یکی از تعاملات که انسان با محیط خود دارد، ایجاد حس تعلق خاطر و پیدایش خاطره است. روند توسعه شهری منجر به ایزوله و پراکنده شدن فضاهای سبز شهری که بستر برای ظهور این تعاملات از دیر باز بوده است. محلات امروزی کانون های زیستی گذشته در پیرامون شهر هستند که ضمن تأکید بر روابط اجتماعی تجربه همزیستی انسان با طبیعت را به صورت زمین های کشاورزی، باغات در اطراف هسته مرکزی شهرها را داشته اند. انسانها ناگزیر از یادآوری فرآیند های تعاملی خود با طبیعت و سایر همنوعان در جریان زندگی می باشند چنانچه حس مکان برخاسته از مولفه های مکانی است که به جهت ویژگی های ارزشی محیط همواره یادآور خاطره و تاکید بر رابطه مانوسی انسان با آن محیط می باشد. باغ- پارک های تهران یکی از کانونی محلی اجتماعی بوده است، که متأسفانه در روند پرشتاب توسعه شهر تهران دستخوش تعارض و دوری جستن از ساختار اولیه خود گردید. در این تحقیق با بررسی متغیرهای شاخص باغ- پارک شهری به بررسی نقش تأثیرگذاری آنها بر محیط، انسان و بستر طبیعی پرداخته که طی فرآیند تغییر، ساختار و عملکردی منظر باغ- پارک را از نشانه های حس مکان تهی نموده است. لذا با بازیابی این شاخص ها در دوره های زمانی می توان در جهت بازطراحی و ساماندهی شاخص های ارزشی موجود در منظر باغ- پارک قیطریه اقدام و موجب خلق دوباره حس مکان و خاطره جمعی گردید.

1. Fifth International Cultural Landscape Conference
Urban Cultural Landscape: Past; Present; Future
Tehran, IRAN
1
‫باغ‬ ‫احیاء‬ ‫در‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫جایگاه‬ ‫تعیین‬-‫پارک‬
‫باغ‬ :‫موردی‬ ‫مطالعه‬-‫تهران‬ ‫قیطریه‬ ‫پارک‬
‫حامد‬‫روزرخ‬"‫پردیس‬‫بین‬‫المللی‬‫دانشگاه‬ /‫کیش‬‫ایران‬ ،‫کیش‬ ‫جزیره‬ ،‫میرمهنا‬ ‫بلوار‬ ،‫تهران‬ "
89212912990
"‫سامانی‬ ‫فیروزه‬ ‫دکتر‬"‫ایر‬ ،‫تهران‬ ،‫انقالب‬ ‫خیابان‬ ،‫تهران‬ ‫دانشگاه‬ /‫زیست‬ ‫محیط‬ ‫دانشکده‬‫ان‬
89210982129
"‫خسروی‬ ‫فخری‬ ‫مهندس‬"‫ایران‬ ،‫تهران‬ ،‫انقالب‬ ‫خیابان‬ ،‫تهران‬ ‫دانشگاه‬ /‫زیست‬ ‫محیط‬ ‫دانشکده‬
89212912021
h_rouzrokh@yahoo.com, fsamanidgn@yahoo.com, fakhri.khosravi@gmail.com
‫جمعی‬ ‫خاطرات‬
‫چکیده‬
‫تعامال‬ ‫از‬ ‫یکی‬‫به‬ ‫منجر‬ ‫شهری‬ ‫توسعه‬ ‫روند‬ .‫است‬ ‫خاطره‬ ‫پیدایش‬ ‫و‬ ‫خاطر‬ ‫تعلق‬ ‫حس‬ ‫ایجاد‬ ،‫دارد‬ ‫خود‬ ‫محیط‬ ‫با‬ ‫انسان‬ ‫که‬ ‫ت‬
‫های‬ ‫کانون‬ ‫امروزی‬ ‫محالت‬ .‫است‬ ‫بوده‬ ‫باز‬ ‫دیر‬ ‫از‬ ‫تعامالت‬ ‫این‬ ‫ظهور‬ ‫برای‬ ‫بستر‬ ‫که‬ ‫شهری‬ ‫سبز‬ ‫فضاهای‬ ‫شدن‬ ‫پراکنده‬ ‫و‬ ‫ایزوله‬
‫رواب‬ ‫بر‬ ‫تأکید‬ ‫ضمن‬ ‫که‬ ‫هستند‬ ‫شهر‬ ‫پیرامون‬ ‫در‬ ‫گذشته‬ ‫زیستی‬‫ز‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫طبیعت‬ ‫با‬ ‫انسان‬ ‫همزیستی‬ ‫تجربه‬ ‫اجتماعی‬ ‫ط‬‫مین‬
‫با‬ ‫خود‬ ‫تعاملی‬ ‫های‬ ‫فرآیند‬ ‫یادآوری‬ ‫از‬ ‫ناگزیر‬ ‫انسانها‬ .‫اند‬ ‫داشته‬ ‫را‬ ‫شهرها‬ ‫مرکزی‬ ‫هسته‬ ‫اطراف‬ ‫در‬ ‫باغات‬ ،‫کشاورزی‬ ‫های‬
‫چنانچه‬ ‫باشند‬ ‫می‬ ‫زندگی‬ ‫جریان‬ ‫در‬ ‫همنوعان‬ ‫سایر‬ ‫و‬ ‫طبیعت‬‫مکان‬ ‫حس‬‫ا‬ ‫مکانی‬ ‫های‬ ‫مولفه‬ ‫از‬ ‫برخاسته‬‫جهت‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫ست‬
‫باغ‬ .‫باشد‬ ‫می‬ ‫محیط‬ ‫آن‬ ‫با‬ ‫انسان‬ ‫مانوسی‬ ‫رابطه‬ ‫بر‬ ‫تاکید‬ ‫و‬ ‫خاطره‬ ‫یادآور‬ ‫همواره‬ ‫محیط‬ ‫ارزشی‬ ‫های‬ ‫ویژگی‬-‫تهر‬ ‫های‬ ‫پارک‬‫ان‬
‫و‬ ‫تعارض‬ ‫دستخوش‬ ‫تهران‬ ‫شهر‬ ‫توسعه‬ ‫پرشتاب‬ ‫روند‬ ‫در‬ ‫متأسفانه‬ ‫که‬ ،‫است‬ ‫بوده‬ ‫اجتماعی‬ ‫محلی‬ ‫کانونی‬ ‫از‬ ‫یکی‬‫د‬‫جستن‬ ‫وری‬
.‫گردید‬ ‫خود‬ ‫اولیه‬ ‫ساختار‬ ‫از‬‫باغ‬ ‫شاخص‬ ‫متغیرهای‬ ‫بررسی‬ ‫با‬ ‫تحقیق‬ ‫این‬ ‫در‬-‫ب‬ ‫آنها‬ ‫تأثیرگذاری‬ ‫نقش‬ ‫بررسی‬ ‫به‬ ‫شهری‬ ‫پارک‬‫ر‬
‫باغ‬ ‫منظر‬ ‫عملکردی‬ ‫و‬ ‫ساختار‬ ،‫تغییر‬ ‫فرآیند‬ ‫طی‬ ‫که‬ ‫پرداخته‬ ‫طبیعی‬ ‫بستر‬ ‫و‬ ‫انسان‬ ،‫محیط‬-‫م‬ ‫حس‬ ‫های‬ ‫نشانه‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫پارک‬‫کان‬
‫ت‬ ‫می‬ ‫زمانی‬ ‫های‬ ‫دوره‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫شاخص‬ ‫این‬ ‫بازیابی‬ ‫با‬ ‫لذا‬ .‫است‬ ‫نموده‬ ‫تهی‬‫های‬ ‫شاخص‬ ‫ساماندهی‬ ‫و‬ ‫بازطراحی‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫وان‬
‫باغ‬ ‫منظر‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫ارزشی‬-.‫گردید‬ ‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫و‬ ‫مکان‬ ‫حس‬ ‫دوباره‬ ‫خلق‬ ‫موجب‬ ‫و‬ ‫اقدام‬ ‫قیطریه‬ ‫پارک‬
:‫کلیدی‬ ‫های‬ ‫واژه‬‫باغ‬ ،‫مکان‬ ‫حس‬ ،‫جمعی‬ ‫خاطرات‬-.‫منظر‬ ‫احیاء‬ ،‫قیطریه‬ ‫پارک‬
‫مقدمه‬
‫اجتماعات‬‫که‬ ‫ها‬ ‫گروه‬ ‫و‬‫برای‬ ‫که‬ ‫های‬ ‫درفعالیت‬‫رفع‬‫نیا‬‫تفریحی‬ ‫زهای‬‫تفننی‬‫خود‬‫شرکت‬‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫یادآور‬ ‫کنند‬ ‫می‬
‫شدن‬ ‫جمع‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫این‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫همراه‬ ‫هویت‬ ‫و‬ ‫تعلق‬ ‫حس‬ ‫با‬ ‫شهری‬ ‫فضاهای‬ ‫در‬ ‫خاطره‬ ‫مفهوم‬ ،‫است‬ ‫افراد‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫گروه‬ ‫آن‬ ‫بین‬
.‫دارد‬ ‫بستگی‬ ‫ناحیه‬ ‫یا‬ ‫منطقه‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫سکونت‬ ‫و‬ ‫اقامت‬ ‫سابقه‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫خاطره‬‫اکثریت‬‫نظریه‬‫پردازان‬‫بر‬‫سر‬‫این‬‫مو‬‫ضوع‬‫اتفاق‬‫نظر‬
‫دارند‬‫که‬‫پیوندهای‬ ‫ایجاد‬‫عاطفی‬‫با‬‫مکان‬‫از‬‫پیش‬‫نیازهای‬‫تعادل‬‫روانی‬‫است‬‫الزمه‬ ‫که‬‫غلبه‬‫بر‬‫بحرا‬‫نهای‬‫هویتی‬‫است‬‫و‬‫می‬

2. 2
‫تواند‬‫زمینه‬‫درگیری‬‫در‬ ‫مردم‬‫فعال‬‫ی‬‫تهای‬‫محلی‬‫را‬‫فراهم‬‫نماید‬[14].‫را‬ ‫شهری‬ ‫های‬ ‫پارک‬‫می‬‫نمونه‬ ‫توان‬‫ای‬‫از‬‫استقبال‬‫خانواده‬
‫ها‬‫محل‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫را‬‫یا‬ ‫و‬ ‫ای‬ ‫ه‬‫منطقه‬‫ای‬‫مثال‬‫تعریف‬ ‫براساس‬ ، ‫زد‬‫نهادهای‬‫اجتماعی‬‫به‬‫دلیل‬‫کارکردهای‬‫تخصصی‬‫و‬‫وجود‬
‫فضاهای‬‫فرهنگی‬‫علمی‬‫و‬‫تفریحی‬‫در‬‫پارک‬‫ها‬،‫این‬‫اماکن‬‫دارای‬ ‫را‬‫ویژگی‬‫های‬‫انعطاف‬‫پذیر‬‫و‬‫بر‬ ‫منطبق‬‫افراد‬ ‫تمام‬ ‫نیازهای‬
‫در‬‫هر‬‫زمان‬،‫است‬‫که‬‫این‬‫از‬ ‫نشان‬‫ویژگی‬‫های‬‫د‬ ‫اجتماعی‬ ‫نهادی‬‫پارکها‬ ‫ر‬‫باشد‬ ‫می‬.‫این‬‫اماکن‬‫اجتماعی‬ ‫تفریحی‬‫کارکردی‬
‫بیش‬‫از‬‫فضای‬‫سبز‬‫شهری‬‫کارکردی‬ ‫دارند‬‫که‬‫در‬‫نهایت‬‫به‬‫روحیه‬ ‫تقویت‬‫شهروندان‬‫و‬‫آماده‬‫آن‬ ‫سازی‬‫برای‬‫تالش‬‫در‬‫فعالیت‬
‫های‬‫را‬ ‫روزمره‬‫منجر‬‫می‬،‫شود‬‫در‬‫کارکرد‬ ‫واقع‬‫تفریحی‬‫پارک‬‫ها‬‫جایگزین‬‫تفریحات‬،‫ها‬ ‫خانواده‬‫روابط‬‫همسایگی‬،‫محلی‬‫و‬
‫شده‬ ‫فرامحلی‬‫و‬ ‫ارتفاع‬ ‫در‬ ‫شهرها‬ ‫توسعه‬ ‫روند‬ ‫با‬ ،‫است‬‫با‬‫کوچك‬‫شدن‬‫مساحت‬‫خانه‬‫ها‬‫نه‬‫تنها‬‫برای‬‫اوقات‬ ‫گذران‬‫فراغت‬
‫بلکه‬‫گاه‬‫حتی‬‫برای‬‫گذران‬‫وقت‬‫با‬‫همسایه‬‫ها‬‫به‬ ‫دوستان‬ ‫و‬‫پارک‬‫های‬‫محلی‬‫پناه‬‫می‬،‫کنند‬ ‫شرکت‬ ‫جمعی‬ ‫فعالیتهای‬ ‫در‬ ‫تا‬ ‫برند‬
‫اتفاقی‬‫که‬‫تا‬‫چند‬‫دهه‬‫پیش‬‫در‬‫ح‬‫یا‬‫طهای‬‫پردرخت‬‫خانه‬ ‫و‬‫بزرگ‬ ‫های‬‫تهران‬‫می‬.‫افتاد‬‫با‬‫سر‬‫زدن‬‫به‬‫هر‬‫یك‬‫از‬‫پارک‬‫های‬
‫محلی‬‫متوجه‬‫می‬‫شویم‬‫که‬‫این‬‫اماکن‬‫امروز‬‫عمده‬ ‫از‬‫ترین‬‫مرکزهای‬‫گذران‬‫اوقات‬‫فراغت‬‫برای‬‫اقشار‬‫از‬ ‫اعم‬ ‫اجتماعی‬ ‫مختلف‬
‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫یادآوری‬ ‫باعث‬ ‫که‬ ‫شده‬ ‫مرد‬ ‫و‬ ‫زن‬ ،‫جوان‬ ‫و‬ ‫پیر‬‫باشند،گسترش‬ ‫می‬‫ش‬‫هرنشینی‬‫توجه‬‫بیشتر‬‫به‬‫پدیده‬‫به‬ ‫ای‬‫نام‬
‫اوقات‬‫فراغت‬‫را‬‫به‬‫دنبال‬‫داشته‬.‫است‬‫های‬ ‫پارک‬‫یکی‬ ‫تهران‬‫از‬‫قدیمی‬‫ترین‬‫مراکزی‬‫هستند‬‫که‬‫به‬‫سرعت‬‫تفرجگاه‬ ‫جایگزین‬
‫های‬‫اختصاصی‬‫اطراف‬‫شهرها‬‫شده‬.‫اند‬‫از‬‫طرفی‬‫می‬‫بایست‬‫شهرنشینان‬‫برای‬‫فرار‬‫از‬‫آلودگی‬‫های‬‫صوتی‬‫ناشی‬‫زندگی‬ ‫از‬‫در‬
،‫شهر‬‫پارک‬‫های‬‫محلی‬‫را‬‫بهترین‬‫محل‬‫برای‬‫و‬ ‫آرامش‬‫رفع‬‫خستگی‬‫خود‬،‫دهند‬ ‫قرار‬‫تا‬‫حدی‬‫که‬‫بعضی‬‫از‬‫اقشار‬‫و‬‫افراد‬‫هر‬
‫روز‬‫ساعتی‬‫از‬‫عمر‬‫را‬ ‫خود‬‫در‬‫پارک‬‫صرف‬‫می‬‫کنند‬[20.]‫نقش‬‫فضای‬ ‫گسترده‬‫ها‬ ‫پارک‬ ‫سبز‬‫در‬‫آرامش‬‫اعصاب‬‫بر‬‫کسی‬
‫پوشیده‬‫نیست‬‫تا‬‫که‬ ‫حدی‬‫مبحث‬‫پارک‬‫درمانی‬‫به‬‫عنوان‬‫یکی‬‫از‬‫شاخه‬‫های‬‫شناخته‬ ‫سالمتی‬‫می‬.‫شود‬‫عالوه‬‫بر‬‫تاثیر‬‫مستقیم‬
‫پارک‬‫و‬ ‫ها‬‫فضای‬‫سبز‬‫بر‬‫روان‬،‫انسان‬‫وجود‬‫و‬‫بهره‬‫گیری‬‫از‬‫مختلف‬ ‫فضاهای‬‫فرهنگی‬‫و‬‫و‬ ‫ورزشی‬‫گروهی‬ ‫اجتماعی‬‫تاثیر‬
‫مستقیمی‬‫بر‬‫جسمی‬ ‫بهداشت‬‫و‬‫روانی‬‫افراد‬‫دارد‬[1].
‫فضاهای‬ ‫اختصاص‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫باید‬‫خاص‬‫ورزشی‬‫درپارک‬‫ها‬‫برا‬‫ی‬‫نرمش‬‫صبحگاهی‬ ‫های‬‫گروهی‬‫برای‬‫میانساالن‬‫و‬‫اوقات‬
‫فراغت‬‫زیاد‬‫افراد‬‫میانسال‬‫و‬‫افراد‬،‫سالخورده‬‫روابط‬ ‫بیشترین‬‫بین‬‫افراد‬‫این‬‫قشر‬‫این‬ .‫شود‬ ‫می‬ ‫برقرار‬‫افراد‬‫با‬‫ساعت‬‫های‬
‫طوالنی‬‫گفت‬‫وگو‬‫نقل‬ ‫به‬‫و‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬‫انتقال‬‫به‬ ‫خود‬ ‫تجارب‬‫یکدیگر‬‫پرداخته‬‫و‬‫چه‬‫بسا‬‫طریق‬ ‫از‬‫آشنایی‬‫با‬‫یکدیگر‬
‫از‬ ‫بسیاری‬‫مشکالت‬‫خود‬‫را‬‫از‬‫همسن‬ ‫طریق‬‫و‬‫سال‬‫های‬‫خود‬‫کنند‬ ‫برطرف‬‫به‬‫این‬‫ترتیب‬‫بخشی‬‫از‬‫فعالیت‬‫های‬
‫اجتماعی،گذران‬‫فراغت‬‫و‬‫تبادل‬‫اطالعات‬‫و‬‫تجربیات‬‫از‬‫طریق‬‫تماس‬‫های‬‫چهره‬‫به‬‫چهره‬‫صورت‬‫می‬‫پذیرد‬‫،پارک‬‫های‬‫محلی‬
‫بیشترین‬‫تاثیر‬‫را‬‫در‬‫گسترش‬‫ارتباطات‬‫خاطره‬ ‫و‬ ‫افراد‬‫یك‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫جمعی‬.‫هستند‬ ‫دارا‬ ‫را‬ ‫محل‬.‫پارک‬‫ها‬‫زمینه‬‫ساز‬‫روابط‬‫نانوشته‬
‫سازمان‬‫یافته‬‫ای‬‫است‬‫که‬‫توجه‬ ‫با‬‫به‬‫نیازهای‬‫اقشار‬‫مختلف‬‫اجتماعی‬‫شکل‬‫گرفته‬‫است‬‫دارد‬ ‫پایداری‬ ‫و‬[1].‫ارائه‬ ‫مقاله‬ ‫هدف‬
‫در‬ ‫ها‬ ‫پارک‬ ‫هویت‬ ‫ارزیابی‬ ‫های‬ ‫سنجش‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫مفهوم‬ ‫شناخت‬ ،‫شده‬‫است‬ ‫شهری‬ ‫عمومی‬ ‫فضاهای‬
.‫شود‬ ‫می‬ ‫متبلور‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬
1-‫تحقیق‬ ‫روش‬
‫توصیفی‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫پژوهش‬ ‫این‬ ‫در‬-‫در‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫برداری‬ ‫بهره‬ ‫تحقیقی‬ ‫سواالت‬ ‫به‬ ‫ها‬ ‫پاسخ‬ ‫و‬ ‫اهداف‬ ‫به‬ ‫رسیدن‬ ‫برای‬ ‫تحلیلی‬
‫متقابل‬ ‫تاثیرات‬ ‫بررسی‬ ‫برای‬ ‫الزم‬ ‫معیارهای‬ ‫و‬ ‫ابعاد‬ ،‫پژوهش‬ ‫هدف‬ ‫با‬ ‫مرتبط‬ ‫مطالعات‬ ‫با‬ ‫ابتدا‬‫ارت‬ ‫و‬ ‫سرزندگی‬ ‫کیفیت‬‫کاربران‬ ‫باط‬
‫و‬ ،‫کالبدی‬ ‫های‬ ‫مولفه‬ ‫با‬ ‫مکانی‬ ‫مدل‬ ‫یك‬ ‫در‬ ‫محیط‬ ‫کیفیت‬ ‫و‬ ‫سرزندگی‬ ،‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫استخراج‬ ‫شهری‬ ‫های‬ ‫محیط‬ ‫با‬
‫مختلف‬ ‫ابعاد‬ ‫و‬ ‫عناصر‬ ‫شناخت‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫مستقیم‬ ‫مشاهده‬ ‫های‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫راستا‬ ‫دراین‬ .‫است‬ ‫گرفته‬ ‫قرار‬ ‫سنجش‬ ‫مورد‬ ‫ها‬ ‫فعالیت‬
‫مع‬ ‫تنظیم‬ ‫در‬ ‫محیط‬‫بر‬ ‫موثر‬ ‫عوامل‬ ‫تعیین‬ ‫برای‬ ‫کاربران‬ ‫های‬ ‫پاسخ‬ ‫تحلیل‬ ‫و‬ )‫(پرسشنامه‬ ‫طریق‬ ‫از‬ ‫غیرمستقیم‬ ‫مشاهدات‬ ‫و‬ ‫یارها‬

3. 3
‫گردشگری‬ ‫محور‬ ‫مطلوبیت‬ ‫و‬ ‫کیفیت‬ ،‫سرزندگی‬-‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫و‬ ‫هویت‬ ‫نقش‬ ‫بر‬ ‫تاکید‬ ‫با‬ ‫قیطریه‬ ‫باغ‬ ‫فراغتی‬
.‫است‬
‫سترده‬ ‫گ‬ ‫ارتباط‬ ‫شامل‬ ‫بزرگ‬ ‫شهرهای‬ ‫ساکنین‬ ‫روزه‬ ‫همه‬ ‫زندگی‬‫در‬ ‫که‬ ‫های‬ ‫فعالیت‬ ‫و‬ ‫اجتماعی‬ ‫تعامالت‬ ‫و‬ ‫ارتباطات‬ ‫از‬ ‫ای‬
‫و‬ ‫شده‬ ‫ایجاد‬ ‫آموزش‬ ‫و‬ ‫تجربه‬ ‫از‬ ‫فرآیندی‬ ‫در‬ ‫خود‬ ‫سکونت‬ ‫محل‬ ‫با‬ ‫شینان‬‫شهرن‬ ‫شنای‬‫آ‬ .‫ست‬‫ا‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫ضاهای‬‫ف‬ ‫قالب‬
‫می‬ ‫خاها‬‫خ‬‫فض‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫فعالیت‬ ‫از‬ ‫خل‬‫خ‬‫حاص‬ ‫تجربیات‬ ‫تفاوت‬ ‫نتیجه‬ ‫مختلف‬ ‫های‬ ‫بافت‬ ‫و‬ ‫خهرها‬‫خ‬‫ش‬ ‫در‬ ،‫خخاص‬‫خ‬‫اش‬ ‫در‬ ‫مکان‬ ‫حس‬ ‫تفاوت‬
‫با‬‫نوعی‬ ‫ایجاد‬ ‫و‬ ‫سازی‬ ‫خاطره‬ ‫ایجاد‬ ‫قالب‬ ‫در‬ ‫سکونتش‬ ‫محل‬ ‫با‬ ‫او‬ ‫ارتباط‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫شهرنشینان‬ ‫در‬ ‫آشنای‬ ‫های‬ ‫فرآیند‬ ‫این‬ .‫شد‬
‫صاویر‬‫ت‬ ‫ها‬ ‫خاطره‬ .‫دارد‬ ‫مداومت‬ ‫ست‬‫ا‬ ‫بوده‬ ‫خود‬ ‫سکونتگاه‬ ‫محل‬ ‫در‬ ‫بودن‬ ‫دار‬ ‫شه‬‫ری‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫سته‬‫خوا‬ ‫ساس‬‫برا‬ ‫که‬ ‫ست‬‫ا‬ ‫هویت‬
‫دور‬ ‫و‬ ‫زمان‬ ‫طول‬ ‫در‬ ‫چون‬ ‫و‬ ،‫هستنند‬ ‫داری‬ ‫دنباله‬.‫باشند‬ ‫می‬ ‫آدمی‬ ‫ذهن‬ ‫در‬ ‫شدن‬ ‫نوشته‬ ‫حال‬ ‫در‬ ‫همچنان‬ ‫متمادی‬ ‫های‬ ‫ه‬
1-1-‫خاطره‬ ‫تعریف‬
‫واژه‬"‫خاطره‬"‫در‬‫لغتنامه‬‫دهخدا‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫تعریف‬‫شد‬‫اموری‬ :‫هاست‬‫که‬‫بر‬‫شخص‬‫گذشته‬‫باشد‬‫و‬‫آثاری‬‫از‬‫آن‬‫در‬‫ذهن‬
‫مانده‬ ‫شخص‬.‫باشد‬‫گذشته‬،‫آدمی‬‫وقایع‬‫گذشته‬‫که‬‫شخص‬‫آن‬‫را‬‫دیده‬‫شنیده‬ ‫یا‬.‫است‬.‫های‬ ‫دیده‬‫گذشته‬‫یا‬‫های‬ ‫شنیده‬‫گذشته‬
[28]‫لغتنامه‬ ‫در‬ ‫خاطره‬ .‫توانایی‬ ‫النگمن‬‫فرد‬‫در‬‫به‬‫خاطر‬،‫اشیا‬ ‫آوردن‬‫مکا‬،‫نها‬‫تجربه‬‫ها‬....‫ها‬ ‫جشن‬ ،‫رویدادها‬ ‫و‬).[15]‫در‬
‫لغتنامه‬‫وبستر‬‫توانایی‬‫و‬‫یا‬‫روند‬‫یادآوری‬‫یا‬‫بازتولید‬‫آنچه‬‫شده‬ ‫آموخته‬‫و‬‫یا‬‫به‬‫خاطر‬‫سپرده‬‫شده‬ً‫ا‬‫خصوص‬‫از‬‫طریق‬‫سازوکارهای‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫تعریف‬ ‫معانی‬ ‫تداعی‬.[16]‫وسیله‬ ‫به‬ ‫گذشته‬ ‫رویدادهای‬ ‫و‬ ‫وقایع‬ ‫یادآورن‬ ‫به‬ ‫خاطره‬ ‫شده‬ ‫ارائه‬ ‫لغوی‬ ‫تعاریف‬ ‫اساس‬ ‫بر‬
‫است‬ ‫تجربیات‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫مکان‬ ‫یادآوری‬ ‫به‬ ‫طریق‬ ‫از‬ ‫فرد‬[2].‫لغت‬‫نامه‬،‫آکسفورد‬‫خاطره‬‫را‬‫به‬‫این‬‫شکل‬‫تعریف‬‫کرده‬‫است‬:
‫قدرت‬‫انباشت‬‫اطالعات‬‫در‬‫ذهن‬‫خو‬‫دآگاه‬‫و‬‫توانایی‬‫به‬‫یاد‬‫آوردن‬‫آنها‬‫به‬‫صورت‬‫ارادی؛‬‫ذخیره‬‫تجارب‬‫گذشته‬‫برای‬‫کاربرد‬
‫در‬‫آینده‬‫است‬ ‫شده‬ ‫اشاره‬ ‫تجارب‬ ‫یا‬ ‫وقایع‬ ‫وجود‬ ‫تعریف‬ ‫دو‬ ‫هر‬ ‫در‬ ،.[17]‫هر‬‫اندازه‬‫تعداد‬‫افراد‬‫درگیر‬‫در‬‫واقعه‬‫بیشتر‬،‫باشد‬
‫اهمیت‬‫آن‬‫افزایش‬‫می‬‫یابد‬.‫اشیاء‬‫و‬‫فضاهای‬‫بجا‬‫مانده‬‫از‬‫واقعه‬‫نیز‬‫د‬‫ارای‬‫ارزش‬‫خواهند‬‫بود‬.‫بدین‬،‫ترتیب‬‫فرآیند‬‫شکل‬
‫گیری‬‫خاطره‬‫به‬‫صورت‬‫زیر‬‫است‬:
)‫خاطره‬ ‫تداعی‬ /‫ها(یادآوری‬ ‫نام‬ ،‫ها‬ ‫مکان‬ ،‫اشیاء‬ ‫خاطره‬ ‫واقعه‬
1-2-‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫تعریف‬
‫خاطره‬‫ممکن‬‫است‬‫جمعی‬‫یا‬‫فردی‬‫باشد‬.‫هرچه‬‫تعداد‬‫افرادی‬‫که‬‫قادر‬‫به‬‫یادآوری‬‫خاطره‬،‫هستند‬‫افزایش‬،‫یابد‬‫خاطره‬‫از‬
‫قلمرو‬‫خارج‬ ‫فردی‬‫شده‬‫و‬‫به‬‫حوزه‬‫جمعی‬‫وارد‬‫می‬‫شود‬.‫واژه‬‫خاطره‬‫جمعی‬‫که‬‫برای‬‫اولین‬‫بار‬‫توسط‬‫موریس‬‫هالبواکس‬‫در‬
‫سال‬2912‫در‬‫بکار‬ ‫کتاب‬‫رفته‬،‫است‬‫به‬‫معنی‬‫خاطراتی‬‫است‬‫که‬‫گروهی‬‫از‬‫انسان‬‫ها‬‫در‬‫آن‬‫سهیم‬،‫بوده‬‫آن‬‫را‬‫به‬‫دیگران‬‫انتقال‬
(‫چارچوب‬‫اجتماعی‬‫خاطره‬‫)داده‬‫و‬‫در‬‫شکل‬‫گیری‬‫آن‬‫دخالت‬‫دارند‬[1].‫زیرا‬ ‫هستند‬ ‫اجتماعی‬ ‫محتوای‬ ‫دارای‬ ‫ها‬ ‫خاطره‬
‫گرامی‬ ‫و‬ ‫آن‬ ‫آوردن‬ ‫یاد‬ ‫به‬ ‫برای‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫گرفته‬ ‫شکل‬ ‫جمعی‬ ‫زندگی‬ ‫محل‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫دیگران‬ ‫حضور‬ ‫با‬ ‫فردی‬ ‫خاطرات‬ ‫از‬ ‫بسیاری‬
‫مک‬ ‫و‬ ‫زمانی‬ ‫مرجع‬ ‫نقاط‬ ‫از‬ ‫خاطرات‬ ‫داشتن‬‫خاطره‬ ‫را‬ ‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫دلیل‬ ‫همین‬ ‫به‬ ‫دارند‬ ‫اجتماعی‬ ‫جنبه‬ ‫که‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫استفاده‬ ‫انی‬
‫نامند‬ ‫می‬ ‫نیز‬ ‫اجتماعی‬[21].

4. 4
1-0-‫مکان‬ ‫تعریف‬
‫مکان‬‫صیغه‬‫ای‬‫از‬‫اسم‬‫ظرف‬‫است‬‫به‬‫معنای‬‫همچنین‬ .‫است‬ )‫داشتن‬ ‫(هستی‬ ‫و‬ )‫هستی‬ ‫وجود‬ ( ‫بودن‬ ‫و‬ )‫(جا‬ ‫معنای‬ ‫به‬ ‫و‬ )‫بودن‬ (
‫نیز‬ )‫کردن‬ ‫(زندگی‬ ‫و‬ ‫عمر‬ ‫گذراندن‬‫ترتیب‬ ‫بدین‬ .‫است‬ )‫دادن‬ ‫(روی‬ ‫و‬ )‫شدن‬ ‫(واقع‬ ‫بودن‬ ‫معانی‬ ‫از‬ ‫دیگر‬ ‫یکی‬ .‫شود‬ ‫می‬ ‫معنی‬
‫است‬ ‫کردن‬ ‫زندگی‬ ‫منظور‬ ‫به‬ ‫وقایع‬ ‫رویداهای‬ ‫شدن‬ ‫جاری‬ ‫برای‬ ‫جای‬ ‫مکان‬[1].‫مکان‬‫به‬‫معنای‬"‫یك‬‫نقطه‬‫خاص‬‫در‬‫سطح‬
،‫زمین‬‫یك‬‫محل‬‫تعریف‬ ‫قابل‬‫و‬‫شناسایی‬‫برای‬‫موقعیتی‬‫که‬‫از‬‫های‬ ‫ارزش‬‫بشری‬‫شده‬ ‫اشباع‬"،‫تعریف‬‫شده‬[ ‫است‬2‫مکان‬ .]
‫به‬ ‫خود‬‫معنای‬‫جایی‬‫برای‬‫جاری‬‫شدن‬‫رویدادها‬‫و‬‫وقایع‬‫به‬‫منظور‬‫کردن‬ ‫زندگی‬‫است؛‬‫و‬‫همچنان‬‫که‬‫ارتباط‬‫نزدیکی‬‫با‬‫هستی‬
‫و‬‫حیات‬،‫دارد‬‫هستی‬‫بخش‬‫نیز‬‫می‬[ ‫باشد‬0.]‫بنابراین‬ً‫ا‬‫صرف‬ ‫مکان‬‫یك‬‫جا‬،‫نیست‬‫بلکه‬‫جایی‬‫خاص‬‫است‬.‫آنچه‬‫مکان‬‫را‬
‫می‬ ‫خاص‬،‫سازد‬‫رویداد‬‫هایی‬‫است‬‫که‬‫در‬‫آن‬‫به‬‫وقوع‬‫می‬‫پیوند‬‫و‬‫امتزاج‬‫با‬ ‫آن‬‫ارز‬‫شهای‬‫بشری‬[ ‫است‬2.]
2-‫شناخت‬
2-1-‫قیطریه‬ ‫محله‬
‫جنوب‬ ‫از‬ ،‫شریعتی‬ ‫خیابان‬ ‫به‬ ‫غرب‬ ‫از‬ ‫محله‬ ‫این‬ .‫دارد‬ ‫قرار‬ ‫تهران‬ ‫هفت‬ ‫ناحیه‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫یك‬ ‫منطقه‬ ‫های‬ ‫محله‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫قیطریه‬
‫شهی‬ ‫خیابان‬ ‫به‬ ‫شرق‬ ‫طرف‬ ‫از‬ ،‫صدر‬ ‫شهید‬ ‫بزرگراه‬‫واعظی‬ ‫شهید‬ ‫و‬ ‫سلیمانی‬ ‫سهید‬ ،‫قیطریه‬ ‫های‬ ‫خیابان‬ ‫به‬ ‫شمال‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫سلیمی‬ ‫د‬
‫شود‬ ‫می‬ ‫محدود‬.
2-2-‫قیطریه‬ ‫محله‬ ‫قدیم‬ ‫شناخت‬
‫عهد‬ ‫از‬ ‫بنا‬ ‫دو‬ ،‫سکنه‬ ‫تن‬ ‫پنجاه‬ ‫با‬ ‫شمیران‬ ‫توابع‬ ‫از‬ ‫است‬ ‫بوده‬ ‫کوچکی‬ ‫ده‬ .‫باشد‬ ‫می‬ ‫چیذر‬ ‫غرب‬ ‫و‬ ‫دزاشیب‬ ‫جنوب‬ ‫در‬ ‫قیطریه‬
‫دروس‬ ‫به‬ ‫جنوب‬ ‫از‬ ‫دزاشیب‬ ‫به‬ ‫شمال‬ ‫از‬ .‫است‬ ‫واقع‬ ‫تجریش‬ ‫شرقی‬ ‫جنوب‬ ‫در‬ ‫قیطریه‬ ‫محله‬ .‫است‬ ‫بوده‬ ‫دهکده‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫قاجاریه‬
‫و‬ ‫تجریش‬ ‫اراضی‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫قیطریه‬ ‫تپه‬ ‫به‬ ‫غرب‬ ‫از‬ ‫و‬‫شود‬ ‫می‬ ‫محدود‬ ‫آباد‬ ‫رستم‬ ‫و‬ ‫چیذر‬ ‫به‬ ‫شرق‬ ‫از‬[22].‫بزرگ‬ ‫شهر‬ ‫تهران‬‫و‬
‫آ‬‫سا‬ ‫دویست‬ ‫از‬ ‫بیش‬ ‫تاریخی‬ ‫رسد‬ ‫می‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫مروز‬ ‫ا‬ ‫لوده‬‫به‬ ‫قریب‬ ‫ای‬ ‫پیشینه‬ ‫ندارد‬ ‫ل‬0188‫کاوش‬ ‫اما‬ ‫ست‬ ‫ا‬ ‫داشته‬ ‫ل‬ ‫سا‬
‫منا‬ ‫در‬‫س‬ ‫و‬ ‫خت‬ ‫سا‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫ست‬ ‫لها‬ ‫سا‬ ‫باستانی‬ ‫سابقه‬ ‫این‬ ‫باره‬ ‫در‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫طق‬‫قیط‬ ‫نی‬ ‫باستا‬ ‫منطقه‬ ‫در‬ ‫گسترده‬ ‫های‬ ‫از‬‫ریه‬
‫نیست‬ ‫پذیر‬ ‫امکان‬.‫جذب‬ ‫زمان‬ ‫مرور‬ ‫که‬ ‫بوده‬ ‫پایتخت‬ ‫پیرامونی‬ ‫های‬ ‫آبادی‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫تهران‬ ‫قدیمی‬ ‫های‬ ‫محله‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ,‫قیطریه‬
‫سال‬ ‫از‬ ‫تهران‬ ‫شهر‬ ‫یك‬ ‫منطقه‬ ‫در‬ ‫واقع‬ ‫قیطریه‬ ‫بافت‬ ‫گیری‬ ‫شکل‬ .‫است‬ ‫یافته‬ ‫توسعه‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫تهران‬2012‫سال‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫شروع‬
2010‫سال‬ ‫در‬ ‫همچنین‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫مشخص‬ ‫آن‬ ‫اصلی‬ ‫ارتباطی‬ ‫های‬ ‫شبکه‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫کامل‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫سکونتگاهی‬ ‫شکل‬ ‫تپه‬2020
‫بافت‬ ‫تراکم‬ ‫تنها‬ ،‫شود‬ ‫نمی‬ ‫دیده‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫بازی‬ ‫فضای‬ ‫هیچ‬ ‫دیگر‬ ‫و‬ ‫یافته‬ ‫گسترش‬ ‫کالبدی‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫کامل‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫قیطریه‬ ‫تپه‬ ‫و‬ ‫محله‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫بیشتر‬ ‫ارتفاغ‬ ‫و‬ ‫سطح‬ ‫در‬[9.]
2-3-‫قیطریه‬ ‫باغ‬ ‫شناخت‬
‫آقاسی‬ ‫میرزا‬ ‫حاجی‬‫ایروانی‬‫قاجار‬ ‫محمدشاه‬ ‫صدراعظم‬‫کرد‬ ‫درست‬ ‫تهران‬ ‫در‬ ‫باغ‬ ‫تا‬ ‫چهار‬‫است‬ ‫قیطریه‬ ‫باغ‬ ‫آنها‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫که‬ ‫ند‬
‫ایشان‬ ‫توسط‬ ‫که‬‫احداث‬‫ش‬‫د‬.‫بعد‬ ‫و‬‫آقاسی‬ ‫میرزا‬ ‫حاجی‬ ‫از‬‫مالك‬‫باغ‬‫آصف‬‫الدوله‬.‫شود‬ ‫می‬ ‫شیرازی‬‫آصف‬ ‫و‬‫اهدای‬ ‫با‬ ‫نیز‬ ‫الدوله‬
‫به‬ ‫آن‬‫خان‬ ‫اصغر‬ ‫علی‬ ‫میرزا‬‫اتابك‬‫ایران‬ ‫صدراعظم‬‫خراسان‬ ‫فرمانفرمای‬ ،‫خان‬ ‫اصغر‬ ‫علی‬ ‫میرزا‬ ‫توسط‬ ‫باغ‬ ‫این‬ ‫کوشك‬ .‫شود‬ ‫می‬
‫ات‬.‫شد‬ ‫ساخته‬ ‫ابك‬‫از‬ ‫پس‬ ‫باغ‬ ‫این‬‫باغ‬ ‫اتابك‬ ‫خان‬ ‫اصغر‬ ‫علی‬ ‫میرزا‬ ‫قتل‬‫دختر‬ ‫به‬،‫عظم‬ ‫افتخار‬ ‫ش‬‫صارم‬ ‫همسر‬‫ف‬ ‫الدوله‬‫رزند‬

5. 5
‫ظل‬‫اتابك‬ ‫دختر‬ ‫دست‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫رسید‬ ‫السلطان‬‫این‬ ‫تا‬ ‫بود‬‫شهرداری‬ ‫دوم‬ ‫پهلوی‬ ‫حکومت‬ ‫اواخر‬ ‫در‬ ‫که‬‫ت‬‫خرید‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫هران‬‫کرده‬ ‫اری‬
‫پارک‬ ‫و‬‫شود‬ ‫می‬[0].‫باغ‬ ‫این‬‫قدیمی‬ ‫مشجر‬ ‫بزرگ‬‫شدن‬ ‫خارج‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫قنات‬ ‫این‬ ‫آب‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫قناتی‬ ‫مظهر‬ ‫آن‬ ‫شمال‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫است‬
‫این‬ ‫کنار‬ ‫تفریح‬ ‫عزم‬ ‫به‬ ‫تهران‬ ‫از‬ ‫افرادی‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫بوده‬ ‫کهنسالی‬ ‫چنارهای‬ ‫استخر‬ ‫آن‬ ‫اطراف‬ ‫که‬ ،‫شد‬ ‫می‬ ‫استخری‬ ‫وارد‬ ‫باغ‬ ‫از‬
‫و‬ ‫داشت‬ ‫ادامه‬ ‫جنوب‬ ‫در‬ ‫دروس‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫شد‬ ‫می‬ ‫شروع‬ ‫زراعی‬ ‫زمینهای‬ ‫استخر‬ ‫پائین‬ .‫آمدند‬ ‫می‬ ‫استخر‬‫چیذر‬ ‫تا‬ ‫ازشرق‬ ‫همچنین‬
.‫بودند‬ ‫ساکن‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫قیطریه‬ ‫رعایای‬ ‫که‬ ‫بوده‬ ‫گل‬ ‫و‬ ‫خشت‬ ‫از‬ ‫ای‬ ‫قلعه‬ ‫قیطریه‬ ‫باغ‬ ‫و‬ ‫چیذر‬ ‫میان‬ .‫بود‬ ‫وجود‬ ‫زراعی‬ ‫های‬ ‫زمین‬
‫بوده‬ ‫سردرختی‬ ‫انواع‬ ‫قیطریه‬ ‫باغ‬ ‫در‬ .‫است‬ ‫بوده‬ ‫زمینی‬ ‫سیب‬ ‫و‬ ‫حبوبات‬ ‫و‬ ‫جو‬ ‫و‬ ‫گندم‬ ‫قبیل‬ ‫از‬ ‫غالت‬ ‫دهکده‬ ‫این‬ ‫محصوالت‬
‫ا‬ ‫که‬ ‫قدیمی‬ ‫بنای‬ ‫و‬ ،‫است‬[ ‫جاست‬ ‫بر‬ ‫هست‬ ‫باغ‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫قاجاریه‬ ‫دوران‬ ‫ز‬22.]
3-‫ها‬ ‫یافته‬
‫از‬‫آنجایی‬‫که‬‫مردم‬‫مرجع‬‫اصلی‬‫خاطرا‬‫ت‬‫جمعی‬،‫هستند‬‫خاطرات‬ ‫بررسی‬‫آ‬‫نها‬‫می‬‫تواند‬‫به‬‫کشف‬‫مواردی‬‫بینجامد‬‫که‬‫در‬
‫مرحله‬‫پیشین‬ ‫های‬‫از‬‫نظر‬‫دور‬‫بوده‬.‫است‬‫بنابراین‬‫در‬‫این‬‫مرحله‬‫خاطرات‬‫مردم‬ ‫جمعی‬‫و‬ ‫مصاحبه‬ ‫طریق‬ ‫از‬‫مورد‬ ‫در‬ ‫پرسشنامه‬
‫تحلیل‬ ‫خاطراتشان‬‫شده‬.‫است‬‫با‬ ‫تصادفی‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫نامه‬ ‫پرسش‬ ‫و‬ ‫مصاحبه‬ ،‫میدانی‬ ‫برداشت‬ ‫طریق‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫سنجی‬ ‫نظر‬ ‫اساس‬ ‫بر‬
‫با‬ ‫تحقیقات‬ ‫راستای‬ ‫در‬ ‫کامی‬ ‫تا‬ ،‫است‬ ‫بوده‬ ‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫فضاهای‬ ،‫است‬ ‫شده‬ ‫حاصل‬ ‫زیر‬ ‫نتایج‬ ،‫شد‬ ‫انجام‬ ‫نفر‬ ‫پنجاه‬
‫پارک‬ ‫ساماندهی‬ ‫و‬ ‫احیاء‬ ‫موضوع‬‫شود‬ ‫برداشته‬ ‫قیطریه‬.
‫کنند‬ ‫می‬ ‫استفاده‬ ‫پارک‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫افرادی‬11٪‫و‬ ‫باشند‬ ‫می‬ ‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫باالترین‬ ‫دارای‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫منطقه‬ ‫بومی‬ ‫آنها‬10٪‫بومی‬ ‫غیر‬
‫ساکنین‬ ،‫مراجعه‬ ‫بیشترین‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫حاصل‬ ‫نتیجه‬ ‫این‬ ‫افراد‬ ‫بین‬ ‫پرسشنامه‬ ‫و‬ ‫گفتگو‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ .‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫کمترین‬ ‫با‬ ‫هستند‬
‫هستنند؛‬ ‫بومی‬‫کند‬ ‫می‬ ‫یادآوری‬ ‫را‬ ‫آنرا‬ ‫بودن‬ ‫بکر‬ ‫زمان‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫یادآور‬ ‫پارک‬.
‫شماره‬ ‫نمودار‬2‫بودن‬ ‫منطقه‬ ‫بومی‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫کاربران‬ ‫شناسایی‬ :
‫بر‬ ‫بالغ‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫استفاده‬ ‫پارک‬ ‫باغ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫افرادی‬ ‫بیشترین‬ ‫سن‬11٪‫بین‬ ‫آنها‬18‫تا‬19‫و‬ ‫سال‬08٪‫بین‬08‫تا‬09‫و‬ ‫سال‬21٪
‫بین‬18‫تا‬19‫و‬ ‫سال‬21٪‫بین‬28‫تا‬29‫و‬ ‫سال‬0٪‫بین‬18‫تا‬19‫آخ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫سال‬1٪‫بین‬18‫تا‬19‫خاطره‬ ‫بیشترین‬ ‫که‬ ‫دارند‬
‫جمعی‬29٪‫سنین‬ ‫بین‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬18‫تا‬19.‫باشد‬ ‫می‬ ‫سال‬
0
10
20
30
40
‫بله‬
‫خیر‬
‫نفر‬
‫بومی‬

6. 6
‫شماره‬ ‫نمودار‬1‫کاربران‬ ‫سن‬ ‫تعیین‬ :
‫کنند‬ ‫می‬ ‫استفاده‬ ‫پارک‬ ‫باغ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫افرادی‬21٪‫بین‬2‫تا‬1‫و‬ ‫ساعت‬01٪‫بین‬1‫تا‬1‫ساعت‬‫و‬21٪‫از‬ ‫بیش‬1‫در‬ ‫ساعت‬
‫آن‬ ‫میزان‬ ‫و‬ ‫دارند‬ ‫را‬ ‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫باالترین‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫می‬ ‫سپری‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫وقت‬ ‫پارک‬ ‫باغ‬ ‫مختلف‬ ‫نواحی‬11٪‫بیشتر‬ ‫که‬ ‫است‬
.‫هستند‬ ‫سالمند‬ ‫و‬ ‫میانسال‬ ‫افراد‬
‫شماره‬ ‫نمودار‬0‫پارک‬ ‫از‬ ‫کاربران‬ ‫استفاده‬ ‫زمان‬ ‫مدت‬ ‫تعیین‬ :
0
5
10
15
‫زیر‬18‫سال‬
18‫تا‬19‫سال‬
08‫تا‬09‫سال‬
18‫تا‬19‫سال‬
28‫تا‬29‫سال‬
18‫تا‬19‫سال‬
18‫تا‬19‫سال‬
‫باالی‬08‫سال‬
‫نفر‬
‫سن‬
0
5
10
15
20
25
30
‫زیر‬2‫ساعت‬ 2‫تا‬1‫ساعت‬
1‫تا‬1‫ساعت‬ ‫از‬ ‫بیش‬1
‫ساعت‬
‫نفر‬
‫استفاده‬ ‫زمان‬ ‫مدت‬

7. 7
‫باش‬ ‫می‬ ‫عصرها‬ ‫پارک‬ ‫به‬ ‫مراجعه‬ ‫زمان‬ ‫بیشرین‬‫حدود‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫د‬11٪‫قسمتهای‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫نمایند‬ ‫می‬ ‫مراجعه‬ ‫زمان‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫افراد‬ ‫از‬
‫به‬ ‫هستند‬ ‫سالمند‬ ‫آنان‬ ‫بیشتر‬ ‫که‬ ‫افراد‬ ‫این‬ ‫بین‬ ‫در‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫یادآور‬ ‫و‬ ‫دارند‬ ‫حضور‬ ‫جمع‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫پارک‬ ‫باغ‬ ‫مختلف‬
‫و‬ ،‫خورد‬ ‫می‬ ‫چشم‬21٪‫و‬ ،‫کند‬ ‫می‬ ‫مراجعه‬ ‫ها‬ ‫صبح‬21٪‫آخر‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫شب‬1٪‫پا‬ ‫باغ‬ ‫از‬ ‫ها‬ ‫ظهر‬.‫کند‬ ‫می‬ ‫مراجعه‬ ‫رک‬
‫شماره‬ ‫نمودار‬1‫روز‬ ‫شبانه‬ ‫در‬ ‫مراحعه‬ ‫زمان‬ ‫بیشترین‬ ‫تعیین‬ :
‫پارک‬ ‫باغ‬ ‫به‬ ‫کنده‬ ‫مراجعه‬ ‫افراد‬ ‫بیشترین‬28٪‫و‬ ‫شهری‬ ‫محیط‬ ‫از‬ ‫شدن‬ ‫دور‬ ‫و‬ ‫سکوت‬ ‫برای‬01٪‫خود‬ ‫که‬ ‫جمعی‬ ‫فضای‬ ‫برای‬
،‫است‬ ‫پارک‬ ‫باغ‬ ‫به‬ ‫کنده‬ ‫مراجعه‬ ‫افراد‬ ‫های‬ ‫اولویت‬ ‫از‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫نیز‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫یادآور‬‫نیز‬ ‫و‬1٪‫آخر‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫انفرادی‬ ‫فضای‬
‫که‬28٪.‫دهند‬ ‫می‬ ‫تشکیل‬ ‫را‬ ‫موارد‬ ‫سایر‬ ‫باشند‬ ‫می‬
‫شماره‬ ‫نمودار‬2‫تعیین‬ :‫پارک‬ ‫به‬ ‫مراجعه‬ ‫هدف‬ ‫بیشترین‬
0
10
20
30
40
‫صبح‬ ‫ظهر‬
‫عصر‬
‫شب‬
‫نفر‬
‫روز‬ ‫طی‬ ‫در‬ ‫مراجعه‬ ‫زمان‬
0
5
10
15
20
25
‫جمعی‬ ‫فضای‬
‫انفرادی‬ ‫فضای‬
‫دور‬ ‫و‬ ‫سکوت‬
‫فضای‬ ‫از‬ ‫شدن‬
‫شهری‬
‫موارد‬ ‫سایر‬
‫تعداد‬
‫پارک‬ ‫به‬ ‫مراجعه‬ ‫هدف‬ ‫اولویت‬

8. 8
‫میزان‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫را‬ ‫طبیعت‬ ‫بکر‬ ‫فضای‬ ‫یادآوری‬ ‫افراد‬ ‫برای‬ ‫پارک‬ ‫باغ‬ ‫فضای‬ ‫تداعی‬18٪‫که‬ ‫قدیمی‬ ‫خاطرات‬ ‫و‬ ‫باشد‬ ‫می‬
‫ا‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫با‬ ‫همراه‬‫که‬ ‫ست‬18٪.‫شود‬ ‫می‬ ‫تداعی‬ ‫فضا‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫باشد‬ ‫می‬‫باغ‬ ‫تداعی‬ ‫و‬21٪‫آخر‬ ‫در‬ ‫و‬1٪‫را‬ ‫بهشت‬
.‫کند‬ ‫می‬ ‫تداعی‬
‫شماره‬ ‫نمودار‬1:‫تعیین‬‫پارک‬ ‫در‬ ‫فضا‬ ‫تداعی‬ ‫بیشترین‬‫کاربر‬ ‫برای‬
‫می‬ ‫مراجعه‬ ‫پارک‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫افرادی‬ ‫بیشترین‬ ‫شده‬ ‫حاصل‬ ‫نتیجه‬ ‫این‬ ‫شد‬ ‫پارک‬ ‫از‬ ‫کنده‬ ‫استفاده‬ ‫افراد‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫نظرسنجی‬ ‫با‬‫ک‬‫فضای‬ ‫ند‬
‫آماری‬ ‫میزان‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫که‬ ،‫است‬ ‫پارک‬ ‫جنگلی‬ ‫های‬ ‫فضای‬ ‫بوده‬ ‫همراه‬ ‫جمعی‬ ‫باخاطره‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫بخشی‬ ‫لذت‬01٪‫جنگلی‬ ‫فضای‬
‫ترتیب‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫است‬11٪‫سالمتی‬ ‫جاده‬ ‫به‬18٪،‫چمنکاری‬ ‫به‬21٪‫آخر‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫آبنما‬ ‫فضای‬ ‫به‬1٪‫که‬ ‫دارد‬ ‫اختصاص‬ ‫ها‬ ‫آالچیق‬ ‫به‬
..‫دارند‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫ها‬ ‫مکان‬ ‫این‬ ‫از‬
‫شماره‬ ‫نمودار‬1:‫پارک‬ ‫در‬ ‫بخش‬ ‫لذت‬ ‫فضای‬ ‫بیشترین‬ ‫تعیین‬
0
5
10
15
20
‫قسمت‬
‫جنگلکاری‬
‫فضای‬
‫چمن‬
‫کاری‬
‫ها‬ ‫آالچیق‬ ‫فضای‬
‫آبنماها‬
‫جاده‬
‫سالمتی‬
‫تعداد‬
‫بخش‬ ‫لذت‬ ‫فضاهای‬
0
5
10
15
20
25
30
‫خاطرات‬
‫قدیمی‬
‫بکر‬ ‫فضای‬
‫طبیعت‬
‫بهشت‬ ‫باغ‬
‫نفر‬
‫کاربر‬ ‫برای‬ ‫پارک‬ ‫فضای‬ ‫تداعی‬

9. 9
4-‫گیری‬ ‫نتیجه‬
‫خاطره‬،‫جمعی‬‫خاطره‬‫مشترک‬‫افراد‬‫از‬‫وقایع‬‫و‬‫رویدادهای‬‫شده‬ ‫تجربه‬‫به‬‫وسیله‬‫آ‬‫نها‬‫به‬‫عنوان‬‫عضوی‬‫از‬‫گروه‬‫در‬‫چارچوبی‬
‫و‬ ‫اجتماعی‬‫فضایی‬.‫است‬‫بررسی‬‫اندیشمندان‬‫نشان‬‫می‬‫دهد‬‫که‬‫مکان،چارچوب‬‫فضایی‬‫وقوع‬‫رویداد‬‫و‬‫شکل‬‫گیری‬‫و‬‫تداوم‬
‫خاطره‬‫است‬.‫بنابراین‬‫مؤلف‬‫ههای‬‫تأثیرگذار‬‫بر‬‫شکل‬‫گیری‬‫خاطره‬‫جمعی‬‫را‬‫در‬ ‫بایستی‬‫مؤلفه‬‫های‬‫مکان‬‫جستجو‬.‫کرد‬
‫پژوهش‬‫حاضر‬‫نشان‬‫داده‬‫که‬‫از‬‫آنجایی‬‫که‬‫خاطرات‬‫جمعی‬ً‫ال‬‫معمو‬‫از‬‫نسلی‬‫به‬‫نسل‬‫دیگر‬‫منتقل‬‫می‬‫شوند‬،‫احساس‬‫خاص‬
‫به‬‫مکان‬‫عامل‬‫تقویت‬‫خاطرات‬‫جمعی‬‫است‬.‫نسل‬‫های‬،‫گذشته‬‫احساسات‬‫و‬‫خاطرات‬‫خود‬‫را‬‫از‬‫مکان‬‫ها‬‫به‬‫نسل‬‫های‬
‫بعدی‬‫منتقل‬.‫کنند‬ ‫می‬‫این‬‫روایات‬‫در‬‫نسل‬‫جدید‬‫هنگام‬‫قرار‬‫گرفتن‬‫آنها‬‫در‬‫مکانی‬،‫خاص‬‫تداعی‬‫شده‬‫و‬‫حس‬‫مکان‬‫ایجاد‬
‫می‬‫کنند‬.‫نقش‬‫خاطرات‬‫جمعی‬‫بر‬‫ایجاد‬‫حس‬،‫مکان‬‫در‬‫طول‬‫زمان‬‫آشکار‬‫می‬،‫شود‬‫آنجاکه‬‫این‬‫خاطرات‬‫به‬‫دنبال‬‫جمعی‬
،‫شدن‬‫آهسته‬‫آهسته‬‫به‬‫هویت‬‫جمعی‬‫تبدیل‬‫شده‬‫و‬‫رنگ‬‫صحبت‬‫تعامالت‬‫اجتماعی‬‫را‬‫به‬‫خود‬‫می‬‫گیرند‬.‫آنجاست‬‫پا‬ ‫که‬‫به‬
‫مکانی‬‫خاص‬،‫گذاشتن‬‫همان‬‫مکان‬‫که‬‫خاطراتش‬‫جمعی‬‫شده‬،‫است‬‫حسی‬‫اجتماعی‬‫را‬‫تداعی‬‫می‬‫کند‬.‫مؤلفه‬‫های‬‫تجم‬‫ع‬
،‫پذیری‬،‫سکون‬‫سیما‬ ‫یکپارچگی‬‫منظر‬ ‫و‬‫مؤلفه‬ ‫از‬‫های‬‫فضایی‬‫و‬‫بناهای‬،‫یادمانی‬‫فعالیت‬‫و‬،‫عملکرد‬‫نا‬ ،‫رویدادها‬‫مها‬‫و‬‫اسامی‬
‫و‬‫زمان‬‫وقوع‬‫رویدادها‬‫از‬‫مؤلفه‬‫های‬‫تأثیرگذار‬ ‫و‬ ‫مکانی‬‫بر‬‫شکل‬‫گیری‬‫خاطره‬‫جمعی‬‫و‬‫تداوم‬‫آن‬‫می‬‫باشند‬.‫مؤلفه‬‫از‬ ‫ها‬‫سه‬
‫طریق‬‫برخاطرات‬‫جمعی‬‫تاثیرگذارند‬:‫وقوع‬‫شکل‬ ،‫رویداد‬‫و‬ ‫گیری‬‫تصویر‬‫ذهنی‬‫از‬‫رویداد‬‫و‬‫تداوم‬‫خاطره‬.‫بر‬‫مبنای‬‫نتایج‬
‫تحلیلی‬‫محتوا‬‫و‬‫بررسی‬،‫تطبیقی‬‫مؤلفه‬‫های‬‫تأثیرگذار‬‫بر‬‫وقوع‬‫بیشترین‬ ،‫رویداد‬‫تأثیر‬‫را‬‫بر‬‫شکل‬‫گیری‬‫خاطره‬.‫دارند‬‫فعالیت‬
‫ها‬‫و‬‫تجمع‬ ،‫عملکردها‬،‫پذیری‬‫عناصر‬ ‫و‬ ‫سکون‬‫یادمانی‬‫و‬‫زمان‬‫وقوع‬‫رویدا‬‫دها‬‫از‬‫جمله‬‫این‬‫مؤلفه‬‫ها‬‫هستند‬.
‫منابع‬
[2( .‫پروین‬ ،‫پرتوی‬ ‫زهرا؛‬ ،‫آزاد‬ ]2092،)"‫شهروندان‬ ‫جمعی‬ ‫خاطره‬ ‫ارتقای‬ ‫و‬ ‫حفظ‬ ‫در‬ ‫تهران‬ ‫میادین‬ ‫جایگاه‬ ‫تطبیقی‬ ‫بررسی‬"،
‫علمی‬ ‫فصلنامه‬ :‫تهران‬-‫شماره‬ ،‫شهری‬ ‫مطالهات‬ ‫پژوهشی‬1
[1( .‫سمانه‬ ،‫روستایی‬ ‫سمیه؛‬ ،‫آزاد‬ ‫افشاری‬ ]2098،)‫رابطه‬ ‫بررسی‬‫مکان‬ ‫حس‬ ‫و‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬،‫راه‬ ،‫سازه‬ ‫ملی‬ ‫همایش‬ ،
.‫چالوس‬ ‫واحد‬ ‫آزاد‬ ‫دانشگاه‬ :‫چالوس‬ ،‫معماری‬
[0‫مصاحبه‬ ]‫با‬‫استاد‬( ‫انوار‬2090.‫عظیمی‬ ‫دکتر‬ ‫فرهنگ‬ ‫خانه‬ :‫تهران‬ ،)
[1( .‫هومن‬ ،‫پور‬ ‫بهمن‬ ]2000،)"‫فضاه‬ ‫اهمیت‬ ‫بر‬ ‫تأکید‬ ‫با‬ :‫ها‬ ‫شهر‬ ‫کالن‬ ‫در‬ ‫ورزشی‬ ‫های‬ ‫فعالیت‬ ‫و‬ ‫محیطی‬ ‫زیست‬ ‫مالحظات‬‫ا‬‫ی‬
‫شهری‬ ‫سبز‬"،‫رشد‬‫آموزش‬‫تربیت‬‫شماره‬ ،‫بدنی‬01.
[2،‫پرتوی‬ ]( .‫پروین‬2001،)‫پدیدار‬‫شناسی‬‫مکان‬،:‫تهران‬‫فرهنگستان‬ ‫انتشارات‬.‫اول‬ ‫چاپ‬ ،‫هنر‬
[1( .‫سها‬ ،‫محمد‬ ‫پور‬ ‫آرش؛‬ ،‫پسران‬ ]2098،)"‫نقش‬‫فضای‬‫باز‬‫شهری‬‫در‬‫ایجاد‬‫و‬‫ثبت‬‫خاطره‬‫جمعی‬‫در‬‫شهر‬"،:‫اصفهان‬
‫پایدا‬ ‫توسعه‬ ‫ملی‬ ‫کنفرانس‬.‫پژوهان‬ ‫دانش‬ ‫عالی‬ ‫آموزش‬ ‫مؤسسه‬ ‫شهری‬ ‫عمران‬ ‫و‬ ‫ر‬
[1( .‫موسی‬ ،‫جهانگیری‬ ]2000،)"‫اجتماعی‬ ‫نهادی‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫پارک‬ ‫نقش‬"‫شماره‬ ،‫دهم‬ ‫سال‬ ،‫شهرداریها‬ :‫تهران‬ ،91.
[0،‫حبیبی‬ ]‫رعنا‬( .‫سادات‬2001)،"‫مکان‬ ‫مفهوم‬ ‫و‬ ‫ذهنی‬ ‫تصویرهای‬"‫شماره‬ ،‫زیبا‬ ‫های‬ ‫هنر‬ ‫نشریه‬ :‫تهران‬ ،02‫صص‬ ،09-
28.
[9]( .‫حسن‬ ،‫نیا‬ ‫رضایی‬ ‫حسین؛‬ ،‫نژاد‬ ‫حاتمی‬ ‫احمد؛‬ ،‫پوراحمد‬ ‫علی؛‬ ،‫حسینی‬2091،)"‫فرسودۀ‬ ‫بافت‬ ‫ساماندهی‬ ‫راهبردهای‬
‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫قیطریه‬ ‫محله‬‫روش‬QSPM"‫شماره‬ ،‫دهم‬ ‫سال‬ ،‫نظر‬ ‫باغ‬ :‫تهران‬ ،11.
[28]،‫دهخدا‬‫علی‬‫اکبر‬( .2010)،‫لغت‬‫نامه‬،‫دهخدا‬‫انتشارات‬ :‫تهران‬‫دانشگاه‬،‫تهران‬‫جلد‬‫سیز‬‫دهم‬.

10. 01
[22( .‫منوچهر‬ ،‫ستوده‬ ]2011،)‫شمیران‬ ‫تاریخ‬ ‫جغرافیای‬:‫تهران‬ ،‫فرهنگی‬ ‫تحقیقات‬ ‫و‬ ‫مطالعات‬ ‫موسسه‬ ‫پژوهشگاه‬ ‫نشریه‬ ،
‫جلد‬1‫،صفحه‬ ،101.
[21( .‫مهتا‬ ،‫میرمقتدایی‬ ]2001،)"‫شهر‬ ‫در‬ ‫جمعی‬ ‫خاطرات‬ ‫انتقال‬ ‫و‬ ‫ثبت‬ ‫گیری‬ ‫شکل‬ ‫امکان‬ ‫سنجش‬ ‫معیارهای‬"،‫نشریه‬ :‫تهران‬
‫شماره‬ ،‫زیبا‬ ‫هنرهای‬01.
[20( .‫حسین‬ ،‫سلطانزاده‬ ‫ریحانه؛‬ ،‫نیلی‬ ‫رعنا؛‬ ،‫نیلی‬ ]2092،)"‫منظر‬ ‫الگوی‬ ‫در‬ ‫شفابخش‬ ‫مناظر‬ ‫های‬ ‫شاخصه‬ ‫بازتاب‬ ‫چگونگی‬
‫سایرانی‬ ‫باغ‬"‫شماره‬ ،‫نهم‬ ‫سال‬ ،‫نظر‬ ‫باغ‬ :‫تهران‬ ،10.
[14] Lewicka, Maria (2008), "Place attachment, place identity, and place memory: restoring the
forgotten city past", Journal of Environmental Psychology. doi:10.1016/j.jenvp.2008.02.001, pp 209–
231
[15] Longman Dictionary of Contemporary English (2010), Pearson Publishing, new edition.
[16] Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary (2003), Merriam-Webster Incorporated Springfield,
10th edition.
[17] Oxford (1994), Oxford learner's dictionary of current English, New York: Oxford University Press