KVAN-dagen 2014 - Programma

3
INHOUDSOPGAVE
Big Archives! ...................................................................................3
Keynotelezingen:LucianoFloridienEricKetelaar ....................4
Programmalijnen en parallelsessies
Lijn 1: Big data big future..................................................6
Lijn 2: Ensuring access ......................................................10
Lijn 3: Archives and users .................................................15
Lijn 4a: Digitization ..........................................................22
Lijn 4b:Virtual big archives .............................................23
Postersessies ................................................................................26
Extra activiteiten.........................................................................26
Praktische informatie .................................................................30
Adressen en routebeschrijving ..................................................31
BIG ARCHIVES!Weer is een jaar
voorbij en zijn de
KVAN-dagen daar!
Opnieuw zijn we
te gast in een
provinciale hoofd-
stad met dank aan
het Drents Archief.
Zoals altijd bieden
de KVAN-dagen
ook nu een boeiend
programma rond een
actueel thema:
Big Archives! Dat is
een thema dat onder iets andere titels voortdurend in het (wereld)nieuws
is. Nooit was er zoveel informatie waar je betrekkelijk eenvoudig zoveel
mee kunt doen. Maar mag je al die verzamelde informatie bewaren en
zo ja, welke vragen mag je daar op loslaten? Hoe beschermen we de
belangen van het individu en wat gaat de EU daarover afspreken?
Hoe behoud je al die data? Dat zijn de eerste vragen die bij mij opkomen.
Maar dit veelomvattende thema heeft meer aspecten.
Minstens zo belangrijk als het bijwonen van de lezingen en workshops
is voor mij de persoonlijke uitwisseling met vakgenoten van allerlei
pluimage, van jonge, beginnende collega’s, tot archivarissen met een
indrukwekkende staat van dienst, van collega’s die werken bij gemeente-
archieven tot medewerkers van RHC’s en zoveel andere instellingen.
Tijdens de KVAN-dagen komt een belangrijke reden van bestaan van
onze vereniging tot leven, het netwerk!‘Sharing ideas, enriching your cultural heritage’
grafische uitwerking en sponsoring: picturae.nl
IM
DATA MATTERS
2

5
Deze dagen kunnen er alleen maar zijn dankzij de inspanningen van het
team van Vincent Robijn. Dat team heeft weer een forse prestatie
neergezet: een mooi programma waar de diverse aspecten van Big
Archives goed worden belicht. Heel veel dank daarvoor! In die dank wil
ik ook onze sponsors meenemen, die maken het mede mogelijk dat deze
dagen worden gehouden.
Dit jaar begin ik de KVAN-dagen als voorzitter, om de dagen als gewoon
lid te verlaten. Dat betekent minder verantwoordelijkheden en minder
werkdruk, maar ook een afscheid van acht jaar waarin ik mij met heel veel
plezier voor onze vereniging heb ingezet. Voorlopig eerst maar even ge-
nieten van onze dagen in Assen. Ik wens jullie een heel goed congres toe!
Fred van Kan, voorzitter KVAN
Organisatie
De Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederland organiseert de
KVAN-dagen 2014 in samenwerking met het Drents Archief en de
Hogeschool van Amsterdam. Wij danken hoofdsponsor Picturae en
andere sponsoren voor hun bijdrage. De organisatiecommissie wenst u
plezierige en inspirerende KVAN-dagen toe!
Vincent Robijn (voorzitter), Afelonne Doek, Marieke de Haan, Rienk Jonker,
Petra Links, Ilse Nagelkerke, Annemieke Nijdam, Aike van der Ploeg,
May Scheepers, Ivo Zandhuis en Tamara van Zwol.
KEYNOTE LEZINGEN
Luciano Floridi
Luciano Floridi is als hoogleraar Philosophy
and Ethics of Information verbonden aan de
universiteit van Oxford. Daarnaast is hij
Senior Research Fellow aan het Oxford Internet
Institute, Governing Body Fellow aan
St Cross College, Oxford en plaatsvervangend
hoogleraar aan het Department of Economics
van de American University, Washington D.C.
Professor Floridi bezette in 2009 de UNESCO-leerstoel Information and
Computer Ethics aan de universiteit van Hertfordshire. In 2008-2009
bezette hij de Gauss-leerstoel aan de Akademie der Wissenschaften van
Göttingen. Hij ontving de Barwize-prijs van de American Philosophical
Association, de Covey-award van de International Association
fot Computing and Philosophy en de Weizenbaum Award van de
International Society for Ethics and Information Technology. Hij is onder
meer Fellow van de Society for the Study of Artificial Intelligence and
Simulation of Behaviour.
Hij was in 2012 voorzitter van de EU commissie“Onlife Initiative”.
Floridi schreef The Fourth Revolution - How the infosphere is reshaping
human reality (Oxford University Press, 2014), The Ethics of Information
(Oxford University Press, 2013), The Philosophy of Information (Oxford
University Press, 2011), The Cambridge Handbook of Information and
Computer Ethics (editor, Cambridge University Press, 2010) en van Information:
A Very Short Introduction (Oxford University Press, 2010).
Eric Ketelaar“Archiefgeschiedenis:
wat, waarom, hoe, wie?”
In deze lezing wordt opgeroepen om mee te
denken over uitgangspunten, methoden en
bronnen voor een sociale geschiedenis van de
archieven in Nederland.
Inzicht in de archiefgeschiedenis op basis van
onderzoek dat archieven tot object heeft, is
onmisbaar voor een ieder die archieven als bron wil waarderen,
ontsluiten, beheren en (laten) benutten. Nu deelt de inleiding van een
archiefinventaris weliswaar iets mee over de geschiedenis van het
archief, maar zij presenteert het archief zelf niet als object van historisch
onderzoek. Evenmin leest men doorgaans in de inleiding hoe het
archiefsysteem in het verleden in de praktijk werkte in interactie met
zijn omgeving, in het bijzonder de mensen die het betrof: de‘records
subjects’. De vorming, het beheer en het gebruik van archieven worden
beïnvloed, in iedere tijd weer anders, door maatschappelijke processen.
Daarom zal een sociale geschiedenis van archieven de maatschappelijke
context als uitgangspunt moeten nemen. Zoals Prak en Van Zanden het
poldermodel als kader voor hun sociaaleconomische geschiedenis van
Nederland 1000-2000 hebben genomen, zo kan ook de archief-
geschiedenis de praktijk van overleg en consensus in ons“vergaderland”
als invalshoek nemen. Die praktijk vond zijn neerslag in resoluties, acta,
journalen, boekhouding, notulen - in de archivering van transacties van
en over mensen, goederen, gebieden, geld, handel en zo meer.
Wie waren de“archiveerders”en archivarissen, welke rol kwam hen in
verschillende tijden en plaatsen toe, beïnvloed door welke macht(en)?
Een sociale geschiedenis van archieven onderzoekt welke waarden
men toekende aan archieven. Dat kunnen we niet slechts in of aan de
archieven lezen: we moeten ruimer kijken naar de wisselwerking
tussen archivering en het“archiefbesef”van een samenleving dat
zich ook manifesteert in mondelinge overlevering, geletterdheid,
monumenten, kunst, ja zelfs in de bewuste vernietiging van archivalia.
Een aspect van dat archiefbesef is dat vele maatschappelijke instellingen
(maar ook individuen) de werkelijkheid slechts waarnemen in de vorm
waarin deze in informatiesystemen vastgelegd en waarneembaar is.
Eric Ketelaar is emeritus professor Archiefwetenschap aan de Universiteit van
Amsterdam.
Op de nieuwe website
www.kvandagen.nl kunt u de
meest actuele informatie over
programma en sprekers vinden.
4
Picture courtesy of Tim
Muntinga
Erik Ketelaar

76
PROGRAMMALIJNEN EN PARALLELSESSIES
Lijn 1: Big data big future
Karin van der Heiden en Marco de Niet
De gebruiker centraal, maar nu écht
Maandag 16 juni, 11:45-12:45 uur, @Bioscoopzaal 2
Wanneer we praten over de digitalisering van
de samenleving, worden uitdrukkingen gebruikt
als‘stormachtige ontwikkelingen’,‘ radicale
veranderingen’,‘ disruptieve technologieën’,
‘paradigmawijziging’en ‘archivistische aard-
verschuiving’. Duidelijk is dat digitale technologie
onze samenleving radicaal heeft veranderd.
Dat heeft consequenties voor de archivaris.
Toch blijkt dat de stap van papieren werkelijkheid
naar digitale realiteit in veel gevallen nog gezet moet worden.
Tegelijkertijd worden steeds meer collecties gedigitaliseerd, serieuze
voorbereidingen voor e-depots getroffen en verkennen archivarissen
massaal de sociale media.
Hoe zorg je er als sector voor dat technologie meer wordt dan alleen een
bedrijfsmatig en operationeel instrument? Wat gebeurt er als standaar-
den meer betekenis krijgen dan een theoretische perspectief? Welke
fundamentele verandering is te voorzien wanneer de informatiebehoefte
van eindgebruikers werkelijk leidend is? Karin van der Heiden en Marco
de Niet spreken op basis van eigen onderzoek en ervaring over de impact
van de technologie en de radicale consequentie van digitalisering in de
sector.
Karin van der Heiden is zelfstandig adviseur op het gebied van
beheer en presentatie van collecties en eigenaar van PARKC.
Marco de Niet is directeur van Digitaal Erfgoed Nederland
Henk Wals, Nicoline van der Sijs, Jasmijn van Gorp, Auke Rijpma
Big Data, Grand Challenges for Research
Maandag 16 juni, 13:30-14:30 uur, @ Bioscoopzaal 2
Er is een revolutie gaande in de
geesteswetenschappen. Massale
hoeveelheden analoge bronnen,
zoals tekst, afbeeldingen en
audiovisuele data, worden in hoog
tempo gedigitaliseerd. Al deze data
data maken innovatief geestes-
wetenschappelijk onderzoek op
hoog niveau mogelijk.
Wat doen onderzoekers met de
grote hoeveelheden data? Hoe maken ze er gebruik van en welke nieuwe
wendingen neemt het hedendaags onderzoek door de beschikbaarheid
van grote hoeveelheden data? Welke onderzoeksvragen kunnen door het
gebruik van digital humanities tools?
Wat vraagt de grote hoeveelheId data van de infrastructuur? Wat is er
nodig om deze data bijeen te brengen, op elkaar te laten aansluiten en
te laten doorzoeken?
Na een korte introductie over de ontwikkelingen binnen de geestes-
wetenschappen en gezamenlijke inspanningen om de te laten aansluiten
digitale data ter beschikking te stellen vertellen drie onder-zoekers in
korte presentaties over onderzoeksprojecten op het gebied van
mediastudies (TROVe), taalkunde (Nederlab) en sociaal-economische
geschiedenis (CLIO-INFRA).
Henk Wals is directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis. Nicoline van der Sijs is onderzoeker variatielinguïstiek aan het
Meertens Instituut. Jasmijn van Gorp is senior researcher aan de Universiteit
van Amsterdam. Auke Rijpma is postdoctoral researcher aan de Universiteit
Utrecht.
Chido Houbraken
Exploit the Masses! - Big Data en de Archivaris
Big Data is een trendy
term onder informatie-
deskundigen, managers
en bestuurders. Maar
het is meer dan dat.
Big Data heeft een groot
effect op het gebruik
van informatie.
Het leidt tot een meer-
waarde van informatie.
Op dit moment wordt
het concept Big Data
vooral ingezet om op relatief korte termijn voorspellingen te doen op
basis van recente informatie. Dat komt omdat de gedachtevorming nog
volop in ontwikkeling is én omdat digitale data op deze schaal pas sinds
kort bewaard blijven en dus voorhanden zijn. Er ontstaat duidelijkheid
over de meerwaarde die schuilt in het type informatie dat tot voor kort
werd gezien als‘ruis’en‘ballast’. En dat meerwaardespectrum zal steeds
breder worden, waarbij de bezitters van data uiteindelijk de grote
winnaars zullen zijn. Hoe meer je verzamelt, hoe hoger je‘marktwaarde’.
Wat zou dit kunnen betekenen voor archieven? Worden archieven, als
databezitters, (economisch) steeds belangrijker? Krijgt archief, naast de
bekende drie functies, door hergebruik nog een vierde – misschien
veel zwaardere – functie als grondstof voor informatieproducten?
Wat betekent dit voor acquisitie, selectie en vernietiging? Hoe stel je de
data beschikbaar en onder welke voorwaarden? Is een e-depot voldoen-
de? En wie beheren die archieven dan: archivarissen of IT-specialisten?
Kortom: in welke zin veranderen rol en functie van archief en archivaris
als gevolg van deze ontwikkelingen?
Chido Houbraken is zelfstandig informatieadviseur en eigenaar van CHIDO.
© Max Kisman,
Amsterdam

98
Ruud Yap
Big data x big archives = great opportunities
Dinsdag 17 juni, 11:45-12:45 uur, @ Bioscoopzaal 2
Er wordt de laatste tijd veel
gewezen op de bedreigingen van
Big Data voor de archiefwereld.
Onze privacy is in het geding.
Strengere regels voor privacy en
databescherming, het recht om te
worden‘vergeten’, beroven
archieven mogelijk van hun meest
waardevolle materiaal.
Die discussie wil ik niet aangaan.
Ik kijk naar de kansen die big-datatechnologie de archivaris kan bieden.
Het PRISM-programma dat schijnbaar zonder democratische controle
gegevens binnenharkt voor de Amerikaanse inlichtingendienst is een
zorg, maar tegelijkertijd watertand ik bij de technologie erachter: zouden
die datamining-instrumenten ons kunnen helpen bij bijvoorbeeld het
toegankelijk maken en waarderen van grote hoeveelheden informatie?
Waar liggen onze mogelijkheden? Ik heb de wereld van de data-
intensieve wetenschap verkend. Binnen deze wetenschappelijke
disciplines wordt met een onnoemlijke hoeveelheid aan data gewerkt.
Daar speelt een vergelijkbare problematiek:
• beperkte toegankelijkheid door interpretatieverschillen
(uitwisselbaarheid);
• menselijk (on)vermogen om grote hoeveelheden informatie te
interpreteren;
• de onvolkomenheden van de nu beschikbare technologie.
De lessen die we kunnen leren:
• betekenis en waarde kun je kwantificeren waardoor je kan automa-
tiseren
• leg alles vast en gebruik die informatie: alle data is van waarde
• hoe eet je een olifant? Door hem in stukjes te hakken
• waarderen is verrijken
Ruud Yap is projectleider Werkpakket 1 (Digitale Infrastructuur) Digitale
Taken Rijksarchieven (DTR) bij het Nationaal Archief.
Big archives and training
Archivaris is een beroep met toekomst. Hoe spelen de archiefopleidingen
in op big data, big archives en digital repositories? Welke competenties ont-
wikkelt de toekomstige archivaris in zijn of haar opleiding? Welke kennis
en vaardigheden zijn (nog) nodig en welke niet (meer)? Wat verwacht
u van uw toekomstige collega’s? Praat hierover mee in discussie met de
archiefopleidingen en het werkveld.
In het forum zitten Els van den Bent (docent aan de Reinwardt Academie),
Hans Waalwijk (minorcoördinator Archieven aan de Hogeschool van Amster-
dam), Theo Thomassen (hoogleraar Archiefwetenschap aan de Universiteit
van Amsterdam), Siegfried Janzing (vanuit de commissie HRM van BRAIN),
Frans Smit (vanuit de sectie Archieftoezicht van BRAIN) en Theo Vermeer
(vanuit de commissie Archiefonderwijs van de KVAN).
Geert-Jan van Bussel
Big Data, de archivaris en de‘smart city’
In de nabije toekomst
maken‘big data’en‘smart’
technologie het mogelijk
grootschalige en geraf-
fineerde interventies uit te
voeren in het alledaagse
leven, in de politiek, de
cultuur, de economie e.d.
Technologie (beter: de
algoritmes die die tech-
nologie gebruikt om data
te analyseren) biedt de
mogelijkheid (nog niet
eens bekende) proble-
men‘op te lossen’en/of
nieuwe ontwikkelingen te
stimuleren die mensen de
‘juiste dingen’laten doen.
Evgeny Morozov stelt dat
dit‘solutionisme’een techno-
sfeer creëert die onze
maatschappij diepgaand beinvloedt. Willen wij wel dat ethieke, politieke,
morele en‘onoplosbare’dilemma’s door middel van specifieke algoritmes
tot eenvoudig te managen aangelegenheden van technologische
efficiency verworden? De verleiding in deze digitale tijd is om‘alles’
op te lossen door te meten, te kwantificeren, te surveilleren en te
manipuleren. Big Data zijn de nieuwe hype, met gigantische mogelijk-
heden en onvoorstelbare ethische consequenties. Steden worden‘slim’,
helpen hun burgers door de enorme hoeveelheden data die beschikbaar
zijn en geanalyseerd worden. Maar hoe zit het met de privacy in de
‘generieke profielen’die burgers karakteriseren? En welke rol spelen
archiefdata in Big Data analyse en in de samenstelling van profielen?
Wat betekent het om archivaris te zijn in een‘smart city’? Hoe gaan
archivarissen om met waardering, vernietiging en beschikbaarstelling?
Mogen (of moeten) de‘dark data’uit de archieven wel gebruikt worden
in Big Data analyses? Wat levert dat op voor de‘smart city’of de burger?
Vragen die het beeld van‘het archief’en‘de archivaris’fundamenteel
kunnen veranderen. Zullen ze dat ook?
Geert-Jan van Bussel is bijzonder lector Digital Archiving & Compliance aan
de Hogeschool van Amsterdam.
Fotograaf: Marius B

1110
Lijn 2: Ensuring access
Rienk Jonker
Informatie is een conceptueel labyrinth
Digitale informatie grijpt steeds dieper in in ons dagelijkse leven, het
gebruik van papier raakt op de achtergrond. We werken hard om
deze ontwikkelingen bij te houden. De archivaris en records manager
positioneren zich opnieuw. Het‘papieren denkraam’zal vervangen worden
door een digitaal fundament, dat professionals houvast zou moeten
geven in het labyrinth van informatie en informatverievoorziening.
Daar zit de kneep: digitaal blijft niets hetzelfde, alles verandert en dat
vinden we nu eigenlijk heel normaal. De archivaris houdt van houvast,
ijkpunten en het fixeren van documenten in de tijd.
Rienk Jonker deelt zijn ideeën over een impliciet informatiemodel graag
met u. Het model moet recht doen aan vereiste kwaliteiten en bewaar- en
vernietigingsbelangen. Kern van het model is informatie als constante
factor. Alle actoren en gebruikers zijn passanten. Een prikkel tot naden-
ken en stof voor discussie.
Rienk Jonker is informatieadviseur en gemeentearchivaris bij de gemeente
Leeuwarden.
Drie projectpresentaties
Hanneke van Aalst en Ingmar Koch
ToepassingsprofielMetagegevens:wanhoopniet,hetkomtgoed!
In 2013 produceerde de Werkgroep Voorbereiding Implementatie e-Depot
het‘Toepassingsprofiel metagegevens lokale overheden’. Begin 2014 zal
het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) een verbeterde
versie opleveren in opdracht van Archief2020. Hierin wordt expliciet de
link gelegd met de Referentiemodel Gemeentelijke Basisgegevens Zaken
(RGBZ) en uitgebreid stilgestaan bij de manier waarop lokale overheden
dit toepassingsprofiel kunnen gebruiken. Hanneke van Aalst en Ingmar
Koch werkten mee aan het toepassingsprofiel en adviseren vanuit
Archief2020 KING bij de verbetering daarvan. In deze presentatie lichten
zij de totstandkoming van een nieuwe versie van het toepassingsprofiel
toe. Daarnaast staan ze stil bij het gebruik van het toepassingsprofiel
door archiefbeheerders en archiefvormers. Big archives kunnen niet
zonder big metadata.
Hanneke van Aalst is afdelingshoofd Informatie en Kennis bij het Zeeuws
Archief. Ingmar Koch is beleidsmedewerker archiefinspectie bij de Provincie
Noord-Brabant.
Erik Saaman
Eisen aan digitale duurzaamheid
Bij digitale documenten is er geen onderscheid meer tussen archieven
voor en na overbrenging en ook niet tussen te bewaren en te vernietigen
archieven. De omvang van digitale informatie is een veelvoud van de
informatie die gebruikt werd toen papier nog leidend was. Er wordt zelfs
gesproken over een exponentiële groei.
Daarom is het van belang om scherp te hebben welke informatie
archiefwaardig is en hoe deze bewaard en beheerd moet worden. Er zijn
afspraken nodig bij de vorming van informatie. Hoe ontwikkel je die?
Met wie en wat moet je rekening houden om gedragen eisen te
formuleren waar de hele rijksoverheid mee uit de voeten kan?
En naast de eisen aan duurzaamheid zijn ook generieke voorzieningen
voor de implementatie van deze eisen bij archiefvormers nodig.
DWR-Archief, dat staat voor Digitale Werkplek Rijk, formuleert die eisen.
De uitdaging waar we voor staan is het met elkaar verbinden van die
voorzieningen met de eisen aan duurzaamheid die de Digitale Taken
Rijksarchieven ontwikkelt.
In september 2013 besloot het kabinet 28 miljoen euro beschikbaar te
stellen voor het uitvoeren van de digitale taken van de rijksoverheid op
het gebied van het archiefbeheer. Een van de richtlijnen die er moeten
komen zijn de eisen aan duurzaamheid en voorschriften voor informatie-
beheer.
Erik Saaman is projectleider DWR-Archief bij het Nationaal Archief en
E-Government Consultant en Architect bij ICTU.
Margriet van Gorsel en Gijsbert Kruithof
Betekenen Big Archives ook Big Risks?
Digitalisering biedt ongekende mogelijkheden voor het op grote schaal
beschikbaar stellen van informatie, maar stelt ook hoge eisen
aan het beheer van die informatie. Eisen die lang niet altijd worden
gerealiseerd, zo blijkt uit waarschuwende rapporten van de Algemene
Rekenkamer en de Erfgoedinspectie. OCW spreekt in de Archiefvisie
dan ook de ambitie uit om naar voren te schuiven in de keten en eerder
invloed uit te oefenen op de inrichting van het informatiebeheer.
In deze presentatie analyseren Gijsbert Kruithof en Margriet van Gorsel
het instrument dat in Rotterdam in gebruik is voor de (het)inrichting van
processen en systemen. Is dit instrument het antwoord op al uw vragen?
Is het weer een instrument naast al die andere? Is het altijd bruikbaar en
wat vinden de experts er eigenlijk van?
Tevens blikken Gijsbert en Margriet samen met u naar de toekomst.
Wat hebben we nodig voor duurzame toegankelijkheid van informatie?
Wat zijn risico’s? Gaat ISO 18.128 zorgen voor risicowaardering van
records en processen?
Margriet van Gorsel en Gijsbert Kruithof zijn beiden werkzaam bij het
Nationaal Archief. Margriet als preservation officer en Gijsbert als
informatiearchitect.

1312
Jacqueline Schuurman Hess en Theo Kremer
BIM is BIG
Building Information
Management (BIM) is
een filosofie. Door
digitaal informatie-
gebruik, waarbij alle
partners in de keten
samenwerken, worden
faalkosten bij bouwen
teruggebracht.
Het gaat hierbij om
procesinformatie.
Hoe wordt een object,
bijvoorbeeld een brug of haven, gerealiseerd? Daarnaast gaat het ook
om technische informatie. Wat is de geschiedenis van de brug, hoe sterk
is‘ie? Deze informatie werd voorheen in een traditioneel projectdossier
vastgelegd, nu in toenemende mate in driedimensionale databases.
Als u wilt meedenken over bouwen, creëren en informatie delen in de
21e eeuw, kom dan naar onze workshop. Na een kennismaking met deze
boeiende wereld, discussiëren we graag met u.
Enkele discussiepunten:
• wie beheert de informatie in BIM/VISI/GIS tijdens de realisatie?
• wat gebeurt er met de informatie nadat een bouwwerk is opgeleverd?
• blijft de informatie in BIM bij de beheerder (als deze er al is), of wordt
deze overgebracht naar het e-depot van een archiefdienst?
• hoe en wanneer wordt informatie vernietigd (wordt er wel
vernietigd?), en hoe blijft deze informatie beschikbaar voor alle
belanghebbenden?
Kortom, genoeg vragen voor informatiedeskundigen. Wij bieden u een
inkijkje in de wereld van BIM en u biedt uw denkkracht!
Jacqueline Schuurman Hess is archiefinspecteur bij het Stadsarchief Rotter-
dam. Theo Kremer is senior medewerker bij het Stadsarchief Amsterdam.
Karin van der Heiden
The future past, omgaan met digitale particuliere archieven
“Digitale particuliere archieven zijn ingewikkeld”is het beeld dat over-
heerst in de discussie over de rol van archieven in het documenteren van
de samenleving. We vinden dat de archivaris verantwoordelijk is voor het
beeld dat toekomstige onderzoekers van het recente verleden kunnen
vormen. De archivaris beheert niet alleen overheidsarchieven, maar ook
particuliere archieven. De digitale archieven van de particuliere archief-
vormers vormen één van de grootste uitdagingen voor de professionele
archivaris.
Archieforganisaties vinden deze archieven belangrijk, nemen ze op in
beleidsplannen en vinden natuurlijk dat er ook wat mee moet gebeuren.
Maar wàt precies? En hoe? En door wie? En met welke middelen?
En vanuit welk perspectief? Met zoveel lastige vragen wordt de kwestie
digitale particuliere archieven alleen maar een heter hangijzer.
Terwijl we het allemaal wel over één ding eens zijn: met digitale
archieven moet eerder gisteren dan vandaag iets gebeuren.
Als de bestaande uitgangspunten niet toereikend zijn, en de realiteit nog
weerbarstiger dan gevreesd, wat valt er dan te doen? Daarover gaat Karin
van der Heiden in gesprek met drie ervaren professionals. Op zoek naar
antwoorden en concrete oplossingen voor digitale particuliere archieven.
Karin van der Heiden is zelfstandig adviseur op het gebied van beheer en
presentatie van collecties en eigenaar van PARKC.
Hanneke van Aalst en Mies Langelaar
De Reus en Klein Duimpje; wat kunnen kleine archiefdien-
sten leren het Masterplan DigitaleTaken Rijksarchieven?
Eind 2013 presenteerde het Nationaal
Archief het Masterplan Digitale Taken
Rijksarchieven. Hierin ontvouwt het
Nationaal Archief de plannen om te
komen tot een infrastructuur voor het
digitaal werken bij het Rijk. Vanaf 2015
gaan de zogenaamde beleidskernen
van het Rijk digitaal werken en vanaf
2017 doet de burger alle zaken met de
overheid digitaal. Voorwaar een hele
opgave, want waar digitaal gewerkt
wordt, moet ook digitaal worden
gearchiveerd. Processen moeten worden heringericht
en er moet aandacht komen voor de vraagstukken rond digitaal
archiveren en de duurzame toegankelijkheid van informatie.
Bovendien maakt vervroegde openbaarheid van overheidsinformatie het
noodzakelijk om gedegen recordsmanagement in te richten om de regie
op de informatievoorziening op de juiste manier te kunnen uitoefenen.
Voor de Rijksoverheid biedt het Masterplan een goed programma met
bijbehorende financiële onderbouwing. Iedere overheid is verant-
woordelijk voor zelf verantwoordelijk voor de duurzame bewaring van
zijn digitale archief en kan tegen vergoeding de Rijksinfrastructuur
gebruiken. Dat betekent een kans voor provincies, waterschappen,
gemeenten en kleinere regionale archiefdiensten.
Welke mogelijkheden kunnen de ontwikkelingen van het Masterplan
bieden en hoe kan samenwerking op lokaal en regionaal gebied een
stevige infrastructuur opleveren voor de digitale toekomst?
Hanneke van Aalst is afdelingshoofd Informatie en Kennis bij het
Zeeuws Archief. Mies Langelaar is projectmanager Trusted Digital Repository
bij het Stadsarchief Rotterdam.

1514
Twee projectpresentaties
Roland Bisscheroux, Joost van Koutrik, Theo Vermeer
Big Archives? Shared solutions!
De komende jaren komt veel op ons af. We digitaliseren zelf archieven
voor publieke dienstverlening, zorgdragers zijn druk bezig met het
digitaliseren van hun bedrijfsvoering en particuliere archieven bestaan in
de toekomst uit volle harde schijven en mailboxen. Grote archieven,
digitale archieven, geïntegreerde archieven... en die moeten allemaal in
een e-depot. Om dit gezamenlijk aan te pakken, heeft het convent van
RHC’s en het Nationaal Archief in 2011 de Werkgroep Voorbereiding
Implementatie e-Depot (WVI) ingesteld. Deze werkgroep heeft in april
2013 vier handboeken opgeleverd: Werkprocessen, Architectuur,
Metagegevens en Personeel & Organisatie.
We zijn nu ruim een jaar verder. Wat was ook weer de strekking van die
handboeken? Wat hebben ze opgeleverd? Wat is er inmiddels veranderd?
Hoe gaan we ermee de Big Digital Archives te lijf, die ongeduldig op onze
deur staan te bonzen?
In deze sessie brengen we u en onszelf weer op de hoogte van de
huidige stand van zaken. Per handboek bespreken we wat het afgelopen
jaar is gebeurd, waar de grootste successen zijn geboekt, maar ook waar
we nog een lange weg hebben te gaan. Inbreng van betrokkenen bij de
doorontwikkeling wordt zeer gewaardeerd.
Roland Bisscheroux is informatiemanager/archiefinspecteur bij het Noord-
Hollands Archief. Joost van Koutrik is werkzaam bij Het Utrechts Archief.
Theo Vermeer is expert Informatiebeheer bij het Stadsarchief Rotterdam.
Roland Bisscheroux, Peter van de Ruit
Pilot e-depot gemeente Haarlem. Een business case voor
digitale duurzaamheid
Na een periode van voorbereiding door de Werkgroep Voorbereiding
Implementatie e-Depot (WVI) van RHC’s en NA, starten nu de eerste
pilots.
Een van die pilots is het e-depot van de gemeente Haarlem. In deze
projectpresentatie nemen medewerkers van de gemeente Haarlem en
het Noord-Hollands Archief u mee in het verloop van deze pilot.
Aanleiding voor de gemeente Haarlem is de zorg over de digitale
duurzaamheid van het archief dat nu gevormd wordt. Duurzaamheid
begint bij de creatie. Voor het Noord-Hollands Archief ligt de uitdaging
in het opnemen van digitaal archief in een eerder stadium dan de
traditionele overbrengingstermijn. Het archief wordt daarmee letterlijk
en figuurlijk groter: Big Archives! Met medewerking van het Nationaal
Archief en ondersteund door Archief 2020, stelt de projectgroep een
businesscase op voor het duurzaam beheer van digitaal archief.
Het voorkeursscenario daarbij is de uitplaatsing van (semi-statisch)
archief bij het NoordHollands Archief in het gezamenlijke e-depot van
Nationaal Archief en RHC’s.
In de presentatie komen de volgende onderwerpen aan de orde:
formuleren van een businesscase digitale duurzaamheid, maken van een
‘mapping’van metadata, ontwerpen van een informatiearchitectuur en
toetsing van het geheel aan de hand van ED3.
Roland Bisscheroux is Informatiemanager/archiefinspecteur bij het Noord-
Hollands Archief. Peter van de Ruit is bureauhoofd DIV bij de gemeente Haarlem.
Lijn 3: Archives and users
Hay Kranen
Where the people are. Op zoek naar nieuw gebruikers van de
collectie opWikipedia
Het koesteren als erfgoedinstelling van je eigen platform is mooi.
Maar in de praktijk heeft de doorsnee Nederlander amper gehoord
van een archief. Google en Wikipedia is veeleer de wijze waarop men
kennis maakt. Sinds oktober 2013 hebben het Nationaal Archief en de
Koninklijke Bibliotheek een Wikipedian in Residence (WiR) in huis die de
aanwezigheid van de collecties van beide instellingen moet vergroten op
Wikimedia en Wikipedia.
Omdat Wikipedia drijft op auteursrechtelijk vrij materiaal is de open data
van het Nationaal Archief een goudmijn op domeinen die voor Wikipe-
diabegrippen betrekkelijk onderbelicht zijn. Hay Kranen neemt u mee
langs lemma’s, beelddonaties, GLAM-toolsets en de kracht van de Crowd.
Hay Kranen is Wikipedian in Residence bij het Nationaal Archief en de Ko-
ninklijke Bibliotheek.
Tim de Haan
Open data tenzij…
In 2011 is met www.gahetna.nl veel werk verzet in het gestructureerd en
gestandaardiseerd aanbieden van archieven, indexen, foto’s en kaarten.
Het eigen platform stond nog voorop maar de randvoorwaarden waren
aanwezig om met de‘eigen’datasets toeleverancier te zijn naar anderen.
Europeana en APEx rammelen aan de poort. Vanaf 2012 ontstond via het
begrip open data bij het Nationaal Archief (NA) een beweging om alle
data te openen. Naast de technische voorwaarden bleek dit vooral een
juridische en mentaliteitskwestie te zijn. Inmiddels is zijn de data van het
Nationaal Archief waar mogelijk open en zijn de EAD’s, scans (archieven,
foto’s, kaart) en indexrecords via OAI-PMH, API en datadump als een
enorme bak data gelabeld, gedocumenteerd en herbruikbaar.
Hoe heeft die omslag plaatsgevonden, welke stappen zijn gezet en wat
zijn de leerpunten hieruit?
Tim de Haan is werkzaam als projectadviseur en informatieanalist bij het
Nationaal Archief.
Wouter Daemen
Van informatieschaarste naar –overvloed: naar een gedeelde
digitale onderzoeksomgeving voor archivaris en historicus
Als gevolg van de digital turn verschuift
de balans van informatieschaarste naar
informatieovervloed. Zowel de archivaris
als historicus ziet zich geconfronteerd
met de opgave zich een weg te banen in
een onoverzienbare hoeveelheid digitale
data in plaats van het (re)construeren g

Koffieenthee
Plenair
(Centralehal)
Parallelsessies
Parallelsessies
Parallelsessies
Lijn1:Bigdata,bigfuture
Bioscoopzaal2
Degebruikercentraal,
maarnuécht
KarinvanderHeidenen
MarcodeNiet
BigData,GrandChallenges
forResearch
HenkWals,Nicolinevander
Sijs,JasmijnvanGorp,Auke
Rijpma
ExploittheMasses!-BigDataen
deArchivaris
ChidoHoubraken
Ontvangsteninschrijving,koffie
WelkomstwoorddoorFredvanKan,voorzitterKVANenDouweHuizing,directeurDrentsArchief
OpeningdoorVincentRobijn,voorzittercommissieKVANDagen
KeynotelezingLucianoFloridi
Plenaireafsluiting-PresentatieS@PJaarboekMachtenOnmacht
OntvangstdoordeburgemeestervanAssen-BorrelinhetStadhuis(Noordersingel)
VervoervanafdiverseopstappunteninAssennaarHavelte
CongresdinerendanseninLandgoedOvercinge(Havelte)
Lijn2:EnsuringAccess
Bioscoopzaal3
Informatieiseen
conceptueellabyrinth
RienkJonker
ToepassingsprofielMetagegevens:
wanhoopniet,hetkomtgoed!
HannekevanAalstenIngmarKoch
Eisenaandigitaleduurzaamheid
ErikSaaman
BetekenenBigArchivesookBigRisks?
MargrietvanGorselenGijsbertKruithof
BIMisBIG
JacquelineSchuurmanHessen
TheoKremer
Lijn3:Archivesandusers
Bioscoopzaal4
Wherethepeopleare.Opzoeknaar
nieuwgebruikersvandecollectie
opWikipedia.HayKranen
Opendatatenzij…TimdeHaan
Vaninformatieschaarste
naar–overvloed
WouterDaemen
BigArchives-SmallSelection
EsthervanVeldenenPetraRobben
16Miljoenarchivarissen
GeorgesElissenenPieterWoltjer
PubliekGeheim:denieuweappvan
ArchiefEemlandMachteldMaris
Lijn4a:Digitization
Bioscoopzaal5
Googlingthearchive
CharlesJeurgens
Bigarchives,bigmoney.
MarensEngelhard,WimReijn-
ders,MaartenSchenk,Jantje
Steenhuis,GeartdeVries
OpwegnaareenNederlandse
Erfgoedthesaurus.
JohanOomen,WillemMelder,
KeesHendriks
Rondleidingen
DrentsArchief
(11:45-12:45)
DrentsArchief
(13:30-14:30)
DrentsArchief
(15:00-16:00)
Maandag16juni2014
Lunch
Koffieenthee
9:00-10:00
10:00-10:30
10:30-11:15
11:15-11:45
11:45-12:45
12:45-13.30
13:30-14:30
14:30-15:00
15:00-16:00
16:00-16:15
16:30-17:30
19.00-20.00
20:00-24:00
Plenair(Centralehal)
Koffieenthee
Plenair
(Centralehal)
Parallelsessies
Parallelsessies
Parallelsessies
Plenair(Centralehal)
-
9:00-10:00
9:00-10:00
10:15-10:30
10:30-11:15
11:15-11:45
11:45-12.45
12:45-13:30
13:30-14:30
14:30-15:00
15:00-16:00
16:00-16:15
16:15-17:00
Lijn1:Bigdata,bigfuture
Bioscoopzaal2
Bigdataxbigarchives=great
opportunities
RuudYap
Bigarchivesandtraining
BigData,dearchivarisende
‘smartcity’
Geert-JanvanBussel
-
Ontvangsteninschrijving,koffie
AlgemeneLedenvergaderingvandeKVAN(DeNieuweKolk,Bioscoopzaal3)
OpeningdoorVincentRobijn
Keynotelezing“Archiefgeschiedenis:wat,waarom,hoe,wie?”EricKetelaar
Plenaireafsluiting
Aankondigingvan#KVAN15
Afscheidsborrel
Lijn2:EnsuringAccess
Bioscoopzaal3
Thefuturepast,omgaanmet
digitaleparticulierearchieven
KarinvanderHeiden
DeReusenKleinDuimpje
HannekevanAalstenMies
Langelaar
BigArchives?Sharedsolutions!
RolandBisscheroux,Joostvan
Koutrik,TheoVermeer
Pilote-depotgemeenteHaarlem
RolandBisscheroux,
PetervandeRuit
Lijn3:Archivesandusers
Bioscoopzaal4
BigArchives,BiggerWebsites,
BiggestDifference
ChristianvanderVenenJannaLeguijt
Haalmeeruit(open)data!
BobCoret
Digitaledienstverlening;
feitoffictie?
JannaLeguijtenRomeoGoedèl
Spelevarenineenzeevanbeelden
MargotKnijnen
MarkLindeman
Lijn4b:VirtualBigArchives
Bioscoopzaal5
Help,dedokterverzuipt!
PuckHuitsingenEdwinKlijn
Virtualbigarchives
AfelonneDoekenHenkWals
EuropeanHolocaustResearch
Infrastructure-PetraLinksenTim
Veken|APEx-GerritdeBruin
TheBigPicture
JoostvanKoutrikenChido
Houbraken
Rondleidingen
DrentsMuseum
(11:45-12:45)
DrentsMuseum
(13:30-14:30)
DrentsMuseum
(15:00-16:00)
Dinsdag17juni2014
Lunch
Koffieenthee
Sportclinic
(7:15-8:30)

1918
van het verleden op basis van gefragmenteerde overblijfselen.
De transitie van schaarste naar overvloed is niet beperkt tot de twee
afzonderlijke disciplines. Deze biedt juist uitdagende mogelijkheden
om de complexe verhouding tussen archief, archivaris en
(geschied)wetenschapper opnieuw vorm te geven.
Hoe zou een gedeelde digitale onderzoeksomgeving van de archivaris en
historicus er (in de toekomst) uit kunnen zien? Wouter Daemen voerde
een verkennend onderzoek uit naar de contouren van een gedeelde
digitale onderzoeksarena van de beide aanpalende disciplines in het
kader van de master Archiefwetenschap. Zijn verkenning is opgebouwd
als een drietrapsraket, bestaande uit literatuuronderzoek, gebruikers-
onderzoek naar de (eerste) archiefervaringen van studenten geschiedenis
en interviews met geschiedwetenschappers. Hij blikt met archivarissen
en historici vooruit op (digitale) ontwikkelingen. Wouter gaat graag met
u – archivarissen - in discussie over de resultaten.
Wouter Daemen is als archivaris verbonden aan bureau Dienstverlening van
het Regionaal Archief Nijmegen.
Esther van Velden en Petra Robben
Big Archives - Small Selection
De Nederlandse archieven beschikken over uniek lokaal en regionaal ge-
oriënteerd archiefmateriaal dat goed gebruikt kan worden ter verrijking
van het onderwijs. Maar helaas blijkt de drempel om daadwerkelijk op
zoek én aan de slag te gaan met (digitaal) archiefmateriaal steeds weer
hoger dan gedacht. Het Noord-Hollands Archief en het Regionaal Archief
Tilburg hebben de handen ineengeslagen en werken nu samen aan de
realisatie van een digitaal geschiedenislokaal.
Doel van dit educatieve project is het ontwikkelen van een visueel
aantrekkelijke bronnenwebsite met regionale en lokale bronnen.
Daarnaast bestaat de website uit een thema’s & tools-gedeelte, waar
leerlingen actief aan de slag gaan met digitale bronnen. Bijzonder aan dit
project is dat instellingen uit het hele land kunnen deelnemen. Andere
archieven, maar ook historische verenigingen of musea kunnen tegen
een gereduceerde vergoeding zelfstandig (of juist met elkaar) hun eigen
‘lokale’bronnenverzameling opbouwen en aanbieden via dit platform.
Waarom is de realisatie van dit digitale geschiedenislokaal noodzakelijk
en nodigen we alle archieven uit om op termijn deel te nemen?
Simpelweg om het feit dat er sprake is van‘Big Archives’, maar dat het
soms nodig is een‘Small Selection’te maken. Zeker als het gaat om
educatie!
Esther van Velden is coördinator Presentatie en Educatie bij het Noord-Hol-
lands Archief. Petra Robben is medewerker Educatie & Publieksparticipatie bij
het Regionaal Archief Tilburg.
Georges Elissen en Pieter Woltjer
16 Miljoen archivarissen
Het fenomeen Big Archives is van alle tijden: vroeger
bewaarden particulieren foto’s, dia’s, filmpjes en docu-
menten in hun schoenendoos op zolder; tegenwoordig
publiceren ze dagelijks enorme hoeveelheden digitale
filmpjes, foto`s en documenten. In wezen telt Nederland dus zestien
miljoen archivarissen. Een geschikte digitale of fysieke bewaarplaats
voor particulieren ontbrak: Dropbox, Skydrive, Facebook bieden slechts
gedeeltelijk soelaas en de oude foto’s staan nog steeds ongezien op zol-
ders. Zit er interessant materiaal tussen dat de‘officiële’archiefcollecties
aanvult en het bewaren waard is? De kennis over deze collecties zit in de
hoofden van de schoenendoosbezitters.
Om deze 16 miljoen archivarissen met hun collecties een digitale bewaar-
plaats te bieden, bedacht het Archief Eemland het project Het Bewaren
Waard. Picturae bouwde de (landelijke) website www.hetbewarenwaard.
nl, Archief Eemland biedt de dienstverlening aan rondom het project.
Eemland begeleidt het scannen en de mogelijke fysiek opslag van docu-
menten.
Georges en Pieter presenteren de website en vertellen over de
achtergrond van het project. Tijdens de KVAN Dagen 2012 ontvouwde
Archief Eemland de eerste plannen, nu laat zij het eindresultaat zien:
Het Bewaren Waard.
Georges Elissen is projectleider bij Archief Eemland. Pieter Woltjer is
projectleider bij Picturae.
Machteld Maris
Publiek Geheim: de nieuwe app van Archief Eemland.
Een moderne manier om historisch materiaal te presenteren
aan een groot publiek
Het Archief Eemland liet een app
ontwikkelen, Publiek Geheim.
Het Archief verhuisde onlangs naar een
nieuwe locatie, het Eemhuis in
Amersfoort en zocht naar een manier
om de rijkdom aan archieven en collec-
ties te presenteren aan het publiek.
In ieder archief liggen ontelbare
geschiedenissen verborgen.
Foto’s, documenten, aktes en briefjes. Soms vormen ze samen een
compleet levensverhaal. Twintig van deze verhalen zijn interactief
toegankelijk gemaakt in digitale magazines. De magazines zijn te
bekijken in speciaal hiervoor ontworpen meubels in het Eemhuis en
tevens te downloaden via de appstore.
Het publiek thuis of onderweg bekijkt de magazines op de IPad, ziet de
vele mogelijkheden: je presenteert beelden (foto’s, prenten, kaarten),
je vertoont films en animaties, je legt verbindingen, je schetst context.
Het prachtige, maar vaak ondoordringbare materiaal van het archief, is
toegankelijk gemaakt voor een groot publiek. Bezoekers hebben toegang
tot de ontroerende, indrukwekkende, emotionele en spannende verhalen
van bekende en minder bekende Amersfoorters.
In de presentatie delen we de voortschrijdende inzichten die bij de
uitvoering van dit project naar voren kwamen.
Machteld Maris werkt als freelance schrijver en projectleider bij De Nieuwe
Collectie.
HET
BEWAREN
WAARD

21

2120
Christian van der Ven en Janna Leguijt
Big Archives, BiggerWebsites, Biggest Difference
Niet lang geleden waren archiefwebsites nauwelijks meer dan digitale
folders, inmiddels vormen ze het hart van onze dienstverlening.
Meer gescande bronnen, doorzoekbare databases, gepersonaliseerde
profielen, sociale interactie en spetterende presentaties dan ooit.
Het RHC Eindhoven en het BHIC deden enkele jaren geleden samen mee
aan een groot gebruikersonderzoek naar hun websites. Begin dit jaar
zagen twee innovatieve websites het levenslicht. Ondanks alle
overeenkomsten tussen beide Brabantse buren - bijvoorbeeld in
werkgebied, doelgroepen en Brabantse gemoedelijkheid - verschillen
deze websites enorm van elkaar. Welke keuzes zijn gemaakt en vooral
waarom? Waarop baseren we onze keuzes? Staat de klant bij de
ontwikkeling centraal of doen we gewoon wat onszelf goed lijkt?
Volgen we wat de usabilitygoeroes ons voorzeggen of laten we ons
verleiden door de creativiteit van vormgevers en bouwers? Wat kunnen
we eigenlijk aflezen aan onze webstatistieken en trekken we er in de
praktijk nog wel lering uit?
Janna Leguijt en Christian van der Ven grijpen de opmerkelijke
verschillen tussen de websites van Eindhoven en Den Bosch aan om
samen met collega’s eens diep in de digitale spiegel te kijken.
Janna Leguijt is hoofd van de afdeling Cultuurhistorie van het Regionaal
Historisch Centrum Eindhoven. Christian van der Ven is coördinator
studiezaal bij het Brabants Historisch Informatiecentrum.
Bob Coret
Haal meer uit (open) data!
Dinsdag 17 juni, 13:30-14:30, @ Bioscoopzaal 4
De belofte van Big Data is dat als de datasets maar groot genoeg zijn,
we vanzelf verbanden vinden tussen allerlei fenomenen. Maar ook met
minder grote datasets kun je nieuwe inzichten krijgen, door koppelingen
te maken met andere datasets en/of door andere presentatievormen te
gebruiken.
De website Open Archieven is een showcase van open-datagebruik
waar ook dit aspect wordt getoond. Het doel van Open Archieven is een
gebruikersvriendelijke, op open standaarden gebaseerde, meertalige
genealogische zoekmachine te realiseren die zowel op smartphone, ta-
blet als laptop en PC goed wordt weergegeven. De praktijk leert dat elke
nieuwe open-dataset weer nieuwe ideeën oplevert die worden uitgepro-
beerd op Open Archieven. Open data leidt tot innovatie!
Bob Coret werkt als zelfstandig adviseur en innovator onder de naam Coret
Consultancy en Coret Genealogie.
Janna Leguijt en Romeo Goedèl
Digitale dienstverlening; feit of fictie?
Veel onderzoek begint tegenwoordig digitaal
en wordt grotendeels online uitgevoerd.
De beschikbaarheid van bronnen op internet
is groot, maar nog lang niet volledig. Kijk eens
even verder, want naast BIG archives beschikt
u over vakmensen. Een team dat onderzoekers
verder helpt bij het onderzoek door andere bronnen te ontsluiten.
Stopt u dit kapitaal achter een contactformulier of zorgt u voor een
digitale ontmoetingsplaats? Het Regionaal Historisch Centrum Eindho-
ven heeft daar invulling aan gegeven door te kiezen voor een social-
mediastrategie in combinatie met een online publicatiesyndicaat en een
personal touch. Veranderingen op fronten als techniek, communicatie-
beleid en -uitvoering maar vooral op de organisatie van het werk binnen
het RHCe. Wij nemen u stap voor stap mee in het veranderingsproces dat
nu al leidt tot grote verrassingen binnen het team.
Hoe hebben we dit aangepakt en welke doelstellingen gehaald? U hoort
het in deze presentatie en we horen ook graag uw ervaring.
Janna Leguijt is hoofd van de afdeling Cultuurhistorie van het Regionaal
Historisch Centrum Eindhoven. Romeo Goedèl is businessconsultant en
social-mediarealist bij Prominès.
Margot Knijn en Mark Lindeman
Spelevaren in een zee van beelden
Nederland heeft een schat aan omvangrijke en
bijzondere fotocollecties. In de afgelopen jaren
is een groot aantal van die collecties door de
beherende erfgoedinstellingen gedigitaliseerd
en soms online beschikbaar gesteld.
Hoewel fotografie bij uitstek een visueel
medium is, is het bekijken van deze foto’s nog
een zeer tekstuele aangelegenheid. Een laag-
drempelige, puur visuele en associatieve manier om door deze collecties
te struinen behoort helaas nog niet tot de mogelijkheden.
Niet per collectie en zeker niet dwars door verschillende collecties heen.
Om dit mogelijk te maken investeren Picturae en het Nederlands
Instituut voor Beeld en Geluid gezamenlijk in de ontwikkeling van een
proof of concept voor een aantrekkelijke, innovatieve interface voor
fotocollecties, waarin juist het visuele het uitgangspunt is.
Picturae digitaliseert fotocollecties en ontwikkelt software voor erfgoed-
beherende instellingen. Deze proof of concept is ontwikkeld volgens
een opensource-model en heeft als doel het concept te testen en tevens
investeerders en andere erfgoedinstellingen te enthousiasmeren, zodat
het ook daadwerkelijk in productie genomen kan worden.
Margot Knijn is als curator Context Collecties verbonden aan het Nederlands
Instituut voor Beeld en Geluid. Mark Lindeman is algemeen directeur bij
Picturae.

23
Lijn 4a: Digitization
Charles Jeurgens
Googling the archive
Digital History, Digital Humanities en Big Data lijken veelbelovende
perspectieven te bieden voor onderzoek naar het verleden.
Archiefinstellingen spelen daar op in. Ambitieuze digitaliserings-
programma’s zorgen ervoor dat binnen een aantal jaren een aanzienlijk
deel van de analoge archieven in Nederland in digitale vorm beschikbaar
is. Binnen vijftien jaar zal ongeveer tien procent van de meest geraad-
pleegde archieven van het rijk in digitale vorm beschikbaar te zijn.
Dit roept een aantal interessante vragen op die in deze sessie worden
besproken en waar mogelijk verder uitgediept. Levert analoge en digitale
geschiedbeoefening dezelfde geschiedenis op? Hoe beïnvloedt
digitalisering van analoge archieven de aloude relatie tussen onder-
zoeker en archief? Welke kentheoretische betekenis heeft het digitale
document ten opzichte van zijn analoge tegenhanger? Wat betekenen
digitaal zoeken en digitaal vinden voor het beeld dat van het verleden
wordt gecreëerd. Welke nieuwe kansen biedt digitalisering van archieven
voor de onderzoeker? Wat zijn mogelijke valkuilen? En misschien wel de
belangrijkste vraag: moet de archivaris hier iets mee?
Charles Jeurgens is hoogleraar Archivistiek aan de Universiteit Leiden en
adviseur bij het Nationaal Archief.
Marens Engelhard, Wim Reijnders, Maarten Schenk en Jantje Steenhuis,
Geart de Vries
Big archives, big money. De spanning tussen digitale
toegankelijkheid en digitale betaalbaarheid
De dienstverlening van archiefinstellingen wordt steeds digitaler.
Digitale toegankelijkheid is de norm. De voordelen zijn evident:
bescherming van het materiaal en digitale inzage voor de gebruiker waar
en wanneer hij maar wil, 7 dagen per week, 24 uur per dag.
Amsterdam beet de spits af en werd al snel nagevolgd door Utrecht. Den
Haag volgde in juli 2013 en Bergen op Zoom introduceerde een abon-
nementsvorm. Het verschil met een gewone bestelling is dat het proces
volledig digitaal wordt uitgevoerd. Voor de aanvrager zijn de kosten aan-
zienlijk lager en in een enkel geval is de service zelfs gratis. Boeken, foto’s,
grote formaten en audiovisueel materiaal vallen vaak niet onder scanning
on demand, maar volgen het normale bestelproces.
Hoe werkt het? In Den Haag is scanning on demand gratis. In Amsterdam,
Utrecht en Bergen op Zoom moet ervoor worden betaald.
Deze ontwikkeling roept vragen op. Wat zijn de ervaringen van onze
collega’s? Krijgt Den Haag een stortvloed aan aanvragen? Komt Amster-
dam uit de kosten? Werkt het creditssysteem van Utrecht? Accepteert de
onderzoeker in Bergen op Zoom het verplichte abonnement? Is er een
businesscase?
Niet minder belangrijk is de vraag naar hoe de verplichting tot betalen
zich verhoudt tot het EU-beleid van commissaris Kroes t.a.v open data,
tot gedachten over actuele en actieve openbaarheid, de visiebrief van
minster Plasterk over digitale dienstverlening en de door het ICT-tijdperk
ingehaalde Archiefwet. Voor- en tegenstanders van betaalde scans gaan
met elkaar in gesprek. In het forum zitten gemeentearchivarissen Marens
Engelhard, Wim Reijnders, Maarten Schenk en Jantje Steenhuis. Geart de
Vries leidt de discussie.
Johan Oomen, Willem Melder, Kees Hendriks
Op weg naar een Nederlandse Erfgoedthesaurus met
Linked Open Data
Steeds meer collectiebeheerders zijn bezig om de mogelijkheden voor
eindgebruikers van Linked Open Data te onderzoeken en in praktijk
te brengen. Door het toevoegen van externe informatie aan de eigen
collectie (contextualisering) en het verbinden van de eigen collectie aan
externe informatiebronnen wordt de collectie onderdeel van een groter
geheel en ontstaat er een dynamische relatie van de inhoud van de eigen
collectie met de buitenwereld. De thesauri van erfgoedinstellingen zijn
bij uitstek geschikt om externe bronnen te verbinden. RCE, Nederlands
Instituut voor Beeld en Geluid en Naturalis sloten een convenant om een
erfgoedthesaurus voor het Nederlandse erfgoeddomein te ontwikkelen.
Hiermee leggen zij de basis van een netwerk van thesauri, zodat
instellingen en externe kennisnetwerken rijke verbindingen kunnen
realiseren. Als onderdeel van dit proces ontwikkelen zij een gemeen-
schappelijke set tools die vrijelijk aan de Nederlandse erfgoedsector ter
beschikking zullen worden gesteld.
De presentatie toont de meerwaarde van Linked Open Data voor de
erfgoedsector en plaatst de Nederlandse Erfgoedthesaurus in de context
van de infrastructuur voor het erfgoeddomein. Verder zal de“Linked
Open Data demonstrator”worden gepresenteerd, zoals deze door Beeld
en Geluid en de RCE is gerealiseerd.
Johan Oomen en Willem Mulder zijn verbonden aan het Nederlands Instituut
voor Beeld en Geluid als manager Research en Development respectievelijk
software-engineer en beheerder van de wetenschapsomgeving. Kees
Hendriks is programmamanager bij de sector Kennisuitwisseling van de
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Lijn 4b:Virtual big archives
Puck Huitsing en Edwin Klijn
Help, de dokter verzuipt!Thematisch intellectueel beheer
voor het kennisdomein oorlog en genociden
Steeds meer archiefinstellingen zetten hun beschrijvingen online.
Ook wordt er steeds meer gedigitaliseerd. Het aanbod aan integraal
gedigitaliseerde‘content’(krantendatabank van de Koninklijke Bibliotheek,
beeldbank Nationaal Archief etc.) groeit gestaag, hoewel het nog altijd
slechts een fractie is van al het beschikbare materiaal. Digitale infrastruc-
turen zoals Europeana, APEX en Netwerk Oorlogsbronnen verbinden de
collecties en bieden gebruikers een ongekende hoeveelheid data. Zoek
op“verzet”bij Netwerk Oorlogsbronnen en een eindgebruiker krijgt
22

25
23.417 treffers voorgeschoteld. Hoe weet deze gebruiker welke treffers
voor hem of haar relevant zijn? Meer data is fijn, maar betekent ook een
grotere behoefte aan deskundige begeleiding.
Eindgebruikers kloppen met hun vragen nu in eerste instantie bij archief-
instellingen aan. Deze zijn vaak breed georiënteerd, vooral gericht op
hun eigen collectie en beschikken over onvoldoende specifieke kennis
om het gehele aanbod op basis van inhoudelijke kennis te overzien.
Zou het publiek – en uiteindelijk ook de instellingen - niet gebaat zijn bij
thematisch bepalende, instellingsoverschrijdende platforms die vanuit
inhoudelijke kennis en expertise het publiek wegwijs maken in het als-
maar uitdijende aanbod? Puck Huitsing en Edwin Klijn (NIOD) verkennen
dit concept voor het domein oorlog en genociden en nodigen u uit voor
een prikkelende gedachtenwisseling.
Puck Huitsing is directeur Collecties en Diensten bij het NIOD Instituut voor
Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Edwin Klijn is manager Netwerk
Oorlogsbronnen bij dezelfde organisatie.
Afelonne Doek en Henk Wals
Virtual big archives
De Social History Portal geeft toegang tot 137 collecties die samen meer
dan 1,5 miljoen metadatarecords en 900.000 digitale objecten bevatten.
Het gaat om archieven, boeken, brochures, pamfletten, foto’s, prenten,
cartoons, geluid, film en video. De meeste collecties zijn Europees.
Samen documenteren ze meer dan 200 jaar geschiedenis: van de Franse
Revolutie en het begin van de democratie en de arbeidersbeweging in
Europa tot de val van het Oostblok en de opkomst van nieuwe sociale
bewegingen en netwerken. De collecties zijn afkomstig uit vijftien
gespecialiseerde archieven en bibliotheken in tien Europese landen.
De Social History Portal brengt de collecties op het gebied van sociale
geschiedenis bijeen. Collecties die door politieke omstandigheden en de
loop van de Europese geschiedenis over meerdere geografische gebieden
verspreid zijn geraakt, maar die thematisch en inhoudelijk sterk aan
elkaar gerelateerd zijn en in sommige gevallen complementair zijn.
Verschillende Europese projecten realiseren online portals die toegang
geven tot (archief) collecties, bijvoorbeeld APEX en Europeana.
Deze online portalen zijn als het ware“big archives”, grote hoeveelheden
materiaal, waarin het door de omvang niet altijd eenvoudig is om te
zoeken of te gebruiken. De laatste tijd komen er ook thematisch gerichte
portals, waaronder de Social History Portal waarbij het IISG betrokken is.
Afelonne Doek is adjunt-directeur Collecties en Digitale Infrastructuur en
Henk Wals is directeur bij het Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis.
Petra Links
European Holocaust Research Infrastructure
Twintig organisaties uit dertien landen hebben de
afgelopen jaren gewerkt aan de ontwikkeling van een
digitale infrastructuur voor onderzoekers van de Holocaust.
In het voorjaar van 2015, zeventig jaar na het einde van de Tweede
Wereldoorlog, zal de portal worden gepresenteerd. Tijdens de
KVAN-dagen zal een inkijkje worden gegeven in de inhoud van de portal
en de helpdesk. De EHRI-portal zal de toegang tot de gefragmenteerde
en verspreide bronnen over de Holocaust verbeteren. De portal bevat
onder andere beschrijvingen van collectiebeherende instellingen,
collecties, archieven, archiefvormers, organisaties en personen. Ook zal
op nationaal niveau informatie worden aangeboden over Holocaust,
de archiefcultuur en de instellingen waar onderzoekers terecht kunnen
voor aan de Holocaust gerelateerde bronnen. Onderzoekers kunnen in
de portal zoeken naar beschrijvingen, virtuele collecties samenstellen,
annotaties maken en resultaten delen. Een automatische helpdesk helpt
onderzoekers bij het vinden van collectiebeherende instellingen voor het
beantwoorden van specifieke vragen.
Petra Links en Tim Veken als archivaris en teamleider collecties respectievelijk
Informatiespecialist collecties bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-,
Holocaust- en Genocidestudies.

Gerrit de Bruin
APEx
In het Archives Portal Europe network of eXcellence (APEx-project)
werken 31 Europese nationale archieven en instellingen samen aan het
uitbouwen en verbeteren van het Archieven Portaal Europa.
Het Nationaal Archief zorgt voor het projectmanagement en de
continuïteit van het Archieven Portaal Europa.
Het Archieven Portaal Europa biedt individuele Europese archief-
instellingen een extra publicatie- en aggregatieplatform. Het Portaal is
gebaseerd op internationaal geaccepteerde archiefstandaarden, met als
belangrijkste EAD. Eindgebruikers krijgen de mogelijkheid om via slimme
zoek-, sorteer- en filterfuncties in één keer hun weg te vinden in de
content, die deelnemende archiefinstellingen bijeen brengen.
De aangesloten archiefinstellingen hebben via het gebruiksvriendelijke
back-end van het portaal volledige controle over welke content ze ter
beschikking stellen. Gerrit de Bruin brengt u op de hoogte over de voort-
gang van dit internationale project.
Gerrit de Bruin is werkzaam als projectcoördinator APEx bij het Nationaal
Archief.
Joost van Koutrik en Chido Houbraken
The Big Picture
Archieven spelen
vaak een rol in films.
Archieven uit het
verleden, archieven
in de toekomst,
archieven in parallelle
werelden... En hoewel
we die archieven vaak
niet erg op de
voorgrond zien of
herkennen, heeft hun rol verstrekkende gevolgen voor het verhaal.
Meestal gaat het om enorme verzamelingen met stukken en gegevens,
waarin cruciale informatie gevonden wordt of juist ontbreekt. g
24

27
En dat kan organisaties of betrokkenen maken en (vooral) breken.
Futuristische ridders of crime hunters, nazi’s, MI5-spionnen, leerling-
tovenaars, archeologen, hackers, de Stasi, ambtenaren (gemeentelijk of
intergalactisch): eigenlijk is de hele bonte stoet van personages uit de
filmgeschiedenis afhankelijk van archieven.
In deze sessie proberen we u, aan de hand van filmbeelden uit bekende
en minder bekende speelfilms, een indruk te geven van de beeldvorming
over dit soort archieven in de cinematografie. Want bij archieven in films
denken we altijd aan hele grote bergen papier, al dan niet in geordende
en toegankelijke staat. Welke rol speelt het archief in de filmcultuur en
klopt die rol wel? Hoe onschatbaar zijn die archieven, voor de personages
maar ook voor het verhaal? En hoe ziet een film-archivaris eruit?
Maar het wordt niet alleen filmpjes kijken. We bediscussiëren de
beeldvorming van archieven in film aan de hand van onze en uw waar-
nemingen èn we willen van u weten welke mega-archieven (ongeacht
hun vorm!) in de film een onuitwisbare indruk op u hebben achterge
laten. Voor de archivaris met een filmhart!
Joost van Koutrik is werkzaam bij Het Utrechts Archief. Chido Houbraken is
eigenaar van CHIDO.
POSTERPRESENTATIES
@foyer
Tijdens de pauzes presenteren een aantal inspirerende samenwerkings-
verbanden en netwerken uit het archiefveld zich door middel van een
posterpresentatie in de foyer van De Nieuwe Kolk.
EXTRA ACTIVITEITEN
Ontvangst op zondag
Zondag 15 juni, 18:00 @ Drents Archief
Voor de congresdeelnemers die op zondag 15 juni al in Assen zijn, biedt
het Drents Archief om 18:00 uur een ontvangst aan. Na afloop kan er
samen worden gegeten. Belangstellenden kunnen zich hiervoor tot
25 mei aanmelden met het aanmeldingsformulier op www.kvandagen.nl.
Kosten zijn voor eigen rekening.
Rondleidingen
Tijdens de KVAN-dagen zijn er rondleidingen door het Drents Archief
(maandag) en kunnen deelnemers een bezoek brengen aan het Drents
Museum (dinsdag). Het aantal plaatsen per rondleiding of bezoek is
beperkt. U meldt zich aan voor deze rondleidingen bij de ontvangstbalie
in De Nieuwe Kolk. Daar is ook de informatie te vinden over het
verzamelpunt van vertrek. Zowel het Drents Archief als het Drents
Museum bevinden zich op loopafstand van De Nieuwe Kolk.
Onderweg geven medewerkers van het Drents Archief een korte
rondleiding door oud Assen.
Drents Archief en oud Assen
maandag 16 juni 2014, 11:45 - 12:45, 13:30 - 14:30, 15:00 - 16:00,
@organisatiebalie
Het pand van het Drents Archief is sinds de heropening in 2012 een
sfeervolle mix van hypermodern en monumentaal. Eind 19de eeuw
ontworpen als Rijksarchief en Museum van Oudheden, is het gebouw nu
een informele plek om het Drentse verleden te ontdekken. Een nieuw
publieksconcept stond aan de basis van de grootscheepse verbouwing.
Deskundige begeleiders leiden u rond door de Digilounge, de
Laarwoudzaal en de Studio, de theaterzaal van het Drents Archief.
Hier kunt u tijdens de quiz testen hoeveel u weet van de Drentse
geschiedenis. Onderweg van en naar het archiefbouw geven
medewerkers van het Drents Archief een korte rondleiding door oud
Assen.
26
Drents Archief
foto’s: Zecc Architecten

28 29
KVAN-run
Dinsdag 17 juni, 7.15 uur, @Drents Archief
Zingende vogels tussen dauwdruppels. In de verte het geblaf van een
uitgelaten hond. Zo tref je het Asserbos aan in het ochtendgloren.
Dit 18e-eeuwse sterrenbos vormt het decor voor een adembenemende
hardloopclinic, onder de bezielende leiding van Drents-Archiefmedewer-
kers Erwin de Leeuw en Egbert Brink.
Minstens drie kwartier de paden op en de lanen in door het stadsbos van
de Stad der paleizen. Een afstand van zes tot zeven kilometer. Een must
voor ieder sportieve archivaris 3.0. En als het je teveel wordt verstop je je
gewoon achter een dikke boom.
SNAAI-lunch
Dinsdag 17 juni, 13:00 uur, @Drents Archief
Op dinsdag organiseert SNAAI de SNAAI-lunch,
voor alle young professionals! SNAAI vindt het
belangrijk dat ook jij een goed netwerk opbouwt.
Dit is je kans om verschillende directeuren,
gemeentearchivarissen en andere experts te
ontmoeten onder het genot van een gratis lunch.
Ben je aanwezig op de KVAN-dagen en wil je hier bij zijn, meld je dan aan
via snaaikvan@gmail.com.
Algemene Ledenvergadering KVAN
Dinsdag 17 juni, 9:00-10:00 uur, @De Nieuwe Kolk, Bioscoopzaal 3
De Koninklijke Vereniging van Archivarissen in
Nederland houdt haar halfjaarlijkse Algemene
Ledenvergadering. Voorzitter Fred van Kan neemt
afscheid.
Drents Museum en oud Assen
dinsdag 17 juni 2014, 11:45 - 12:45, 13:30 - 14:30, 15:00 - 16:00,
@organisatiebalie
Na een korte rondleiding door oud Assen, kunnen deelnemers aan
de KVAN-dagen op eigen gelegenheid een bezoek brengen aan het
Drents Museum. In de vleugel uit 2011 is momenteel de tentoonstelling
‘Mummies’te zien. Wat zijn mummies eigenlijk? Hoe zijn ze ontstaan en
waarom zijn ze zo ontzettend goed bewaard gebleven? Met 60 mensen-
en dierenmummies uit alle delen van de wereld geeft het Drents Museum
een verrassende kijk op hoe mensen kunnen overleven na de dood.
Verder biedt het Drents Museum een uitgebreide afdeling archeologie,
de afdeling Kunst 1885-1935 en één van de meest toonaangevende
collecties hedendaags realisme in Nederland.
Foto: Jolanda Schachtschabel
Fotografie:
Ronald Tilleman
www.kvandagen.nl
@KVANdagen >Twitter mee!
Volg de KVAN-dagen op
twitter.com/KVANdagen
en gebruik hashtag #KVAN14

30 31
PRAKTISCHE INFORMATIE
Het officiële programma van de KVAN-dagen 2014 wordt op maandag
16 juni om 10:00 uur geopend. Vanaf 9:00 uur kunt u zich in De Nieuwe
Kolk inschrijven voor het congres. Voorafgaand aan de plenaire
openingen wordt koffie geserveerd.
Aanmelden en kosten
Als u zeker wilt zijn van deelname, meldt u zich dan aan vóór 25 mei 2014
via het digitale aanmeldingsformulier op www.kvandagen.nl.
De kosten bedragen:
KVAN-leden: € 125,- per dag of € 195,- voor twee dagen
Niet-leden: € 150,- per dag of € 250,- voor twee dagen
Tien studenten van archiefopleidingen kunnen in aanmerking
komen voor gratis deelname.
De voorwaarden hiervoor vindt u op www.kvandagen.nl.
Congresdiner
Maandag 16 juni, 19:30 – 24:00 @Landgoed Overcinge
Het congresdiner vindt plaats in het Landgoed Overcinge in Havelte.
Na afloop van het diner gaan de tafels opzij en kan er worden gedanst
op bekende muziek uit de
jaren 1960-2000. Vervoer per
bus van Assen naar Havelte en
weer terug is voor u geregeld.
De kosten bedragen € 45,- voor
leden van de KVAN en € 55,-
voor niet-leden.
Aanmelden via
www.kvandagen.nl
Adressen en plattegrond Assen
1 Drents Archief
Brink 4 | entree Museumlaantje
9401 HS Assen
0592 - 313523
www.drentsarchief.nl
2 Drents Museum
Brink 1
9401 HS Assen
www.drentsmuseum.nl
3 De Nieuwe Kolk
Weiersstraat 1
9401 ET Assen
www.dnk.nl
Landgoed Overcinge
Linthorst Homanlaan 1
7971 RK Havelte
www.overcinge.nl
Bureau KVAN
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem
026-3521605
bureau@kvan.nl
Fotografie: Maarten de Kok

‘Sharing ideas, enriching your cultural heritage’
grafische uitwerking en sponsoring: picturae.nl
programma

KVAN-dagen 2014 - Programma

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

En vedette

En vedette (6)

Similaire à KVAN-dagen 2014 - Programma

Similaire à KVAN-dagen 2014 - Programma (20)

Plus de KVANdagen

Plus de KVANdagen (20)

KVAN-dagen 2014 - Programma