2. Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Ε Κ Δ Ο Τ Η
Λένε -και όχι άδικα- ότι σαν λαός δεν έχουμε μνήμη. Όσοι
από μας έτυχε να έχουμε κάποια σχέση με κρατικούς φορείς,
έχουμε διαπιστώσει κατ’ επανάληψη ότι μελέτες, έρευνες,
απογραφές, καταγραφές, χαρτογραφήσεις κλπ (για τις οποίες
συχνά καταβλήθηκε πολύ κόπος και πολύ χρήμα), μουχλιάζουν
στα ντουλάπια των υπουργείων.
Ο τομέας του πολιτισμού δεν αποτελεί βέβαια εξαίρεση.
Απεναντίας! Έτσι, εδώ και μερικά χρόνια και προκειμένου να
καλύψουμε το κενό, αποφασίσαμε να ξεκινήσει η καταγραφή
της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας της πατρίδας μας
σε ετήσια βάση. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται τόσο η
ανάδειξη ενός σύγχρονου και δυναμικού προσώπου παράλληλα
με το αρχαίο μας παρελθόν, αλλά και ο ενδιαφερόμενος
(ερευνητής ή απλός φιλότεχνος) έχει ένα χρήσιμο και
λειτουργικό «ευρετήριο» που -με την πάροδο του χρόνου-
θα αποτελεί και χρήσιμο εργαλείο έρευνας, τόσο για την
αναζήτηση πληροφοριών, όσο και την επισήμανση των τάσεων
του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού.
Όπως είναι φυσικό, οι πωλήσεις του Yearbook δεν καλύπτουν
παρά μικρό μέρος του κόστους του, η δε Πολιτεία και οι
διάφοροι φορείς της υπήρξαν, διαχρονικά, παγερά αδιάφοροι
και στην παραμικρότερη στήριξη.
Σας παραδίδουμε σήμερα το νέο Yearbook 2009, το οποίο
ελπίζουμε ότι θα σας αρέσει και ότι θα το χρησιμοποιήσετε.
Το αφιερώνουμε στη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου
Πολιτισμού, με την ελπίδα ότι θα το φυλλομετρήσει και ότι θα
σκύψει με μεγαλύτερη αγάπη και περισσότερη φροντίδα πάνω
στον σύγχρονο πολιτισμό μας.
Γιώργος Θ. Δραγώνας
-2-
3. Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ
Διεύθυνση σύνταξης
Γιώτα Κωνσταντάτου, Ειρήνη Μουντράκη
Αρχιτεκτονική: Τόνια Μάκρα
Θέατρο: Ειρήνη Μουντράκη
Χορός: Μαρία Κρύου, Χριστίνα Πολυχρονιάδου
Κινηματογράφος: Βούλα Παλαιολόγου
Κλασσική μουσική: Γιάννης Σβώλος
Σύγχρονη μουσική: Γιώργος Αλαμανής
Πεζογραφία: Γιώργος Βαϊλάκης
Ποίηση: Γιώργος Βέης
Δοκίμιο: Σπύρος Γεωργίου
Φωτογραφία: Ιωάννα Βασδέκη
Εικαστικά: Γιώτα Κωνσταντάτου
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΦΙΛΟΘΕΑΜΩΝ Ο.Ε.
Σχεδιασμός: Maud Rocton
Οργάνωση Παραγωγής: Μάγδα Διαλεκτού
Marketing: Μαρία Βιδάλη
Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
Διόρθωση: Πέτρος Κουτσιαμπασάκος
Εκτύπωση: Γραφικές Τέχνες Στέφανος Καρυδάκης ΑΕ
Λογιστήριο: Ειρήνη Αλεξανδράκη (210 3818300)
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ: Τους εκπροσώπους των χώρων τέχνης, των θεάτρων και των ομάδων χορού για την
παραχώρηση οπτικού υλικού από τις εκθέσεις και τις παραστάσεις τους. Τους εκδοτικούς οίκους και τις
δισκογραφικές εταιρίες για την παραχώρηση του υλικού από τις παραγωγές τους. Τους φωτογράφους για την
ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών τους.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Τηλ. 210 3821222 Email: info@highlights.gr
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ: DP Marketing & Communications - ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Διεύθυνση Παραγωγής: Κωνσταντίνος Σακκάς | Τύπος & Επικοινωνία: Μαρία Κωνσταντοπούλου
-3-
4. E D I T O R I A L
Είναι σίγουρο πως το 2009 ήταν μια χρονιά που θα θυμόμαστε. Γιατί
τράβηξε με τρόπο απότομο το χαλί της ευσεβούς σταθερότητας
κάτω από τα πόδια μας. Το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου
αιώνα υπήρξε σαρωτικό και βίαιο. Στην Ελλάδα η κρίση αυτή είναι
ακόμα πιο ορατή, καθώς συνδέθηκε με πρόωρες εκλογές και με
ένα οικονομικό έλλειμμα που έβαλε τη χώρα στο στόχαστρο της
Ευρώπης και την οδήγησε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, την οποία
καλούμαστε να αποφύγουμε με μια σειρά οδυνηρών μέτρων και
θυσιών.
Παραδοσιακά, οι εποχές υψηλού ρίσκου και γενικευμένης
ανησυχίας φέρνουν απρόβλεπτες μεταβολές. Για τον πολιτισμό,
συχνά θετικές. Τα ανήσυχα πνεύματα γίνονται πιο ευκίνητα και
ευρηματικά, παγιωμένες πεποιθήσεις χάνονται και, νομοτελειακά
σχεδόν, οι νέες γενιές υποχρεώνονται να αναλάβουν δράση. Η
στασιμότητα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η μεγάλη απειλή. Νέες
δημιουργίες, οράματα, αλλά και αισιοδοξία είναι απαραίτητα για
την όποια αναγέννηση.
Στην Ελλάδα, τα Στιγμιότυπα Πολιτισμού κατέγραψαν αυτό
το πρώτο σφίξιμο και τις αντιδράσεις. Αλλά και την επιμονή,
τη διάθεση να υποστηριχθούν οι αξίες που αναδείχθηκαν τα
προηγούμενα χρόνια με σκληρή δουλειά και, σε έναν βαθμό, με
τόλμη.
Στα εικαστικά, τη φωτογραφία και την αρχιτεκτονική τα στάνταρ
παρέμειναν υψηλά, παρά τις δυσκολίες. Μεγάλες διοργανώσεις
υλοποιήθηκαν, ότι ήταν προγραμματισμένο να γίνει, έγινε με
αίσθημα ευθύνης, οι διεθνείς συνεργασίες συνεχίστηκαν, και
μάλιστα με πνεύμα ισοτιμίας, οι άνθρωποι της τέχνης και του
πολιτισμού ήταν εδώ και κατέθεσαν έργο. Η ελληνική πεζογραφία
έδειξε εντυπωσιακή πολυφωνία, ο δοκιμιακός λόγος στράφηκε με
ευαισθησία στο παρόν, στη σύγχρονη ιστορία, την κοινωνία και
τα πάθη της ενώ η ποίηση, με έντονη δραστηριότητα, ανέβασε
και αυτή τη χρονιά τον πήχυ επιβεβαιώνοντας το γεγονός πως
εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αισθητικά
μας στηρίγματα. Μικρές ανεξάρτητες δισκογραφικές εταιρείες
κατέβαλαν ηρωικές προσπάθειες για να επιβιώσουν και να
προωθήσουν τη σύγχρονη ελληνική μουσική, για την οποία το
2009 υπήρξε μια δημιουργική χρονιά, σε αντίθεση με την εγχώρια
κλασική μουσική που παρουσίασε ύφεση συνοδευόμενη από
σοβαρή μείωση των μουσικών εκδηλώσεών της.
Το θέατρο άνοιξε ακόμα περισσότερο το εύρος της δραστηριότητάς
του προκαλώντας αμηχανία σε δημιουργούς και κοινό καθώς, παρά
το αριθμητικό του άνοιγμα (που αγγίζει, αν δεν τα ξεπερνά, τα όρια
της υπερβολής), κυριαρχεί ένα αίσθημα συρρίκνωσης, δεδομένης
και της μεγάλης οικονομικής δυσκολίας που ήρθε να διαψεύσει τις
όποιες ελπίδες για τη δημιουργία μιας συγκροτημένης πολιτικής.
Ο χορός προσπάθησε να βρει το βήμα του διευρύνοντας την
ερευνητική του διάθεση και ρίχνοντας βάρος στη σύμπραξή του
με τις άλλες τέχνες. Ο κινηματογράφος έδωσε δυναμικό παρών
με τους Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη, που αποφάσισαν να
πάρουν στα χέρια τους την κατάσταση, να συσπειρωθούν, να
οργανωθούν και να διεκδικήσουν την ανάπτυξη μιας σύγχρονης
ανταγωνιστικής εθνικής κινηματογραφίας. Αξίζει να σημειωθεί
η σημαντική παρουσία του ελληνικού κινηματογράφου στο
εξωτερικό που, αψηφώντας τις εγχώριες συνθήκες παραγωγής,
κατάφερε να διακριθεί. Ας το κρατήσουμε για παράδειγμα.
Γιώτα Κωνσταντάτου - Ειρήνη Μουντράκη
-4-
5. Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Α
Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ω Ν
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Αν υποδυόμουνα το ρόλο “ξεναγού” στις
αφιερωμένες στην Αρχιτεκτονική σελίδες, τότε θα
επιστούσα την προσοχή στον … βιαστικό αναγνώστη,
να μην αμελήσει να σταθεί σε κάποια πολυσήμαντα
συμβάντα του 2009. Όπως θεωρώ ότι είναι στο
κεφάλαιο των ΕΚΘΕΣΕΩΝ η πρώτη παρουσίαση
του έργου αρχιτεκτόνων της περιφέρειας. Καθώς
και η βράβευση της εξαιρετικής «Ανάπλασης της
νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης», των Πρόδρομου
Νικηφορίδη, Μπερνάρν Κουόμο, έργο πρωτοφανές
για την Ελλάδα όπου ανιχνεύονται με συγκινητικό
τρόπο οι μνήμες από τους κήπους των κατοικιών
της περιοχής που φτάνανε στο κύμα. Στο κεφάλαιο
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ & ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ ενδιαφέρον έχουν
οι νέες ιδέες αρχιτεκτόνων που διακρίθηκαν σε
διεθνή φόρουμ. Τέλος, αναμφισβήτητο ορόσημο
του 2009 αποτέλεσε η έναρξη λειτουργίας του
Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Γύρω από αυτά τα
γεγονότα υπήρξε μια καταγραφή παραγωγής αλλά
και προβολής αρχιτεκτονικού έργου που για άλλη
μια φορά απέδειξε ότι : η ελληνική αρχιτεκτονική
δεν εφησυχάσει αλλά αντίθετα οι δημιουργοί της
αναζητούν με πάθος το νέο και πάνω από όλα
προσωπικό τους ύφος. Τόνια Μάκρα
ΘΕΑΤΡΟ
Το 2009 υπήρξε μια χρονιά που των εμπλεκομένων εξαντλούνται
διέψευσε τις ελπίδες για δημιουργία κατά κύριο λόγο στην ικανοποίηση
μιας σταθερής πολιτικής για το θέατρο προσωπικών βλέψεων και επιδιώξεων.
και μιας ουσιαστικής «τακτοποίησης» Φυσικά, μέσα σε αυτή την πληθώρα
των πραγμάτων καθώς σχετικές κάποιες προσπάθειες ξεχωρίζουν
προσπάθειες δέχθηκαν ένα μεγάλο δοκιμάζοντας ένα συγκροτημένο
πλήγμα και ταυτόχρονα τα προβλήματα ρεπερτόριο, επιχειρώντας
στη χρηματοδότηση των φορέων και εναλλακτικές και πολυσυλλεκτικές
των σχημάτων πολλαπλασιάστηκαν. δράσεις και καταθέτοντας έναν
Εντούτοις, εντυπωσιακό παραμένει ουσιαστικό προβληματισμό. Η κύρια
το γεγονός πως παρά τις δυσκολίες δραστηριότητα επικεντρώνεται στην
οι παραστάσεις αυξάνονται, νέοι Αθήνα, μεγάλη δράση αναπτύσσει όλο
θεατρικοί χώροι δημιουργούνται, και περισσότερο και η Θεσσαλονίκη
νέες δραματικές σχολές λειτουργούν ενώ την τιμητική τους είχαν και
και νέο δυναμικό - καλλιτεχνικό και αυτή τη χρονιά οι επαναλήψεις. Η
θεωρητικό- εισβάλλει στο χώρο. αποκέντρωση δυστυχώς στο θέατρο
Υπάρχει όμως μια σημαντική αντίφαση: δεν είναι μεγάλη και η περιφέρεια
Μιλάμε κυρίως για παραγωγές αρκείται στις περιοδείες των διαφόρων
και λιγότερο για παραστάσεις, σχημάτων, στα καλοκαιρινά της
μιλάμε για ποσότητα και όχι για φεστιβάλ και στις όποιες προσπάθειες
ποιότητα, ενώ σχήματα ιδρύονται των καταταλαιπωρημένων ΔΗΠΕΘΕ.
και διαλύονται με μεγάλη ευκολία
καθώς οι καλλιτεχνικές αγωνίες Ειρήνη Μουντράκη
6. ΧΟΡΟΣ
Τη χρονιά που πέρασε, ο σύγχρονος ελληνικός χορός έκανε κάποια μεμονωμένα βήματα, χωρίς
όμως να έχει κάνει ένα νέο ή μεγάλο άλμα. Λίγο με την ώθηση των αμιγώς χορευτικών φεστιβάλ και
του Φεστιβάλ Αθηνών, όπου ο χορός αποτελεί κομμάτι του σκελετού του προγράμματος, λίγο με την
ιδιωτική πρωτοβουλία, υπήρξαν ενδιαφέρουσες προτάσεις, νέα πρόσωπα, νέοι χώροι, που δίνουν
στέγη και προωθούν τη χορευτική δημιουργία. Οι χορογράφοι-δημιουργοί απέφυγαν ηθελημένα
εκείνη τη μονόχορδη γραφή που φοβάται να πετάξει το περιττό αλλά πάντρεψαν το χορό με άλλες
τέχνες όπως το θέατρο, άνοιξαν τα δικά τους στούντιο χορού για να εκφράσουν τις καλλιτεχνικές και
εκπαιδευτικές τους αναζητήσεις, ταξίδεψαν ή επέστρεψαν από το εξωτερικό για να παρουσιάσουν
τις δουλειές τους, παρακολούθησαν παραστάσεις από νέους ανερχόμενους συνεργάτες δίπλα σε
κορυφαία ονόματα της παγκόσμιας σκηνής στα διεθνή φεστιβάλ. Σε κάθε περίπτωση όμως, καθολική
παραμένει η ανάγκη της υποστήριξης από την πολιτεία που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην εύρεση
ταυτότητας του σύγχρονου ελληνικού χορού, θα στρώσει το έδαφος για συνεργασία των καλλιτεχνών
και θα προωθήσει το σύγχρονο χορό εκτός των τειχών της πρωτεύουσας.
Μαρία Κρύου, Χριστίνα Πολυχρονιάδου
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
Ποιες είναι οι τάσεις της εθνικής να αποκτήσει ταυτότητα, του ελληνικού κινηματογράφου.
μας κινηματογραφίας όπως αυτές ανασυντάσσεται, διαμαρτύρεται, Αυτοοργανώθηκαν, μάζεψαν
καταγράφονται κατά τον ετήσιο απέχει, συσπειρώνει δυνάμεις υπογραφές υποστήριξης,
απολογισμό του 2009; Ποιοι είναι και γνώσεις, για να διεκδικήσει εκπόνησαν προτάσεις για
οι προβληματισμοί, οι θέσεις το αυτονόητο: την αναμόρφωση τροποποίηση του νόμου (πρόταση
και οι προθέσεις των ελλήνων της νομοθεσίας, ώστε όντως να «Επιτροπής Γαβρά»), απείχαν από
δημιουργών στις ταινίες που είδαμε συμβάλει στην ανάπτυξη μιας τα Κρατικά Βραβεία, διοργάνωσαν
τη χρονιά που πέρασε; Ποιες μας σύγχρονης ανταγωνιστικής δική τους εβδομάδα προβολών
άρεσαν; Ποιες αλλαγές, εξελίξεις εθνικής κινηματογραφίας. εκτός Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
και ανατροπές χαρακτηρίζουν Α ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ύ ο ν τ α ς Η πρωτοβουλία τους δεν ήταν
την τρέχουσα εγχώρια συντριπτική πλειοψηφία των αναίμακτη. Δίχασε πολλούς. Όταν
κινηματογραφική επικαιρότητα, δημιουργικών δυνάμεων του όμως εντέλει, προχώρησαν στην
προμηνύοντας ίσως ένα καλύτερο ελληνικού κινηματογράφου οι ίδρυση Ελληνικής Ακαδημίας
μέλλον για το ελληνικό σινεμά; «Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη» Κινηματογράφου, το πιο σημαντικό
Κάτι έχει αλλάξει φέτος στον σήκωσαν κεφάλι «…στη διαχρονική γεγονός που αξίζει να καταγραφεί
ελληνικό κινηματογράφο. Ενώ επί πολιτική ατολμία, αλλά και τη πρώτο στα πρακτικά ενός έντιμου
δεκαετίες ταλαντεύεται ανάμεσα λογική συντεχνιακο-πολιτικών απολογισμού για τη χρονιά
στο παρελθόν και το παρόν του συμβιβασμών και σκοπιμοτήτων που πέρασε, έπεισε πολλούς
(άλλοτε κρατικοδίαιτος άλλοτε που οδηγούν στην παρατεταμένη συναδέλφους τους. Μαζί τους
υπόδικος στην αδιαφορία της απραξία…», όπως διακήρυξαν, ομονοούν και προσυπογράφουν
πολιτείας να το υποστηρίξει προτείνοντας τη συλλογική πολλοί εξ όσων ασχολούνται με το
ώστε όντως να παίξει ρόλο στη δράση όσων εμπλέκονται στην ελληνικό σινεμά.
διαμόρφωση εθνικής κουλτούρας), οπτικοακουστική δημιουργία σε
δέσμιος στη δική του αδυναμία μια κοινή κατεύθυνση προς όφελος Βούλα Παλαιολόγου
-6-
7. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η δισκογραφία, στην Ελλάδα όπως και διεθνώς, εξέπεμψε πρώτη το σήμα
κινδύνου για το επερχόμενο τσουνάμι της οικονομικής κρίσης. Όμως η
ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση, η ανάγκη να συναντηθούν οι φωνές μας
στο ρεφρέν, παρακάμπτει τα ζοφερά πορίσματα των μακροοικονομικών
στατιστικών μοντέλων. Ετσι, ο αριθμός των παραγόμενων δίσκων cd έχει
μειωθεί και στην Ελλάδα, αλλά πλέον οι εκδόσεις συνιστούν και τυπογραφικό,
αν θέλετε, «γεγονός», με σκληρά εξώφυλλα, πολυσέλιδα ένθετα, στίχους,
σημειώσεις, φωτογραφίες, ακόμη και ολόκληρα συνοδευτικά dvd, πεδίο
δόξης λαμπρό για μικρές, ηρωικές, ανεξάρτητες εταιρείες. Υπ’ αυτή την
έννοια η ελληνική δισκογραφία είναι υπόθεση για λίγους και εκλεκτούς.
Ωστόσο η μουσική και το τραγούδι βρίσκονται γύρω μας και παντού : στον
υπολογιστή, στο Διαδίκτυο, στο mp3 player, στο κινητό, στο αυτοκίνητο, στο
σινεμά, στα ερασιτεχνικά βιντεάκια, στους συναυλιακούς χώρους, μεγάλους
και μικρούς, στη διαφήμιση, στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, στη δουλειά, στην καθημερινή ζωή. Δημοφιλείς
σελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το myspace.com και το facebook.com. έχουν γίνει πομποί από τους οποίους
οι δημιουργοί εκπέμπουν το σήμα του έργου τους. Οι αισθαντικοί νέοι, ας καταναλώνει σαχλαμάρες η μάζα,
κατασκευάζουν και ζουν τους δικούς τους μύθους. «Φέρνουν λεφτά όλα αυτά ;» θα αναρωτηθούν οι κυνικοί.
Όχι πάντα. Και σίγουρα όχι με τους τρόπους παραγωγής του περασμένου αιώνα. Φέρνουν όμως την ηδονή
της δημιουργίας και το πάντοτε δίκοπο μαχαίρι της αναγνωρισιμότητας σε μικρά και φανατικά ακροατήρια.
Αλλαξαν οι καιροί. Γιώργος Ι. Αλλαμανής
ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Ο δυσοίωνος, μελοδραματικός τίτλος αποδίδει πολιτιστικού λαϊκισμού επιτρέποντας να αναπτυχθούν
επακριβώς την ζοφερή κατάσταση που επικράτησε και να κυριαρχήσουν ποικίλες στρεβλώσεις σε
βαθμιαία στο εγχώριο πεδίο της κλασικής μουσικής ενώ επίπεδο καλλιτεχνικό, επιχειρησιακής/οικονομικής
η οικονομική κρίση εντεινόταν καθ’ όλο το 2009. Επί διαχείρισης και κοινωνικής ανταπόκρισης. Η άφιξη
δεκαετίες οι ιθύνοντες σε διάφορα επίπεδα του χώρου της διεθνούς οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και
είχαν επιδοθεί σε παθητική και ενεργητική άσκηση η πολιτικές εκλογές στις 4/10/2009, που ανέδειξαν
νικητή το ΠΑΣΟΚ, ξεσκέπασαν απότομα τα πραγματικά
μεγέθη του προβλήματος της εθνικής οικονομίας,
το οξύ έμφραγμα της οποίας έπληξε με δριμύτητα
το πεδίο του πολιτισμού γενικώς και της κλασικής
μουσικής ειδικά. Βεβαρυμμένη από παρατεταμένες
διαρθρωτικές σκληρύνσεις και συνέπειες κάκιστων
οικονομικών διαχειρίσεων η ΕΛΣ ανακάλυψε -δήθεν
ξαφνικά!- ότι βρίσκεται πέρα από τα όρια της
πτώχευσης. Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είδε τις
μέχρι πρότινος πλούσιες χρηματοδοτήσεις του να
μειώνονται δραστικά ενώ θάνατος του Χρήστου
Λαμπράκη, καλλιτεχνικού διευθυντή του ΟΜΜΑ
και εκ των πραγμάτων δεσπόζοντα παράγοντα στο
πεδίο της κλασικής μουσικής κατά την τελευταία
εικοσαετία, έκλεισε και συμβολικά μία μακρά
περίοδο αδιάλειπτης οικονομικής ευημερίας για τον
καλλιμάρμαρο, πολυέξοδο Παρθενώνα της μουσικής.
Ομοίως περιορισμένη ήταν η χρηματοδότηση του
Φεστιβάλ Αθηνών, ενώ μουσικά σύνολα σιώπησαν
(Καμεράτα) ή αγγίζουν τα απόλυτα όρια των αντοχών
τους (Ορχήστρα Χρωμάτων). Δεύτερο κύμα έτι
δραστικότερων περικοπών έπεται για το 2010. Προς
το παρόν, μόνον οι κρατικές ορχήστρες (ΚΟΑ, ΚΟΘ,
ΕΣΟΕΡΤ) δείχνουν να συνεχίζουν ανενόχλητες
την μακάρια πορεία τους. Σε επίπεδο καλλιτεχνικής
προσφοράς, το 2009 ήταν άνισο και αντιφατικό.
Αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής –οποία μέγιστη
ειρωνεία!- υπήρξε η ΕΛΣ που, με εξαίρεση την
φρικαλέα «Αΐντα» του Ηρωδείου, χάρισε στο αθηναϊκό
κοινό μακρά σειρά εξαιρετικά καλών παραγωγών:
«Τάγχωυζερ», «Πουριτανούς», «Ρούσαλκα», «Αριάδνη
στην Νάξο». Λίγους μήνες αργότερα, στριμωγμένος
οικονομικά, ο Ιταλός καλλιτεχνικός διευθυντής της
ακύρωνε την μία διεθνή συμπαραγωγή μετά την άλλη
αντικαθιστώντας τις με επαναλήψεις παλαιότερων
8. εγχώριων… Σε φθίνουσα πορεία, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών πρότεινε μία εντυπωσιακά πλούσια σκηνική
παραγωγή της «Θαΐδας» και τρεις ακόμη όπερες σε συναυλιακή μορφή, ενώ ο σπουδαιότερος, βασικός κύκλος
εκδηλώσεων, αυτός των μεγάλων ορχηστρών, περιλάμβανε επτά σημαντικά, ευρωπαϊκά συμφωνικά σύνολα.
Οριακά συρρικνωμένο ήταν το πρόγραμμα του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Με εξαίρεση την ΚΟΘ, που
υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του δραστήριου Μύρωνα Μιχαηλίδη συνεχίζει να αναπτύσσει το προφίλ της
υλοποιώντας με επιτυχία προοπτικές ευρωπαϊκού συνόλου, τα άλλα δύο κρατικά συμφωνικά σύνολα, ΚΟΑ
και ΕΣΟΕΡΤ, κινήθηκαν στην πεπατημένη. Αμετακίνητη στην δική της, από ετών οριστικοποιημένη τροχιά
παρέμεινε η Ορχήστρα των Χρωμάτων. Εξ αρχής προβληματική και στρεβλή όσον αφορά την αντιμετώπιση
της κλασικής μουσικής, η προσφορά του Φεστιβάλ Αθηνών ισομοιράστηκε ανάμεσα σε μετακλήσεις μεγάλων
ορχηστρών με διάσημους αρχιμουσικούς και σε μοντερνίστικες εκκεντρικότητες. Σποραδικά ενδιαφέρουσες
μουσικές εκδηλώσεις πρόσφεραν διάφοροι μικρότεροι θεσμοί και φεστιβάλ (Ναύπλιο, Ρέθυμνο, Ρόδος κλπ) που
κινούνται με ιδιωτικά ή μεικτά, ιδιωτικά/κρατικά κεφάλαια. Ξεχώρισαν η «Μποέμ» της Όπερας Θεσσαλονίκης,
τα ρεσιτάλ του Φλόρες (Ηρώδειο) και της Γκαράντσα (Μέγαρο), η όπερα-καμπαρέ “Don Giovanni á trois”
(Ινστιτούτο Γκαίτε) και το πασχαλινό “Ludus Passionis” (Άγιος Ιωάννης Καθολικών) κ.α. Η διεθνής επέτειος των
250 χρόνων από τον θάνατο του Χαίντελ αγνοήθηκε ολοκληρωτικά από τους εγχώριους θεσμούς.
Γιάννης Σβώλος
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συνταιριάζουν -για παράδειγμα- τη
μία αυξανόμενη συγγραφική διαπλοκή της αντικειμενικής και
υπευθυνότητα και σοβαρότητα της υποκειμενικής αλήθειας με
στην ελληνική πεζογραφία- χωρίς την συχνά παιγνιώδη προσφυγή
αυτό να σημαίνει ότι το ταλέντο σε διάφορα αφηγηματικά είδη,
βρίσκεται σε περίσσεια. Σε κάθε όπως το εξωτικό παραμύθι, το
περίπτωση, όμως, οι συγγραφείς υπαρξιακό θρίλερ, την αλληγορία
που δουλεύουν -πλέον- εντατικά και την μαύρη κωμωδία. Όσο
(έχοντας επίγνωση ότι αυτή για τα θέματα που ανοίγονται
η δουλειά είναι μία ιδιαίτερα είναι εξίσου εντυπωσιακά μες
απαιτητική και δύσκολη υπόθεση) στην ποικιλομορφία τους: η
δεν μετριόνται, πια, στο ένα χέρι. διαφθορά, η τρομοκρατία,
Και αυτό δεν είναι μόνο παρήγορο, η μετανάστευση, η ταξική
αλλά και ελπιδοφόρο, αφού το ανισότητα, η ομοφυλοφιλία, καθώς
κακό είχε παραγίνει. Εξάλλου, το και φευγαλέες «φωτογραφίες»
ζητούμενο -σε αυτή τη φάση- δεν της ζωής από διάφορα σημεία της
είναι μια λογοτεχνική παραγωγή Ελλάδας. Άλλωστε, για ακόμη μία
υψηλών προδιαγραφών, αλλά ικανά φορά, η πεζογραφία επιτελεί ένα
δείγματα διαρκούς αναζήτησης έργο αδιαμφισβήτητο: αποτυπώνει
που σέβονται τόσο τον αναγνώστη και αναδεικνύει τις εσωτερικές
όσο και… τον συγγραφέα τους! μεταλλαγές του εγχώριου
Κατά τα άλλα, H πεζογραφική ψυχισμού, το διαρκές στήσιμο
παραγωγή της προηγούμενης του νέου εγώ που ανέτειλε μέσα
χρονιάς χαρακτηρίζεται από στη σύγχρονη μεγάλη πόλη, τα
μια θεαματική πολυμορφία αθέατα -εν τέλει- μυστικά της
και πολυμέρεια ως προς τις εντοπιότητας και της γλώσσας...
αναζητήσεις και επιδιώξεις της.
Μυθιστορήματα και διηγήματα που Γιώργος Βαϊλάκης
ΔΟΚΙΜΙΟ
Το διπλό πρόταγμα της παίδευσης και της τέρψης που υπηρετεί το δοκίμιο
ως γραμματειακό είδος (το οποίο ζει ανάμεσα στην επιστημονικότητα
και τη λογοτεχνικότητα) δεν μπορεί να απουσιάζει από τα συγγραφικά
και εκδοτικά δρώμενα του 2009. Και αναπότρεπτα δεν μπορεί να λείπει
από το Yearbook η σχετική θεματική ενότητα όπου ο δοκιμιακός γραπτός
λόγος φανερώνεται διαμέσου δεκαέξι τίτλων βιβλίων που διακρίθηκαν
την περασμένη χρονιά. Έργα που ξεχώρισαν – μέσα από μια επιλογή που
δικαιώνει χωρίς να απορρίπτει άλλα δοκιμιακά πονήματα – και καλύπτουν
ένα καλειδοσκοπικό φάσμα αναζητήσεων των συγγραφέων τους. Έργα
που παρουσιάζονται, στις φροντισμένες σελίδες του Yearbook, λιτά
και απέριττα διεκδικώντας έτσι πιο άμεσα το βλέμμα του προσεκτικού
αναγνώστη.
Σ. Α. Γεωργίου
-8-
9. ΠΟΙΗΣΗ
Ανήκω σ’ εκείνους που εξακολουθούν να πιστεύουν σταθερά ότι η ποίηση δεν είναι κατ΄ ανάγκην παιδί της
ταραγμένης ή μη εποχής της. Φρονώ μάλιστα ότι ως η κατ’ εξοχήν τέχνη του επαΐοντος - να υπογραμμίσω
εδώ τον οξυδερκή ορισμό του Γουάλας Στίβενς «Poetry is the scholar’s art» - η ποίηση θα συνεχίσει και
στα χρόνια που έρχονται να εκλύει οραματική σοφία, ανατέμνοντας και αναδιανέμοντας τη σκληρή ύλη
της πραγματικότητας που μας περιβάλλει ενίοτε τόσο ασφυκτικά. Η ποιητική γραφή θα εξακολουθήσει να
ασκεί το θεμελιώδες, σύμφυτο με τον εαυτό της προνόμιο, δηλαδή να προπορεύεται και να προβλέπει ή
να προσβλέπει στα νέα τοπία του ανθρώπου. Η φαντασία, ισχυρίζομαι, δεν είναι απλώς «η μαιτρέσα του
κόσμου», όπως ισχυρίστηκε με έμφαση ο Πασκάλ, αλλά το στήριγμα και η αναβάθμιση ταυτόχρονα του
ίδιου του κοσμοειδώλου. Στην εξαιρετικά δίσημη αυτή χρονική συγκυρία, όπου ο κόσμος, ηλεκτρονικά
τουλάχιστον συρρικνώνεται, γίνεται ένα δυναμικό χωριό επικοινωνίας, η ποίηση αναλαμβάνει, ως εκ των
πραγμάτων, το πρόσθετο βάρος να μεγαλώσει αντίθετα τον κόσμο, να τον διευρύνει εννοιολογικά, να του
δώσει εντέλει την ορθή του διάσταση, δρώντας ως το κατ’ εξοχήν αντίβαρο στη μονοδιάστατη αγωγή των
προσώπων ή των α-προσώπων. Η πανάρχαια και βέβαια αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής ποίησης εγγυάται
μεταξύ άλλων, ότι πέρα από την εμπειρία των αισθήσεων θα υπάρχει πάντα ακέραιη και ακαινοτόμητη η
εμπειρία του Ποιητικού Νου, που έχει το χάρισμα να καταργεί είδωλα και ψεύδη φαινομένων, ό, τι δηλαδή
είθισται να αποκαλείται με τον πλέον επιπόλαιο τρόπο «αξιωματικός ρεαλισμός». Είμαι πεπεισμένος ότι
όσο ο κόσμος θα δείχνει απερίφραστα ότι διακατέχεται από τάσεις αυτοκαταστροφής, τόσο ανάστροφα
θα δρα η ποίηση, ως τάση δηλαδή συντήρησης και επιβίωσης και αφαλκίδευτης αυτοεπίγνωσης του
ανθρώπινου παράγοντα, που επιμένει να αντιστρατεύεται στον εξανδραποδισμό του. Αναμφίβολα η ποίηση
θα εξακολουθεί να ενεργεί παλίντροπα - από τη μια θα την έλκει και θα την ελκύει ο πόλος του πραγματικού
και ό, τι αυτό μπορεί ενδεχομένως να σημαίνει, κι από την άλλη θα τη διεγείρει το φαντασιακό με όλη τη
δυναμική του. Στο αναμφισβήτητο χάος που είναι έτοιμο ανά πάσα στιγμή να ανοίξει μπροστά μας, χάος
που υπονοούν και επαπειλούν μεταξύ άλλων οι πυρηνικοί εξοπλισμοί, με αφοπλιστική μάλιστα ειλικρίνεια,
προοιωνιζόμενοι το βιολογικό μας τέλος, έρχεται η ποίηση αυτών των καιρών να μας βοηθήσει να δούμε
με καθαρότερα μάτια την τάξη στη θέση της αταξίας, το ρυθμό στη θέση της αναρχίας και της αρρυθμίας.
Επικεντρώνομαι και παρουσιάζω, κατ΄ οικονομίαν βέβαια, τριάντα επτά έργα της πρόσφατης ποιητικής
παραγωγής. Δεν είναι όλα ασφαλώς της ίδιας θεματικής εμβέλειας ή των ίδιων υφολογικών αποκλίσεων.
Συνυπάρχουν εδώ διότι συνιστούν ευπρόσωπα δείγματα των καταθέσεων ενός εκάστου των δημιουργών
τους. Σε γενικές γραμμές και φέτος οι δόκιμοι μεταξύ των ποιητών ισχυροποίησαν έτι περισσότερο τη θέση
τους στα γραμματολογικά μας πράγματα. Η ποιότητα των συλλογών τους κινείται όντως σε υψηλά επίπεδα.
Στα όσα παραθέτω τεκμηριώνεται εξ όνυχος ασφαλώς η δυναμική τους εξέλιξη, αλλά και η ειδικότερη
προοπτική της περαιτέρω εξέλιξής τους. Η δε επάρκειά τους μάς κάνει να πιστεύουμε ότι η ποιητική γραφή
στην εποχή μας συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα τελευταία αισθητικά στηρίγματα.
Γιώργος Βέης
-9-
10. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
Ήταν μία πραγματικά οργιαστική φωτογραφική
χρονιά για τη χώρα μας το 2009. Μέσα σ’ έναν
καταιγισμό εικόνων που δεχόμαστε στη σύγχρονη
εποχή, πώς μπορεί να ξεχωρίσει, να επιβιώσει η
αυθεντική, ποιοτική Φωτογραφία; Πρόκειται για ένα
εικαστικό στοίχημα το οποίο κερδήθηκε αρκετές
φορές, μέσα από αξιόλογες εκθέσεις, την περσινή
χρονιά στην Ελλάδα. Στον αντίποδα, υπήρξαν όμως
και φωτογραφικά δρώμενα που αναίρεσαν την κατά
τ’ άλλα ανοδική πορεία της ελληνικής φωτογραφικής
παραγωγής. Αν αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος,
δοθούν οι απαιτούμενες ευκαιρίες στους άγνωστους
αλλά σημαντικούς Έλληνες δημιουργούς και
προωθηθεί καλύτερα η φωτογραφία της χώρας
στο εξωτερικό, τότε θα έχουμε πετύχει αυτό που
τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να αναδυθεί στην
επιφάνεια του διεθνούς φωτογραφικού στερεώματος
(αλλά επανειλημμένως για ορισμένους αφανείς και
φανερούς λόγους διακόπτεται). Αναλυτικότερα στο
Yearbook... Ιωάννα Βασδέκη
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Στο συλλογικό έργο Yearbook δοκιμάζεται, σε μια
συνεκτική έκδοση, να χωρέσουν όλα τα σημαντικά
γεγονότα που συνέβησαν, σε όλους τους κύριους
τομείς του πολιτισμού. Το να περάσουν, ευσύνοπτα,
μέσα σε ορισμένες σελίδες, η ύλη και το πνεύμα μιας
ολόκληρης χρονιάς, η πληροφορία και η –κριτική-
σκέψη συνιστά πρόκληση. Βασικό κριτήριο είναι να
μην λείψουν τα σπουδαιότερα, να ξεδιαλεχθούν, bona
fide, αυτά τα γεγονότα που δείχνουν τις κατευθύνσεις,
τα γενικά χαρακτηριστικά και την αίσθηση της εποχής
–όσο το επιτρέπει ο κοντινής απόστασης χρόνος που
κοιτάμε τα πράγματα. Αναπόφευκτα, το ειδικό αν και
αξιόλογο μπορεί να θυσιαστεί για να φανεί καλύτερα
η πλήρης εικόνα. Το ζητούμενο, είναι να μπορεί η
έκδοση να λειτουργεί στο παρόν και το μέλλον, ο
αναγνώστης να παίρνει, φιλτραρισμένη, την ζωηρή
αίσθηση της χρονιάς, να μπορεί να ακολουθήσει
στις σελίδες του την πορεία που διανύθηκε. Και να
αποτιμήσει ο ίδιος, σε ό,τι τον ενδιαφέρει, τον καιρό
και τα έργα του. Γιώτα Κωνσταντάτου
-10-
11. Σ Υ Ν Ο Ψ Η
Τα Στιγμιότυπα Πολιτισμού - Yearbook 2009, για πέμπτη
συνεχή χρονιά, καταγράφουν την ετήσια καλλιτεχνική
και πνευματική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Ο
μοναδικός αυτός τόμος αποτελεί πολύτιμο εργαλείο
για το παρόν και το μέλλον, ενώ η παράλληλη αγγλική
μετάφραση τοποθετεί την ελληνική πολιτιστική
δράση στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Μέσα από τη ματιά
έγκριτων δημοσιογράφων και κριτικών, παρακολουθεί
και αξιολογεί τις σημαντικότερες εξελίξεις στο χώρο
της αρχιτεκτονικής, του βιβλίου, των εικαστικών, του
θεάτρου, του κινηματογράφου, της μουσικής, της
φωτογραφίας και του χορού. Νέες τάσεις και ρεύματα,
δοκιμές (ή προσπάθειες), αγωνίες, αντιπαραθέσεις,
επιτυχίες και αποτυχίες αποτυπώνονται δίνοντας το
έναυσμα για έναν γόνιμο προβληματισμό, ιδιαιτέρως
σημαντικό σε περιόδους κρίσης.
ΣχεδιαΣμόΣ - δημιόυργικό
Press kit
