Lecture 3.

1. ХАНАМЖ
1. Ханамжийн функц
2. Ахиу ханамж

2. 1. Ханамжийн функц
Тухайн бүтээгдэхүүн ,үйлчилгээнээс авах
таашаал нь бүтээгдэхүүн ,үйлчилгээг хэрэглэхээс
өмнө үүсдэг бөгөөд харин ханамж нь бүтээгдэхүүн
,үйлчилгээг хэрэглэсний дараа үүсдэг.
Иймээс таашаал нь ханамжийн үндэс суурь гэж
хэлж болно.
Ханамж гэдэг үг уг утгаараа сэтгэл таатай, аз
жаргалтай мэдрэмж гэж ойлгогддог.

3. ХАНАМЖ – U
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг худалдан авч
хэрэглэсний дүнд хэрэглэгчид үүсэх сэтгэл
хангалуун байдлыг илэрхийлэх хийсвэр ойлголт

4. Хэрэглэгчийн үндсэн зорилго нь хэрэгцээгээ
хангаж ханамжаа дээд хэмжээнд байлгах явдал
Хэрэглэгчийн
үндсэн асуудал Юуг худалдан авах
вэ
Яаж худалдан авах
вэ?
Хичнээн
хэмжээгээр
худалдан авах вэ?

5. Хэрэглэгчийн шийдвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлс :
 Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнэ
 Худалдан авах бүтээгдэхүүн үйлчилгээний шинж
чанар
 Хэрэглэгчийн орлого, төсвийн хуваарилалт
 Хэрэглэгчийн уламжлал, ухаалаг хэрэглээ
 Хэрэглэгчийн шилэлт сонголт

7. Ханамжийг хэрхэн хэмжих вэ ?
ОРДИНАЛ ХАНАМЖ
Хэрэглэгчийн ханамжийг зэрэгцүүлэх, эрэмбэлэх
байдлаар хэмжих
КАРДИНАЛ ХАНАМЖ
Хэрэглэгчийн ханамжийг тодорхой тоон утгаар
хэмжих

10. Хэрэв бутээгдэхүүнүүд эерэг хэмжээгээр
хэрэглэгддэг, таашаал иь “төгс байх ”, “шилжих ”,
“тусах ”, “үл цадах ” нөхцлүүдийг хангадаг бол
таашаал иь ханамжийн функцээр илэрхийлэгдэнэ.
Ханамж бол зөвхөн таашаалыг тодорхойлох арга зам
мөн.
ОРДИНАЛ ХАНАМЖ
Иймээс ханамжийн функц нь эрэмбэлэгдсэн
таашаалыг тоогоор илэрхийлдэг.
Жишээлбэл: х > у <=> U(х) > U(у) байна.

11. Өөрөөр хэлбэл х нь у-ээс илүү таашаагдаж байвал
х-д у-ээс илүү тоон утга харгалзах ба х-д у-ээс илүү
тоон утга харгалзаж байвал х нь у-ээс илүү
таашаагдана.
Ханамжийн функц нь таашаалыг илэрхийлэх
зайлшгүй бөгөөд хүрэлцээтэй нөхцөл ба х, у-ийн
ханамжийн функцэд яг ямар утга харгалзах нь чухал
биш харин х, у-ийн таашаалын эрэмбийг л хадгалж
байх нь чухал юм.
Үүнийг ordinal буюу эрэмбийн ханамж гэж
нэрлэдэг.

14. КАРДИНАЛ ХАНАМЖ
x0>xI~х//>х/// байдаг хэрэглээний сагснуудыг авч үзье.
Хүснэгтэд эдгээрийг илэрхийлдэг ханамжийн функцууд
болох U(х), F(х),D(х), Z(х)-уудын утгуудыг харуулжээ.
U(х) F(х) D(х) Z(х)
X0
X'
X"
X"'
10
5
5
3
2000
100
100
4
30000
4000
4000
200
15
7
4
2

15. Энд U(х), F(х), D(х) ханамжийн функцууд таашаалын
эрэмбийг хадгалж байгаа тул таашаалыг илэрхийлж
чадаж байна.
Гэтэл Z(х) функц таашаалын эрэмбийг
алдагдуулснаараа таашаалыг илэрхийлж чадахгүй
байна.
X°-ийн ханамжийн функцийн утга XI -ээс 5-аар их
байна уу, 26000-аар их байна уу гэдэг нь ялгаагүй юм.

16. Дээрх жишээнээс харвал таашаалыг илэрхийлж
чадах ханамжийн функц тоймгүй олон байна.
Ханамжийн функцийн нэгэн чухал шинж чанар нь
тоон дарааллыг нь алдагдуулахгүйгээр монотон
хувиргалт хийх явдал юм.
Тухайлбал эерэг тоогоор үржүүлэх, эерэг тоо нэмэх,
сондгой зэрэгт дэвшүүлэх гэх мэт.

17. Дээрх хүснэгтийн жишээн дээр U(х), F(х), D(х)-ийн
алиных нь ч эерэг монотон хувиргалт таашаалыг
илэрхийлж чадна.
Эерэг монотон хувиргалтын жишээнүүд:
1.U(х1 , х2) = [U(x1,x2) ] 2
2. U(х1,х2 ) = [U(х1,х2 ) + 10] - 3
3. U(х1,х2 ) = log [U(х1,х2)]

20. 2.Ахиу ханамж
НИЙТ ХАНАМЖ – TU
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний нийт дүнгээр хүртэх
ханамжийн нийлбэр
Ерөнхийдөө хүний хэрэгцээ хязгааргүй боловч
тодорхой бүтээгдэхүүний хувьд хэрэгцээ хангагдана.
Их хэрэглээ их ханамж өгдөг. Хэрэглээний
түвшинг нийт ханамж харуулна.
Нийт ханамж нь ахиуц ханамжуудын нийлбэрээр
тодорхойлогдоно.

22. Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгч аль нэг
бүтээгдэхүүнийхээ хэрэглээг өөрчлөхөд түүний нийт
ханамж хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг ахиу ханамж
харуулдаг.
Хэрэглэгч тухайн төрлийн бүтээгдэхүүнийг хэдий их
хэмжээгээр худалдан авч хэрэглэнэ тэр хэмжээгээр уг
барааны нэмэлт нэгжийг авах гэсэн эрмэлзлэл нь улам
багасна.

29. Бүтээгдэхүүний хэрэглээ нэмэгдсэнээр ахиу ханамж
нь буурдаг.
Английн эдийн засагч У.Джевонс ( 1835- 1882)
ханамж, үнэ хоёр хоорондоо холбоотой болохыг
тайлбарлаад бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнийг нийт
ханамж биш, харин ахиу ханамж тодорхойлдог болохыг
баталсан байдаг.

31. АХИУЦ ХАНАМЖ БУУРАХ ХУУЛЬ
Бусад хүчин зүйл тогтмол байхад дараалан
хэрэглэсэн тодорхой төрлийн бүтээгдэхүүн
үйлчилгээний нэмэлт нэгж бүрээс хэрэглэгчийн хүртэх
ханамжийн хэмжээ буурах зүй тогтол

32. Ахиуц ханамж
буурах хуулийн
зүй тогтлууд
1. 𝑀𝑈1>𝑀𝑈2>𝑀𝑈3
> ……. >𝑀𝑈 𝑛
2. 𝑀𝑈> 0 үед TU
өсөх
3. 𝑀𝑈 = 0 үед TU
өөрчлөгдөхгүй
4.MU < 0 үед TU
буурах

33. TU
TU
MU
MU
Q
TUmax

37. X,Y хоёр барааны ялгаагүйн муруй.
X,Y хоёр
барааны
хослол
Хэрэглэх хэмжээ X,Y хоёр
бараанаас авах
нийт ханамж
( TU = U )
Ү
бараа
X
бараа
I 12 2 1000
II 6 4 1000
III 4 6 1000
IV 2 8 1000

40. Ялгаагүйн муруй.

44. Ялгаагүйн муруй
x2
X1
∆x 2
∆x1

57. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА