1. Decompensatio Cordis
of hartfalen
Een nieuwe epidemie?

2. Opzet van de workshop
1. Vanuit medisch kader
(algemeen/principe/symptomen/oorzaken/diagnostiek behandeling/complicaties/prognose)
2. Vanuit verpleegkundig kader
(standaard verpleegplan volgens NANDA diagnostiek,
richtlijnen/observatie tekenen van verslechtering en
leefregels
Astma Cardiale ⇒ principe/symptomen, Vpk interventies

3. Prognose ziekte
• Slecht
• Na 1 jaar leeft nog 70%
• Na 5 jaar leeft nog 35%

4. Kennis van ziektebeeld?
• Stijging van aantal hartfalen patiënten
Reden → grotere kans overleven acute fase → slechte hartfunctie blijft +
vergrijzing
• ½ hartfalen patiënten weet niet de ziekte inhoud →
leefregels zijn van cruciaal belang!
• Oprichting MRCH (multidisciplinaire richtlijnen chronisch
hartfalen)
• Vaak heropnames (evenwicht snel verstoord + escaleert snel)

5. Principe
• Syndroom →
als gevolg van hartziekten
• Principe: onvoldoende uitpompen van het bloed door het
hart (door pomp of hartfalen) → water en zout wordt
vastgehouden in:
→ de grote circulatie = rechts decompensatie
→ de kleine circulatie = links decompensatie

6. De bloedcirculatie

7. decompensatio cordis in andere bewoording :




Hartfalen
Hartinsufficiëntie
Verminderde hartfunctie
Verminderde pompfunctie

Krachtsvermindering van het hart

8. De essentie van wat er mis gaat bij dec. cordis:
Het circulatiesysteem/ transportfunctie werkt niet naar behoren.
Wat is het belangrijkste doel van de circulatie:
zorgen voor voldoende aanvoer van stoffen die onmisbaar zijn voor
de celfysiologie
+
goede afvoer van afbraakprodukten van de celstofwisseling
Dit via:
Vochtverdeling( water- en zouthuishouding) in het lichaam en transport
van dit vocht. (Alle stoffen worden via het vocht getransporteerd)
• Intracellulair 65%
• Interstitieel 27%
• Intravasculair 5%
In de lichaamsholten 3%

9. Mechanisme
Falen van het hart kan zich manifesteren als:
1. Backward failure (links en rechts)
situatie waarbij een stuwing van bloed optreedt in het atrium (hoge druk tot in
longcapillairen, hierdoor dyspnoe klachten, bij massaliteit ontstaan longoedeem eventueel
astma cardiale = links decompesatio/ bij onvoldoende functioneren rechter ventrikel stijging
druk in rechter atrium, met oedeem aan de benen- leverstuwing, dyspnoe en = rechts
decompensatie)
2. Forward failure (links, rechts is zeer zeldzaam)
situatie van onvoldoende bloedtoevoer in arteriële systeem door falen
vertrikel, doorbloeding van vitale organen is verminderd
(hersenen=verward/mindering urineproductie/koude extremiteiten/extreem moe en uiteindelijk
orgaanfalen)

10. De bloedcirculatie

11. symptomen rechtsdecompensatie
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zichtbare vena jugularis
Stuwing van de lever
Stuwing van de nieren
Oedeemvorming benen
Ascitesvorming
(buikoedeem, vocht in vrije buikholte)
Sacraal oedeem bij liggen
anorexie
Koude extremiteiten
Perifere cyanose
Nycturie
(’s nachts frequent urineren)
gewichtstoename
waardoor krijgt iemand deze
symptomen?

12. rechtsdecompensatie
symptomen
Zichtbare vena jugularis
Stuwing van de lever
Stuwing van de nieren
Oedeemvorming benen
Ascitesvorming
(buikoedeem, vocht in vrije
buikholte)
Sacraal oedeem bij liggen
anorexie
Koude extremiteiten
Perifere cyanose
Nycturie
(’s nachts frequent urineren
gewichtstoename
Oorzaak symptoom
Gestegen druk in de vena cava superior
Gestegen druk in de vena cava inferior
Gestegen druk in de vena cava inferior
Idem + o.i.v. de zwaartekracht
Als gevolg van leverstuwing neemt
hydrostatische druk in capillairen toe, gevolg
vochtuittreding
idem
Vol gevoel in de buik t.g.v. ascites
↓ doorbloeding van de weefsels
Hart pompt niet sterk genoeg,
bloed verblijft te lang in weefsels
In liggende positie nieren beter doorbloed
Vochtvasthouden t.g.v. verminderde
circulatie

13. Symptomen linksdecompensatie
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dyspnoe
- d ‘effort
- de repos
Centrale cyanose
Verminderde bloeddoorstroming nieren,
gevolg *RAAS
Koude extremiteiten, vaak bleek-grauw van kleur
Evt. verwardheid
Evt. Cheyne-Stokes ademhaling
Snel vermoeid
Evt. prikkelhoest
Nachtelijke dyspnoe, die verminderd door zittend
te gaan slapen
Acute ernstige benauwdheid, event. met rozig
schuimend sputum,
Acuut levensbedreigend !
Hoe krijgt iemand
deze symptomen ?

14. linksdecompensatie
Symptomen
• Dyspnoe
- d ‘effort
- de repos
•Centrale cyanose
•Verminderde bloeddoorstroming nieren
gevolg *RAAS
•Koude extremiteiten, vaak bleek-grauw van
kleur
•Evt. verwardheid
•Evt. Cheyne-Stokes ademhaling
•Snel vermoeid
•Evt. prikkelhoest
•Nachtelijke dyspnoe, die verminderd door
zittend te gaan slapen
•Acute ernstige benauwdheid, event. met
rozig schuimend sputum,
Acuut levensbedreigend !
Oorzaak symptoom
Hydrothoraxvorming
(vocht in de pleuraholte)
Oedeem t.g.v.
hydrostatische druk
idem
Verminderde aortavulling, t.g.v. ↓ pompkracht
hart
↓ bloeddoor stroming + vasoconstrictie
↓ perfusie van de hersenen
idem
Weefsel snel O2-tekort
Vocht in longen
Oedeem benen door liggende houding beter
terug in bloedbaan + hartwerking in rust beter,
vochtverplaatsing o.a. naar de longen
Ernstig longoedeem;
vocht treedt uit in longblaasjes

15. Compensatie mechanismen
• Frequentie verhoging → stimulatie door sympathische zenuwstelsel
en productie bijnierschorshormonen
•
•
•
•
Verhoging van de contractiekracht
Hypertrofie van de hartspier
Retentie water en zout door nieren
Frank-Starling mechanisme → maximale rek capaciteit →
daarboven geen verhoging contractie

16. Internationale Klasse indeling (NYHA)
Klasse I = geen duidelijke klinische symptomen, wel ↓ werking linker
ventrikel
Klasse II = kortademigheid bij zware lichamelijke inspanning
Klasse III = kortademigheid bij geringe lichamelijke inspanning
Klasse IV = vermoeidheid en of kortademigheid in rust

17. Oorzaken
Zwakte of ontsteking van de hartspier
• Myocardischemie
• myocarditis
• Cardiomyopathie ⇒ (infecties/metabolisch/toxisch/veroudering)
• Afwijking pericard ⇒ (pericarditis)
Overbelasting van de hartspier
• Hypertensie
• Aorta- of pulmonalisklepstenose
• Lekken van de kleppen (klepinsufficiëntie)
• atriumfibrilleren
• Hyperthyreoidie
• Anemie
• zwangerschap

18. Diagnostiek
Anamnese
Onderzoek
-kortademigheid=dyspneu ?
-moeheid bij inspanning of in rust,
kortademigheid?
-nachtelijke benauwdheid?
-oedeem benen/enkels
-cardiovasculaire voorgeschiedenis?
-angina pectoris, hartkloppingen?
-roken, alcohol, medicatie en
zoutgebruik?
-aanwijzing voor COPD
-luxerende factoren: diabetes?
Anemie?, hyperthereoidie?
-bepaling gewicht, RR, P
-Auscultatie hart en longen
-bepaling CVD=dan hoog
-beoordeling perifeer oedeem
-ECG
-Lab (Hb Ht TSH gluc BNP Na K
Creat)
-x-thorax
- Echo hart
-katheterisatie van het hart
-inspanningsonderzoek (ischemie
hartfalen)
BNP=B-typenatriuretisch peptide

19. Behandeling en leefregels
•
Afhankelijk oorzaak:
Klep = operatie / ischemie = dotteren of bypass
eventueel harttransplantatie
•
•
•
•
•
•
•
Medicijnen
Na beperkt (< 3gr zout per dag)
Vochtbeperking (1,5-2l/p dag)
Balans in rust/activiteiten
Goede voedingstoestand
Stop met roken
Gewichtsvermindering
Weetjes:
-hartfalen hoeft niet chronisch te zijn
-wel → levenslang medicatie
-therapietrouw is erg belangrijk
-basistherapie=diuretica + ACE
remmers
-dagelijks wegen (toename gewicht
>2kg is bijstelling medicatie
-afraden NSAID’s te gebruiken (leidt
tot oedeem en nierfunctie
stoornissen
(voltaren/naproxen/brufen)
-lichaamconditie op peil houden

21. Complicaties
Vaak na infecties
→ Aanbeveling tot griepspuit
Acute hartstilstand
→ t.g.v. ritmestoornissen
Na ernstige overvulling
- bv. Teveel vocht/zoutinname
- bv, na bloedtransfusie (furosemide!)
- bv. Na teveel en te langdurige
infusietherapie
delier

22. Wat zijn mogelijke verpleegproblemen bij
decompensatio cordis ?
1.
2.
3.
Beperkte inspanningstolerantie bij ontoereikende zuurstofvoorziening
Risico op overvulling
Risico op inadequate therapiediscipline (dieet, vochtbeperking,
inname medicatie, conditie, roken)
4. Ondervoeding bij misselijkheid; anorexie t.g.v. veneuze stuwing rond
maag-darmkanaal
5. Verminderde perifere weefseldoorbloeding bij veneuze stuwing t.g.v.
rechtsdecompensatie
6. Angst bij kortademigheid
7. Vrees bij progressie van de aandoening
8. Zelfzorgtekort bij dyspnoe en moeheid
9. Risico op verminderde zorg voor huishouden
10. Verstoorde slaap bij nachtelijke dyspnoe , nycturie en of angst

23. Tekenen van verslechtering, verpleegkundige
observaties op?

24. Astma Cardiale
Principe → plotseling ernstig falen LV → druk in vena pulmonalis ↑
daardoor vocht in interstitium van de long
↓
Alveoli vullen zich met vocht → longoedeem
Symptomen: -dyspneu/tachypneu/tachycardie
-roze schuimend sputum
-naar lucht happen → recht op zitten
-angst/RR↑/transpireren↑

25. Interventies
•
•
•
•
•
Snelheid geboden
Dreiging tot stikken
02 → masker/bril – 10l/p min
Nitroglycerine sublinguaal
(mag niet standaard)
Diureticum IV (lasix 80-120 mg)
•
•
•
•
P/RR/Diurese metingen frequent
Let op shock verschijnselen
Patiënt niet laten inspannen
Patiënt geruststellen
Beter gaat het met de patiënt als:
*benauwdheid↓
*diurese opgang komt
*RR↓

26. Psychosociale aspecten
•
•
•
•
•
•
Rouw/verdriet om wat men niet meer kan
Gevoel van afhankelijkheid
Aantasting eigenwaarde
Ontzien van de naasten/ sociaal isolement
Angst voor toekomstperspectief
Moeite met gedragsveranderingen, bv.
Huishoudelijke taken ruim spreiden.