1. მანთაშო კოჟორიძე ვ ა რ ძ ი ა

2. ვარძია მდებარეობს სამცხე–ჯავახეთში ასპინძის მუნციპალიტეტში მდ.მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე. ზღვის დონიდან 1350 მეტრზე.

3. ვარძიის მშენებლობა დაიწყო საქართველოს მეფე მ გიორგი მესამემ და დაასრულა მისმა შვილმა თამარ მეფემ XII საუკუნეში

4. ლეგენდის თანახმად ვარძია შედგებოდა საცხოვრებელი და სხვა დანიშნულების 365 გამოქვაბული ოთახისაგან, ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესია, სამრეკლო.

5. ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესიის უნიკალურ ფრესკებზე გამოსახულნი არიან გიორგი III და თამარ მეფე. აღსანიშნავია, რომ თამარ მეფის პორტრეტი საქართველოში ვარძიის გარდა მხოლოდ სამგან გვხვდება (ყინწვისი, ბეთანია, ბერთუბანი).

6. მიძინების ეკლესიის შესასვლელში გამოსახულია ქრისტეს ჯვარცმა

7. “მეფე გიორგი დიდებულებთან ერთად სანადიროდ ამოსულა, მეფეს თავისი ასული – პატარა თამარიც თან წაუყვანია. ნადირობა დაიწყო. ნადირობით გატაცებულ მეფესა და მის მხლებლებს ბავშვი აღარ მოჰგონებიათ. თამაშით გართული თამარი გამოქვაბულებში დაიკარგა. შეწყდა ნადირობა. აღელვებული და შეშფოთებული მონადირენი აქეთ-იქით აწყდებოდნენ, თამარს ეძებდნენ. – სად ხარ თამარ! დაიძახა ერთ-ერთმა მხლებელმა. გამოქვაბულში გზა აბნეულმა თამარმა სიხარულით შესძახა “აქ ვარ ძია!”, და დაერქვა ამ ადგილს "ვარძია”.

8. “მტერს რომ არ შეეტყო თამარ მეფის ადგილსამყოფელი, ვარძიაში თამარის ბრძანებით სამასსამოცდახუთი ოთახი იყო გამოკვეთილი, იმდენი ოთახი, რამდენი დღეცაა წელიწადში; ყოველდღე თითო ოთახი იკვეთებოდა და მშენებლობა ერთ წელიწადში დამთავრდა.”

9. ტაძრის მაშენებელმა, ერისთავთ-ერისთავმა რატი სურამელმა ტაძრის მოსახატად ნიჭიერი მხატვარი გიორგი მოიწვია, ფერმწერთა ჯგუფით. გიორგის სახელი მიმალულია საკურთხევლის კონქის მხატვრობაში, ღვთისმშობლის გამოსახულების ქვემოთ.

10. ვარძიის კომპლექსი საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს დაქვემდებარებაშია.

11. გმადლობთ ყურადღებისათვის. მანთაშო კოჟორიძე. დასასრული