمین«، فصلنامه تحقیقات جغرافیایي، شماره 54‬
‫83( غیور، حسرنعلي؛ مسرعودیان، سرید ابوالفضرل )8731(، »بررسري مكانري شاخرص یكنواختري توزیرع‬
‫زماني بارش در ایرانزمین«، فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شماره 55-45، صص 92-91‬
‫93( فتاح نجفرري، مصررطفي)9531(، »مطالعرره سررینوپتیكي بارندگرري در ایران«،ر رپایانر رنامهر رکارشناسی‬
‫ارشد، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران‬
‫04( فرئي، فروغ )8531 (، »كلیماتولوژي سرررینوپتیكي آذربایجان«، پایان نامررره كارشناسررري ارشرررد‬
‫هواشناسي، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران، تهران‬
‫14( فرج زاده اصرل، منوچهر)4731(، »تحلیرل و پیرش بینري خشكسرالي در ایران«، پایان نامره دكتري‬
‫دانشگاه تربیت مدرس‬
‫24( فرج زاده، منوچهرر؛ر علي اصرغر موحرد دانرش؛ هوشنرگ قائمري )4731(، »خشكسرالي در ایران«،‬
‫مجله دانش كشاورزي، دانشكده كشاورزي دانشگاه تبریز، شماره 2-1، جلد 5‬
‫34( فرجري، اسرماعیل )0631(، »بررسري سریستمهاي كرم فشار بارانزا روي ایران و ارائه الگویرري از‬
‫ر‬ ‫ر ر‬ ‫ر‬ ‫ر‬
‫موقعیرت و چگونگري حركرت آنهرا«، پایان نامره كارشناسري ارشرد هواشناسري، سرازمان هواشناسري كشور،‬
‫تهران‬
‫44( فرهنگ، احمد؛ زرین قدلي نیا)9531(، »نظري اجمالي بر اقلیم ایران«، نیوار‬
‫54( فریفته، جمشید )6631(، »سیستمهاي طبقه بندي اقلیمي با تاكید بر مطالعه موردي در مناطق نیمه‬
‫خشك و خشك ایران«، نشریه بیابان، شماره 02، مركز تحقیقات مناطق كویري و بیاباني ایران‬
‫64( قائمي، هوشنگ )9431(، »بادهاي شدید سطوح فوقاني در منطقه خاورمیانه«، نیوار‬
‫74( قائمرري، هوشنررگ؛ فرهنررگ احدي؛ علي محررب الحجرره )4731(، »بررسرري ناهنجاري دمایرري در‬
‫اردیبهشت 1731«، نیوار شماره 72‬

22. ‫84( كاویانرري، محمررد رضررا )7631(، »تحلیررل آماري از رژیررم بارندگرري ایران«، مجله رشررد آموزش‬
‫جغرافیا، سال سوم شماره 31، صص 21-4‬
‫94( كمالي، غلمعلي)8631(، »بررسرري عوامررل مختلف آب و هوایرري در رابطرره بررا خشكسررالي بهار‬
‫8631 در خراسان«، نیواردوره جدید، شماره نهم، صص 33-92‬
‫05( كمالي، غلمعلي )8631(، »بررسي آماري نفوذ هواي سرد قطبي و خسارات وارده به محصولت‬
‫كشاورزي شمال خراسان ، در دهه دوم اردي بهشت ماه«، نیوار‬
‫15( گنجري، محمرد حسرن )6231(،ر »خشكسرالي در قاینات«، نشریره یادگار، جلد 5، شماره 3 ، صص‬
‫15-13‬
‫25( گنجري، محمرد حسرن )4331(، »تقسیمات اقلیمري ایران« نشریه دانشكده ادبیات دانشگاه تهران، سال‬
‫سوم شماره 1‬
‫35( گنجري، محمرد حسرن )3531(، »میزان باران و منابرع اب ایران«، 23 مقاله جغرافیایري، انتشارات‬
‫موسسه جغرافیایي و كارتوگرافي سحاب، صص 672-852‬
‫45( لشكري، حسن )5731(، »الگوي سینوپتیكي بارشهاي شدید جنوب غرب ایران«، پایان نامه دكتري‬
‫دانشگاه تربیت مدرس‬
‫55( مالكري، عبدالكریم )5731(، »مدل سازي خشكسرالي در غرب كشور«، پایان نامه كارشناسي ارشد‬
‫هواشناسي، سازمان هواشناسي كشور، تهران‬
‫65( مددي پور، آزاده )3731(، »ناهنجاري اقلیمرري و پدیدهر رانسو«،ر رر پایان نامرره كارشناسرري ارشررد‬
‫هواشناسي،‬
‫دانشگاه آزاد اسلمي واحد شمال تهران‬
‫75( مجرد قره باغ، فیروز)7731(، »تحلیل و پیش بیني یخچینه اي در آذربایجان«، پلیان نامه دكتري،‬
‫دانشگاه تربیت مدرس‬
‫85( مرادي نور، محمد )5731 (، »مطالعرره و بررسرري خشكسررالي در ایران«،ر پایان نامرره كارشناسرري‬
‫ارشد هواشناسي، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران .‬
‫95( موحرد دانرش، علي اصرغر )1731(، »روشهاي اسرتفاده از آب ابران در تولیدات گیاهري در بررسري‬
‫كشت مودیم در بوشهر«، انتشارات دانشگاه تبریز‬

23. ‫06( موحد دانش، علي اصغر )3731(، »هیدرولوژي آبهاي سطحي ایران«، انتشارات سمت‬
‫16( مهدوي،رر مسررعود)6631(،رر »بررسرري آثار آب و هواي كناره هاي دشررت كویررر: مطالعرره موردي‬
‫كاشان«، نشریه بیابان، شماره 81، مركز تحقیقات مناطق كویري و بیاباني ایران‬
‫26( هاشمرري، فریدون )7431(، »تجزیرره و تحلیررل اسررتاتیكي از بارندگرري سررالیانه، ماهانرره و روزانرره‬
‫تهران«، سازمان هواشناسي‬
‫36( نصریري، بهروز؛ قائمري، هوشنرگ )8731(، »تحلیرل الگوي سینوپتیكي و دینامیكي بارشهاي كرخره‬
‫و دز«، فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شماره 55-45، صص 681-771‬