Nieuwe tijden vragen om veranderingen, zowel zakelijk als privé. Wat zijn de drijvende krachten achter de veranderingen en waar moeten we ons op voorbereiden? Één ding is zeker, een aantal weeffouten moet uit ons systeem.

1. Een nieuw tijdperk vereist anders denken

2. Wij bevinden ons in de overgang naar een volgend
tijdperk. Deze overgangsfase wordt al aangemerkt
als een volgende industriële revolutie en het
nieuwe tijdperk is door Erik Brynjolfsson en Andrew
McAfee al omgedoopt tot “the second machine
age”. Beide benamingen laten zien dat technologie
de belangrijkste oorzaak is van de veranderingen.
Nieuwe technologie maakt dingen beter
beheersbaar, voorspelbaar en maakbaar.
Dit document bevat de hoofdlijnen van een lezing
over een nieuw tijdperk en behandelt de volgende
onderwerpen:
1. een verandering van tijdperk; tekenen en
bewijsvoering
2. drie belangrijkste technologische drijvers die
de toekomst ingrijpend veranderen
3. trends en veranderingen in de samenleving,
het bedrijfsleven en op individueel niveau
Dit verhaal kan:
• bedrijven en individuen een spiegel voor houden,
wakker schudden en aanzetten tot nadenken;
• een basis leggen voor het vormen van een
noodzakelijke visie voor een nieuw tijdperk;
• de discussie voeden bij strategiebijeenkomsten,
scenarioplanning en brainstormsessies.
Inleiding

3. Om optimaal van die ontwikkelingen te profiteren
moet er worden veranderd, op allerlei gebieden en
alle niveaus. Belangrijk in een verandertraject is
een duidelijke visie. Dat helpt bij het nemen van
beslissingen. Het biedt intern houvast en het schept
duidelijkheid naar de omgeving. Daarnaast vormt
visie een belangrijk bindmiddel tussen mensen en
organisaties in de netwerk economie. Stuk voor
stuk zaken die nodig zijn om koers te houden en
succesvol te zijn.
Om te veranderen is echter meer nodig dan een
visie. Er is ook motivatie nodig. Mensen houden wel
van verandering maar willen niet veranderd
worden. Bekend is dat veranderingen sneller gaan
als er sprake is van bittere noodzaak of een burning
platform. Het nadeel van een burning platform
creëren is dat er veelal angst gezaaid wordt. Dat is
niet altijd effectief. Mensen zijn bang om te
veranderen. De angst die gezaaid wordt moet dus
groter zijn dan de angst voor veranderen. Dat is dus
heel veel angst.
Dit verhaal creëert geen angst. Het creëert
verwarring. Verwarring is namelijk een bron van
vernieuwing. Zonder verwarring belanden mensen
in een vast patroon. Een ritme, cadans of gewoonte
die leidt tot gemak en luiheid.
In deze lezing gaan we verwarring zaaien en
nieuwsgierigheid oogsten. Nieuwsgierigheid in wat
de toekomst kan betekenen. Nieuwsgierigheid ook
die mensen leert verder te kijken dan hun huidige
horizon.
Inleiding

4. Hoewel er nog steeds mensen zijn die spreken over
een crisis, is voor wie zijn ogen daar niet voor sluit,
inmiddels wel duidelijk dat er meer aan de hand is
dan dat. We ervaren radicale veranderingen die los
staan van een crisis zoals:
centraal naar decentraal
vertikaal naar horizontaal
lokaal /regionaal naar globaal/internationaal
top down naar bottum up
reactief/analyseren naar proactief/voorspellen
bezit/exclusiviteit naar gebruik/delen
produceren naar MVO
overheid/kerk naar markt en burgerij
Niet alleen nevenstaande observaties duiden op
een nieuw tijdperk. Ook de Kondratieff cyclus duidt
op een nieuwe periode en wetenschappelijk
onderzoek van Carlota Perez toont aan dat er in de
afgelopen 250 jaar een vijftal technologische
revoluties hebben plaatsgevonden met
overeenkomstige patronen in economisch opzicht
en menselijk gedrag (zie figuur).
Naast technologische ontwikkelingen blijkt uit
ander onderzoek, van Susanne Piet, dat ook
bestuurlijke ontwikkelingen in de samenleving
plaats vinden die duiden op een nieuwe fase.
Deel 1: Verandering van tijdperk
Opkoms
t
Synergie
Volwas-
sen
Hype
Faseintechnologische
revolutie

5. Deel 2: Technologische drijvers
Technologie is de bron van onze stap naar een
nieuw tijdperk. De belangrijkste drijvende krachten
in die technologie zijn:
• exponentieel groeiende computerkracht;
• nagenoeg onbegrensde opslag capaciteit en
• onvoorstelbare connectiviteit.
McKinsey beschrijft twaalf “disruptive
technologies” voor 2025. De top vijf daarvan
combineer ik tot drie trends waarvan ik een groot
aantal voorbeelden laat zien die momenteel (bijna)
operationeel zijn.
Internet of everything.
De derde fase van het internet. Na Web 1.0 van de
webpagina’s, WEB 2.0 van de connected people
zijn we nu in fase 3.0. De fase waarin naast
mensen ook machines worden aangesloten en ook
machines met machines communiceren en handel
drijven.
Er wordt een internet voorspeld van 50 miljard
devices in 2020 (Cisco) met een totale omzet van
$6.200 miljard (McKinsey). Alles wordt met elkaar
verbonden en de data wordt opgeslagen in de
Cloud. Van sensoren tot camerabeelden, van
domotica tot intelligente steden en van quantified
self tot land- en bosbouw.

6. Technologische drijvers (2)
Robotics
Inmiddels weten we dat robots niet alleen meer als
grote machines in automobielfabrieken voorkomen.
Maar wist u dat robots in Japan al zij aan zij met
mensen werken en samen de ochtend gymnastiek
doen? Als het gaat om robots onderscheiden we in
dit verhaal drie vormen:
1. industriële robots die in zowel fabriek als
kantoor werkzaamheden verrichten, daarbij
steeds dichter bij de mens komen en in
sommige gevallen samenwerken;
2. zwerm robots die van groot tot klein in een
gezamenlijk verband werken en met elkaar
communiceren en
3. menselijke robots die gemaakt worden om er
net als een mens uit te zien, als een mens te
opereren en op termijn ook de denkkracht van
een mens moeten verkrijgen.
Big Data en Artificial intelligence
Steeds meer data wordt opgeslagen. Beschikbare
capaciteit wordt bijna oneindig groot en de kostprijs
per opgeslagen eenheid is vandaag ongeveer
1/7.000.000 deel van wat het 1980 was. Technieken
als Big Data, gezichtsherkenning, spraaktechnologie
en kunstmatige intelligentie maken computers tot
geweldige hulpmiddelen maar ook tot ideale
vervanger van werknemers. Als we naar data-
verwerken kijken zijn we in een vierde generatie
beland. Van administreren via analyseren naar
voorspellen en anticiperen. Maar de volgende fase
staat reeds voor de deur.
Mainframe P
C
Sensors
administreren analyseren voorspellen anticiperen
smartphone

7. Veranderingen samenleving
gevreesd werd voor het verschijnsel wat door
Keynes “technological unemployment” genoemd
werd. Anderzijds hebben we techneuten en
innovators die waarschuwen dat de ontwikkelingen
exponentieel zijn en er nog te veel lineair gedacht
wordt.
3. Meer minder. Door de recessie geholpen
ontdekken mensen steeds meer dat we ook met
minder kunnen. Meer delen (Peerby,
thuisafgehaald, snapcar). Meer duurzaam kopen is
een goede trend die ook economisch gezien voor
Europa goed is maar nog niet echt voet aan de
grond krijgt. Dat geldt ook voor het basisinkomen
waarover op steeds grotere schaal gediscussieerd
wordt.
Net als McKinsey meer dan 10 verstorende
technologieën kan opsommen zijn er belangrijke
trends waar te nemen in het nieuwe tijdsbeeld. We
gaan dieper in op de belangrijkste trends en hun
invloed op de samenleving, de
economie/bedrijfsvoering en het individuele leven.
TRENDS SAMENLEVING
1. invloed van burgers. Het gebruik van sociale
media heeft enorme invloed op de samenleving.
Het leidt tot globalisering en een
netwerkmaatschappij. Macht en invloed van
traditionele autoriteiten als kerk en overheid
verschuiven naar markt en burgerij. Hiërarchische
structuren vervallen en steeds meer zaken worden
in netwerkstructuren en bottom-up geregeld.
2. Verdringing arbeidsmark. De trend dat
computers de mens vervangen op de arbeidsmarkt.
De meningen zijn verdeeld. Enerzijds politici en
economen die erop wijzen dat al begin vorige eeuw

8. Veranderingen bedrijfsleven
3. Circulaire economy. Als het gaat om
duurzaamheid zien we gelukkig steeds vaker
innovaties de markt in komen. De nieuwe generatie
(Generatie Y, Net Generation, Millenials) staat veel
meer open voor duurzaamheid dan de voorgaande
generaties. We zien dan ook dat bijvoorbeeld
“Duurzaam Bankieren” (Triodos, ASN) in de lift zit.
Maar ook nieuwe business modellen die duurzaam
zijn zien we hun intreden doen. Een ander
fenomeen wat zijn intrede doet is de
cryptocurrency. Wat minder circulair maar wel iets
wat fraude en verspilling kan tegengaan.
TRENDS ECONOMIE / BEDRIJFSLEVEN
1. Nieuwe business modellen. Traditionele
business modellen worden aangevallen. In sectoren
als foto, muziek, hotellerie en tv zijn door iedereen
genoeg voorbeelden te bedenken van
ondernemingen die ten onder dreigen te gaan of al
zijn gegaan. Veel sneller dan verwacht! “Platform
Economy”, “Realtime Economy” en “Intention
Economy” zijn de nieuwe economische omgevingen
waarin bedrijven moeten gaan concurreren.
2. Andere organisatievormen. In oktober kwam het
boek uit waarin Yuri van Geest en Salim Ismail de
resultaten beschrijven van hun onderzoek naar snel
groeiende bedrijven. Ook hierin komen de
platformen prominent aan de orde. Hun onderzoek
levert kenmerken en aanbevelingen voor de
organisatie van start-ups en bestaande bedrijven in
een nieuw tijdperk. Veranderen is voor veel
bedrijven noodzaak om te overleven. Geen ideale
situatie maar wel de realiteit.

9. Veranderingen prive
3. Nieuwe werkrelaties. Nieuwe technologie heeft
onze productiviteit enorm verhoogd. Inmiddels is
het zo ver dat technologie in sommige
werkzaamheden productiever wordt dan de mens.
Veel arbeidsplaatsen staan op het spel. Dat vraagt
wat van de mensen. Ze zullen moeten leren flexibel
te zijn. Zich moeten specialiseren in die taken waar
de technologie (nog) niet toe in staat is.
Arbeidsrelaties zullen veranderen. Korte flexibele
dienstverbanden. Lifetime employment is uit. Wat
zijn de kansen en waar ligt het nieuwe werk?
TRENDS INDIVIDUELE LEVEN
1. Minute of privacy. Waar vroeger de wens van
velen “one minute of fame” was, zal de toekomst er
één wezen van “one minute of privacy”. Privacy en
beveiliging zijn aspecten die ons leven gaan
beheersen. Hoe bewaken we het? Wie mag wat
met onze gegevens? Wet en regelgeving kunnen de
technologie niet bijhouden. Als individu zul je zelf
waakzaam moeten zijn.
Ook hier geldt, de ideale omgeving zal niet bestaan.
Voor veiligheid gemak en vooruitgang moeten we
privacy in leveren. Dat is de realiteit.
2. Beheer eigen data. Data is de nieuwe brandstof.
Als consument of deelnemer aan de maatschappij
wil je echter geen speelbal worden maar zelf de
touwtjes in handen houden. Je kunt je eigen data al
verkopen en ook je digitale butler zal je helpen dat
je de digitale touwtjes in handen krijgt.

10. Conclusie
Blijf niet zitten maar kom in actie. Vorm een visie en
bepaal een strategie. Voor uzelf, uw bedrijf en uw
omgeving en zorg ervoor dat u:
• alert en snel handelt om het potentieel van
technologische vooruitgang optimaal te benutten
en ons niet te laten verrassen;
• duurzaam en circulair denkt bij de ontwikkeling
van nieuwe businessmodellen en het inrichten van
onze economie en
• zich realiseert dat welvaart en welzijn pas
duurzaam zijn als we dat delen
We staan op de drempel van een nieuw tijdperk
gedreven door ongekend snel groeiende
technologische mogelijkheden. We kunnen langer
en gezonder leven, krijgen toegang tot een
overvloed aan energie, voedsel, vrije tijd en kansen
om een nieuw tijdperk te scheppen met welvaart
en welzijn.
Om dat te bereiken moeten we drie weeffouten die
de afgelopen decennia in onze samenleving en
besturingsmodellen zijn ingeslopen, zien weg te
werken. Die weeffouten en hun vervangers zijn:
1. lineaire groei wordt exponentiële groei
2. dividend als leidraad wordt duurzaamheid
3. idealisme moet plaats maken voor realisme
Veel van de technologie die voor die vooruitgang
zorgt is al operationeel. Als we daar goed mee
omgaan hebben we een geweldige toekomst voor
de boeg.