1. ARTE ROMÁNICA
O nome de “Románico” déuselle no século XIX
(moito tempo despois) porque “recordáballes á
arte romana”.
Predomina durante os séculos XI e XII en Europa
Occidental.
2. RAOUL GABLER, TESTEMUÑA DO GRAN PULO
CONSTRUTIVO A PARTIR DO SÉCULO XI,
DEIXOUNOS ESCRITO ALÓ POLO ANO 1000
“EUROPA CÓBRESE DUNHA BRANCA ROUPA DE
IGREXAS”.
O CAMIÑO DE SANTIAGO VAI SER A VÍA DE
ENTRADA DO NOVO ESTILO, O ROMÁNICO, NA
PENÍNSULA.
A CONSTRUCIÓN ROMÁNICA MÁIS IMPORTANTE NA
PENÍNSULA VAI SER A CATEDRAL DE SANTIAGO.
3. CARACTERÍSTICAS:
CONSTRUCCIÓN EN PEDRA
ARCOS DE MEDIO PUNTO
GROSOS MUROS
POUCA LUZ INTERIOR
USO DE CONTRAFORTES
ESCULTURA E PINTURA CON FUNCIÓN
DIDÁCTICA
4. Xa dixemos de onde viña o nome
de románico “parecido ao
romano”, imos ver algúns
elementos que teñen unha base
romana: sistema abovedado, arco
de medio punto, etc, pero iso non
nos debe confundir a arte romana
coa románica.
6. Recordamos que os muros van
ser reforzados con contrafortes
exteriores. Predomina o macizo
sobre o oco. Os vanos son
pequenos e escasos. De aí, que
a luz dos interiores sexa pouca.
Son espazos sombríos que nos
achegarían ao recollemento
espiritual. .
9. ELEMENTOS DA ARQUITECTURA
ROMÁNICA
*ARCOS DE MEDIO PUNTO
*BÓVEDAS
De canón
De aresta
*CONTRAFORTES EXTERIORES
*PILAR CRUCIFORME
*PLANTA DE CRUZ LATINA
Cimborio Xirola Ábsidas
10.
11. ARCOS DE MEDIO
PUNTO
PORTADAS:
Sen Tímpano
Con Tímpano
26. Las diferentes rutas europeas convergen en Puente la Reina (Navarra), localidad que se
puede considerar verdadero punto de arranque del Camino de Santiago.
27. TRES ERAN AS RUTAS DE PEREGRINACIÓN IMPORTANTES NA ÉPOCA:
- Terra Santa, para visitar os Santos Lugares da vida de Cristo. Era unha peregrinación
fatigosa e, ademais, bastante perigosa.
- Roma, para venerar as reliquias de san Pedro e san
Pablo, situadas renas asílicas paleocristianas de san Pedro
e san Pablo extramuros, que aínda existían.
- Compostela, para visitar as
supostas reliquias de Santiago
o Maior, discípulo de Cristo,
descuberto pouco tiempo atrás.
37. Neste relevo represéntase A
dúbida de Santo Tomás de
Aquino. O relevo adáptase ao
marco da arquitectura. Cristo
aparece con maior tamaño para
resaltar a súa figura
(perspectiva xerárquica: o máis
importante : o máis grande).
42. San Isidoro de León. A colexiata de San
Isidoro de León destaca, sobre todo polas súas pinturas,
a chamada “capela Sixtina do Románico”.
Neste enlace de ArteHistoria temos moitas imaxes do
interior e do exterior.
55. ETAPAS CONSTRUTIVAS
1075 -1088. A Catedral románica iníciase, trala destrución da basílica
anterior, co bispado de Diego Peláez. Os mestres desta primeira fase foron
o Mestre Bernardo “o vello” e Roberto. As obras céntrase na cabeceira,
construíndose parte da xirola e das absidiolas. Trabállase nestas datas nas
dúas portadas do transepto: Portada de Acibechería (norte) e Portada de
Praterías (sur). A norte centrada no tema de Creación e a sur no tema da
Redención. As obras realentizáronse coa destitución de Diego Peláez.
1092 – 1124. O gran pulo construtivo sería a partir do 1100 co bispado de
Diego Xelmírez. Os mestres desta segunda etapa son o Mestre Estevo e
Bernardo “o xoven”. Constrúese practicamente todo o conxunto
catedralicio. Quedan por finalizar os derradeiros tramos das naves
lonxitudinais. As obras volven a relantizarse e ata chegan a deterse.
1168 – 1211. O mestre Mateo finaliza a construción da catedral románica
mediante a Cripta (salva o desnivel) e o Pórtico da Gloria. A catedral
conságrase definitivamente en 1211.
66. CARACTERÍSTICAS DA CATEDRAL DE
SANTIAGO.
Planta de cruz latina, de 3 naves. A nave central máis ancha e
elevada que as laterais.
Transepto destacado en planta, de 3 naves. Capelas/absidiolos nos
seus brazos.
Cabeceira con xirola/deambulatorio e cinco capelas radiais ao seu
arredor.
Cubertas: bóveda de canón, reforzada por arcos faixóns na nave
central (que marcan os tramos nos que se divide a nave central) e
as laterais cubertas por bóveda de aresta. Absidiolos cubertos por
bóveda de cuarto de esfera ao igual que a tribuna. A xirola está
cuberta por bóveda de aresta que se dispón en curva.
No centro do cruceiro, o ciborio (moi transformado) disponse sobre
trompas.
67. Alzado: dous niveis.
1º nivel: os tramos quedan articulados polos soportes (piares cruciformes) con
columnas arrimadas que reciben as presións dos arcos faixóns da bóveda.
2º nivel: tribuna, aberto á nave central a través das ventás xeminadas de medio
punto.
Ao exterior a igrexa románica está desvirtuada polos engadidos do XVI e barrocos
(claustro plateresco, fachada do Obradoiro, etc.).
Das súas portadas destacan PLATERÍAS e o PÓRTICO DA GLORIA.
Algunhas das imaxes desta presentación foron tomadas do
blogue do profesor Xosé Antón García (Ies Neira Vilas, Oleiros).
68. Portada S. da catedral
de Santiago. Praterías
1070 – 1188.
78. O PÓRTICO DA GLORIA
O 23 de febreiro de 1168, o rei Fernando II asigna ao
Mestre Mateo unha xenerosa pensión vitalicia para
acometer a última etapa da fábrica da basílica
románica de Compostela.
El sería o encargado de construír a fachada occidental,
resolta cun nártex monumental flanqueado por torres
xemelgas.
A estrutura consta de tres pisos: unha cripta, o nártex
-onde se atopa o Pórtico da Gloria- e unha galería alta
que comunica coa tribuna.
79. O Pórtico da Gloria é unha obra a medio camiño entre o románico e o gótico.
Podemos dicir que é unha obra protogótica.
Do románico pervive a adaptación ao marco arquitectónico, o horror vacui, a
fidelidade á narración bíblica, o hieratismo, a xerarquización das personaxes,
a solemnidade.
O dinamismo das personaxes, a relación entre elas, o detalle e o naturalismo
dos rostros e das anatomías, un maior volume, así como o indicios de
independencia do marco arquitectónico (unhas figuras máis libres, máis
autónomas respecto á arquitectura, respecto o muro ou a columnas) fannos
anunciar o gótico. O sorriso de Daniel anuncia a expresión de sentimentos que
xa aparecerá na escultura gótica.
O tema da portada monumental do Pórtico da Gloria é a Parusía ou segunda
vinda de Cristo á Terra para xulgar aos homes, baseado na Apocalipse de San
Xoan.
80. O arco central está divido polo parteluz/mainel onde aparece representada a árbore
de Jessé coa xenealoxía de Cristo. Na base do parteluz aparece unha figura
barbada entre as fouces dun león, foi identificada como Hércules (Santiago veu
predicar ás terras de Hércules, entendo que as columnas de Hércules estaban no
estreito de Xibraltar) ou tamén como Moisés ou Sansón. Na parte superior do
parteluz, represéntase a Santiago. Na parte posterior do parteluz aparece unha
figura axeonllada, mirando cara o altar, trátase do propio Mestre Mateo que pide
perdón pola súa obra (o único arquitecto posible na Idade Media era Deus).
O tímpano correspóndese coa Xerusalén Celeste. Cristo xuíz, mostrando as
chagas, rodeado polos Evanxelistas cos seus símbolos (Tetramorfos), os anxos
que portan os instrumentos da paixón de Cristo, os benaventurados (que xa
contemplan a Xesús na Gloria), os 24 anciáns da Apocalipse cos instrumentos
musicais.
No arco lateral esquerdo represéntase o Xuízo Final. Nas claves do arco a cabeza
de Cristo e a cabeza do arcanxo Miguel separan os xustos dos pecadores, os
primeiros acompañados de anxos, mentres que os segundos aparecen cos demonios.
No arco lateral dereito represéntase o descenso da alma de Cristo aos infernos
para recuperar aos xustos do Antigo Testamento e levalos á Gloria. Aparecen
Adán, Eva, Abraham, Moisés.
81. As estatuas columna da parte central representan aos profetas (esquerda) e aos
Apóstolos (dereita).
No zócalo aparecen animais salvaxes e fantásticos, representando o mundo pagano e
o pecado.
Na contraportada: a reina de Saba, a Sibila Cumana, San Xoán Bautista, Virxilio,
etc. Diferentes personaxes que intuíron a “chegada” do Mesías.
A lectura que se pode facer de todo o conxunto pode ser tanto lateral como
horizontal. Horizontal: de Adán e Eva ata o Xuízo Final. Vertical: Infernos/mundo
Terrenal (Profetas e Evanxelistas)/mundo Celestial (A Gloria).
