3. Voorwoord
In juli 2009 schreven elf initiatiefnemers een gloedvol betoog dat de geest van ‘Nederland wordt anders’ verwoordde. De aanleiding? De
financiële crisis had en heeft grote gevolgen voor de ruimtelijke sector echter niet alleen in negatieve zin. Deze time-out kan gebruikt
worden om ons te verdiepen in belangrijke thema’s. Dan moet er nu geïnvesteerd worden in nieuwe ideeën en in degenen die het
Nederland van de toekomst vorm gaan geven. Daartoe is ‘Nederland wordt anders’ opgericht.
Het onderzoekslaboratorium 01 is een van de zes uitkomsten van dit initiatief. 15 talentvolle architecten hebben zich drie maanden lang
gebogen over een van de meest veelbelovende en complexe hoogstedelijke opgaven van Nederland; het Jaarbeurskwartier in Utrecht.
Dit boek is de materiele uitkomst van het laboratorium waarin de architecten, het proces, de methodes en de adviezen van lab01 aan
bod komen.
Lab01 wil deze gelegenheid gebruiken om de initiatiefnemers van Nederland wordt Anders, met name, Atelier Rijksbouwmeester en de
Dienst stadsontwikkeling van de gemeente Utrecht te bedanken voor het bieden van kansen. Graag willen wij Han Michel bedanken voor
NE
het stimuleren van het lab in zijn rol als mentor.
lab
Lab01
3
4. Anja Dirks “Nederland wordt anders bood mij de mogelijkheid stil te staan bij de opgave, deze kritisch te benaderen en wellicht te herdefinieren. Ik heb genoten van de kans om aan een
grootstedelijke opgave te kunnen werken, zonder beperkingen”
Beatriz Zorzo Talavera “Vanuit mijn persoonlijk ervaring heeft het NWA programma een zelf-georganiseerd team mogelijk gemaakt, dat een innovatieve werkmethode ontworpen heeft. De interactie
tussen de verschillende groepselementen is essentieel in het ontwikkelen van de beste alternatieven (richtingen) voor het project.”
Cindy Wouters “Anders dan anders was het in LAB01 zeker! Er was tijd voor discussie, bezinning en experiment met een groep van 15 toevallig bij elkaar gevoegde architecten!“
Daniela Castelbranco “Het Onderzoekslab heeft mij de kracht van het, “out-of-the-box” denken laten zien. En de groepsdynamica van een groot nieuw team, wat resulteerde in naar mijn idee
inspirerende nieuw perspectieven op de uitagingen waarvoor Utrecht staat bij het ontwikkelen van het Jaarbeurs Kwartier.”
David Bruce “Nederland wordt anders nu we, voorbij het postmodernisme, weer grootse dromen mogen dromen.”
Dion Lembekker “Nederland wordt anders: voor mij de mogelijkheid om vanuit een onafhankelijke/objectieve positie in een project de diepgang van het onderzoek te onderzoeken hoe diep deze
moet zijn, hoe deze uiteindelijk bereikt kan worden en wat deze verdieping moet zijn.”
Jacques Abelman “The best part of Lab 01 was the assembled brainpower of talent fifteen designers using “collective brain power” to generate ideas democratically and without a hierarchy, creat-
ing an energy totally unlike a typical office.”
Jaap Janssen “Het verschil in dichtheid van Nederland wordt groot: krimp tegenover de metropool. Deze onomkeerbaarheid conditioneren: Nederland wordt intenser.”
Jasper Smits “De sociale en maatschappelijke relevantie van een plek zijn belangrijke handvatten voor een ontwerp. We moeten praten met, en luisteren naar elkaar. In een samenleving
waarin communicatie steeds digitaler wordt en zorg voor het milieu nodig is.”
Jeroen Dijkgraaf “Nederland wordt anders door met nieuwe samenwerkingsverbanden, traditionele werkprocessen te doorbreken. Het breken van tradities leidt immers tot een ander Nederland.”
Joost van den Ham “Het onderzoekslab bood de mogelijkheid om te ontwerpen aan de toekomst van de stad met de vrijheid om objectief een opdrachtgever te adviseren zonder consequenties voor
het verdere verloop van de opgave.”
Martijn Elzinga “Nederland wordt anders wanneer architectuur zijn onzekerheid kan tonen om zich te laten inspireren in plaats van te dirigeren. Het verlaten van de comfort zone, los van zijn
conventies en retoriek, lijkt noodzakelijk om een daadwerkelijk verschil te kunnen maken.”
Martijn d’Herripon “Laten we eerst eens bedenken waarom Nederland anders moet! ‘Anders’ is geen verzekering voor succes, je bewust zijn van een succesvolle omgeving in zijn historische
context wel.”
Mette Bos “Als de architectuur de twijfel toelaat in plaats van altijd maar te ordenen, corrigeren en saneren, dan zal het misschien in staat zijn andere perspectieven te bieden die ons zicht
op de samenleving kunnen verscherpen.”
Nils Christa “Het is inspirerend om te zien welke enorme denkstappen en grote produktie een collectief kan leveren”
5. NEDERLAND SPANJE NEDERLAND ANGOLA NEDERLAND
Anja Beatriz Cindy Daniela David
Dirks Zorzo Wouters Castel- Bruce
Talavera branco
NEDERLAND FRANKRIJK NEDERLAND NEDERLAND NEDERLAND
Dion Jacques Jaap Jasper Jeroen
Lem- Abel- Janssen Smits Dijk-
bekker man graaf
NEDERLAND NEDERLAND NEDERLAND NEDERLAND NEDERLAND
Joost Martijn Martijn Mette Nils
van den Elzinga d'Herri- Bos Christa
Ham pon
NE
LAB
NE
lab
HAN MICHEL
Jaarbeursterrein
mentor
lab
Utrecht 30102009-14012010
5
17. Strategie in schema + werkconcept / onderzoeks- ALGEMEEN - INHOUDSOPGAVE
methode (generaal)
CAM
OUF
L ERE
N
PARKEREN
MACRO
1. INTEGRATIE
U
PRO
FILE
REN
AUTARKIE
STATION
EILAND
INTEGRATIE U CO
NC
ENT
RER
EN
SPR
EID
EN
U
2. DICHTHEID SCH
EID MIX
E N EN
GRENS SUPERBLOK
INTEGRATIE
BEURS
FAIRTRADE U FUN
CTIE
OP Z
IC HZE
LF
U
NE
3. PUBLIEKE RUIMTE FUN
CTIE
PARK -GER
E LAT E
ERD
ANALYSE KARAKTER SCENARIO’S TACTIEK THEMA’S
lab
17
20. De opgave van het Jaar-
Sfa beursgebied is geen
aedes
eenvoudige en heeft een
R
hoge mate van complex-
iteit in zich, niet in de
NSP laatste plaats door de
grote hoeveelheid partijen
NATIONAAL
SLEUTEL
PROJECT
en belangen die met dit
gebied verbonden zijn.
Hierdoor worden de poten-
CU ties van de locatie vaak
nog extra vertroebeld. In de
‘K ZIE JE IN
U T R E C H T
eerste plaats willen wij dan
BOO ook vooral inzichtelijk zien
BILATERALE
ONT WIKKEL te krijgen wat de potenties
OVEREENKOMSTEN
en mogelijkheden van de
locatie nu daadwerkelijk
zijn.
VISIE A bioswolff.nl
RAADPLEGEND
REFERENDUM
‘STADSHART VERRUIMD’
21. Om de potentie van de locatie inzichtelijk te krijgen is er gekozen om een eigen weg te bewandelen met een verkennend ontwerponderzoek.
Hierbij is in het begin van het onderzoek bewust voorbij gegaan aan de belangen van de verschillende partijen. Voor het onderzoek is een
werkwijze gehanteerd die overeenkomt met de tactiek die in militaire kringen gehanteerd wordt wanneer men een onbekende vijand, die niet
toegankelijk blijkt voor inlichtingendiensten, wil benaderen. In deze tactiek wordt de vijand onverhoeds aangevallen, in de hoop dat deze met zijn
reactie op die aanvallen, informatie prijsgeeft over zijn organisatie en denkpatroon.
Met deze onbevangen verkenning kan men in een vroege planfase ideeën genereren die bij een traditioneel lineair planproces niet aan de orde
komen. Het verkennend onderzoek is daarmee een stap in het proces welke heeft geresulteerd in een samenhangende set van voorstellen voor
verder ontwerpend onderzoek.
Deze brede en gevarieerde onderzoeksopzet heeft geleid tot een brede oriëntatie op het gebied en de verschillende belangen. Het heeft daarmee
steeds in de lijn gelegen om via een brede basis, meer toegespitst op de locatie, terug te komen op specifieke ontwerpoplossingen, welke
uiteindelijk ook in generieke positie geplaatst kunnen worden.
22. MACRO
STATION
EILAND
GRENS
INTEGRATIE
BEURS
ANALYSE KARAKTER
24. entree oost
hal 8 hal 7
expo
555.258
1.452.705
service Totaal Beurzen
Totaal evenementen
Totaal congressen en
362.150 vergaderingen
hal 99
hal
555.258
1.452.705
Totaal Beurzen
Totaal evenementen
Totaal congressen en
362.150 vergaderingen
entree west
hal 10 hal 11 hal 12
26. In de huidige situatie is het Jaarbeursplein een transitieruimte. In de stadsvisie verandert de huidige situatie in kwantiteit, maar niet in kwaliteit.
Er komt meer ruimte, maar geen nieuwe pu-blieke functies die bijdragen aan de kwaliteit van de directe omgeving. Het Jaarbeursplein blijft een
transitiezone en geen verblijfsplaats.
27. ANALYSE - STATION
Huidige situatie Stadsvisie
- plein = verkeersroute - Plein = nog steeds verkeersroute
- architectuur wordt gebruikt om mensen te verwerken en niet - Jaarbeurs is niet betrokken bij Jaarbeursplein, de afstand tussen
om te laten verblijven architectuur nodigt niet uit tot verblijven, station en Jaarbeurs is nog steeds te groot.
maar alleen tot vertrek of onderdeel van onderweg zijn. - Functies aan het plein zijn niet naar het plein gericht. Zij hebben
NE
- Jaarbeurs niet aanwezig op Jaarbeursplein (visueel en fysiek) geen relatie met hun directe omgeving.
- Jaarbeurs is niet betrokken bij Jaarbeursplein
lab
- Croeselaan scheidt Jaarbeurs van Jaarbeursplein
27
28. CONTRAST
JA
AR
VERROMMELING
N
BE
NE
UR
O
S
W
RUDIMENT
m
50
HE
ISOLATIE
J N SC
DISCONTINUÏTEIT
R I EID
PA
L
R KE
ONTKOPPELD MAAIVELD
10
RE
N
JB
0
N
NE
KLOOF
O
W
TRANSPORT RIVIER
W AN
EG
IN
EN V
G
G T
AN
G AD
G
RO RA
JB
G
|M
O
NU
M
EN
R
T
O
O
NT
KA
CR
O
ES
EL
AA
CR
N
OE
SEL
B
G EA
JB
AA
EB T R
N
N
O IX
RE
0 UW
KE
10
R
PA
EG
W
EN
GG
50
RO
m
N
VA
S
D
UR
AA
BE
GR
AR
JA
M
ER
W
G
ED
WE
EK
ST
AN
ZIJ
AA
N
L
VA
JA
AR
BE
UR GR
S
m
AA
50
LA
DV
LO DE
N
AN
N
NE
SS
EN & W
O
RO
O
W
O
GG
NB
O
EN
10
M TE
ER N
WE
KA W E
0
G
NA D
AL E
RA KT -
S T A R EN
AT -
N
M RO
AA
G
EL
NG
EG T-
Z AN
W IJS
LE
V
TE
DEGELIJK
JB
POËZIE
N
RE
PA
R
IDENTITEIT
KE
KE
R
INTIMITEIT RE
PA
N
JB
GEORDEND
S
UR
COËXISTENTIE
BE
AR
JA
KOLONIE O
D VE
LA E N RS
AN O TE
UD
EN
- SP
O
RT
PA
R K
0
10
50
m
29. ANALYSE - GRENSCONDITIES
Het jaarbeursterrein heeft het karakter van een eiland in het omliggende stedelijk weefsel
- het terrein heeft een beperkte toegankelijkheid
- de unieke schaal van het jaarbeursterrein is buitenproportioneel in vergelijking met het omliggende stedelijk weefsel
- de grens van het jaarbeursterrein wordt zeer bepaald door de aanwezige verkeersstromen
Ondanks/ dankzij de harde grenzen kan een goed woonmilieu worden geregisseerd
- Ondanks de nabijheid van de jaarbeurs worden de woonboten beschermd door een filtermechanisme dat efficiënt als buffer werkt en
zorgt dat privacy en intimiteit gewaarborgd wordt.
- Doordat de woonboten aan één zijde uitzicht en openheid bieden wordt een zekere afstand gecreëerd tussen woonmilieu en jaarbeurs
- De kleine schaal van de woonboten is te begrijpen vanuit de menselijke maat
NE
lab
29
31. Getting to know the Jaarbeurs terrain
If the Jaarbeurs were a person, what kind of person would it be?
Our teenage girl is bit rebellious, she’s in a period in her life where she’s trying out new things, experimenting to see what fits her the best. Her room is a bit of a
mess, with different outfits piling up in the corners. One week she’s a punk wearing ripped jeans, and the next she’s trying to look like a young professional in smart
business clothes. She has retro hand me down gear from the seventies, but she want to be a bit more like the glamorous models she sees in the magazines. She’s
ambitious, for sure, and she wants to be successful and make money, but she hasn’t really found her vocation. She’s not sure yet what to pursue or what she’s
good at, but knows she’ll work hard and succeed, even if things aren’t clear to her yet.
Our subject also has a bit of a secret: she’s pregnant and expecting a child. There is a sense of expectation about her, something is waiting to be born, but the
situation is a bit complicated, she is a teenage mother after all, but there’s also a sense that something wonderful could come into being.
She wants a lot out of life, but she needs guidance, references of what she could be, people to look up to, examples to follow. She needs structure to help her
world make more sense. She needs purpose and direction, and she needs to understand her true potential before she can realize it.
She is not alone, part of her family is around her. Her mother lives just a bit to the north, in the old heart of Utrecht. She’s a smart older woman, a matriarch who
has a lot of dignity and who knows all the family history. The father is absent. Her big sister is just to the east, a busy working woman who has a good job and a
cozy home. Her brother is to the south, a sporty guy who’s a bit of a hangjeugd but who’s trying to get serious. He’s a bit on the rough side. All in all, it’s a good
family, but dysfunctional in the way people are relating to each other. They stay together, but they are often in a bit of conflict because of their differences.
Our young woman needs to work on her relationships with the other members of her family, because they can all benefit from reaching out to each other.
The question is, how are they going to break down the barriers that separate them in order to build up their relationships?
This is a design tool developed in the context of site analysis. It allows us to create a story that talks about the essence of place, as a whole system, as the “bigger
picture.”
An urban territory is a complex assemblage of space, building, activity, atmosphere, identity.
In some ways it is like a living being – many interwoven systems working together, that form a whole. Telling a story allows us to create the whole in our minds, and
the emotions and perceptions we had during our site visit inform our perception.
NE
It’s a gestalt image that uses our creativity to see the bigger picture.
lab
31
32.
33. ANALYSE - MACRO
Naast het grootste openbaar vervoersknooppunt van Nederland ligt het Jaarbeursterrein waar de jaarbeurs met 100.000 m2 aan beursoppervlak
een prominente rol speelt. Uiterlijk in 2019 zal het Noordelijk deel van het Jaarbeursterrein, door verplaatsing van Jaarbeursactiviteiten naar het
Zuidelijk deel, vrijkomen voor een nieuwe bestemming. De gemeente Utrecht zal het Noordelijk deel in eigendom krijgen en wil dit gebied, in het
kader van de ontwikkelingen rondom het stationsgebied (CU2030), gaan ontwikkelen. Hierbij heeft de gemeente Utrecht de ambitie om hier een
nieuw en ongekend type binnenstad te maken, dit type stad zal als voorbeeld gaan dienen voor een ‘nieuwe generatie binnenstedelijke verdicht-
ing’!
Op dit moment vormt het Jaarbeursgebied, mede door de mono-functionaliteit en het extensieve ruimtegebruik een ‘wak’ in de stad. Door de
omklap, zoals het verplaatsen van de Jaarbeurs naar het zuidelijk deel genoemd wordt, ontstaat de mogelijkheid om dit gebied beter aan te laten
sluiten op het omliggende stedelijk weefsel.
De opgave van het Jaarbeursgebied is geen eenvoudige en heeft een hoge mate van complexiteit in zich, niet in de laatste plaats door het grote
aantal partijen en belangen die met dit gebied verbonden zijn. Hierdoor worden de potenties van de locatie vaak vertroebeld. In de eerste plaats
willen wij daarom vooral inzichtelijk krijgen wat de potenties en mogelijkheden van de locatie nu daadwerkelijk zijn.
Lab01 heeft de afgelopen drie maanden ontwerpend onderzoek verricht naar het Jaarbeurskwartier en daarmee een groot aantal mogelijkheden en
onmogelijkheden van het gebied weten bloot te leggen
NE
lab
33
35. ANALYSE - MACRO
De stad heeft zich continu uitgebreid, in verschillende richtingen, waarbij ook de Jaabeurs
steeds een andere positie in de stad heeft ingenomen. Utrecht is ontstaan als een
vestigingsstad, met de singels, welke nog steeds herkenbaar zijn in het huidig stedelijk
weefsel. Op dat moment was het huidige Jaarbeursgebied nog geen onderdeel van de stad en
kan omschreven worden als polder gebied. Ook bij de eerste forse uitbreidingen van de stad,
met name aan de Noord- en Westzijde van Utrecht, maakte het Jaarbeursgebied nog geen deel
uit van de stad. Wel ging de Jaarbeurs zelf zich vestigen in de stad, deze nam zijn positie in op
het Vredenburg, midden in de stad. Hiermee nam de Jaarbeurs dus een centrale in de stad in.
Pas nadat de stad zich verder in Zuidelijke richting ontwikkelde ging het Jaarbeursgebied deel
2010
1960
van de stad uitmaken. De Jaarbeurs verplaatst zich van het Vredenburg naar het Jaarbeursterrein.
In de meest recente situatie zien we verdere ontwikkelingen in zuidelijke richting waardoor het
1920
1850
gebied nog centraler in de stad is komen te liggen. De Jaarbeurs heeft zich uitgebreid en neemt
vrijwel het hele gebied in beslag.
CS
NE
lab
2010
35
36. P
P
P
P
P
JAARBEURS WONEN KANTOOR PUBLIEK PARKEREN
37. ANALYSE - MACRO
+ =
Als de veranderingen die de stad heeft ondergaan achter elkaar zet, zie je eigenlijk een verschuiving van het zwaartepunt van de stad. De meest
recente uitbreiding met het deel ‘Leidsche Rijn’ illustreert dit het beste. Het historische centrum wordt nog altijd als het zwaartepunt en daarmee
als het echt centrum van de stad gezien. Maar als we ons meer richten op geografische liggingen,dan zouden we moeten concluderen dat het CS
gezien kan worden als het centrum van de stad.
Door het nieuwe Jaarbeurskwartier onderdeel te maken van het nieuwe centrum concluderen wij dat Utrecht een stad wordt met een kern, het
centraal station, met twee gezichten; het oude historisch centrum en het nieuw te ontwikkelen Jaarbeurskwartier.
NE
lab
37
38. PARKEREN
MACRO
AUTARKIE
U
STATION
EILAND
INTEGRATIE U
GRENS
INTEGRATIE
SUPERBLOK U
BEURS
FAIRTRADE U
PARK U
ANALYSE KARAKTER SCENARIO’S
40. PARKEREN AUTARKIE INTEGRATIE
U U
SUPERBLOK FAIRTRADE PARK
U U U
41. SCENARIO’S - ALGEMEEN
De aanvalstactiek bestaat uit zes scenario’s, met deze zes ‘kogels’ hebben we op de locatie ‘geschoten’. De scenario’s benaderen het gebied
allen vanuit een eigen perspectief, waardoor er zes verschillende opgaven ontstaan. Om de scenario’s helder en conceptueel op te zetten heb-
ben we ons de vraag gesteld, wat als……? Daaruit zijn de volgende vragen met
aanhangende scenario’s gedestilleerd:
Parkeren: Wat als het Jaarbeursterrein transformeert tot een parkeerlandschap die alle parkeer behoevende van de binnenstad opvangt?
Autarkie: Wat als het jaarbeursterrein een autarkische community zou herbergen en een ongekende manier van stedelijk wonen genereert?
Integratie: Wat als je de gebieden rondom het jaarbeursterrein gaat opladen, hoe kan de locatie dan geleidelijk onderdeel worden van de stad?
Superblok: Wat als het jaarbeursterrein een superblok met een enorm hoge dichtheid zou huisvesten?
Fair trade: Wat als commercie = fijn!! en de Jaarbeurs als Maatschappelijk Verantwoord Ondernemer die sociale diversiteit mogelijk maakt?
Park: Wat als het jaarbeursterrein het nieuwe centrale stadspark van Utrecht wordt?
Ieder scenario genereert antwoorden, welke weliswaar specifiek maar controleerbaar zijn. De scenario’s zijn onderling met elkaar te
vergelijken, doormiddel van identieke toetsstenen. Dit maakt tegelijkertijd het zoeken naar meer generieke oplossingen mogelijk.
De scenario’s geven ieder hun zwaartepunt aan voor de vijf toetsstenen waardoor ze met elkaar vergelijkbaar worden.
De vervolgstap is het ‘landen’ van de scenario’s op de locatie. Hierdoor kan vastgesteld worden hoeveel m2 ieder plan zou beslaan en welke
NE
functies in de m2 ondergebracht zouden worden (FSI- diagrammen). Door het ‘landen’ worden de scenario’s controleerbaar in programma
en kunnen we de dichtheid van een plan vaststellen. Hierdoor genereert ieder scenario nog specifieker zijn eigen onderscheidende kwaliteit.
lab
41
42.
43. SCENARIO’S - PARKEREN
Wat als het Jaarbeursterrein transformeert tot een parkeerlandschap die ALLE parkeerbehoevende bezoekers van Utrecht opvangt? Mobiliteit wordt als beleving
ingezet, waarbij programma en parkeren samenkomen.
- P is inkomstenbron voor de Jaarbeurs
- Grote P-druk in historische binnenstad
- 30% Jaarbeursterrein is parkeren en heeft geen ruimtelijke kwaliteit
PARKEREN
1. opvangen van de 3. parkeeroplossingen;
P-TOTAAL parkeerdruk van zowel parkeren dicht bij je
11.000 het Jaarbeursgebied als woning op stedelijk
het historisch centrum niveau.
P-jaarbeurs
6.500
P-binnenstad
6.500
4. energie-opwekking
2. Vouwen van het landschap om een mobiliteitslandschap te
NE
creeren.
lab
43
44.
45. SCENARIO’S - AUTARKIE
Het oude stadscentrum van Utrecht kenmerkt zich een aantal kleinschalige kerkelijke immuniteiten. Een immuniteit is in feite een autarkie rond kerkelijke waarden.
Aansluitend op deze kenmerken vroegen wij ons af: Wat als de locatie een autarkische woonmilieu zou herbergen? Een woongemeenschap waar de auto is
uitgebannen, die gericht is op grondgebonden woningen en daardoor een geheel nieuw woonmilieu kan worden. Hoe zou zo’n autarkie zich manifesteren binnen
het jaarbeurskwartier?
AUTARKIE
1. Beschermd wonen 4. Publieke ruimte en
groen. Verschillende
collectieve en priv’e
ruimtes volgen elkaar
op.
2. Het profileren van de
Jaarbeurs werkt gelijk-
tijdig als buffer voor het
woonmilieu. 5. - Beschermd wonen in hoogstedelijk gebied
- Jaarbeurs als beeldbepalend element in de stad
- publieke functies als buffer met de stad
- Autarkisch groen als collectieve binder
3. Stedelijke ring is naar
buiten gericht. Woon-
milieu is naar binnen
gericht.
NE
lab
45
46.
47. SCENARIO’S - INTEGRATIE
Door de aspiraties van de gemeente Utrecht om het jaarbeursterrein te ontwikkelen als hoogstedelijk (centrumgebied) zal op termijn het geografische centrum
(domplein) zich verplaatsen richting C.S. en de stad een nieuwe vorm moeten krijgen.
Ten eerste wordt de demarcatie van het ‘typische’ centrum gedeeltelijk opnieuw gedefinieerd om zo de stad weer in evenwicht/op schaal te brengen. Deze grens
is in functie vergelijkbaar met de historische grens van de oude stad, de stadswallen. Door een dergelijke ingreep wordt de druk binnen deze grens opgevoerd om
stedelijk of stads leven te genereren. Naast de inrichting van het Jaarbeursterrein stellen wij daarom voor om de wijken Lombok, Kanaleneiland en de
rivierenbuurt binnen deze grens te verdichten en programma hieraan toe te voegen. Ten tweede wordt de maat van het stedelijke grid of weefsel bepaald en
abstract gemaakt resulterend in een ‘stadskorrel’. De korrelgrote is afhankelijk van de zwart-wit verhouding dwz de verhouding van straten, pleinen etc. ten
opzichten van de omliggende bebouwing, de dichtheid en de mix van programma. (intensiteitscijfer)
Deze stadskorrel wordt vervolgens over de stad gelegd, bewerkt en aangepast aan de natuurlijke onderlegger. (herstellen, verbinden, betekenis geven)
INTEGRATIE
g )
NE
STAD IN EVENWICHT GRAAD VAN ROGGEWEG LOMBOK MERWEDEKANAAL
lab
47
48.
49. SCENARIO’S - SUPER BLOK
Voor de scenario van superblock is gezocht naar de grenzen van intensivering van de ruimte. Gezien de toekomst van Nederland wordt de stedelijke groei moment-
eel gezocht niet in uitbreiding van de stad, maar in het intensiveren van bestaande delen van de stad.
Hoe kan deze intensiveren van het hart van Utrecht gezocht worden op deze locatie? Hoe kan hier dichtheid gevonden worden en hoe werken de functies in deze
vorm met elkaar?
SUPERBLOK
1. Functiemenging en 3. De superblock is een
diversiteit van functies immuniteit in hartje
en typologiën samen in Utrecht.
een gebied.
2. De Jaarbeurs zal in
het midden van het
gebied geplaatst worden
als ruimtes die met 4. Publieke ruimte in
elkaar verbonden zijn. de vorm van een plein
die private ruimtes met
elkaar verbindt.
NE
lab
49
50.
51. SCENARIO’S - FAIR TRADE
™
I FAIRTRADE
FAIRTRADE
1. Degentrificatie: het “GRACHTENGORDELMODEL” 3. Het grachtenpandmodel
€++ €++
€+- stopzetten van ver- private
achterzijde
kent een duidelijke scheiding
banning van mindere tussen voor- en achterhuis,
sociale klassen uit de reclame
reclame reclame het publieke en private huis.
binnenstad en het terug- eclame reclame
reclame reclame reclame Het voorhuis wordt voorzien
brengen van een diverse reclame reclame reclame
reclame reclame reclame
van een winstgevende gevel
bewo-nerssamenstelling die het achterhuis bekostigd.
publieke reclame reclame rec
€-- €-+ voorzijde reclame reclame r
€-- €-+ dat zorgt voor een reclame reclame reclame
Opbrengst wordt verkregen
duurzaam en levendig door aan het commerciële
klimaat. programma gerelateerde
uitingen
2. Gebaseerd op het feodale stelsel
feodaal
is een mutualistische samenwerk-
80%
ing mogelijk tussen commercie en 4. Icoonwerking:
€ woonprogramma. Hoe groter de commerciële
De wederzijdse afhankelijkheid zorgt waarde van de commercie,
er voor dat het systeem bestaansrecht hoe hoger de opbrengst
20%
houdt als win-winmodel. voor het model als geheel.
De commercie behoudt een deel van
de opbrengst voor zichzelf, maar staat publiek privaat jaarbeurs publiek
NE
het grootste gedeelte af aan “zijn”
woningen.
Woningen worden zo gesubsidieerd
door de commercie en laten een
lab
terugkeer van mindere sociale milieus
100% € toe.
centrum Jaarbeurs
kwartier
Leische Rijn
51
52.
53. SCENARIO’S - PARK
De stad Utrecht kenmerkt zich als een stad met een dichte structuur gecombineerd met centra. Cen-tra die elk een eigen identiteit en kwaliteit heeft. Utrecht heeft
momenteel een centra die zich richt op educatie en kennis (De Uithof), een centra die het oude stadskarakter van Utrecht bezit (het Ou-de Centrum), het zakencen-
trum Leidse Rijn Centrum en het Leidse Rijn Park ver aan de westrand van Leidse Rijn.
Om voor een dichte en intensieve kern van Utrecht te gaan in de toekomst, is het centrum van een centraal park ontstaan. Een centrum die de ritmes van drukte van
de stad doen doorbreken en deze de mogelijkheid biedt om de inwoners van Utrecht een ontspanning aan te bieden midden in de stad. Dus lekker weg… in eigen
stad!
PARK
A2 A27 1. De groenstructuur van 3. verschillende bebouwing-
de stad en de potentie stypologien. Als onderzoek
van de locatie om hier naar wanneer een park nog
onderdeel van te gaan functioneerd als park.
uitmaken.
A28
A12
PARK
p gg
A12
A2 A27 Utrecht
2. Overgangsgebied
van publiek naar prive.
Jaarbeurs als buffer voor
woning CS
het achterliggende park.
culture
Jaarbeurs
terrein
offices
NE
recreation 4. Diverse manieren van
wonen in het park ofwel
wonen in een landschap.
lab
woning
53
54. SCENARIO’S - FSI DICHTHEID
FSI 5
FSI 4
FSI 3
FSI 2
FSI 1
LOCATIE PROGRAMMA PARKEREN AUTARKIE INTEGRATIE SUPERBLOK FAIRTRADE PARK
U U U U U
JAARBEURS
LEISURE
HOTEL
WONEN
NE
PARKEREN
PUBLIEKE RUIMTE
VOORZIENINGEN
lab
KANTOOR
55
58. CAM
OUF
L ERE
N
PARKEREN
MACRO
1. INTEGRATIE
U
PRO
FILE
REN
AUTARKIE
STATION
EILAND
INTEGRATIE U CO
N CEN
TRE
R EN
U
2. DICHTHEID SCH
EID
E N
GRENS SUPERBLOK
INTEGRATIE
BEURS
FAIRTRADE U FUN
CTIE
OP Z
IC HZE
LF
PARK U 3. PUBLIEKE RUIMTE FUN
CTIE
-GER
E LAT E
ERD
ANALYSE KARAKTER SCENARIO’S TACTIEK THEMA’S
59. THEMA’S - ALGEMEEN
Door het schieten met de scenario’s op de locatie is er veel informatie verkregen, die, tezamen met een reflectie op de
opgave, naar drie thema’s is terug herleid. De thema’s stonden zowel in de opgave als in de scenario’s centraal. Aan
deze thema’s is een specifieke vraagstelling toegekend die gericht antwoord probeert te geven op de problematiek van de
locatie. De thema’s en vragen zijn:
1. Integratie: Hoe integreer je een groot commercieel programma in de stad?
2. Dichtheid: Hoe creëer je een hoge dichtheid met behoud van een goede leefkwaliteit?
3. Publieke ruimte: Hoe waarborg je de kwaliteit van publieke ruimte met een groot verschil aan intensiteit van gebruik?
De antwoorden op deze vragen komen voort uit de locatie die we door het schieten met de scenario;s hebben verkregen.
Wij zien dit als het ontwerpend onderzoek.
Hieruit worden uiteindelijk elementen verkregen voor een gericht ontwerponderzoek.
NE
lab
59
61. THEMA’S - INTEGRATIE
Voor het eerste thema, integreren, zijn er twee manieren geformuleerd waarmee je een groot commercieel programma of een locatie
met een dergelijke functie in de stad kunt verweven; Camoufleren en profileren. Beide methoden geven een aanpak hoe je met het
thema om kan gaan.
Camoufleren
Camoufleren betreft een outside-in methode. Hierbij wordt niet alleen naar het plangebied zelf gekeken, maar juist naar de directe
omgeving. Deze aanpak gaat er vanuit het omliggende gebied een bepaalde omvang nodig heeft om het nieuwe programma van het
Jaarbeurskwartier optimaal te kunnen benutten. Om genoeg ‘massa’ te creëren in de gebieden rond de jaarbeurs worden deze gebieden
geïntensiveerd. Door deze intensivering ontstaat er ‘druk’ op het plangebied waardoor het gebied een beter inbedding in zijn omgeving
krijgt. Op deze manier kan het jaarbeurskwartier zich daadwerkelijk profileren als een gelijkwaardig stadscentrum (als gelijke aan het
historische centrum). Hierdoor kan het jaarbeurskwartier zich ontwikkelen als de tweede ‘hartkamer’ van het centrum.
De methode die wordt gekozen is die van de stedelijke maat. Eerst wordt gekeken hoe de omliggende omgeving zich handhaaft. We
herkennen het Utrechtse bouwblok, welke een bepaalde dichtheid en een niveau van levendigheid vertegenwoordigd. Dit weefsel wordt
doorgezet op de locatie en voegt zich vervolgens verder naar het programma. Daarbij onderscheiden we twee methodes:
- Weefsel leidend
- Programma leidend
NE
lab
61
62. 1. UITBREIDEN CENTRUM 2. NIEUWE INTENSITEITSGRENS 3. WOONWIJKEN INTENSIVEREN
4. JAARBEURSTERREIN INTENSIVEREN 5. GELIJKWAARDIGE CENTRA 1 STAD - 2 GEZICHTEN
63. THEMA’S - INTEGRATIE
WEEFSEL LEIDEND
MAAT STEDELIJK BOUWBLOK PROJECTEREN MAAT OP LOCATIE VERWERKEN PROGRAMMA
NElab
PROGRAMMA LEIDEND 63
