1. Erlazino funtzinoa
Zentzumenak
Fisiologiaren ikuspegitik, zentzumena edo zentzumenezko atzematea organismoak bere inguru
edo barne
giroan gertatzen diren aldakuntzen aurrean batez ere horretarako bereziak dituen parte edo
organoen
bidez aldakuntza horietan eralgitzen den energia bizi prozesuetara bihurtuz erreakzionatzeko
duen
gaitasun edo mekanismoa da. Konplexutasun handiko animalia guztietan barne edo kanpo
kitzikadurak
nerbio-bulkada bihurtzen dira; bulkada horiek garunaren arlo berezietara igortzen dira, eta han
aztertzen. Behin bulkada horiek aztertu direlarik, organismoa gai da kitzikadurari egoki
erantzuteko.
Dastamena
Dastamena gizakiek dituzten bost zentzumenetako bat da, ahoak ahalbidetzen duena.
Oinarrizko bost zapore
bereizi ditzakegu dastamenaren bidez: gozoa, gazia, mingotsa, garratza eta umami. Horietaz
gain, gaur
egungo zenbait zientzialarik diotenez, seigarren zapore baten errezeptoreak ere baditugu gure
ahoan
gantz-azidoen zaporea nabaritzeko.
Ikusmena
Ikusmena gizakiek dituzten bost zentzumenetako bat da, begietan datzana eta irudiak

2. sumarazten dituena.
Argiari esker ikusten dugu. Argia objetuetan erreflejatzen da eta horregaitik, argia dagoenean
gauzak
ikusi dezakegu.
Ikusmenak sailkapen zoologikoaren maila bakoitzean bere ezaugarriak ditu. Eboluzio-maila oso
apaleko
animaliek ikusmen lausoa izaten dute, fotohartzaile mugaturik gabea. Animalia-espeziea garatu
ahala,
ikusmena ere garatzen da. Hala, ugaztun gehienek argitasun- eta iluntasun-mailak sumatzen
dituzte bakarrik
eta ez koloreak; primateek eta gizonek dute ikusmen garatuena, ikusmen binokularra eta
kolorezkoa baitute.
Entzumena
Fisiologiaren ikuspegitik, zentzumena edo zentzumenezko atzematea organismoak bere inguru
edo barne giroan
gertatzen diren aldakuntzen aurrean batez ere horretarako bereziak dituen parte edo organoen
bidez aldakuntza
horietan eralgitzen den energia bizi prozesuetara bihurtuz erreakzionatzeko duen gaitasun edo
mekanismoa da.
Konplexutasun handiko animalia guztietan barne edo kanpo kitzikadurak nerbio-bulkada
bihurtzen dira; bulkada
horiek garunaren arlo berezietara igortzen dira, eta han aztertzen. Behin bulkada horiek aztertu
direlarik,
organismoa gai da kitzikadurari egoki erantzuteko.
Gizakiek igar dezaketen zentzumen
Ukimena
Ukimena gizakiek dituzten bost zentzumenetakoa da, gorputzaren azal guztian datzana baina
bereziki esku, mihi

3. eta ezpainetan kokatzen dena, gauzakien ukipena eta gauzen gogortasuna eta tenperatura
sumarazten dituena.
Eragilearen nolakotasunaren eta indarraren arabera, ezberdina da ukimenak jasotzen duen
sentipena. Horrela,
hasieran ukipen hutsa baino ez denak, eragilearen indarra areagotuz gero, presio sentipena, bai
eta oinazea ere,
eragin ditzake. Ezberdina da, era berean, ukimenaren zorroztasuna, gorputz atalen arabera: oso
zorrotza da mihiarena,
ezpainena, esku ahurrena eta hatz muturrena. Larruazalaren egoerak ere zorroztasuna
baldintzatzen du; hiperkeratosiak
(larruazal lodituak), hotzak eta anemiak gutxiagotzen dute. Ukimenarekin lotutako
gaixotasunetaz neurologoak arduratzen dira
Usaimena
Usaimena gizakiek dituzten bost zentzumenetako bat da, sudurrak ahalbidetzen dutena.
Honekin lotutako gaixotasunez neurologoak
arduratzen dira. Bestela, usaimen eza anosmia da.
Nerbio sistema
Nerbio-sistema animaliek, belakiak salbu, ingurunean edo beren baitan gertatutako aldaketen
berri izan, informazio hori prozesatu
eta integratu, eta ondorioz erantzun koordinatu bat eman ahal izateko duten sistema konplexua
da. Mikroskopikoki, bi atal nagusi
ditu: Neuronak eta glia.
Nerbio sistema zentrala:
Nerbio-sistema zentrala organismo zelulanitzetan gorputzaren atal guztien aktibitatea
koordinatzen duen nerbio-sistemaren atala da. Ornodunetan meningeetan sartuta dago eta
entzefaloak eta bizkarrezur-muinak osatzen dute. Entzafaloa buruhezurrak babestuta dagoen

4. bitartean, bizkarrezur-muina ornoek babesten dute.
Nerbio sistema periferikoa:
Nerbio sistema periferikoa organo desberdinetara zabalduz nerbio-sistema zentraletik kanpo
dagoen eta neurona eta nerbioek osatutako nerbio-sistemaren atala da.
Bere funtzio nagusia nerbio-sistema zentrala organoekin konektatzea da. Nerbio sistema
periferikorekiko duen desberdintasuna, ez duela hezur edo muga hematoentzefalikoaren
babesik da. Ondorioz, toxina eta kolpe mekanikoekiko esposizio handiagoa du.
Hazur sistema inmunitate-sistema primarioa osatzen duten bi zatietako bat da, timoarekin
batera. Anatomikoki, hezurren barrualdean dagoen ehun malgua da, erdi solidoa eta erdi
likidoa, eta bi mota nagusi ditu: muin gorria, odolaren zelulak sortzen dituena, eta muin horia,
gantz zelulez osatutakoa.
Muskulu sistema:+
Giharrak ehun uzkurkorrak dira, laburtu eta luzatzeko gaitasuna daukatenak alegia, azalaren
azpian eta hezurren inguruan kokatuta daudenak. Gihar ehunez osatuak daude