Lo diari 14-2

Lo diari
Lo jornau de la diversitat

TOLOSA lo 22 de junh de 2012 N°14

“ LO DIARI ” QUE’ VS PREPAUSA
UN NAVÈRA RUBRICA LENGA

La letra deu director. ................. 2

L’ eveniment : ........................... 3

Las nòvas ................................ 6

Las edicions de l’I.E.O. .............. 9

Opinion 11

Lenga..................................... 15

Lo servici de l’emplec ............... 17

Lo Labèl Òc per l’occitan. ......... 20

L’agenda ................................ 20
Lo Diari que vòu estar lo rebat Alavetz, d’ara enlà, e mercés a la
Los contactes de l'I.E.O. MP ..... 25
vertadèr de l’activitat e de las participacion d’especialistas
Las emissions de ràdio. ............ 26 preocupacions deu noste hialat membres de l’Institut d’Estudis
regionau. Occitans de Mieidia-Pirenèus, Lo
Los sites internet..................... 26 De segur, la lenga qu’ei la rason Diari que prepausarà ua rubrica
d’estar de la nosta associacion e d’explicacion e de divulgacion
Ideco. ..................................... 27 la qualitat de la lenga lingüistica per fin de constituïr ua
qu’arrepresenta un enjòc aisina vertadèra per l’ensemble
vertadèr e comun a totas las deu hialat entà melhorar lo
associacions de l’Institut noste nivèu de lenga.
d’Estudis Occitans.
I
Dab lo sostien de :

INSTITUT D’ESTUDIS OCCITANS, Seccion Regionau Mieidia-Pirenèus
Ostal d’Occitània 09 62 56 09 91
11 carrièra Malcosinat, 06 82 23 44 55
31 000 Tolosa ieom-pireneus@ieo-oc.org

LO DIARI n°14 1

LA LETRA DEU DIRECTOR.

« Encara, n'ei pas l'òra deu bilanç ».

Lo 31 de març, mes de 30 000 en los mèdias e lhèu passar
personas que manifestèn en per la television.
Tolosa per tan de marcar lo Alavetz, aquera manifestacion
lué sostien a la lenga occitana que deu significar quauquar-
e demandar ua consideracion
Lo 31 de març, mes de ren mes que ua hèsta bi-
vertadèra de las collectivitats
30000 personas que mani- annadèra. En efèit, au nivèu
e de l’Estat. societau, fauta d'evolucion en
festèn en Tolosa. Ara, lo movement occitan matèria de politica lingüistica,
qu'ei entrat en l'après 31 de hèr passejar 30 000 personas
Uei, daubuns que's felici- març de 2012. Atau coma ac per Tolosa n'a pas cap d'inte-
digom, aquera data qu'èra un rès. D'ara enlà, qu'avem de's
tan deu succès que repre- rendetz-vos deus vertadèrs demandar quin hèr fructificar
sentaré aquera jornada. La peu movement occitan e per aquera mobilizacion en matè-
mobilizacion qu'èra hòrta l'avier de la lenga. ria de politica lingüistica.

(mès de relativizar)… e Uei, daubuns que's felicitan Ara, que's pausa donc la ques-
deu succès que representaré tion de l'après manifestacion
doncas, que s’i aurem es- aquera jornada. La mobiliza- e de la sua espleitacion;
cadut. cion qu'èra hòrta (mès de rela- espleitacion necessària entà
tivizar)… e doncas, que s’i au- dar un sens vertadèr a aqueste
rem escadut. rassemblament.
D'ara enlà, qu'avem de's
Segur, qu'emplenèm las car- La permèra causa de conside-
demandar quin hèr fructi- rèras de Tolosa, e obtengom rar qu'ei la necessitat d'ua
ficar aquera mobilizacion un impacte au nivèu deus accion comuna. En efèit, la
en matèria de politica mèdias regionaus e quauques credibilitat d'aquera manifes-
mòts o segondas deus mèdias tacion que tanh au hèit de
lingüistica. nacionaus. qu'èra multitudinària e pro
unitària.
D'un punt de vista personau,
Que'ns calerà anar de cap aquera manifestacion qu'ei N'ei pas de l'IEO sol que vie-
a las institucions au nom importanta. Que representa nerà la solucion. Que'ns calerà
l'escasença de's mobilizar e anar de cap a las institucions
de l'ensemble deu de's rassegurar en tot véser au nom de l'ensemble deu
movement culturau occi- que n'èm pas solets. Aqueth movement culturau occitan.
tan. Qu'ei en las coordina- rendetz-vos que'ns permet Qu'ei en la coordinacion occi-
de'ns regaudir e de tornar par- tana regionau o departamen-
cions occitanas regionaus tir per dus ans. tau que resideish la legitimitat
o departamentaus que re- Totun au nivèu collectiu, ne entà anar de cap aus poders
sideish la legitimitat … politics locaus entà portar las
podem pas e ne devem pas
reïvindicacions deu 31 de març
estar satisfèit. Senon, que
e rebrembar a tot cadun lo
podem tornar a casa pendent
sostien qu'acordè a la mani-
dus ans, en tot esperar la ma-
festacion..
nifestacion que vien entà es-
tar un pòc mes numerós, gan-
har quauques segondas mes Sebastian Pugin.
LO DIARI n°14 2

L’EVENIMENT.

CAMINS DE CRABAS

Presentacion. L'edicion 2012 del festenal A Carmauç
Lo festenal Camins de Crabas es se tendrà los 19, 20, 21 e 22 de julh, De 9h30 fins a 11h30 : passa-
nascut en 2001, gràcias a e s'acamparà en 4 lòcs : a Carmauç, carrièra e animacions musicalas sul
l'impulsion de l'IEO (Institut Castras, Labruguièra e ST Pèire de mercat amb lo grop Los Sonaires
d'Estudis Occitans). Trevesi. d’òc.
Ongan, lo festenal s’espandis e A Labruguièra
serà coorganizat per l’IEO de Tarn A 18h00 : conférencia sul graile e la
e dos cercles locals de Tarn : lo craba per Philippe Cals e Claude
centre occitan del país castrés e lo Bonnafous. Sala de la Fabrique
cercle occitan de Carmauç. (participacion liura).
Atal coma de costuma, Camins de
Crabas torna metre a l’onor un  Lo dissabte 21 de julhet
instrument emblematic de la A Castras
Montanha Negra, sonat craba suls De 10h00 fins a 12h00 : passa-
dos ponents tarneses e bodega sul carrièra e animacions musicalas sul
ponent audenc. Fait d'una pèl de mercat amb lo grop La Raitana.
craba entièra e tornada, aquel A Labruguièra
instrument es un element màger - A 15h00 : Animacions
de nòstra cultura. Lo festenal musicalas, repeticions
Camins de Crabas a per ambicion publicas dels grops :
de botar en valor, de far conéisser Sonaires d’òc, BCBG e La
e tornar viure, e, mercés a el, de Raitana al domeni d’En
tornar far descobrir la granda Laura.
riquesa del patrimòni musical del - De 17h00 fins a 18h30 :
Lengadòc Naut. Tanben, dona tota mercat de productors,
sa plaça a un instrument tipic de la animacions musicalas amb
region, lo graile (hautbois) dels tRaucatèRme e BCBG
monts de La Cauna. - A partir de 20h30 : Nuèit de
Segon lo principi del la Cornamusa, sala de la
festenal : « La craba aculhís las Fabrique, amb los concèrts
bodegas d'endacòm mai ». Aqueles de BCBG, La Raitana,
quatre jorns de fèsta son Sonaires d’Oc
l'escasença de concèrts a gratuitis - De cap a 23h00: Concèrt/
e d'encontras amb de grops mai de bal occitan amb lo grop
regions e païses diferents, cadun tRaucatèRme
amb lor cornamusa particularia. Es
Programa (Participacion liura)
atal que lo festenal aculhiguèt al  Lo dijòus 19 de julhet :
cors de las darrièras annadas los  Lo dimenge 22 de julhet
A Sant Pèire de Trevesi A Carmauç
grops : Totarella (Itàlia), La Raitana
A 19h00 : Repais/ conferéncia a la De 16h00 fins a 18h00 : Concèrt/
(Astúrias-Espanha), los Bohaires
bibliotèca. Animacions musicalas e bal occitan amb Bohamians, sala
de Gasconha, lo Bagad de Lorient,
conférencia sul graile e la craba per Bérégovoy (participacion liura).
lo grop Chèc Valassky Voyvada,
Philippe Cals e Claude Bonnafous.
Xarabal (Galícia-Espanha), lo grand
Tarifa : 20€.
espectacle pirotecnic del grop OC,
Reservacion conselhada a « la
Guillaume Lopez en companhia, lo
bibliotèca » al 05 63 50 42 22
jove grop de rock occitan Brick a
Drac o lo grop kabile Yennayer.  Lo divendres 20 de julhet

LO DIARI n°14 3

Los grops convidats on- Concèrt/ bal occitan, animacions La Raitana
musicalas a Labruguièra lo 21 de La Raitana banda de gaitas
gan. julh.
-tRaucatèRme (còrnamusas d’Astúrias, Espanha)
que foguèt creada per d’escolans
de las classas de còrnamusa e de
Philippe Cals e Claude
percussion tradicionalas de las
Bonnafous.
escòlas municipalas de Musica de
« Craba e graile, un voyage musical
Nava e de Piloña (Astúrias).
entre Sidobre et Montagne Noire »
La Craba o bodega, granda
còrnamusa del Sidòbre e de la
Montanha Negra, daissa pas de
fascinar, tant per son aspècte
rugós coma per son destin
singular. Après aver traversat los
tRaucatèRme: "celui qui troue les sègles sens tròp d'encombre mas
Lo fondator e director de la Banda
tertres", grop "trad-rock, trad'al- en progressant pas, se fa una
ternatif" de Cantal de Gaitas es Flavio R. Benito, que
espècia desapareguda al cors del
Una benda de fonzaires que jògan la dirigèt fins a 2009.
sègle XX per tornar nàisser
amb las frontièras e seguisson los La presentacion oficiala de la
miraclosament aquelas darrièras
camins de travèrsa ... Raitana se debanèt a la prima de
Cabreta, guitarra electrica, bassa, annadas e tornar agafar l’aviada.
1998. D’aquela pausa, la formacion
batariá, trompeta : Un assem- Amb son parent pròche, lo graile,
èra compausada d’un vintenat de
blatge que dona de borradas elec- longtemps se costegèron sens pas
tricas, de scottishes rock'n roll e de musicians de 15 a 35 ans.
jamai fraternizar vertadièrament.
polkas "ska" … La "Banda de Gaitas La Raitana" es
Claude Bonnafous e Philippe Cals,
Nascut lo 28 de març de 1994 a Vic vestida amb de costums
vabreses d'origina e musicians de
sus Cèra (Cantal), batejat a Vic lo tradicionals asturians,
16 d’abril a l'escasença dels 20 ans còr, amoroses d’aqueles
reproduccions de gravaduras del
de l'Institut d'Estudis Occitans de instruments d'una autra edat e
sègle XIX e realizats amb de
Cantal, lo grop a coma pairins e d’uèi, prepausan de vos far
teissuts naturals.
mairinas Massilia Sound System, descobrir aquesta odissèa musicala
los Fabulous Trobadors, Femnouze Lo repertòri es compausat de
autant coma patrimoniala.
T, Lubat, Minvielle, Glaudi Alranc, musica tradicionala asturiana,
Musicote e Fèlix Castan ! embelogit d'arrengaments de
Tot primièr grop de granja, bistrot, musicians asturians importants
camin, pel bal trad auvernhat e coma Jesús A. Arévalo, Jorge
acostic, prenon un viratge impor- Méndez, Javier Tejedor o Emilio
tant amb l’adjonccion de guitarras
Huerta, e de composicions e d’
electricas (Mathieu Bru) e batariá
(Georges Estève) en 1999. arrengaments de Flavio R. Benito.
Lor musica es ancorada dins los Los instruments utilizats per la
collectatges efectuats alprès dels benda fosquèron realizats pels
musicians tradicionals de la region, artesans los mai famoses
mas l'interpretacion de cants e de d’Asturias, atal coma, per exemple,
danças pendent los concèrts/ bals
lo Gironés Alberto Fernández
passa pel barrejadís de sonoritats
d’instruments tradicionals e elec- Conferéncias a St Pèire de Velasco.
trics, las influéncias que fargan las Trevesi lo 19 de julh e a La fusta emplegada es lo boès e
musicas actualas e lor volontat de Labruguièra lo 19 de julh l’ebèn.
popularizacion d’una cultura occi- Concèrt, animacions musicalas a
tana rica e universala. Castras e a Labruguièra lo
dissabte 21 de julhet.

LO DIARI n°14
4

Bohamians Menerbés, Cabardés, Lengadòc
Una benda de violonistas avosse Bais...
corrut las tèrras occitanas e qu’a
l’escasença d’aquela errança d’Èst
en Oèst, i aviá encontres amb los
bodegaires de las Lanas, los
bohaires ?..
Bohamians lo volguèron imaginar: Lo grop es enquadrat per Bernard
fusion entre violons e bohas,
quèsta d'una modalitat perduda. Desblancs, del Conservatòri
Una reflexion suls ressons dels Concèrt, bal occitan, animacions
Occitan de Tolosa e per Xavier de
instruments en recèrca de musicalas a Carmauç lo divendres
la Torre, del Conservatòri de
sonoritats nòvèlas. 20 de julhet e a Labruguièra lo
Musica de Tarn, a l’entorn d'un
repertòri provenent de collectatge
de tota la zòna geografica de la
craba.
Concèrt, bal occitan, animacions
musicalas a Labruguièra lo

Un grop amb de musicians e de
Sonaires d’Òc
cantaires de passa-carrièra e de Transmetre e far viure las musicas
danças occitanas « tour de ville » del país.
dins lors formas las mai ancianas. Lo grop Sonaires d'Òc es un
Concèrt/ bal occitan a Carmauç ensemble instrumental tarnés del
lo dimenge 22 de julhet. Lengadòc Naut aligant lo graile e la
bodega amb las percussions.
Los Sonaires d'Òc difusan un
BCBG repertòri generós compausat
Lo grop BCBG (Banda de Crabas, d’aires de tradicion orala e de
Bodegas e Grailes) es una còla creacion d'inspiracion occitana :
informala de musicians aires de danças ancianas,
tradicionals que foguèt creada en complanhs e autras cançons …
meteis temps que lo festenal Un viatge tot en musica … Sonaires
Camin de Crabas, amb la tòca de d'Òc vos prepausa un viatge
far amassar tots los jogaires de musical pels païses occitans :
craba (o bodega) e de graile, sortits Albigés, Roergue, Lauragués,
de tots los tipes musicals e de tota Carcin, Pirenèus, Montanha Negra,
la region. Monts de la Cauna, Sidòbre,

LO DIARI n°14
5

LAS NÒVAS DE L’IEO.

LO PROJÈCTE RÒCAGUDA
DEL CENTRE CULTURAL OCCITAN D’ALBIGÉS

Fa un quinzenat d’annadas, Cristian En 1819 publiquèt LE PARNASSE rimas, manuscrich de biaisses de
Laus aviá entamenat un trabalh pro OCCITANIEN ou CHOIX DE POÉSIES dire, fascicul de noms de plantas …
important sus Enric de Ròcaguda e ORIGINALES DES TROUBADOURS e Tot aquò merita d’èsser mai
aviá començat de presentar l’òbra ESSAI D’UN GLOSSAIRE conegut.
occitana del sabent. Dins la OCCITANIEN POUR SERVIR A
seguida, lo Conse d’Albi nos L’INTELLIGENCE DES POÉSIES DES Avèm a posita los articles e libres
que son estat escriches sus
prepausèt d’albergar l’associacion TROUBADOURS. Per manca
dins l’Hôtel Rochegude ; lo CCOA i d’argent, cada obratge representa Ròcaguda, mas per nòstre
es establit, dins l’ala drecha, solament la mitat de çò qu’èra projècte, utilizam sustot los
dempuèi mai de dos ans. Avèm previst dins los manuscriches manuscriches de la mediatèca
batejat lo luòc : Centre Occitan definitius. Avèm tanben de d’Albi, los documents depausats
Rochegude (COR). A l’epòca avèm manuscriches preparatòris, de pels eiretièrs als Archius
dich que fariam una presentacion documents sus l’organizacion de departamentals de Tarn, e una
bèla d’Henri PASCHAL de son trabalh. Per poder compausar partida de la bibliotèca personala
ROCHEGUDE (aquò’s son nom en lo Glossari, aviá copiat, en mai dels de Ròcaguda ont demòran 12500
francés) e de son òbra. I sèm. poèmas dels trobadors, divèrsas volums. Una còla d’una dotzena de
òbras de l’Edat Mejana. Ne citi personas pòrta pèira per presentar
Enric de Ròcaguda es estat marin, a qualques unas : La Canso de la una mòstra de 27 panèls al mes de
acabat Vice Amiral ; foguèt òme crosada en entièr, e pensi qu’es lo genièr de 2013, amb un libre
politic pendent la Revolucion, a un primièr a n’aver entamenat d’acompanhament grand format
moment ont demorèron gaire de l’estudi ; un Novèl Testament del d’un centenat de paginas ; titre
nòbles ; benfaitor d’Albi, balhèt a sègle XIV, divèrses tèxtes de la doble : HENRI PASCHAL DE
la vila son Ostal, sa bibliotèca, al ROCHEGUDE : FRAGMENTS
Bíblia, lo Roman de Girard de
torn de vint mila volums, lo pargue, Rosselhon, Jaufre, La Vida de Sant D’UNIVERSEL – ENRIC PASCAL DE
e a l’espital de moneda per Honora, lo Breviari d’amor… S’òm RÒCAGUDA : ÒME D’ÒC E
foncionar. Mas çò pus important ajusta son trabalh sus l’ancian CIUTADAN DEL MONDE. I aurà una
per nautres, aquò’s son trabalh francés, per exemple un Cançonièr tièra de conferéncias (mai que mai
filologic de tria, sus l’ancian grand format de 652 paginas que en francés) sus l’òme, lo marin, los
francés, e sustot sus l’occitan qu’el conten 1453 « chansons de manuscriches, l’òbra occitana, lo
apelava l’occitanian. Nos demòra trouvères » òm pòt dire que pargue e l’Ostal. La Revista de Tarn
mai de cent manuscriches, un tèrç Ròcaguda foguèt lo primièr de la davalada de 2013 serà
en francés e ancian francés, un romanista. Ròcaguda a consacrada a Enric de Ròcaguda.
gròs terç en lenga d’òc, lo demai D’autras edicions son possiblas mas
correspondut amb RAYNOUARD e
dins divèrsas lengas o tanben de l’a ajudat dins la realizacion de son son tributàrias de nòstra capacitat
tèxtes escriches per d’autres. òbra. de trabalh e de la moneda, qu’es
Parlava francés, occitan, castelhan, çò que manca lo mai.
italian, anglés, e sabiá legir lo grèc, Ròcaguda a tanben trabalhat sus la
lo latin, lo portugués, lo catalan, e lenga occitana de son temps :
me pensi l’alemand ! S’interessava manuscrich de cançons, nadalets e Ramon Ginolhac
a totas las lengas del monde. tèxtes en pròsa, diccionari de

LO DIARI n°14
6

UNA NAVÈRA EMPLEGADA DE L’IEO

Perrine Alsina, responsabla de l’occitan d’un biais mai formal al
l’espaci de difusion culturala de licèu e a l’universitat.
l’IEO 31. LD : Quinas seràn las tuas mis-
L’IEO-31 qu’acaba d’emplegar a sions a l’IEO 31 ?
Perrine Alsina per tan de PA : Serai encargada de l’espaci de
s’encargar deu foncionament de difusion culturala la Tuta d’Òc (Os-
l’espaci de difusion : La Tuta d’Òc. tal d’Occitània a Tolosa). Aquel LD : Quin encontrès a l’aufèrta
Que profitam doncas d’aquel nu- espaci prepausarà a la venda plan d’emplec de la responsabla de la
mèro de Lo Diari entà vos pre- libres, CD, DVD… e las modalitats Tuta d’Òc ?
sentar a Perrine. de venda que seràn doblas. Per una PA : Encontrèri aquela ofèrta
Lo Diari (LD) : Adiu Perrine e ben- part assegurarem una venda fisica gràcias al site internet del servici
venguda a l'IEO, tot permèr, e't mercés al local, e, per una autra de l’emplec.
poderés presentar un pòc ? part prepausarem una venda vir-
LD : E coneishèvas l’IEO abans
Perrine Alsina (PA) : Soi de Cau- tuala per internet.
d’estar emplegada per l’IEO 31 ?
debronde dins Aude, dins la Mon- A costat de l’aspècte comerçant de
PA : Òc ben, coneissi notadament
tanha Negra entre Carcassona e mon emplec, me caldrà organizar e
l’IEO audenc e sa letra quotidiana :
Masamet. programar de rescontres regulars
lo jornalièr audenc.
Faguèri d’estudis d’occitan a entre d’artistas occitans e lo public
l’Universitat Paul Valéry de Mont- a l’Ostal d’Occitània de Tolosa. LD : E entà acabar, quaus son los
pelhièr e actualament soi a acabar Atal, organizarem de presenta- tués gostes en matèria de literatu-
mon Master 2 d’occitan. cions de libres, de conferéncias, et ra occitana ?
de presentacions musicalas per PA : M’agrada fòrça l’escritura de
LD : Quin aprenguerès la lenga
melhor far conéisser la creacion Florian Vernet, mai que mai sos
l’occitan ?
occitana contemporanèa. romans policièrs. Tanben, que
PA : Ausiguèri la lenga de l’ostal
m’agradèt fòrça lo libre «Noma-
amb los grands. Puèi, aprenguèri
das» d’Anna Regord.

LAS AUTAS NÒVAS
 Lo navèth site deu Label Òc  Jornadas del Patrimòni a Ro-
per l'occitan. dés.  Estagi de danças e musicas
Lo Labèl Òc per l'occitan qu'ei ua Per las jornadas del Patrimòni, lo tradicionalas, a Rodés.
accion de l'IEO Federau qu'a per Centre Cultural Occitan del Lo 16, 17, 18 e 19 d’agost de 2012,
objectiu de valorizar l’emplec de Roergue prepausa una animacion lo Centre Cultural Occitan Del
l’occitan en la vida economica. amb l’Institut Occitan d’Avairon. Roergue organiza un estagi de
Entà comunicar melhor e dar mes L’IOA vendrà presentar l’edicion de danças e musicas tradicionalas.
de visibilitat a las associacions, a tres novèls cofrets audiovisuals De talhièrs d’acordeon, cabretas,
las entrepresas e a las collectivitats dins lo quadre de la colleccion « danças, fabricacion d’enches… vos
qu'an lo labèl, un navèth site que Memòrias Al Canton ». son prepausats.
veng de sortir: www.occitan-oc.org Una conferéncia amb de Animators : Marcel Gléver, Bernard
Per aqueth site, que tornaratz tro- projeccions son previstas. Andurand, Marius Lutgerink,
bar : l’annuari, lo labèl, lo blòg e los A 14h30, lo 15 de setembre, a Antoine Charpentier, Jean Claude
contactes. l’Ostal Del Patrimòni – Plaça Foch Rieu e Michel Lacombe.
Rodés. Novèl, aquesta annada : Talhièr de
Contacte : vièla animat per «Jean Brice
05 65 68 18 75 Vietry» del grop Castanha e
www.ccor.eu Vinovèl e L’Art à Tatouille
contact@ccor.eu

LO DIARI n°14
7

A Rodés, Lycée Louis Querbes, collectatge realizat per l’IEO-Arièja de Mossur Carnaval en occitan
(Possibilitat de lòtjament sus meteis en 2010 e qualques peus escolans de Nicolas Rey
plaça). exemples de transmission reapro- (collègi) e dab l’animacion musicau
Contacte : priacion (sequéncias educativas en de las carrèras de la vila dab los
05 65 68 18 75 escòlas, collègis, licèus...). musicians de "Boha qui pòt”.
www.ccor.eu L’IEO-Arièja realizarà tanben pre- L'estagi de 2 dias deu duo
contact@ccor.eu sentacions e animacions publicas Corbefin-Marsac que hasoc lo plen
sul tèma de la memòria sonòra d'estagiairis peu gran bonaür deus
 Lo 26 de junh de 2012 a dins Arièja tota en ligason amb las dançaires.
Castras, la Joanada se muda! comunas, comunautats de las Lo gran bal deu dissabte de ser,
Per la dotzena annada, lo Centre comunas, establiments escolars e dab ua programacion excepcionau :
Occitan del País Castrés organiza universitaris. « Saps, Le Duo Corbefin Marsac, La
una fèsta de las bèlas per Sant Bête noire, Tèrces » n'atirèc pas
Joan, lo dimars 26 de junh, a boca tant de monde coma previst peu
de nuèit.  Los ressons deu salon deus organizators (çò qu'entraina un
Al menut, de "classic": lo passa- libe d'Aush sarròt de dificultats per
carrièra per las carrièras de Cas- La permèra hèsta de la ròsa e deu l'associacion). Las personas
tras, puèi lo fuòc e lo balèti occitan libe persisteish dab lo sué succès presentas estón encantadas.
gratuit. de cap au public maugrat la sua Que devenguerà lo Carnaval
Òc, mas vos cal far mèfi : anèssetz manca de mejans e l’existéncia de Gascon shens lo bal de clausura?
pas plaça de l'Albenca, qu'i fan dus autes salons semblables. Los organizators que's pausan la
d'òbras ! Rendètz-vos a 20h30, de Enguan lo salon que comptava dab question e vesen l'avénguer deu
l'autra part de la vila, plaça Solt : lo quauques editors mes. Lo salon bal dab pessimisme !
grop Los Sonaires d'òc i vos espèra que coneish ua aumentacion de las Çaquelà, çò segur, ei que i aurà ua
: 20 musicians tarneses, equipats entradas d'uns 40% e una edicion peus mainats los dias deu
de grailes, crabas, tambors e aumentacion globau de las ventas. divés e deu dissabte.
flaütas... Las duas permèras partidas de Ja, despuish quauques annadas ja,
Cap a 21h45, vos anatz rescalfar "scrabble” en occitan qu'encantèn lo passatge per las classas de
amb lo fuòc, puèi lo grop tolosan aus participans. Doncas, l'IEO 32 mairau e de primària de dus
Remenilha vos farà dintrar dins la que's dirigeish de cap a benevòles deu burèu de
dança fins a 22h45 : balèti occitan l'estructuracion de torneis de l’associacion entà ensenhar
gratuit. Aicí lo menut : borrèias, "scrabble”en occitan tanlèu 2012. cançons en occitan, pas de danças
branlons, rondèus, farandolas, (au son de scottish, rondèus,
etc... especiats de convivialitat ! cercles…) e la presentacion
Grandmercés als partenaris nom-  Lo Carnaval Gascon de 2012. d’instruments tradicionaus que
broses que sostenon nòstra inicia- A l'escasença de l'edicion 2012, lo s'empòrta un succès màger.
tiva al servici de nòstra bona vila de carnaval gascon de l'Isla de Baish Los organizators que volerén
Castras e de la nòstra cultura occi- que tengoc totas las suas desvolopar aqueste apròchi "
tana : vos anatz regalar ! promessas tant au nivèu de raditz”, tradicionau, regionau tant
Contacte : l'organizacion de las bonas qu’au au nivèu de la lenga coma de la
05 63 72 40 61 nivèu deu programa musicau. musica. Qu'èm hart de projèctes e
azalais@wanadoo.fr
Lo divés 16 de març, quasi 1300 d'ideas, coma per exemple, la
mainats e adolescents que desfilèn presentacion de contes bilingües
per las carrèras entà dançar e francés/occitan aus mainats, mes
 « Salvagarda e transmission de
cantar en occitan. Lo gran bal d’animacions per las carrèras de la
la tradicion orala occitana dins
tradicionau deu carnaval de las vila… Mès per fauta de mejans
lo departament d’Arièja ».
escòlas (deus mes petits dinc aus umans e financèrs necessaris entà
Lo mercat public de l’operacion «
liceans) qu'estoc assegurat per hèr intervénguer professionaus,
Salvagarda e transmission de la
l’equipa de Jean François Capou « aqueth projècte que sembla tòrt.
tradicion orala occitana dins lo
Aristol’Auch ». N'esitetz pas a vénguer entà nos
departament d’Arièja » foguèt
Lo dissabte 17 de març, qu'estoc ajudar !
atribuït a l’Institut d’Estudis Occi-
un succès deus grans dab lo Visca Carnaval!
tans d’Arièja al mes de mai passat.
carnaval de la vila, los jòcs deu
Lo trabalh consistirà a produsir un
monde, "la majorité en bois”, un Yves Sénécal,
DVD multi-usatge recampant una
mini bal peus dròlles (animat peu peu Carnaval Gascon
seleccion de testimònis tirats del
Jean François Capou), lo jutjament carnavalgascon@orange.fr

LO DIARI n°14
8

LAS EDICIONS DE L’I.E.O.

GRAMMAIRE DES PARLERS OCCITANS DE COUSERANS
Jòrdi Ensergueix

sentacion generala de las autras nacional (AFI) per ofrir un utís
gramaticas dels parlars occitans de trabalh mai pròche dels tra-
mai recentament paregudas. Lo balhs recents. Atal meteis,
« remodelatge » a portat sus avèm mes a jorn la bibliografia
qualques punts, d’en primièr sus proposada per l’autor en indi-
la forma. Atal, per respondre a cant qualques estudis pareguts
las necessitats exprimidas mai dempuèi 1995.
naut, nos calguèt reorganizar un
pauc las diferentas partidas de Per acabar, voldriam far nòstras
la gramatica. Aqueste trabalh, las intencions de Jòrdi Enser-
sovent fastidiós, a pogut èsser gueix que voliá qu’aquesta gra-
realizat gràcia al soènh aportat matica pòsca rendre servicis als
per Camilha Bilhac-Lassale a qui -e esperam que seràn nom-
aquesta edicion deu fòrça que broses- que vòlon e voldràn
s’es encargada de tot l’aspècte melhor conéisser o utilizar la
L’edicion d’aqueste obratge es material e la mesa en coeréncia lenga d’òc. Sabèm, dempuèi bèl
postuma. Jòrdi Ensergueix, de- amb los critèris definits. brieu, qu’una reedicion èra es-
saparegut en 1996, pauc de perada. Que pòsca satisfar las
temps après una primièra edi- Lo trabalh dels editors a doncas espèras de totes...
cion, poguèt pas doncas trabal- principalament consistit a pro-
har a aquesta reedicion que posar una novèla presentacion, Prètz : 12 €
l’Institut d’Estudis Occitans a precisar cèrtes aspèctes dins De crompar a l’Espaci occitan –
d’Arièja voliá publicar dempuèi lo tèxte meteis, quand pareissiá 11 car. Enric Fabre
temps. D’efièit, pensam que lo necessari, mas subretot a intro- 09100 Pàmias
gròs trabalh de J. Ensergueix dusir un cèrt nombre de nòtas
s’ameritava d’èsser melhor de bas de pagina. Atal, dins las
conegut e melhor mes en valor paginas de la gramatica, las
per una novèla edicion. Mentre- nòtas son totas dels editors. S’i
tent, nos a semblat que caliá trobaràn comentaris sus de cau- Contacte :
que lo contengut foguès reor- sidas graficas o de precisions IEO 09
ganizat per tal d’incorporar las que nos a paregut util de senha- 05.61.69.60.96
preconizacions graficas e lin- lar. ieo09@ieo-oc.org
guisticas faitas dempuèi la pri- Avèm tanben fait la causida de
mièra parucion mas tanben de passar las transcripcions foneti-
se raprochar mai de la pre- cas dins l’alfabet fonetic inter-

LO DIARI n°14
9

MISTRAL ABANS MIRÈIO.

rodelet de poètas avinhoneses. Foguèt sòcia del CREO e de la
Mistral ne foguèt un cepon Talvera. Certificada puèi
màger. agregada de filosofia, ensenhèt
aquela matèria mai de vint ans
Aquel libre s’esperfòrça de faire dins l’acadèmia d’Orleans-Tors.
lum sul ròtle que lo poèta, Son memòri de mestresa en
qu’aviá pas encara trenta ans, filosofia se titola Le Divin chez
joguèt dins la vida literària Hegel et chez Nietzsche : Quel
provençala de las annadas 1850. est le sens du mot « Dieu est
Mòstra que l’Armana mort ? ».
prouvençau foguèt l’aisina que
deviá permetre de menar a En occitan, sas recèrcas pòrtan
tèrme çò que cal plan nomenar sus la literatura e mai que mai
la renaissença felibrenca. sul Felibrige. Sostenguèt un
Determina l’espandida e la memòri de Master en literatura
natura de la collaboracion occitana. Publiquèt tanben un
Mistral abans Mirèio mistralenca a la revista article dins la revista Lengas
Cossí Mistral prenguèt part a annadièra, en botar en relèu la editada per l’Universitat Paul
l’espelison del Felibrige e de diversitat granda de las formas Valery sus l’escritura militanta
l’Armana prouvençau (1854-1859) d’escritura qu’i desvolopèt : de l’Armana prouvençau.
Colleccion Textes et Documents
pròsas fonccionalas e
militantas, racontes, istorietas
1859 es l’annada que vegèt la Contacte :
umoristicas, poèmas de tota
publicacion de Mirèio e la IEO-IDECO
mena... Enfin, assaja de botar
consecracion parisenca de son 05 63 75 22 26
en perspectiva l’òbra
autor. www.ideco-dif.com
mistralenca de relevament de la
lenga e de la literatura
Aquel estudi pòrta pas sus la
provençalas.
genèsi del cap d’òbra
mistralenc, mas sul trabalh
Un periòde pro desconegut dins
d’escritura en lenga nòstra que
la carrièra literària de Mistral,
lo poèta provençal endralhèt tre
mas tanben un moment capital
las annadas 1850, mentre
dins l’istòria lingüistica e
qu’alestissiá son poèma epic.
literària de l’Occitània dins un
Normalizacion ortografica,
estil apassionant e rigorós.
sintaxica e semantica,
fondacion del Felibrige,
Maria-Claudia GASTOU
publicacion del primièr numèro
estudièt e militèt per l’occitan
de l’Armana prouvençau, tot
una part importanta de sa vida.
aquò foguèt l’òbra comuna d’un

LO DIARI n°14
10

OPINION.

Lo Diari que vòu estar lo jornau de l'I.E.O. Regionau sancer. La sua tòca, qu'èi de dar au hialat e a tot cadun
la possibilitat de conéisher melhor la vita de las nostas associacions. Entà perméter a la gent de participar a
la nosta vita associativa, Lo Diari que dedica ua rubrica sancera a articles de reflexions enviat per membres
de l'IEO Mieidia-Pirenèus.

DE L’ANAR DE LA LENGA.

Dins lo darrièr numèro del importanta, es pas sola e se Mas benlèu que se poiriá exigir un
Diari, Miquèl Taiac, president de la tradusís tanben en precaritat esfòrç dels que l’ensenhan e que la
seccion regionala de l’IEO, lingüistica. Per far cort, cresi pas fan ausir publicament (que parlen a
explicava, dins la rubrica “Opinion”, que l’occitan siá milhor parlat dins la ràdio o a la television, que
que als occitanistas lor fa paur de una forma que creson generala canten, que doblen dessenhs
veire la realitat d’una lenga que se mas qu’i sabon pas destriar entre animats e films, qu’anóncien las
parla de mens en mens. Per anar « careta » [ka’ɾeto] e « carreta » estacions de tal mètro, etc.). E
contra aquò, cal crear, çò ditz, lòcs [ka’reto] (quand son pas après nos planhèm - se planhon -
d’usatge per la lenga, cal tornar simplament confondudas dins lo que las gents s’i reconescan pas e
conquistar los usatges perduts. que, tot còp, digan « ieu parli
tragic [ka’ʁeto], tanplan dins
Aquò passa pel desvolopament de patoès pas òksitann » o, mai grèu
l’orràs [ka’ʁɛtɔ] e mai [ka’ʁɛtə]
centres culturals de proximitat e bensai, « a la television, òc, eles,
ont un buòu s’i poiriá pas
subretot una accion de proximitat parlan òksitann » coma per indicar
reconéisser se caliá que la tirès o
cap a la societat tota, dins las vilas que la « bona » parladura es a la
participès a un Carnaval), entre « la
e los vilatges. Segur qu’a rason e television. Cresètz pas que los
que nos cal trobar los biaisses per paret » [lapa’ɾet] e « l’aparèt » enganen sus la qualitat del
que l’occitan torne dins la vida [lapa’ɾɛt], ont las assimilacions producte e sus la lenga ela
vidanta e siá una lenga d’usatge. consonanticas an desaparegut, ont meteissa? Pr’aquò la lenga encara
Mas me demandi se, finalament, las nasalizacions son nombrosas, se parla e los qu’an l’astre de la
los “occitanistas” an pro pres al ont se desbremba qu’existís un poder utilizar en defòra del mitan
seriós l’anar de la lenga. La pronom neutre d’usatge obligatòri, occitanista sabon plan que, encara,
question que val, al mieu sens, es que lo present e l’imperfait del son nombroses los que la parlan
plan simpla e a pas cambiat. Se subjontiu son pas intercambiables, plan coma cal e que, tanlèu dubrir
volèm vertadièrament salvar la ni dins un sens ni dins l’autre, que la boca nos donan leiçons. Aquel
nòstra lenga, la cal transmetre e far los pronoms se plaçan a tal endreit, monde pòt jogar un ròtle, pòt èsser
viure, nosautres meteisses, e ne passi que la lista seriá implicat ja que, contràriament a çò
primièrs. E aquò, segur, a longassa... E tot aquò, plan sovent, que se cretz (o se vòl créser?) son
d'implicacions e demanda amb viraduras plan occitanistas, pas indiferents a lor lenga, a la
coeréncia e responsabilitat. tissas lexicalas, tanplan nòstra lenga occitana. E seriá pas a
ipercorreccions variadas que l’Institut d’Estudis Occitans
Ara, i a un autre punt que
caldriá un descodaire per d’ensenhar lo camin?
me sembla essencial. L’abséncia
comprene...
d’estatut legal que ne patís la
nòstra lenga explica la sieu La responsabilitat es
Patrici Pojada
situacion dramatica e condiciona la generala, es de totes. Segur que
sieu preséncia gaireben nulla dins podèm pas demandar a qualqu’un
la societat e la precaritat extrèma qu’a pas eretat la lenga dins bonas
de çò pauc qu’existís, tant val dire condicions de la parlar,
pas res. La precaritat institucionala, espontanèament, coma 100 ans a.

LO DIARI n°14
11

IMAGINAR DE COLLABORACIONS PEL FESTENAL.

Lo festenal OCCITÀNIA es estat ancora un territòri dins sa cultura 100 eveniments amb un milierat
creat en 2000 e n’es doncas a la sia occitana, participa a un equilibri de d’intervenents de tota sòrta.
13na edicion que se debanarà del desvolopament territorial, e tote- Mai de dètz ans d’experiéncia, de
22 de setembre al 27 d’octobre de miza una region pel ben de totis al practica, de contactes dirèctes
2012. Es gerit per l’IEO31 e es fon- sens del sociològ Jean VIARD, cau- amb las realitats sensiblas,
dat sus qualques principis que son : sa plan viscuda per tota la societat, d’analisi doncas, véser de filosofia,
l’universalisme, lo mutualisme, lo quitament per los que son pas me- nos balha fisança e notadament
pluridisciplinari, lo policentrisme, ridionals d’origina. dins la capacitat d’un desvelopa-
l’innovacion, e la dobèrtura sus las L’innovacion : es de fait lo centre ment fòrt del festenal Occitània
autras culturas. d’interès de tota cultura que pesa dins l’avenidor pròche notadament
L’universalisme perque sèm con- en foncion de sa capacitat de par- mercés al malhum de l’IEO
vençuts que la lenga e la cultura lar al mond, de solucionar las pro- Miègjorn-Pirenèus pel profièit de
occitanas son un ben que pòt inte- blematicas de l’epòca, d’estonar, totis los ciutadans de la region. Es
ressar cadun, una « banca de do- d’esmeravilhar. Occitània pòt que seriá una escomesa de jogar
nadas » qu’es pas reservada a quand s’escai dintrar dins de logi- qu’Occitània serà present per tota
d’unis, una entrada dins la cons- cas de produccions mai que mai la region d’aqui 3 a 5 ans, amb
ciéncia umana alandada a tota dins de domenis que n’an particu- d’eveniments a Tarba, Aush,
piada. larament de besonh coma la Musi- Caors, Montalban, Albi, Rodés,
Lo mutualisme, perque garantís ca lirica Contemporanèa, lo teatre Foish, sens desbrumbar tala o tala
l’ancoratge del festenal dins una o las arts plasticas mas tanben dins comuna, tal o tal vilatge o vilatjòt
realitat territoriala doncas umana de conferéncias que botan en relèu que totis son al centre de l’uman ?
que permet de difusar la creacion l’importància de la cultura d’òc. D’alhors es tanben dins aquesta
occitana en tenir compte de las La dobèrtura sus las autras cultu- amira que se creèt l’IDACIO,
preocupacions dels partenaris, e de ras, es tostemps organizada a par- l’Institut de Desvelopament Artis-
far conéisser aquesta creacion a de tir de la cultura occitana. En efèit, tic e Cultural Interregional Occitan,
mond que fins ara ne sabián pas dempuèi mai d’un milenari, la cul- associacion federada a l’IEO, que
forçadament gaire, d’alhors la tura occitana es ligada a un fum de pòt èsser una aisina preciosa lo
màger part dels partenaris del fes- culturas e las influencèt e ne rece- moment vengut. Atal podèm
tenal son pas occitanistas. Sèm bèt d’influéncias a travèrs d’un dobrir l’acuèlh per una pus granda
dins una dinamica de difusion al vam d’escambis volguts o subits, difusion de la creacion occitana.
delà dels « convençuts ». Lo mu- los evocar es ficar en valor L’experiéncia del festenal nos
tualisme permet tanplan de far l’universalitat d’aquesta cultura a aprenguèt que çò mai important es
créisser los mejans de realizacion. travèrs los sègles. Mas tot parièr, l’enveja de far, puèi camins fasent,
Lo pluridisciplinari, perque volèm de ligams mai recents pòdon èsser trobam tostemps los mejans, e lo
contribuir a far conéisser investits, ligams que son de vega- sistèma mutualista del festenal pòt
l’ensemble de la creacion occitana das los de las situacions d’ara. Nos èsser una utís formidable e pode-
sens negligir çò fondamental va- arribèt atal de far la comparason ros.
lent a dire los « discorses » portat entre la situacion en França de
per aquesta cultura dins una logica l’occitan rapòrt al francés e la si- Lo foncionament del festenal Oc-
de socializacion de la lenga. Atal, tuacion d’unas lengas de países citània, respectuós de la volontat
dempuèi lo començament, lo fes- africans al regard de las lengas dels partenaris, amb sos concèptes
tenal Occitània fa una part bèla al oficialas que son las de las po- lindes, çai-sus presentats, que bal-
teatre, al conte, al cinemà, als téncias colonialas… han ambicion e soplesa, permet
« one-man-show », als eveniments d’imaginar ara un desvelopament
ont la lenga i es al centre. Tanben Aqueles concèptes son l’èime del de partenariats dins lo malhum IEO
desiram far descobrir l’ensemble festenal Occitània que se debana, MP. Es l’ofèrta que nos prepausam
de las produccions : arts plasticas, fa temps, dins un bon vintenat de de far per ne parlar amassa en pen-
Istòria, totas las formas musicalas comunas de Garona Nauta, e a sar a l’edicion 2013 del Festenal
que pòrtan la paraula d’oc. còps un bocin al delà, dins Arièja, Occitània.
Lo policentrisme, nos ajuda a to- Tarn, Gèrs, e pus rarament Tarn e J.P. Becvòrt
car de populacions regde diferen- Garona, amb la realizacion de 70 a per l’IEO 31
tas, es cosubtancial al mutualisme,

LO DIARI n°14
12

LO SACRAMENT D’ESTRASBORG :
LA NAISSENÇA DE LA LENGA OCCITANA !

« Pro deo amur et pro christ ian amb malícia Hans Stroh, contestar !
poblo et nostro commun professor onorari a l'Universitat
salvament... » : aital comença lo de Munich. Hans Stroh va pus luènh dins
jurament d'Estrasborg, en 842, Mas bon, demorem-ne al tèxt. son estudi... De quin « occitan »
entre dos felens de Al vocabulari, a la sintaxi, a la s'agís ? E aquí se pausa la
Carlesmanhe, Loís lo Germanic morfologia. Mot aprèp mot, quest ion : cossí escriure una
e Carles lo Calvet. Los dos expression aprèp expression, lenga per l'essencial orala,
fraires fan un tractat contra lor frasa aprèp frasa. Coma un « vulgara » coma se disiá? Plan
fraire ainat, Lotari : se universitari qu'es, Hans Stroh o segur, s'impausa la neccessitat
prometon de s'ajudar espepissa tot, va cercar de l'intercompreneson. L'ipotèsi
mutualament per cas qu'aquel exemples e contrexemples dins d'Hans Stroh es que lo qu'escriu
d'aquí los ataquèsse... los tèxtes d'epòca... va anar al pus simple, e doncas
La lenga d'aqueles dos fraires es La demostracion, la cal seguir, va seguir lo dialècte que coneis
pas la meteissa. Del costat de punt per punt. Discut ir dels melhor, es a dire lo sieu.
Carles lo Calvet : la lenga dicha vèrbs en -ar per exemple, o dels E de tornar espepissar lo tèxt, e
« romana » ; del costat de Loís femenins en -a, o dels d'anar sul terren verificar... Fin
lo Germanic : la lenga possessius e d'autras causas finala Hans Stroh se pensa que,
« germanica » o « tudesca »... encara, coma la construccion per una part almens, lo proto-
Tot es previst donc per que pseudopronominala : coma lo occitan del sacrament s'explica
totes comprengan çò promés... « m' » de « me prendrai » o lo per un dialècte d'Auvèrnha del
« se » de « lo se ten ». Sud (del costat de Sant Flor o
Aquí lo niu de la sèrp: dins quina Briude, e de la region que fasiá
lenga es reportada la part ida E mai se Hans Stroh reconeis part ida de las possessions de
del sacrament en lenga qu'o explica pas tot n'arriba a de Carles lo Calvet).
« romana »? Tres possibilitats conclusions claras.
teoricas : lenga « romana », a Per el, per comprene aquel tèxt, Aquí resumit e benlèu un pauc
l'epòca comuna al Nòrd e al Sud i a pas besonh de far apèl al desformat çò que diguèt a
(occitan e francés son pas francés (o proto-francés), çò Rodés Hans Stroh. Mas coma
encara desseparats) ; proto- que sembla confirmar una aqueste pensa publicar son
francés ; proto-occitan... primièra impression. Lo sol trabalh, cadun se poirà alara far
Los sacraments d'Estrasborg « francés » qu'òm pòt trobar una idèa...
serián al fondament de la dins aquel tèxt es comun e al La conferéncia se tenguèt lo 14
nacion francesa e coma lo critèri « francés » e a l'« occitan » de febrièr. Lo jorn aniversari del
essencial d'una nacion es sa (aquel fons comun, çò que jurament d'Estrasborg. D'aquel
lenga, aquel tèxt seriá l'acte de d'unes apèlan galloroman, jorn, Hans Stroh ne fariá
naissença de la lenga francesa... representariá per est imacion volont ièr « la fèsta de la lenga »,
Aquí çò que se pensan la 40% del tèxt). Per contra i a de la lenga occitana plan segur,
majoritat dels estudis franceces, gaireben tot lo rèsta que puèi qu'aquel tèxt marca a son
una mena de pensada unica s'explica pas qu'amb o per vejaire la naissença de la lenga
francesa. l'occitan. occitana !
E se la lenga d'aqueles E se aquò agrada pas a
juraments èra puslèu d'occitan o l'Acadèmia francesa, ditz Hans
de proto-occitan, que devendriá Stroh, amb malícia, aquesta
la nacion francesa ? demanda deurà aprene l'occitan per I.P

LO DIARI n°14
13

IDECO : MOCION VOTADA A L'AG DE L'IEO 81,
LO 2 DE JUNH DE 2012

Cars amics, trabalhan dins l'ombra d'Ideco, a definir una rega editoriala que siá
las bibliotècas, als corses publics la bona, amb de causidas demest
Aprenèm amb dòl la per adultes, a las escòlas primàrias, las lecturas dels manuscriches, de
decision qu'es estada presa pel CA collègis, licèus, universitats, e als reflexions al nivèl de las dralhas de
de l'IEO nacional de licenciar la escrivans qu'an tant donat, a tant lançar, una reflexion suls publics e
persona encargada de l'edicion a de monde qu'espèran justament lor demanda, lors espers ; una
IDECO. Aquò vòl dire que dins d'Ideco mai d'ample per trabalhar equipa faita pels correctors que
qualques temps, IDECO, lo sector e per serguir una linha editoriala legisson tot çò que se publica, e çò
Edicion e Difusion de l'IEO serà qu'es a se bastir cada jorn. Que lor qu'es per publicar, qu'an de critèris
tampat. Solide, que se pòdon anam dire ? L'entrepresa es pas de seleccion e un sens critic que tot
comprene de rasons economicas rentabla ? Jamai l'occitanisme, se pòt pas publicar. Cal comprene
que fan la resulta d'una decision jamai l'edicion occitana, an pas enfin que lo trabalh d'edicion es un
tan brutala. Ça que la, i a benlèu de viscut dins una ideologia trabalh d'artesan, un trabalh d'art
rasons que fan la decision presa a comptabla de rentabilitat. Caldriá e qu'es pas compatible amb que
la lèsta. Uèi, l'IEO de Tarn, vos èsser pèc per o creire ! que siá. Aquò demanda una cèrta
demanda de soscar a las autonomia.
consequéncias d'aquela decision, Mas ara, ara que la valentisa e la Alara, per las rasons economicas
de ne parlar entre vosauts, de competéncia de l'Ideco, lo nòstre demandi a saber perque s'es pas
plaidejar al-prèp del president sector d'edicion e de difusion, pensat puslèu a demandar de
Brechet per que se salve aquel montat longament, pacientament, subvencions consequentas a totas
formidable aplech, aquela es a mand de desaparéisser per çò las regions d'Occitània e als CRL ?
entrepresa que permet a la lenga que se fan a l'Ieo de causidas Cossí aver pas pro d'èime per
de viure. economicas salvatjas, ara, cossí se respectar e ensajar de manténer
transmetrà e la lenga e la cultura e l'aplech d'occitanizacion que los
I a una crisi del libre, de l'edicion, la nòrma ? Cossí los autres autres an montat amb tant de
mas qu'es generala e benlèu per las arganhòls de tota mena, tan de trabalh e de pena ?
literaturas o l'edicion en general en Provença que de Gasconha o De còr
lenga minorizada, pus fòrta, Lemosin auràn de plaça per Joan THOMÀS
encara plan pus fòrta que per de saquejar encara melhor la lenga President de l'IEO de Tarn
lengas coma lo francés o l'anglés. nòstra e per impausar de règlas
Ça que la, cada jorn, formam mai novèlas e inconscientas, Mocion votada a l’AG de
de lectors, cada jorn i a de libres descabestradas, que son pas las l’IEO 81, lo 2 de junh de 2012
que se vendon, que s'escrivon nòstras, ni mai las bonas — o
tanben, pròva d'un dinamisme sabètz plan — mas que menaràn Acampat en AG l'IEO de Tarn
evident de l'edicion en occitan. en un res de temps al caòs, òc tot demanda al CA de l'IEO nacional
Alara, aquela crisi, la cal benlèu simplament al caòs ! Alara en un de tornar sus sa decision de
gerir, engolir, suportar, amb los res de temps, tornarem véser florir licenciar la persona encargada de
mejans adaptats e subretot amb lo las vièlhas garrolhas, d'aquelas l'edicion a IDECO çò que met
recuol necessari. garrolhas que d'unes espèran per immediatament en perilh l'edicion
nos fotre encara a còps de pals. E occitana. Sèm contra la liquidacion
Soi susprés que sul plan economic ne serem totes responsables ! del Sector. Que lo libre enrasiga la
se siá pensat, en primièr, a suprimir lenga e protegís la nòrma.
lo pòste de l'edicion es a dire de la Uèi, e deman encara mai, los joves, Demandam que lo CA mete en
creacion. D'un autre latz, ai de mal los pichons e los vièlhs, e tanben plaça un comitat de lectura e una
a comprene que l'IEO se pòsque totas las institucions politicas an direccion literària per sosténer los
aital copar la branca ont es assetat besonh de nosauts, an besonh d'un professionals.
dempuèi mai de 65 ans ! Cossí IEO drech amb son sector
explicar que se publicarà pas pus d'Edicion e de Difusion. E o sabètz (Votat lo 2/6/12 Per: 160,
als legeires que son de milierats, plan, i a dins l'occitanisme, dins abstencion : 1)
als difuseires de la literatura l'IEO, un fum de monde que pòdon
nòstra, als correctors que trabalhar per IDECO. Es a dire per

LO DIARI n°14
14

LENGA.

« Lo Diari » que vòu estar lo rebat vertadèr de l’activitat e de las preocupacions deu noste hialat. De segur,
la lenga qu’ei la rason d’estar de la nosta associacion e la qualitat de la lenga qu’arrepresenta un enjòc
comun per l’ensemble deu hialat. Alavetz, d’ara enlà, Lo Diari que prepausarà ua rubrica d’explicacion e de
divulgacion linguistica que vòu estar ua aisina per l’ensemble deu hialat entà melhorar lo noste nivèu de
lenga.

Avisatz-vos : Entà vos ajudar, que’ns podetz hèr passar las vòstas questions en matèria de lenga; çò
que’ns permeterà de bastir las futuras rubricas lenga de Lo Diari.

LO QU’ES ESTAT ELEGIT

Parlatz de quicòm que ven de se - Un plan de reinsercion dels pre- Per contra, quand l'eveniment se
passar e que se situa dins aquel sonièrs acusats de terrorisme es situa a un moment precís del pas-
periòde de temps que se pòt apelar estat aviat pel ministèri de sat, es a dire dins un periòde qu'i
«l'actualitat» : dins aquel cas, lo l'interior. (P. 3) sèm pas pus dedins, en bona lenga
temps que s'emplega dins un occi- - Mariano Rajoy, lo primièr mi- d'oc s'emplega lo preterit. Sovent,
tan blos e natural es lo passat nistre, a insistit sul fait que lo la data es indicada. E doncas es
compausat. (Coma en francés. E govèrn cambiarà pas res sus sa clar que lo preterit s'impausa :
caldriá pas creire que seriá una politica antiterrorista. (P. 3) - Del 23 al 28 d'abril de 2012, de
melhora lenga d'emplegar en len- - Dison que los qu'an fait los tres liceans anèron en Catalonha.
ga nòstra lo preterit, per nos alin- quarts de lor pena de preson de- (P. 2)
har pas sul francés !). von èstre liberats de tira. (P. 3.) - Diluns i aguèt de comentaris de
Dins La Setmana de l'onze de mai, - Per la presidenta de la comuni- responsables de l'UMP per dire
just après l'eleccion de François tat de Madrid, l'Estat espanhòl que sus plaça i aviá subretot de
Hollande a la presidéncia de la jos sa formaactuala a fracas- bandièras estrangièras. (P. 6)
Republica del dimenge 6 de mai, a sat. (P. 3)
un moment ont la novèla èra en- - Destinat a integrar Catalonha e Coma la referéncia explicita del
cara tota fresca, se podián legir Euskadi, a pas capitat segon periòde ont se situa l'accion es
aicestas frasas, totas ambe lo pas- ela. (P. 3) «diluns», e que lo que parla es pas
sat compausat : - Lo secretari general del PP pus dins lo «diluns» en question, es
- D'unes se son regaudits de la madrilenc, Ignacio Gonzalez, a normal d'emplegar lo preterit.
victòria de François Hollande minimizat lo prepaus de la pre- En occitan, l'emplec d'anèron e d'i
quand d'autres se son regau- sidenta. (P. 3) aguèt es pas una elegància estilis-
dits de la desfaita de Nicolas tica. Dins aquel contèxte, dire *son
Sarkozy. (P. 1) Es un plan bon occitan d'aver em- anats, *i a agut seriá estat agra-
- Occitània a fait un vertadièr plegat lo passat compausat dins matical.
triomfe al candidat socialista. totas aquelas frasas. Se pòt remar-
(P. 1) car que jamai cap de data es pas Jacme Taupiac
precisada. La Piboleta,
Dins lo meteis numèro de La Set- dimars 22 de mai de 2012.
mana, se parla de l'actualitat poli- *
tica dins l'Estat espanhòl :

LO DIARI n°14
15

UN ÒM QUE SE PÒT EVITAR

S’ausís plan sovent - m’an pres lo capèl (francés: subjècte es pas exprimit: “se canta,
l’indefinit òm ont lo francés on m’a pris le chapeau/on a pris quand fa solelh” (francés: on
emplega precisament on. Ex.: “òm mon chapeau); [subjècte] chante quand il fait
a pas jamai vist aquò” (quitament - a ieu m’an pas dit tot aquò soleil). Atal podèm aver la forma
“òm a jamai vist aquò”) (francés: (francés: on ne m’a pas dit tout pronominala unipersonala “se ditz
on n’a jamais vu ça); “òm dintra e cela); de causas falsas” o la forma
òm se lava las mans” (francés: on acordada “se dison de causas
entre et on se lave les mains). Òm - vos o an dit? (francés: vous falsas” ont “de causas falsas” ven
existís plan en occitan mas cresi l’a-t-on dit ?); subjècte3.
que son utilizacion exagerada es - dison que lo can li a escapat
deguda a l’influéncia del francés. (francés: on dit que son chien s’est
En efièit, se òm es occitan (existís échappé). Los collectius (la(s) gent(s), lo
tanben en catalan - hom -), la mond(e)) pòdon correspondre a
lenga d’òc possedís mai d’un biais, l’indefinit francés:
que los occitanofòns sabon Se pòt, dins qualques cases, - Lo monde o dison (francés:
emplegar, per fargar de frasas ont emplegar la segonda persona del on le dit);
lo francés utilizariá solament lo plural, mas aqueste biais pòt
menar de confusions: - Lo monde sèm pas de
pronom on. Podèm distingir
salvatges (francés: on est pas des
qualques torns. - lo copariatz amb un cotèl sauvages).
(francés: on le couperait avec un
couteau)2.
Primièr, e fòrça usat, l’emplec de la
Fin finala, e contràriament a la
primièra persona del plural, plan
costuma presa pro recentament,
mai requist se lo que parla es R. Teulat ajusta que las viraduras l’occitan emplega plan pauc òm.
concernit per l’accion. Atal se dirà: francesas del tipe “Alors, Encara qu’incluga la persona que
- jamai avèm pas vist aquò; monsieur, on se promène” parla, lo sens de òm es
utilizarián la segonda persona del especificament indefinit e se poirà
- poirem pas venir la setmana
plural en occitan: “Alara, l’òme, vos far servir per exprimir las
que ven; aqueste enonciat se pòt
passejatz”. generalitats del tipe: “çò qu’òm pòt
rendre en francés per: on ne pourra
pas venir la semaine prochaine La segonda persona del singular es pas far, òm o daissa” (que se poiriá
coma per: nous ne pourrons pas plan mai familiara: exprimir d’una autre biais) mentre
venir la semaine prochaine; que direm “çò que poguèrem far
- I manjas plan dins aquel
ièr, o poirem far un autre còp”
- podèm totjorn somiar (francés: restaurant? (francés: est-ce qu’on y
(francés: ce qu’on a pu faire hier,
on peut toujours rêver). mange bien dans ce restaurant ?).
on pourra le faire une autre fois).

Un autre biais utilizat Enfin, çò benlèu mai frequent es
frequentament es l’emplec de la l’emplec de la tresena persona del
tresena persona del plural (dins singular (forma pronominala Patrici Pojada
aqueste cas, cal sovent ajustar un unipersonala), de còp del plural
(pronom): (forma acordada), precedida pel
pronom reflexiu se. Dins la frasa
- li raubèron los papièrs
francesa escrita çai sus (on n’a
(francés: on lui a volé les papiers);
jamais vu ça), l’indefinit on es lo
- nos panan (francés: on nous subjècte e ça complement, mentre
vole)1; qu’en occitan amb lo reflexiu se, es
aquò que ven subjècte (jamai s’es
pas vist aquò = aquò s’es pas
jamais vist). Dins d’autres cases, lo
1
Exemple trait de R. Teulat, Mémento
2
grammatical de l’occitan référentiel, Exemple utilizat per R. Teulat, op.
3
Cap e Cap, 1976, p. 60. cit., p. 60. Exemple de R. Teulat, op. cit., p. 60.
LO DIARI n°14
16

LO SERVICI DE L’EMPLEC.

Ligaira - de 1800 € siá 1411,92€ net Tipe de contracte : CDD
Nivèl d’occitan : Se saber pendent los 6 primièrs Debut del contracte : très ara
exprimir meses. Durada del contracte fins al cap
- 1 900 € brut, siá 1 490,36 €
Mission d'agost (amb possibilitats de
nets après.
La Federacion de las perlongament)
Tipe de contracte : CDI
Calandretas de Miègjorn- Nombre d'oras per setmana : 20
Nombre d'oras per setmana : 35
Pireneus recruta son o sa ligaira. començaire acceptat
Experiéncia demandada :
Lo o la ligaire coordinarà las Vila d'emplec : Crespin (12)
debutant acceptat
associacions e las escòlas
Vila d'emplec : Tolosa
recampadas per la federacion Contacte :
regionala de Miègjorn-Pirenèus. Lilian OLIVIER al
Contacte : 05 65 42 16 53 / 06 41 94 00 74
Serà tanben responsable de las
Federacion de las Calandretas o Robert Martí al
missions administrativas de la
de Miègjorn-Pireneus 05 65 69 24 26 / 06 86 49 04 22
federacion en ligam amb las
calandretasmp@gmail.com
institucions (Conselh Regional,
Rectorat, Inspeccion
d’Acadèmia, Comunas,
Prefecturas…). Encargat (-da) d’acuèlh de Emplegat/ emplegada
l’Ostal Joan Bodon polivalent (a)
Competéncias requesidas
Nivèl d’occitan : Se saber Nivèu d’occitan : nocions de
Nivèl de formacion : Bachilierat
exprimir basa (compréner)
o un brevet de tecnician (nivèl
4) e mai. Mission Mission
Soetam qu’aja de capacitats de Se recèrca una persona per far Que seratz cargat (da) de hèr la
coordinacion, comunicacion, l’acuèlh dels vistalhaires de neteja deus locaus, d’assegurar
sintèsi, redaccion, organizacion, l’Ostal Joan Bodon e s’ocupar la guarderia e d’ajudar a la presa
trabalh en còla, autonomia e de la botiga / librariá. deu disnar entre 12h00 e 14h00.
mobilitat ; de competéncias en Que devetz aver dret a un CAE -
occitan (nivèl escapolaire al CUI.
Un bon nivèl au mens en occitan
minimum), en gestion
parlat Descripcion complementària
administrativa, en burotica e en Tipe de contracte : CDD
informatica de comunicacion. Descripcion complementària
Durada del contracte : 6 mes
Salari : SMIC indexat sus la
Descripcion complementària Nombre d'oras per setmana : 20
convencion collectiva de
Salari brut mesadièr Remuneracion orària : 9,22 €
l’animacion.

LO DIARI n°14
17

Experiéncia demandada : Mission (entertiens, desmarchas
debutant acceptat Ràdio País que recèrca, a partir d’autorizacions auprès d’orga-
de genèr de 2012, un - ua nismes publics o privats).
Contacte : jornalista (si possible dispausant Realiza reportatges. Causeish
de la carta de premsa) qui lei, un eveniment, un hèit o un
Calandreta del País de Pàmias
parla e escriu l’occitan. tèma que deu interessar lo
05.61.60.58.08
Devath la responsabilitat deu public de la ràdio. Cèrca,
05.61.60.58.08 cap redactor, de la coordinatora arrecapta l’informacion e la
lacalandreta09@free.fr delegada e devath la verifica. Hica en fòrma finau
regents.pamias@gmail.com responsabilitat de publicacion l’informacion (lectura tornar,
de la presidenta de l’estructura, calibratge, mesa en ondas,
Ajuda mairau (2 pòstes) assegura en foncion de ritme...) Autes tribalhs (non
Nivèu d’occitan : Nocions de l’eveniment, de la linha directo- exaustiu): en l’encastre de la «
basa (compréner) ra fixada peu Conselh Federacion », participa au
d’Administracion de tribalh de redaccion dab d’autas
Mission l’associacion e de la soa ràdios o d’autes mèdias. Ajuda
La Calandreta del País Murethin personalitat, la difusion dens lo son tribalh lo o los
que recèrca un o ua ajuda mai- d’informacions, prioritàriament jornalista(s) responsable(s) deus
rau entà ajudar dens las classas, en lenga occitana mes non projèctes de mutualizacion o de
la guarderia e la cantina per la exclusivament, per via cooperacion. Participa a las
radiofonica. Qu’ei cargat(-ada) divèrsas amassadas ligadas a la
rentrada de 2012-2013.
deu tractament dirècte de soa foncion.
Competéncias requesidas l’informacion: reportatges, Pòt estar amiat a iniciar joens
Experiéncia dab mainats desira- entervistas, redaccion d’articles, en formacion au mestièr de
da. Que devetz aver dret de montatge. jornalista. Participa a har saber
CDD 6 mes dens un prumèr
signar un contrat CUI-CAE çò qui ei difusat (ex: infò de la
temps, enquadrat per la setmana) au près deus auditors,
Descripcion complementària convencion collectiva deus de la premsa e per Internet. Se
Tipe de contracte : CDD jornalistas e de la radiodifusion n’a pas dejà la soa carta de
Durada del contracte : 6 mes privada. Lòc de tribalh: estúdio premsa, velha a obtiéner la soa
de Puei (64230). Que poderà
Nombre d'oras per setmana : 20 carta professionau de premsa
estar amiat(-da) a tribalhar
Remuneracion orària : 9,22 € au près de la comission de la
tanben a l’estúdio de La Lobèra carta, tanlèu qu’a lo nombre de
Experiéncia demandada : debu- (65) per fin de cobrir huelhas de paga requist. Velha a
tant acceptat l’informacion en Mieidia- har renovelar la soa carta
Pirenèus. Que serà amiat(-da) a professionau.
Cantacte : circular a fins de realizar lo son
tribalh (veïcule o mejan de Competéncias requesidas
Mandar letra e CV a Audrey Da-
transpòrt requist). Que recercam quauqu’un de
ram, dinamic, qui sàpia préner
Tribalhs màgers (non exaustiu):
Calandreta del País Murethin. Recèrca l’informacion. iniciativas, e qui apreciarà de
4 Rue du Maréchal Lyautey Decideish deu mòde de tribalhar en equipa dens ua
31600 Muret tractament deu subjècte en estructura associativa.
foncion deus programas, deu Que tienetz ua bona cultura
public ciblat, de la soa generau.
sensibilitat e de las orientacions Descripcion complementària
deu mèdia. Aprèsta las soas Tipe de contracte: CDD
Jornalista occitanofòn/a intervencions e las partatja dab Durada del contracte: 6 mes
Nivèl d’occitan : Mestresa los collègas. Pren los contactes 30-35 òras per setmana
correnta exteriors que hèn hrèita au bon
debanament deu son tribalh

LO DIARI n°14
18

Salari mesadèr : segon INSCRIPCION AL CONCORS Descripcion complementària
convencion en cas de carta de DE RECRUTAMENT (CRPE emplegaire
premsa. especial lenga regionala) per la Per ne saber mai :
Nivèl d'estudi desirat: Bac + 2 session 2013 : http://pedagogie.ac-
Experiéncia demandada : 1 a 3 http://www.education.gouv.fr/ toulouse.fr/lan...
ans (Concours, emplois et carrières Demanda d’entresenhas :
Vila d'emplec : La Lobera (65) o > Personnels enseignants > mission lenga e cultura
Puei (64) SIAC[1]) occitanas - ipr@ac-toulouse.fr
10 pòstes dubèrts dins Tipe de contracte : CDI
Contacte: l’Acadèmia de Tolosa Debuta del contracte :
Ràdio País, 01/09/2013
Peireta Bordenave, Nombre d'oras per setmana : 24
Informacions sus las espròvas
05 59 77 12 83 oras d'ensenhament e temps de
del concors :
preparacion
http://www.education.gouv.fr/
Nivèl d'estudi desirat : Bac + 4 o
(Concours, emplois et carrières
mai
> Personnels enseignants >
Diplòmes demandats : Mastèr
Professor de las Escòlas SIAC[1])
(totas disciplinas)
(10 pòstes) Las competéncias en occitan Region d'emplec : Miègjorn-
Nivèl d’occitan : Mestresa son valorizadas amb una Pirenèus
correnta espròva escrita e una espròva
Mission orala (30% dels coeficients).
Ensenhar en classa bilingüa
publica francés-occitan.

LO DIARI n°14
19

LO LABÈL ÒC PER L’OCCITAN.

Atau coma ac sabetz, la tòca Ofici per l’occitan :
deu labèl qu'ei comunicar per las 11, carrièra Malcosinat,
entrepresas que tribalhan o que 31000 Tolosa
volèn tribalhar dab la lenga. Ua
05 63 45 10 17
entrepresa que prenguèc lo labèl
06 87 70 42 29
pendent lo darrèr trimestre.
ofici@occitan-oc.org
Belcour Çubran,
Arquitècte
Nivèl 3 : aicí l’occitan es pertot
5, Ave Charles de Gaulle
46100 Fijac
05 65 40 95 80

L’AGENDA.

JUNH

Junh de 2012, Vigan fins a la plaça ceselha en - - 12h00 : Aperitiu e repais : 10 €
Exposicion de Claudia Cohen- passant per la carrièra Timbal, /adults; 5 € /dròlles (-12 ans) ;
Dubrana, a Albi. la carrièra Mariès e la plaça de 5€/repais participants concors
Exposicion "tapissarias-tiratges", la Pile,
(tèrme de reservacion : 22/06 ;
Au Centre Occitan Rochegude, - 22h30 : embrasament del fuòc
entrada gratuita. - 23h : lo grop Los d’Endacòm menar lo cobèrt).
Organizacion Centre Culturel Occi- animarà la partida bal fins a 1h Organizat per La Lauseta al bene-
tan de l'Albigés. del matin fici de l'escòla Calandreta de
Contacte : Entrada gratuita, au Centre Occi- Pàmias.
05-63-46-21-43 tan Rochegude. - - 14h00: Acuèlh e inscripcions per
centre-occitan-rochegude@orange.fr Organizacion Centre Culturel Occi- la Dictada occitana
tan de l'albigés.
- 14h30: Dictada occitana du-
Lo 23 de junh, Contacte :
Joanada d'Albi. 05-63-46-21-43 bèrta a totis… Mantunes nivèl
Programa en prevision : centre-occitan-rochegude@orange.fr - 15h30: Animacions a l’entorn
17h-18h30 : animacion, musica, de la lenga – presentacion del
dança « la ressega » (anciana dan- Lo 23 de junh, libre d’Enric Dupuy « Les mots
ça tradicionla d’Albi de l'edat me- XIVena Fèsta occitana d’estiu, de du fils, la langue du père » revi-
jana) e cants per las carrièras del Pàmias. rat en occitan per Françoès
Vièlh Albi « passa carrièra » amb lo Per la tresena annada, un concors
dels Alamans ; presentacion de
grop "los Sonaires d’OC”, grop de culinari gratuit (amb inscripcion) es
dança e talhièr de cant del CCOA las òbras d’Andrieu Dupuy ;
organizat. Los participants deuràn
Serada : espectacle dels calandrons.
- 21h-22h : concèrt del grop realizar un dessèrt a las frutas de
- 17h30: Remesa dels prèmis de
"Los d’Endacòm” sason. Lo règlament del concors es
la dictada e del concors culinari
- 22h20 : cortègi dels mainats disponible a l’Espaci occitan de
e tombolà de la Calandreta del
amb los flambèls davant los Pàmias.
País de Pàmias
consuls e seguit del grop dels Tèrme d’inscripcion : 22/06.
Sonaires d’Òc. De la plaça del A l’Espaci occitan de Pàmias,
Contacte :
LO DIARI n°14
20

Lo diari 14-2

Recommended

More Related Content

Lo diari 14-2