1.
በሕክምናና ጤና ሳይንስ ኮሌጅ አስተባባሪነት
By: Belachew T
Lehulu T.
Mulusew Z.
ደሴ፣ ኢትዮጵያ
ሚያዝያ 2012ዓ.ም
15/10/2020 12:36 PM

2.
መግቢያ
COVID- 19: የመተንፈሻ አካላትን የሚያጠቃ ሲሆን
በቻይና ዉሃን ከተማ ተከስቶ በአለማቀፉ የጤና
ድርጅት(WHO) አለማቀፋዊ ወረርሽኝ(pandemic)
ተብሎ መሰየሙ ይታወቃል፡፡
ይህ በሸታ ከጤና በተጨማሪ በማህበራዊ፡ ኢኮኖሚ እና
በፖለቲካዊ ጉዳዮች ላይ ተጽዕኖ እያሳደረ ይገኛል፡፡
በአገራችን ኢትዮጵያም የበሽታዉን መግባት ተከትሎ
የተለያዩ ስራዎች እየተከናወኑ ይገኛሉ፡፡

3.
እየተሰሩ ያሉ ስራዎች
ምልክት ያለባቸዉን ሰዎች መለየት
(Case identification)
የበሽታዉ ምልከት ከታየበት ሰዉ ጋር ንከኪ ያላቸዉን
መፈለግ (contact tracing)
በሽታዉ የተገኘባቸዉን ለብቻቸዉ ማድረግ
(isolation)
ከዉጭ ሀገር የሚመጡ ሰዎችን ለ14 ቀን እንቅስቃሴ
ማገድ(quarantine)
ለህብረተሰቡ የመከላከያ መንገዶችን ማስተማር
(preventive measures)

4.
 ወሎ ዩኒቨርስቲም የተለያዩ ሰራዎችን
እየሰራ ይገኛል፡፡
 ለማህበረሰቡ ግንዛቤ መፍጠር
 በሽታዉን ለመከላከል የሚዉሉ ሳሙና፣ ሳኒታይዘር፡
አልኮል…. ለህብረተሰቡ ማቅረብ
 የለይቶ ማቆያ ቦታዎችን ማዘጋጀት
 ለምግብነት የሚያገለግሉ ምግቦችን አዘጋጅቶ ማስቀመጥ
 የተለያዩ በጎ ፈቃደኛ ጤና ባለሙያዎችን መልምሎ
ዝግጁ ማድረግ እና ለሌሎች ስልጠና
እንዲሰጡ ማድረግ

5.
መተላለፊያ መንገዶች
አካላዊ ንክኪ(Physical contact)
እጅ መጨባበጥ
በሽታ የያዘዉ ሰዉ ሲስል፣ሲያነጥስ ቀጥታ ወደ
አፍ፣አፍንጫ እና አይን ቫይረሱ ከገባ
ሰዉ በበዛበት ቦታ መኖር
የእጅን ንጽህና አለመጠበቅ

6.
ዋና ዋና ምልክቶች
ትኩሳት (>38 oc)
ደረቅ ሳል(ማስነጠስ)
ትንፋሽ ማጠር
ድካም

7.
Hand washing techniques

8.
Alcohol based antiseptic hand rub

9.
COVID 19ን መከላከልና መቆጣጠር
 መከላከልና መቆጣጠር ማለት በጀርምና
በህዋስያን የሚመጣ ጉዳትን ከተለያዩ
ባለሙያዎች፣ ታካሚዎች እና የጤና
ባለሙያዎችን ለመከላከል የተነደፈ እና
ሳይንሳዊና ተግባራዊ መፍትሔን በጋር
የሚቀርብበት ማለት ነው።
5/10/2020 9

10.
ኮቪድን መከላከል እችላለሁ???
አዎ
እጅን አዘዉትሮ በደንብ መታጠብ (በውሃና
ሳሙና ወይም ሳኒታይዘር መጠቀም)
የሳልና የትንፋሽን ስነ ምግባርና ንፅህና መጠበቅ
ማህበራዊ እርቀትን መጠበቅ （ቢያንስ 1 ሜትር
መራራቅ）
አይን፣አፍንጫ እና አፍን ከመንካት መቆጠብ
የፊት ጭንብል እና የግል መከላከያ ቁሳቁሶችን
መጠቀም
የመጨባበጥ ሰላምታን ማቆም

11.
 ብዙ ሰው ካለበት ቦታ አለመሄድ
 በተደጋጋሚ የምንነካውን ቁስ አካል
በዲስኢንፌክታንት ሶሉሽን በደንብ ማፅዳት.
አልኮል/ሳኒታይዘር ይዞ መንቀሳቀስ
የበሽታው ምልክት የታየበት ሰው ከህዝብ
የትራንስፖርት አገልግሎት እንዲቆጠብ ማድረግ

12.
የቀጠለ......
 ሙያተኞች እና በጎ ፈቃደኞች ለህሙማን
እንክብካቤ ሲያደርጉ ራሳቸውን ከብክለት
ለመከላከል የሚያስችሉ ቁሳቁሶችን መልበስ
ይጠበቅባቸዋል ። ማለትም
 የፊት ጭንብል እና መነፅር፣
 የእጅ ጓንት እና እጂጌ ረጅም
ጋወን)
 ተጋላጭ የሆኑ ቦታዎችን በመለየት ንቁ
የሆነ ቅኝት መስራት

13.
ስለ ኮሮና የተሳሳቱ ትርክቶች (myths)
 ኮሮና ህፃናት እና ወጣቶችን አይዝም
 አልኮል መጠጣት ፍቱን መድሃኒት ነው
ነጭ ሽንኩርትና ዝንጅብል መድሃኒት ናቸዉ
 አረቄ ቫይረሱን ይጠብሰዋል
 ሙቀት አካባቢን አያጠቃም
 ብዙ ውሃ መጠጣት ወደ GI ይወስደዋል
5/10/2020 13

14.
ፀረ ተባይ እና ማፅዳት （Disinfecting and cleaning）
ፅዳት/ማፅዳት ማለት ቆሻሻዎችን እና ንፁህ ያልሆኑ
ነገሮችን ማስወገድ ማለት ነው።
ማፅዳት ብቻውን ጀርምን መግደል አይችልም ነገር ግን
ጀርሞችን በማስወገድ ቁጥርንና ስርጭትን ይቀንሳል
ፀረ ተባይ （disinfecting） የሚሰራው ኬሚካሎችን
በመጠቀም ላይ ያሉ ጀርሞችን ለመግደል ነው።
ፀረ ተባይ ላይ ያሉ ጀርሞችን መግደል እንጅ ማፅዳት
ወይም ማስወገድ አይችልም
5/10/2020 14

15.
የበረኪና አዘገጃጀት
 0.5% በረኪና በማዘጋጀት ለ 10 ደቂቃ በመዘፍዘፍ
መርዝነትን ማስወገድ ይቻላል
1/ በረኪና- Chlorine 5% የተዘጋጀ ከሆነ
1:9 ratio (አንድ እጅ በረኪና/ክሎሪን፡ ዘጠኝ እጅ ዉሃ)
ቀመር ፡ 2ለ-1= 2X5-1= 10-1= 9 እጅ
2/ በረኪና- Chlorine 3% የተዘጋጀ ከሆነ
1:5 ratio (አንድ እጅ በረኪና፡ አምስት እጅ ዉሀ)
ቀመር፡ 2ለ-1= 2X3-1= 6-1= 5 እጅ
5/10/2020 15

16.
Table 1. the volume of chlorine and water needed for 0.5 % spray
solution from 5% chlorine concentration
5/10/2020 16

17.
WE ALL HAVE RESPONSIBILE TO
FIGHT AGAINST COVID 19!!!
WHAT DO YOU THINK ???
5/10/2020 17

18.
Quarantines Vs Isolation
 Quarantine (ኳራንቲን) እና Isolation
(መነጠል) ተላላፊ በሽታን በመገደብ
ህብረተሰቡን ለመጠበቅ የሚረዱ የጤና
ልምዶች ናቸው::

19.
Quarantine Center (የኳራንቲን ማእከል)
ጤነኛ ሰዎችን እንቅስቃሴ ይገድባል::
 ተላላፊ ህመሙ ከለባቸዉ ሰዎች ጋር ንክኪ
ካለባቸዉ እና ለወድፊት ህመሙ ያላቸዉ መሆኑን
ለመለየት ያግዛል፡፡
 ምልክቶች ከመታየታቸዉ በፊት አገልግሎት ላይ
ይዉላል
o

20.
oምክንያቱም ፣ የተጋለጡ መሆናቸውን
አላወቁም ወይም
o ህመሙ ኑሮባቸዉ ግን ምልክት ያላሳዩ
ሊሆኑ ይችላሉ፡፡
 ወረርሽኝ በሚከሰትበት ጊዜ ጥቅም ላይ
ይውላል፡፡
ኳራንቲን/Quarantine እስከ መቼ?
 ለ14 ቀናት በተመሳሳይ ስፍራ ውስጥ
o ወደ ጤነኛ ሰዎች በሽታውን እንዳያሰራጩ

21.
Isolation Center (የመለያ ማእከል)
ምልክቶች ከታዩ በኋላ አገልግሎት ላይ
ይዉላል፡፡
የሚያገለግለዉ ለታመሙ ሰዎች/+ve test for
COID-19 ነው፡፡
 የታመሙና ተላላፊ በሽታ ያለባቸዉን
ካልታመሙት ሰዎች ለመለየት ያግዛል፡፡
 በህክምና ተቋማት ውስጥ በመደበኛ አሰራር
ሂደት ጥቅም ላይ ይውላል፡፡

22.
Isolation (መነጠል) እስከ መቼ?
 ቢያንስ ለሦስት ቀናት ያህል ከትኩሳት ነፃ
ከሆኑ (ትኩሳትን የሚቀንሱ መድኃኒቶችን
ሳይጠቀሙ)
 ሌሎች ምልክቶች (ሳል፣ የትንፋሽ እጥረት)
መሻሻል ሲያሳዩ
የበሽታ ምልክቶች መጀመሪያ ከታዩበት ቢያንስ
7 ቀናት ማለፋቸዉ
 ረዘም ላለ ጊዜ መነጠል

23.
Treatment Center (የሕክምና ማእከል)
ቀደም ሲል ለታመሙ እና ህክምና ለሚፈልጉ
ሰዎች ያገለግላል ፡፡
 ምልክቶች ከታዩ በኋላ እና ህመሙ
በህክምና ላቦራቶሪ ከተረጋገጠ በኋላ
አገልግሎት ላይ ይዉላል

24.
የፊት ጭንብል (Face Mask) እና ጓንት (Glove)
 የፊት ጭንብል (Face Mask)
 መቼ መልበስ እችላለሁ?
1) የመተንፈሻ አካላት ምልክቶች ሲኖረን
2) የመተንፈሻ አካላት ምልክቶች ካለዉ ሰዉ በቅርብ ላይ ከሆንን
(ከ1ሜትር ያነሰ)
3) ወደ ህክምና ተቋማት በሚሄዱበት ጊዜ
 እንዴት መልበስ እችላለሁ?
 እጅን መታጠብ (ሳኒታይዘር፣ ዉሃናሳሙና)
 የተቀደደ፣ ክፍተት ቦታ ካለዉ መመልከት
 ትክክለኛ አቀማመጡን ማረጋገጥ (ዉስጥ-ዉጭ፣ ላይ-ታች)
 ጭንብሉን ፊታችን ጋር ማስቀመጥ (ማሰሪያ ገመዶችን በጆሮ
ጀርባ በኩል ማስቀመጥ)
 ከላይ እና ከታች ማስተካከል

25.
 እንዴት ማዉለቅ እችላለሁ?
 ማሰሪያ ገመዶችን ማዉለቅ (ፊታችን ሆነ
ልብሳችንንም በማይነካን መልኩ)
 ከተጠቀምን በኋላ በቆሻሻ ቅርጫት መጣል
 እጅን መታጠብ (ሳኒታይዘር፣ ዉሃና ሳሙና)
 ጓንት (Glove)
 ጓንት ለምን?
 ራሳችንን ከተላላፊ በሽታ ለመከላከል (ከሌሎች
ወደ እኛ)
 ሌሎችን ከተላላፊ በሽታ ለመከላከል (ከእኛ ወደ
ሌሎች, ከሌሎች ወደ ሌሎች)

26.
ጓንት መልበስ (Donning Gloves)
 ጓንት ከመልበሳችን በፊት እጃችንን መታጠብ መርሳት የለብንም
(ሳኒታይዘር፣ ዉሃናሳሙና)

27.
ጓንት ማዉለቅ (Doffing Gloves)
 ጓንት ካወለቅን በኋላ እጃችንን መታጠብ መርሳት የለብንም
(ሳኒታይዘር፣ ዉሃናሳሙና)