1. Instruktura
ng Wikang
Filipino
Ipinasa ni: Jorebel E. Billones
Ipinasa kay: Mrs. Salvacion Frondozo

2. Ponolohiya- ang
tawag sa pag-
aaral ng mga
pattern ng mga
tunog ng wika.

3. Ponema- ito ay
binubuo ng
makabuluhang tunog.

4. Articulatory phonetics- isang paraan upang
ilarawan kung paano binibigkas ang mga
fonema ng isang wika.
 Tatlong salik ang kailangan upang
makapagsalita ang tao:
 1. ang pinanggagalingan ng lakas o
enerhiya
 2. ang kumakatal na bagay o artikulador
 3. ang patunugan o resonador
Ang hangin ang nagiging midyum o
pahatiran ng mga alon ng tunog na siya
naman nating naririnig.

5. Mga ponemang katinig
/p/ vs. /b/ /?/ vs. /h/ /m/ vs. /b/ /w/ vs. /y/
/pa . sa/ pasa /?i . liN/ iling /ma . ta/ mata /la . wa/ lawa
/ba . sa/ basa /hi . liN/ hiling /ba . ta/ bata /la . ya/ laya
/t/ vs. /d/ /n/ vs. /d/ /n/ vs. /g/
/ta . tay/ tatay /no . on/ noon /na . ta/ nata
/da. tay/ datay /do . on/ doon /ga . ta/ gata
/k/ vs. /g/ /s/ vs. /h/ /l/ vs. /r/
/kuloN/ kulong /si . pag/ sipag /ku . lot/ kulot
/guloN/ gulong /hi . pag/ hipag /ku . rot/ kurot

6. Mailalarawan ang mga katinig ng Filipino sa
pamamagitan ng limang punto ng artikulasyon:
 1. Panlabi- ang ibabang labi ay dumidiit
sa labing itaas. /p,b,m/
 2. Pangngipin – ang dulo ng dila ay
dumidiit sa loob ng mga ngiping itaas.
/t,d,n/
 3. Panggilagid – ang ibabaw ng dulo ng
dila ay lumalapit o dumidiit sa punong
gilagid. /s,l,r/
 4. (Pangngalangala) Velar – ang ibabaw ng
puno ng dila ay dumidiit sa velum o
malambot na bahagi ng ngalangala. /k,g,n/
 5. Glottal – ang mga babagtingang ay
nagdidiit o naglalapit at hinaharang o
inaabala ang presyon ng papalabas na
hininga upang lumikha ng paimpit o
pasutsot na tunog.

7. Diptonggo – Ito ay magkasamang patinig at
malapatinig sa isang pantig. Ang diptonggo ng
Filipino ay ay, ey, iy, oy, uy, aw at iw.
 Klaster o kambal katinig- ang magkasunod
na dalawang magkaibang katinig sa isang
pantig. /pl/, /tr/,/dr/, /kl/, at /bl/.
 Pares Minimal- ito ay pares ng salita na
magkaiba ang kahulugan ngunit magkatulad
ang bigkas maliban sa isang ponema na nasa
parehong pusisyon sa salita.
Hal: gulay-kulay sabaw-sabay
Ponemang malayang nagpapalitan- ang isa sa
mga ponema nito ay naipagpapalit ng ibang
ponema ngunit hindi naman nagbabago ang
kahulugan ng nasabing salita.
Hal: kurut- kurot binte-binti

8. Ang Kaurian ng Palatunugan sa Wikang
Filipino:
A. Malumay
2. Ito ay binibigkas ng marahan o
banayad at walang impit sa
lalamunan.
3. Ito ay hindi ginagamitan ng bantas
o tuldik.
4. Maaaring magtapos sa patinig o
katinig.
Mga halimbawa:
buhay kawayan kama

9. B. Mabilis
2. Ito ay binibigkas ng tuluy-tuloy at walang impit
sa lalamunan.
3. Ito ay ginagamitan ng bantas na pahilis.
4. Ito ay karaniwang nagtatapos sa patinig o
katinig.
Mga halimbawa:
buhay katawan dalawa
mapula marumi makulit

10. C. Malumi
2. Ito ay binibigkas ng marahan o
banayad ngunit may impit sa
lalamunan.
3. Ito ay ginagamitan ng bantas na
paiwa (‘).
4. Ito ay karaniwang nagtatapos sa
patinig.
Mga halimbawa:
makata muta suka
sakali puno bata

11. D. Maragsa
2. Ang diing maragsa ay binibigkas ng
tuluy-tuloy ngunit may impit sa
lalamunan.
3. Ito ay karaniwang nagtatapos sa
patinig.
4. Ang bantas na ginagamit ay
pakupya (^).
Mga halimbawa:
dugo dukha ginto
sampu kaliwa wala

12. ARALIN 2
MORPOLOHIYA

13. Morpolohiya
 Sa linggwistika, kilala din sa katagang palabuuan.
 Tawag sa pag-aaral kung paanong ang bawat bahagi ng
salita ay pinagsasama-sama upang makabuo ng salita.
 Ito ay pag-aaral ng istraktura ng mga salita at ng relasyon
nito sa iba pang mga salita.

14. Morpema
 pinakamaliit na yunit ng wika na may kahulugan.
 Ito ay maaaring salita o bahagi lamang ng salita.
 Ang morpema ay laging may kahulugang taglay sa sarili.
Halimbawa:
mabait = ma- + bait
matalino = ma- + talino

15. Anyo ng morpema
 Morpemang salitang ugat
 binubuo lamang ng salitang ugat.
 Ito ay mga salitang-hubad dahil sa hinubaran ang
salita ng panlapi o walang kasamang panlapi.
 malayang morpema, ito ay maaaring makapag-isa o
may taglay na kahulugan kahit walang kasamang
panlapi.
Halimbawa:
Itlog, langit, bahay, yaman, talino, diwa, sulat, atbp.

16.  Morpemang binubuo ng panlapi
 ang mga panlapi, kahit hindi buong salita, ay mayroon
parin kahulugan dahil sa dumadagdag ito sa
kahulugan ng salitang ugat.
 di-malayang morpema; hindi makikita ang tiyak na
taglay na kahulugan hanggang hindi naisasama sa
ibang morpema.
Halimbawa:
ma- + bait
ma- + talino

17. Mga uri ng morpema
 Morpemang may kahulugang leksikal
 mga morpemang may natatanging kahulugan na
madaling malaman.
 Content-morphemes
 Open class, dahil sa maari itong madagdagan ng mga
bagong salita.
Halimbawa:
dahon, ganda, lakad, at karunungan

18.  Morpemang may kahulugang pangkayarian
 Mga morpemang nag bibigay ng impormasyon tungkol
sa gramatikal na gamit sa pamamagitan ng pag-
uugnay ng mga salita sa pangungusap.
 Ito ay nakapagpapalinaw ng kahulugan ng buong
pangungusap.
 Function-morphemes
 Close class, dahil sa hindi ito nadadagdagan ng mga
bagong miyembro.
Halimbawa:
ang, si, ng, sa, pero, dahil, kung, kahit, atbp.

19. Mga Pagbabagong morpoponemiko
 Ito ay tumutukoy sa alin mang pagbabagong nagaganap
sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa
impluwensiya ng kaligiran nito.
 Ang nakaiimpluwensiyang ponema ay maaaring yung
sinusundan ng morpema o yung sumusunod dito,
bagama’t karaniwang nang ang sinusundang ponema
ang nakaiimpluwensiya.

20. Uri ng pagbabagong morponemiko
1. Asimilasyon
 Pagbabagong karaniwang nangyari sa tunog na /n/
sa mga panlaping pang-, mang-, hing- o sing-
dahilan sa impluwensiya ng kasunod na tunog.
Halimbawa:
pang- + bansa = pangbansa = pambansa
mang- + bola = mangbola = mambola
sing- + tamis = singtamis = sintamis

21. 2 uri ng Asimilasyon
1.1 Asimilasyong di ganap
– Ito ang pagbabagong nagaganap sa pusisyong pinal ng isang
morpema dahilan sa impluwensiya ng kasunod na tunog.
Halimbawa:
pang- + tukoy = pangtukoy = pantukoy
mang- + dukot = mangdukot = mandukot
sing- + puti = singputi = simputi
mang- + bola = mangbola = mambola

22. 1.2 Asimilasyong ganap
– Minsan, bukod sa parsyal o di-ganap na asimilasyon,
nawawala pa rin ang unang tunog ng salitang nilalapian.
Halimbawa:
pan- + talo = pantalo = panalo
mang- + kuha = mangkuha = manguha

23. 2. Pagkawala ng Ponema
 Nawawala ang huling patinig ng salitang-ugat kapag
nilagyan ito ng hulapi.
Halimbawa:
tira + -an = tirahan = tirhan
dakpin sarhan kamtan
[dakip] [-in] [sara] [-an] [kamit] [-an]

24. 3. Paglilipat-diin
 Ito ay nagaganap kapag ang salitang-ugat ay
hinuhulapian.
Halimbawa:
sira:in hawa:kan putu:lin
[si:ra] [-in] [ha:wak] [-an] [pu:tol] [-an]
Subuking bigkasin ang mga sumusunod na salita:
iwas sira lapat
Ngayon, bigkasin ang nilapiang mga salita:
iwasan sirain lapatan

25. 4. Pagbabago ng ponema
 may mga tunog na nagbabago sa ponema
Halimbawa:
ma- + dami = madami = marami
ma- + dapat = madapat = marapat
Madikit ‘sticky’ at hindi marikit ‘lovely’

26. 5. Pagkakaltas ng ponema
 Nangyayari ang pagbabagong ito kung ang huling
ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawawala
kapag nilalagyan ng hulapi.
Halimbawa:
takip + -an = takipan = takpan
sara + -an = sarahan = sarhan

27. PAGBUBUO NG MGA SALITA
3. PAGLALAPI
4. PAG – UULIT
5. PAGTATAMBAL NG SALITA

28. 1. PAGLALAPI
- sa pagkakapit ng iba’t–ibang uri ng panlapi sa
isang salitang-ugat, nakabubuo ng iba’t-ibang
salita na may kani-kaniyang kahulugan.
Halimbawa:
TUBIG
ma- + tubig = matubig [ maraming tubig ]
pa- + tubig = patubig [ padaloy ng tubig ]
tubig + -an = tubigan [ lagyan ng tubig ]
tubig + -in- = tinubig [ pinarusahan sa tubig ]

29. 2. PAG-UULIT
- isa pang paraan ng pagbuo ng salita mula sa
morpemang salitang-ugat.
- ang pag-uulit ay maaaring ganap, parsyal o
maaaring pareho.
Halimbawa:
h. Pag-uulit na ganap – kapag ang salita ay inuulit.
Salitang-ugat Pag-uulit
taon taun-taon
bahay bahay-bahay
araw araw-araw

30. b. Pag-uulit na Parsyal – kapag ang bahagi lang ng salita ang
inuulit.
Salitang-ugat Pag-uulit
usok uusok
balita bali-balita
tahimik tahi-tahimik
c. Pag-uulit na parsyal at ganap
Salitang-ugat Pag-uulit
sigla masigla-sigla
saya masaya-saya
matuto matuto-tuto

31. Samantala, sa pagtatambal rin ng dalawang salitang-uga
namang makalikha ng ikatlong kahulugan.
Halimbawa:
basag + ulo = basagulo
anak + pawis = anakpawis
dalaga + bukid = dalagambukid

32. 3. PAGTATAMBAL NG SALITA
- isa pang paraan ng pagbubuo ng salita ay ang pagsasama ng
dalawang morpemang salitang-ugat. Tinatawag itong tambalang
salita. Sa pagsasama ng dlawang salitang-ugat maaaring manatili ang
kahulugan ng dalawang-salita.
h. Inilalarawan ng ikalawang salita ang unang salita
Halimbawa: taong-bundok, kulay-dugo
k. Tinatanggap ng unang salita ang ginagawa ng unang salita
Halimbawa: ingat-yaman, pamatid-uhaw
n. Ipinapakita ng ikalawang salita ang gamit ng unang salita
Halimbawa: bahay-aliwan, silid-aralan
q. Isinasaad ng ikalawang salita ang pinagmulan ng unang salita
Halimbawa: batang-lansangan, kahoy-gubat
t. Kasabay o katimbang ng ikalawang salita ang unang salita
Halimbawa: urong-sulong, lulubog-lilitaw