ભારતના સાંસ્કૃતિક વારસાના સ્થળો ધોરણ - 10 પ્રકરણ - 6

3. અજત ાની ગ ુફ ાઓ
ં

4. ં
• અજત ાની ગુફ ાઓ મહારાષટના ઔરં ગ ાબાદ િજલલામાં આવે લ
છે .
• અજત ાની ગુફ ાઓની ગુફ ાની કુલ સંખ યા 29 છે . (30)
ં
• ગુ ફ ા નં . 9,10,19,26 અને 29 ચૈ ત ય છે .
• બાકીની ગુફ ાઓ િવહાર છે .

5. ઇલોરાની ગ ુફ ાઓ

6. ઇલોરાની ગુ ફ ાઓ
• મહારાષટમાં ઔરં ગ ાબાદ િજલલામાં આવે લ છે .
• ઇલોરાની ગુ ફ ાની સંખ યા – 34 છે
• ુ
ગુ ફ ા નંબ ર 1 થી 12 સુધ ીની બોદ ધમમ ન ી ગફાઓ છે .
• ઇલોરાની ગુ ફ ા 13 થી 29 સુધ ીની િહં દુ ધમમ ન ી છે .
• ઇલોરાની ગુ ફ ા 30 થી 34 સુધ ીની જન ધમમ ન ી છે .
• ઇલોરાની ગુ ફ ા 30 થી 34 રાષટકૂ ટ વંશ માં બની હતી
• ઇલોરાની ગુ ફ ામાં આવે લ ું કૈ લ ાસમંિ દર અદભત છે .
ૂ
• લંબ ાઇ – 50 મીટર,
• પોહોળાઇ – 33 મીટર,
• ઊચાઇ – 30 મીટર છે .

7. કૈ લ ાસમંિ દર

8. એિલફનટાની ગ ુફ ાઓ

9. • એિલફનટાની ગુફ ાઓ
• સથાનીક ભાષામાં ધારાપુર ી કહે છે .
ં
• એિલફનટાની ગુફ ાઓ (મુબ ઇથી) અરબસાગરની અદર ગે ટ વે
ઑફ ઇિનિયાથી 10 િકલોમીટર દૂર આવે લ ી છે .
• પોટમુ ગ લ લોકો સૌપથમ આ િિપ પર આવયા હતાં
• આ િિપનો આકાર હાથીના જવો છે .
• એિલફનટાની ગુફ ામાં િશવના તણ સવરપો દશામ વતી િતમિૂ તિ
છે .

10. િતમિૂ તિ
બહા.,િવષણ ુ ,મહે શ

11. મહાબલીપ ુર મ

13. મહાબલીપુર મ
• દિિણ ભારતના પલલવ રાજવી નિૃ સં હ વમમ ન પથમના
ઉપનામ મહામલલ પરથી મહાબલીપુર મ તરીકે ઓળખાય છે .
• મહાબલીપુર મ ને સાત ગુફ ાના શહે ર તરીકે ઓળખવામાં આવે
છે .
• મહાબલીપુર મનાં રથ આકારના મંિ દરોને પાં િ વો ના નામ
પરથી ઓળખવામાં આવે છે .
• અિહ બીજ ખિક મંિ દરો પણ આવે લ ા છે .
• તે મ ાં હાસયનીમુદ ામાં િવષણુ ન ી મિૂ તિ અદભત છે .
ૂ
• મિહષાસુર નો વધ કરતી દુગ ામ દે વ ી ની મિૂ તિ પણ જોવાલાયક
છે .

14. પટદકલ સમારક

15. • પટદકલ સમારક
• ચાલુક વંશ ની રાજધાની પટદકલ હતી.
• પટદકલમાં િવજયાિદતય અને િવકમાં િ દતય ના સમયમાં
મંિ દરોનુ ં િનમામ ણ થયું .
• આ મંિ દરોમાં નાગર અને દિવિ શૈ લ ીનો ઉપયોગ થયો છે .
• પટદકલનુ ં સૌથી મોટુ મંિ દર િવરુ પ ાિ નુ ં છે .

16. િવરુ પ ાિ મંિ દર સંગ મે શ ર મંિ દર

17. ખજૂ ર ાહો

18. લકમણ
મંિ દર

19. • ખજૂ ર ાહોમાં ચોસઠ યોિગની નુ ં મંિ દર પખયાત છે .
• ચોસઠ યોિગની મંિ દર તોરણ ની અલંક ારીક શૈ લ ી સથાપતયનુ ં
ઉતમ ઉદાહરણ છે .
• ખજૂ ર ાહોમાં લાગુઆ મહાદે વ મંિ દર, પાવમ ત ી મંિ દર, લકમણ
મંિ દર, પાશમ ન ાથ મંિ દર, દુલ ાદે વ મંિ દર તથા ચતભમ ુજ મંિ દર
ુ
પખયાત છે .

20. કોણાકમ ન ુ ં
સયમ મ ંિ દર
ૂ

22. કોણાકમ નુ ં સયમ મ ંિ દર
ૂ
• કોણાકમ નુ ં સયમ મ ંિ દર ઓિરસસાના પુર ી િજલલામાં આવે લ ું છે .
ૂ
• કોણાકમ ના મંિ દરમાં અલંક ારીક મિૂ તિ ઓ , અપસરાઓનાં પિતકો
તે મ જ સંગ ીતકારની આકૃ િ તઓ છે .

23. ૃ
બહ દે શ ર મંિ દર

24. ૃ
બહ દે શ ર મંિ દર – થંજ વુર
• બહ દે શ ર મંિ દર તિમલનાડુન ા થંજ વુર માં આવે લ ું છે .
ૃ
• બહ દે શ ર મંિ દર ચોલવશં ન ુ ં સમારક છે .
ૃ
• ૃ
બહ દે શ ર મંિ દર િશવ નુ ં મંિ દર છે .
• બહ દે શ ર મંિ દર રાજરાજ પથમે િનમામ ણ કરાવયું હત ું
ૃ
• ૃ
બહ દે શ ર મંિ દર રાજરાજશર મંિ દર તરીકે પણ ઓળખાય છે .

25. કુત મ બિમનાર
ુ

26. કુત મ બિમનાર
ુ
• કુત મ બિમનારનાં િનમામ ણની શરઆત 12 મી સદીમાં કુત બ ુદ ીન
ુ ુ
ઐબકે કરાવી હતી.
• ઇ.સ.1210 માં કુત મ બિમનારમાં સુધ ારા વધરા કરી કુત બ ુદ ીનનાં
ુ ુ
ુ ૂ
જમાઇ ઇલતિ તમશે તે ને પણમ કરાવયો હતો.
• કુત મ બિમનારની
ુ
• કુત મ બિમનારની ઊચાઇ 72.5 મીટર છે
ુ
• કુત મ બિમનારનો ભત લનો ઘે ર ાવો 13.75 િમટર છે .
ુ ૂ
• ઊચાઇ પર જતા ઘે ર ાવો 2.75 મીટર થાય છે .
• કુત મ બિમનાર પથથરો માં થ ી બને લ ી ભારતની સૌથી ઊચી
ુ
ઇમારત છે .
• કુત મ બિમનારનો ઉપયોગ નમાજ ની અજન આપવામાં થાય
ુ
છે .

27. હમપી

28. હમપી
• કણામ ટકના બે લ લારી િજલલાના હોસપે ટ તાલુક ામાં આવે લ છે .
• હમપી િવજયનગર રાજયની રાજધાનીનુ ં શહે ર હતું
• ઇ.સ. 1336 માં હિરહર અને બુક ારાયે હમપીની સથાપના કરી
હતી.
• ઇ.સ. 1509 થી 1529 સુધ ીનો સમય હમપી નો સુવ ણમ યુગ હતો
• ઇ.સ. 1556 માં તાલીકોટાના યુદ માં રાજરામનો પરાજય થતા
હમપી નુ ં પતન થયું
• હમપીમાં આવે લ િવઠલ મંિ દરો, હજરા મંિ દર, િવરુ પ ાિ મંિ દર ,
• શી કૃ ષ ણ તથા અચયુત રાય નાં મંિ દરો સથાપતયનાં ઉતમ
ૂ
નમન ા છે .

29. િવરુ પ ાિ મંિ દર

30. હુ મ ાય ુન ો મકબરો
િદલલી

32. હુ મ ાયુન ો મકબરો (િદલલી)
• ઇ.સ.1556માં હુ મ ાયુ નુ ં અવસાન થયુ
• ઇ.સ.1565 માં હુ મ ાયુન ી યાદમાં તે ન ી પતની હમીદાબે ગ મે આ
મકબરો બાં ધ વયો હતો.

35. આગાનો િકલલો (ઉતર પદે શ )
• ઇ.સ.1556 માં આગાનો લાલા િકલલો અકબરે યમુન ા િકનારે
બંધ ાવયો હતો.
• આગાના િકલલાની દીવાલો 10 ફટ ઊચી અને તે ન ી આજુબ ાજુ
40 ફટ ની ઊિી ખાઇ છે .
• આગાના િકલલાની અદર બંધ ાવે લ જહાં ગ ીરી મહે લ માં બંગ ાળી
અને ગુજ રાતી શૈ લ ીના સથાપતયની અસર છે .
• શાહજહાં એ િજં દ ગીના છે લ લા િદવસો આગા ના િકલલામાં
િવતાવયા હતા.

36. તાજમહલ

37. તાજમહલ
• તાજમહલ િવશની સાતમી અજયબી પૈ ક ીની એક છે .
• તાજમહલ શાહજહાં ન ી પતની અજમંદ બાનુ (મુમ તાઝમહાલ) ની
યાદમાં બાં ધ વામાં આવયો છે .
• ઇ.સ.1631 માં મુમ તાઝમહલ નુ ં અવસાન થયુ
• ઇ.સ. 1631 માં તાજમહલ બાં ધ વાનુ ં શર થયુ
• ઇ.સ 1653 માં તાજમહલ બાં ધ કામ પણમ થયું
ૂ
• તાજની મધયમાં મુમ તાઝની કબર છે .
• કબરની ચારે બાજુ અષટકોણીય જળી છે .
• મહે ર ાબ ઉપર ઉિિત છે .
• સવગમ ન ા બગીચામાં પિવત િદલોનુ ં સવાગત છે .”

38. લાલ િકલલો

39. • લાલ િકલલો શાહજહાં એ બંધ ાવયો હતો
• લાલ િકલલો મુઘ લ શૈ લ ી માં બને લ ો છે . લાલ િકલલામાં
રિણની અધન પદિત નો ખાસ ખયાલ રાખવામાં આવયો છે .
• લાલ િકલલામાં કમાન આકારના બે પવે શ િારો અને આરસના
ઘુમ મટો છે .
• લાલ િકલલામાં દીવાને આમ, દીવાને ખાસ, રં ગ મહે લ ,
મુમ તાઝનો િશશમહે લ , લાહોરી દરવાજ, મીનાબજર, મુઘ લ
ગાિમ ન વગે રે આવે લ ા છે .

40. લાહોરી
દીવાને ખાસ મોતી મિસજદ
દરવાજ
દીવાને આમ રં ગ મહે લ શીશમહલ

41. મુઘ લ ગાિમ ન

42. • લાલ િકલલામાં ઔરં ગ ઝે બે બંધ ાવે લ મોતી મિસજદ આવે લ ી
છે .
• લાલ િકલલામાં આવે લ ુ મયુર ાસન ઇરાનના બાદશાહ
નાદીરશાહ પોતાની સાથે ઇરાન લઇ ગયો હતો.
• લાલ િકલલામાં દીવાને ખાસની છત ચાં દ ી થી મઢે લ ી છે .
• લાલ િકલલામાં રં ગ મહે લ અને શાહી સનાનાગર છે .
• દર વષે રાષટીય તહે વ ારો ના પસંગે લાલ િકલલામાં
ધવજવંદ ન થાય છે .

45. ફતે પ ુર િસકરી ( ઉતર પદે શ )
• અકબરે સફ ીસંત સલીમ િચસતી ની યાદમાં ફતે પ ુર િસકરી
ૂ
શહે ર નુ ં િનમામ ણ કુ હતું
• અકબરે ફતે પ ુર િસકરીને પોતાની રાજધાની બનાવી હતી .
• ફતે પ ુર િસકરીનો બુલ ંદ દરવાજો
• 41 મીટર પહોળો અને 50 મીટર ઊચો છે .
• આ ઇમારતને જોધાબાઇ નો મહે લ કહે છે .
•

46. ગોવાના દે વ ળો

48. • ગોવાના દે વ ળો
• ભારતમાં કે થ ોિલક ધમમ ન ા સંત ફાં સ ીસ ઝે િ વયર નુ ં પાિથિ વ
શરીર એક દે વ ળમાં શબપે ટ ીમાં રાખવામાં આવયુ ં છે . ઘણા
વષો પછી પણ િવકૃ ત થયું નથી

49. ચાં પ ાને ર

51. ચાં પ ાને ર
• મોહમંદ બે ગ િા એ ચાં પ ાને ર ને રાજધાનીનો દરજજો આપયો
હતો.
• મોહમંદ બે ગ િાએ ચાં પ ાને ર ને મુહ મમદાબાદ નામ આપયું હતું .

52. તહે વ ારો અને મે ળ ા
• ભારત તહે વ ારો અને
મે ળ ાઓનો દે શ છે .
• તહે વ ારો અને મે ળ ાઓ
ુ
ઋતચ ક, ધાિમિ ક અવસર, ખે ત ી
સંબ ંધ ી અથવા ઐિતહાિસક
ઘટના સાથે જોિાયે લ હોય છે .

55. ગણગોર
રાજસથાન

56. પોગલ – તિમલનાડુ

57. ઓનમ – કે ર લ

58. • મકરસંક ાિત, વસંત પંચ મી, િશવરાતી,
• હોળી,રામનવમી,ઇદ,મહોરમ, િદવાળી,
• મહાવીર જયંિ ત, બુદ પિૂ ણિ મ ાં , નવરોઝ, નાતાલ વગે રે ....
• જગનાથપુર ી અને અમદાવાદની રથયાતા ઓ.

59. • ભારતમાં ભરાતા મહતવના મે ળ ાઓ
• પુષ કરનો મે ળ ો – રાજસથાન
• ભવનાથનો મે ળ ો – ગુજ રાત
• તરણે ત રનો મે ળ ો – ગુ જ રાત
• કું ભ મે ળ ો – અલહાબાદ
• કું ભ મે ળ ો – અલહાબાદ
• અધમ કું ભ મે ળ ો – હરિાર
• ઉસમ અને મહોરમ જવા તહે વ ારો ઉજવાય છે .

65. • તીથમ ય ાતાઓ
• ભારતના લોકો તીથો, પિવત સથળો, શહે ર ોની યાતાએ જય
છે .
• ભારતનાં લોકો નદી,પહાિો, પવમ ત ો, અને સરોવરોની
પિરકમાં કરે છે .
• અમરનાથની ગુફ ાની યાતા લોકો કરતા હોય છે .

68. • લોકો મ ુખ ય ચાર ધામો અને
બાર જયોિતિલિ ગ ોની યાતા
• રામે શ રમ,
• જગનાથપ ુર ી,
• િારકા,
• બદરીનાથ

69. બદરીના
થ

70. િારકા
િારકા,

71. રામે શ રમ ,

72. જગનાથપ ુર
ીી