2. Espainiako ibaien isurialde mapa honetan zera
ikus dezakegu:
Isurialdeen definizioa zera da: urak itsaso
berera isurtzen dituzten arroen multzoa da.
Mapa honetan hiru isurialde bereiz ditzakegu:
kantauriarra,mediterranearra eta atlantiarra
3. Lehena Bizkaiko itsasoko isurialdea edo kantabriar
isurialdea daukagu. Penintsulako iparraldean dago,
Bizkaiko itsasora isurtzen diren ibai laburrak dira.
Kostaldetik hurbil dauden mendietan jaiotzen dira.
Horregatik ibaiak txikiak eta ibai arro txikikoak dira.
Prezipitazioak ugariak eta erregularrak dira. Egun
euritsuak modu erregularrean banatzen dira urtean.
Prezipitazio gehien neguan egiten du eta gutxien udan.
Horregatik ibaiak ugariak, emaritsuak eta erregimen
nahiko erregularrekoak dira. Ur-emari gehiena
udazken – neguan eta gutxien udan daramate.Euriak
leun erortzean lurrazalak ura errazago iragazten du.
4. Iparraldeko mendebaldean gehien dagoen materiala
silizeoa dago, horregatik harri nagusia granitoa
,neiss,kuarzita da (Asturias-Galizia) eta erliebean eragina
dauka. Eta iparraldeko ekialdean (Kantabria-Bizkaia-
Gipuzkoa) kareharria dago nagusiki. Honek eragina dauka
erliebean, haran kantauriarrak eratuz. Haranak eta ibai arro
txikiak higatzeko gai da. Jaiotzen diren inguruaren eta
oinarriko mailaren artean desnibel handia gainditu behar
dutenez, higatzeko gaitasun handia dute.
Ibaiak zeharkatzen dituzten erliebeen hegalak landarez
babestuta daudenez, higadura ez da hain handia.
Landaredi ugari dago, gehienak haritza, pagoa eta ametza
dira. Belardi lur zati handiak ere badaude eta horietan
ugariak dira belarrak eta larreak.
5. Gizakiaren erabilerari begira :Topografia
malkartsuak eskaintzen duen erraztasuna
aprobetxatuz, urtegiak egiten dira, energia
elektrikoa sortzeko.
Isurialde honen ibai nagusiak Bidasoa, Pas, Eo,
Narcea,Nalon, Deva eta Nerbioi dira.
6. Bigarrena Atlantikoko isurialdea da.
Penintsularen mendebaldean dago, ozeano
Atlantikora isurtzen diren ibai luzeak eta
ibaiadar ugarikoak dira, Mediterraneotik
hurbil jaio direnak.
7. Prezipitazioak, Gaztelako eta Ebroren sakonuneen
erdigunean, urriak dira. Neguan lurzoruko hotzak
egoera antiziklonikoei mesede egiten die.
Maximoa udaberrian gertatzen da batez ere.
Penintsulako barrualdeko mendebaldeko
sektorean prezipitazioak ugariak dira mendietan,
maximoa neguan gertatzen da.Ibaiak erregimen
irregularra dute. Goi lautadan ,udan agorraldiak
dituzte prezipitazio urriak direlako eta goraldiak
dituzte udazkeneko eta udaberriko eurien
eraginez.
8. Isurialde honetan gehien dagoen materiala
silizeoa da, higaduraren bidez batez ere.
Guadalquivir sakonunean gehien dagoen
materiala buztina da. material honek
iragazgaitza da eta ur emari handia badarama
uholdeak errazago gerta daitezke. Honetan
erliebe ia ia horizontalak dira eta lubakiak
sortzen dira. Higadura azkar gertatzen da eta
ibai arro handiak eratuz ur mistorekin.
9. Isurialde honetan landaredia urria da eta gehien
daudenak ametza, pinua, artea, artelatza,
palmondoko nanoa eta padurako landareak dira.
Gizakiak ibai nagusietan urtegiak egin dituzte
topografia malkartsua aprobetxatuz, elektrizitatea
lortzeko eta uraren urritasun kronikoa arintzeko.
Herriak, industriak eta ureztatze – sistemak
hornitzeko kanalak egin dituzte. Honen ibai
nagusiak Duero. Tajo, Guadiana eta Guadalquivir
dira.
10. Azkena mediterranear isurialdea da eta
penintsulako ekialdean dago. Ibai laburrak
dira, Ebro kenduta, eta Mediterranear itsasoan
isurtzen direnak dira. Ibaiak mediterranear
kostaldetik hurbil dauden mendietan jaiotzen
dira.
11. Erregimen irregularrekoak dira. Prezipitazioak
mediterraneoko kostaldean urriagoak dira,
mendiak zeharkatzean hezetasuna galtzen dute.
Maximo nagusia udazkenean gertatzen da
ekaitzak eta tanta hotzak ugariagoak direlako.
Atlantikoko hegoaldeko kostaldean prezipitazioak
ugariagoak dira. Maximo nagusia neguan edo
udazkenean izaten da. Horregatik isurialde
honetan ur-emaria irregularra da. Udan agorraldi
garrantzitsuak izaten dituzte eta udazkenean
hondamendiak eragiteko moduko gorakadak izan
ditzakete uholde-uren eraginez.
12. Gehien dagoen materiala buztina da eta material
honek iragazgaitza da horregatik ur emari handiak
direnean uholdeak egoten dira. Erliebe buztintsua ia
ia osorik horizontala da.
Landaredia urria da. Higadurak azkar higatzen du
materialak bigunak direlako. Ibaiak haranak sortzen
dituzte, lubakiak ere agertzen dira. Ibaiak arro
txikikoak dira, trokak eratzen dituzte, landarerik
gabeko hegalak higatu eta higakinak aurretik
eramaten dituzte. Baso hosto erorkorretan, arteak,
artelatzak eta pinuak daude mendietan. Sastrakadiak
ere badaude makiaz, garrigaz eta estepaz eratuta.
13. Giza erabilerari begira:Beharrezkoa da
ibaietan urtegiak eraikitzea emaria
erregularizatzeko eta nekazaritza, industria eta
herriak urez hornitzeko. Ibai nagusiak Ebro,
Jùcar eta Segura dira.
Ariane Arto (Laudio BHI)