1. ΓΛΩΣΣΑ
Καλολογικά Στοιχεία
Όλα τα γλωσσικά στολίδια που χρησιμοποιούμε στην έκθεση μας λέγονται καλολογικά
στοιχεία ή σχήματα λόγου και είναι τα παρακάτω:
1. Κοσμητικά επίθετα. Τα επίθετα στολίζουν (κοσμούν) το λόγο (προφορικό και
γραπτό). Στολίδι στην έκθεση δεν είναι το απλό επίθετο, αλλά το κοσμητικό επίθετο
π.χ. α) απλό επίθετο: λευκός κρίνος, β) κοσμητικό επίθετο: ολόλευκος κρίνος
2. Παρομοίωση. Όταν θέλουμε να δείξουμε την ομοιότητα μεταξύ δύο προσώπων ή
πραγμάτων. Στις παρομοιώσεις χρησιμοποιούμε επιρρήματα όπως: καθώς, σαν, ως.
Π.χ. Οι άνθρωποι έτρεχαν σαν λαγοί.
3. Προσωποποίηση. Δίνει μορφή σε άψυχα πράγματα. Π.χ. Λευτεριά για λίγο πάψε
να χτυπάς με το σπαθί
4. Μεταφορά. Η κύρια σημασία μιας λέξης μεταφέρεται σε άλλη λέξη. Π.χ. γλυκό
αχλάδι = κυριολεξία, γλυκιά κουβέντα = μεταφορά
5. Πλεονασμός. Όταν σε μια φράση χρησιμοποιούμε περιττές λέξεις. Π.χ. τον είδες
με τα μάτια σου γιαγιά το βασιλέα;
6. Υπερβολή. Υπερβάλλουμε τα πράγματα, ώστε η αξία τους να γίνεται πιο
εντυπωσιακή. Π.χ. Σαν δύο βουνά οι πλάτες του σαν κάστρο η κεφαλή του.
7. Αντίθεση. Χρησιμοποιούμε λέξεις με αντίθετη έννοια. Π.χ. Λυπημένος –
χαρούμενος, γέλιο – κλάμα.
8. Συνώνυμες λέξεις. Για να μην επαναλαμβάνουμε στην έκθεσή μας τις ίδιες λέξεις
χρησιμοποιούμε άλλες με την ίδια σημασία, που λέγονται συνώνυμες. Π.χ. Βλέπω,
παρατηρώ, αντικρίζω, κοιτάζω κ.α.
9. Περίφραση. Εκφράζουμε ένα νόημα με πολλές λέξεις. Π.χ. Ο Γέρος του Μοριά
αντί ο Κολοκοτρώνης.
10. Αλληγορία. Με την αλληγορία άλλα εκφράζουμε και άλλα εννοούμε. Π.χ. ο Αϊ-
Νικόλας άσπρισε τα γένια του (χιόνισε).
11. Συνεκδοχή. Όταν μεταχειριζόμαστε μια λέξη που φανερώνει το μέρος αντί του
όλου ή το ένα αντί των πολλών. Π.χ. Οι Τούρκοι έχουν το μάτι τους στο Αιγαίο,
αντί οι Τούρκοι θέλουν να πάρουν το Αιγαίο, άναψε το τουφεκίδι, αντί άρχισε ο
πόλεμος.
12. Ευφημισμός. Χρησιμοποιούμε λέξεις με καλή σημασία για να αποφύγουμε άλλες
που έχουν κακή σημασία. Π.χ. Εύξεινος Πόντος αντί Μαύρη Θάλασσα. Γλυκάδι
αντί ξύδι.
13. Μετωνυμία. Φανερώνει το ένα αντί του άλλου ανάμεσα σε δύο αντικείμενα ή δύο
έννοιες, που έχουν κάποιο κοινό γνώρισμα. Π.χ. Διαβάζω Δροσίνη, αντί διαβάζω
ποιήματα του Δροσίνη, πέσανε τα Γιάννενα γλυκά να κοιμηθούνε, αντί πέσανε οι
Γιαννιώτες να κοιμηθούν.
14. Κύκλος. Μια πρόταση αρχίζει και τελειώνει με την ίδια λέξη.
15. Οξύμωρο σχήμα. Δύο λέξεις οι οποίες φαίνεται ότι έχουν κάποιο κοινό ενώ η μία
αποκλείει την άλλη. Π.χ. Δώρον άδωρον, είναι έξυπνος μπούφος.
16. Πρωθύστερο σχήμα. Εκφράζεται πρώτα εκείνο που λογικά και χρονικά είναι
δεύτερο. Π.χ. Ο Μάης με τα λουλούδια και ο Απρίλης με τα ρόδα.
17. Επανάληψη. Π.χ. Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια.
18. Οι σύνθετες λέξεις στολίζουν την έκθεση. Π.χ. δροσοστάλαχτη,
τριανταφυλλόχρωμα μυριοπλουμισμένη κ.α.