2. Project: maak onderzoekers van ze!
1) Wie zijn wij: de proefjesmeesters?
2) Doel van onze activiteit.
3) Opzet van een les
4) Voorbeeld van een les
5) Onze capaciteiten en andere lessen
6) Past onze ambitie bij jullie wensen c.q. mogelijkheden?
3. De meesters en het doel
1) Ouderen (>60j) met middelbare of hogere opleiding en
werkzaam geweest in biologie, natuurkunde, chemie,
geneeskunde.
2) Doel: propageren van en kennismaken met b-
wetenschappen op basisschool (groepen 7/8).
Iedereen doet mee; niet specifiek voor de bollebozen.
1) Introductie cursus najaar 2008 met 19 belangstellenden;
3 middaglessen 7 ontwerplessen;
nu 4 lessen gereed; meeste ervaring met 2 lessen.
4) Proefles ………… Uffelte ……….
4. 4: Proefles: groep biologie (hoofd en hersenen) met
“discovery bus”: in Uffelte gestart (januari 2009).
5. 4) Proefles …… Uffelte ………………….
5) Onze formule: les geschikt voor uitvoering in de
schoolklas; spulletjes in een krat.
6) Lesteams eerst 3 nu meestal 4; totaal ongeveer 10
vrijwilligers.
7) Opzet van de lessen (scholen) of workshops (bij
andere doelgroepen)
De meesters en het doel
6. Opzet van een les (1)
1) Power point (pp) introductie: wie zij we; wat we gaan doen?
2) Thema: waarover gaat de les?
3) Vorm: interactie met de klas.
4) Proeven + beetje theorie (pp); niet in detail.
5) Pupil eigen verslagbriefje:
op voorkant wat gezien; op achterkant waarom is het zo.
6) Klas in 3 of 4 groepen, naamkaartjes op.
7) Elke groep heeft eigen meester, die legt proef uit en bewaakt
uitvoering.
8) Elke groep start met andere proef.
9) Na ongeveer 1 kwartier is de (1ste ) proef + verslag klaar
10) Volgende proef.
11) Na afloop worden klassikaal proeven + meetbriefje interactief
doorgenomen.
7. Huidige themalessen
• 1: Hoofd en Hersenen: H&H: 3 proeven
• 2: Gehoor en Geluid: G&G: 4 proeven
• 3: Water: H2O; 4 proeven
• 4:Licht en Zien: L&Z : 4 proeven
8. 1:H&H
DNA uit
speeksel
suiker uit
brood
lees kleuren
in kleur
2: G&G
liedjes herkennen
gevoel en muziek
gehoor
beschadiging
hoge tonen
waarom 2 oren?
buis v Groen
4: L&Z
chromato-
grafie
reflectie
CD/DVD
kleuren lezen
met kleuren
stereo met
rood+blauw
3: H2O
chromato-
grafie.
zoet proeven
geleiding
elektriciteit
vies water
onder
microscoop
Thema
proef
1
2
3
4
9. 4 voorbeelden
van proeven van verschillende thema’s
• 1: DNA uit speeksel (uit Hoofd en Hersenen)
• 2: De buis van Groen (uit Gehoor en Geluid)
• 3: Geleiding van water (uit Water)
• 4: Stereo zien (uit Licht en Zien)
11. Hoofd & Hersenen
Wat doe je met je hoofd?
Wat doe je in je hoofd?
Voorbeeld: lesteam
Hans Muller, Eveline Bieshaar, Jan Jakob Hoetjer,
Francien Evenhuis, Ineke Rozema & Jaap Korf
12. Proef 1 DNA uit speeksel en dan?
• Spugen in reageerbuis
• Pipetje gebruiken
• Zout water
+ beetje afwasmiddel
• Schudden.
• Voorzichtig spiritus erbij
• DNA in de bovenlaag
• Buisje afsluiten
• Neem je eigen DNA naar huis!
13. Meetbriefje proeven “Hoofd en Hersenen”
Invullen: je naam
………………………………………………………………………………………………………………..
Proef 1: DNA uit speeksel . Kijk goed naar wat er in de reageerbuis gebeurt
Opschrijven: Wat zie je gebeuren ? Kan je het “wolkje” DNA zien? En waar zit dat?
Proef 2: Kauwen, zetmeel en suiker. Kijk goed naar wat er in de glaasjes gebeurt
Opschrijven:
Wat zie je in het eerste glaasje ?
Wat zie je in het tweede glaasje?
Proef 3: Hoe snel denk jij na ? Je mag eerst één maal oefenen, daarna doe je twee keer deze proef “in
’t echt”. Noteer hieronder per keer de tijd die je nodig had voor blad 1, blad 2, blad 3 en de gemiddelde
tijd die je in die keer per blad nodig had
1ste keer: tijd blad 1= tijd blad 2= tijd blad 3= gemiddelde tijd=
2de keer: tijd blad 1= tijd blad 2= tijd blad 3= gemiddelde tijd=
Meetbriefje voorkant
14. Noteer nadat je de proeven gedaan hebt: wat heb je ervan geleerd ?
Proef 1: DNA uit speeksel
Proef 2: Kauwen, zetmeel en suiker
Proef 3:
kleuren lezen met
kleuren
Geef aan in het plaatje
hiernaast welke
hersengebieden je
gebruikt hebt
Zie ook de websites: ……………………………………………….
Meetbriefje achterkant
15. Wat heb je geleerd?
• DNA zit in alle cellen:
• ze bepalen veel eigenschappen
• Eten verteren met enzymen:
• heb je (ook) nodig voor energie.
• Suiker (= glucose) + zuurstof energie.
• Je hersenen gebruiken veel energie.
• Reageren en nadenken kost tijd:
– hoe lang heb jij nagedacht bij proef 3?
• Zoek de sites en test je opa/oma en moeder/ vader.
17. • Welke zintuigen heb je?
• Wat doe je met je oren?
• Wat is geluid?
• Hoe zit je oor in elkaar?
• Hoe werkt je oor?
• Van trilling naar stroompje in de hersenen.
• Van stroompje in de hersenen naar betekenis.
De Buis van Groen.
Inleiding op de proeven.
18. De Buis van Groen.
Waarom heb je twee oren?
• Om te horen waar een geluid
vandaan komt.
• Het geluid van A is eerder bij het
linkeroor dan bij het rechteroor. Uit
het verschil in aankomsttijd
berekenen je hersenen de richting.
• Met de Buis van Groen gaan we
meten wat het kleinste verschil in
aankomsttijd is dat je nog kunt
horen.
18
19. De Buis van Groen.
Hoe slim zijn je oren?
• In groepjes van drie vormen we
onderzoeksteams: de onderzoeker, de
proefpersoon en de schrijver.
• Elk teamlid krijgt een beurt in elke rol.
• Alle rollen zijn even belangrijk.
• De uitkomst van de proef is van te voren
niet bekend. Die moet voor elke
proefpersoon na afloop uitgerekend
worden.
• Kijk goed op de werkbladen.
19
25. Proefjes thema “Water”
•Oplosbaarheid in water
•Smaakstof in water (suiker / smaakdrempel)
•Kleurstof in water (chromatografieproef)
•Zuur en basisch (met indicatorstrips)
•Stroomgeleiding in water
•Eindproef: bepaling onbekend stofje
•Neem slootwater mee; gaan we onderzoeken met
microscoop
27. Proefje Stroomgeleiding in water
•Circuitje met batterij, lampje en waterbakje met
elektroden
•“Zuiver” water in het bakje: wat zie je ?
•Beetje suiker oplossen: wat zie je ?
•Beetje keukenzout oplossen: wat zie je ?
28. Licht en zien.
Wie van jullie is kleurenblind?
Welke kleur zie je wel en welke
niet?
We zijn allemaal
kleurenblind
31. proef 4 Diepte zie je met je hersenen
– Diepte zien door rood en blauw
• Opzet:
– Ieder krijgt brilletje met 1 rood en 1 blauw glas.
– Ook met 1 oog kijken.
– Je ziet alleen diepte met beide ogen.
– Hersenen maken het dieptebeeld uit wat beide ogen
apart zien en dus niet wat 1 oog ziet.
– Voorbeeldplaatjes bijgevoegd.
– Per groep of per klas uitvoerbaar.
– Op meetbriefje welke plaatjes 3D zijn.
32. 3D bril met blauw en rood glas
hersenen
ruggemerg
zenuwen naar de hersenen
rechter oog linker oog
links
achter
rechts
achter
rood + blauw diepte
34. Wat heb je geleerd?
• Je kunt niet alle kleuren apart zien.
– (iedereen is kleurenblind ……….)
• Zonlicht bevat alle kleuren van de regenboog
– (lampen ook? Welke kleuren heb jij gezien?)
• Viltstift bevatten soms meer en soms maar 1 kleur.
– (welke viltstiften hadden welke kleuren?)
• Leesproefje laat zien dat je hersenen altijd
meedoen als je kleuren ziet.
– Of je wilt of niet, je denkt altijd na !
• Beide ogen doen mee om een beeld te maken
van de buitenwereld.
– je hersenen “maken” beelden, niet je ogen
35. Onze huidige capaciteit
en andere lessen
1) Kunnen per nieuw schooljaar 2010/2011 ongeveer 40 dagen= 40
scholen (maximaal 3 lessen per dag) verzorgen.
2) Er zijn 4 lessen operationeel, hoofd & hersenen, water, geluid en
gehoor & licht en zien.
3) Voor elk progamma 1 lesteam = 3-5 personen.
4) Uitsluitend groepen 7/8; lessen zijn voor alle kinderen, niet voor
bollebozen.
5) Vanwege succes zoeken we meer vrijwilligers: om te assisteren of om
nieuwe lessen te ontwerpen of operationeel te maken.
6) Een dankbaar en concreet project
36. Voor correspondentie of afspraak project proefjesmeesters
Postadres
Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe, Postbus 72, 9700 AB Groningen
Onder vermelding: maak onderzoekers van ze.
Telefoon: 050 - 363 65 97 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur)
Fax: 050 - 363 72 66 ; E-mail: hovo@rug.nl
Vermelden: maak onderzoekers van ze.
Of mail Hans Muller direct: hhmuller@home.nl
