La01.014 phát triển các khu công nghiệp đồng bộ trên địa bàn hà nội
1. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u
khoa h c ñ c l p c a riêng tôi. Các k t qu nêu trong
lu n án là trung th c và chưa ñư c ai công b trong b t
kỳ công trình nghiên c u khoa h c nào khác.
Tác gi lu n án
Nguy n Ng c Dũng
2. ii
M C L C
L i cam ñoan i
M C L C ii
DANH M C CÁC CÁC CH VI T T T v
DANH M C CÁC B NG vi
DANH M C CÁC HÌNH, BI U ð vii
M ð U 1
CHƯƠNG 1 . NH NG LÝ LU N CƠ B N V PHÁT TRI N
KHU CÔNG NGHI P ð NG B
11
1.1. T ng quan v Khu công nghi p (Industrial Zone) 11
1.1.1. Khái ni m v Khu công nghi p 11
1.1.2. Vai trò c a khu công nghi p 12
1.2. Cơ s lý lu n phát tri n khu công nghi p ñ ng b . 17
1.2.1. Cơ s lý thuy t cho vi c phát tri n khu công nghi p ñ ng b . 17
1.2.2. Khái ni m v phát tri n khu công nghi p ñ ng b . 24
1.2.3. M t s tiêu chí ch y u ph n ánh tính ñ ng b c a KCN 27
1.2.4. M t s ch tiêu dánh giá s phát tri n và khai thác s d ng
c a KCN
32
1.3. Nh ng nhân t nh hư ng ñ n s phát tri n c a KCN ñ ng
b .
36
1.3.1. Quy ho ch 36
1.3.2. V trí ñ a lý, quy mô c a KCN 38
1.3.3. H t ng k thu t c a khu v c xây d ng KCN 39
1.3.4. Khu dân cư và các công trình ph c v công c ng 39
1.3.5. S phát tri n các trung tâm kinh t và ñô th li n k . 40
1.3.6. S n ñ nh chính tr , cơ ch chính sách và môi trư ng ñ u tư 40
1.3.7. S phát tri n c a công nghi p ph tr , kh năng cung c p
nguyên v t li u
42
1.3.8. Ngu n cung lao ñ ng 42
1.3.9. V n ñ u tư 43
1.4. Kinh nghi m xây d ng, phát tri n khu công nghi p c a ðài
Loan và thành công c a khu công nghi p Tô Châu, Trung Qu c -
Bài h c rút ra cho Hà N i
43
1.4.1. Kinh nghi m phát tri n KCN c a ðài Loan 43
1.4.2. Kinh nghi m xây d ng và phát tri n c a KCN Tô Châu-
Trung Qu c
51
1.4.3. M t s bài h c kinh nghi m cho vi c phát tri n các khu công
nghi p ñ ng b trên d a bàn Hà N i
56
3. iii
K t lu n chương 1 59
CHƯƠNG 2. TH C TR NG PHÁT TRI N CÁC KCN TRÊN
ð A BÀN HÀ N I TH I GIAN QUA
61
2.1. ðánh giá tình hình phát tri n kinh t - xã h i và h t ng k
thu t-xã h i c a Hà N i giai ño n 1995-2009 nh hư ng t i vi c
hình thành và phát tri n các KCN
62
Nhóm 1. Th c tr ng phát tri n kinh t -xã h i 62
2.1.1. Dân s và lao ñ ng 62
2.1.2. Trình ñ phát tri n kinh t và chuy n d ch cơ c u. 63
Nhóm 2. Th c tr ng cơ s h t ng k thu t 64
2.1.3. Cơ s h t ng giao thông 64
2.1.4. H t ng c p ñi n và chi u sáng 68
2.1.5. H t ng c p nư c 69
2.1.6. H t ng thoát nư c và x lý nư c th i 71
2.1.7. Thu gom và x lý ch t th i r n 73
2.1.8. H t ng bưu ñi n, thông tin liên l c 74
Nhóm 3: Th c tr ng h t ng xã h i 75
2.1.9. H t ng nhà 75
2.1.10. Cơ s h t ng giáo d c 76
2.1.11. Cơ s h t ng Y t 76
2.2. ðánh giá th c tr ng phát tri n c a các Khu công nghi p trên
ñ a bàn Hà N i
78
2.2.1. ðánh giá trình ñ và ti m năng phát tri n các KCN trên ñ a
bàn Hà N i
79
2.2.2. Th c tr ng xây d ng và phát tri n c a 5 KCN Hà N i 83
2.2.3. ðánh giá chung v s phát tri n KCN Hà N i 111
2.3. Nh n di n ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i, thách th c trong
vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i (Modul
SWOT) ñ ñ xu t m t s nhóm v n ñ c n t p trung gi i quy t
121
2.3.1. Phân tích ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i, thách th c trong vi c
phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i (Modul
SWOT)
121
2.3.2. Ph i h p các y u t ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i, thách th c
ñ ñ xu t m t s v n ñ c n t p trung gi i quy t
123
K t lu n chương 2 123
CHƯƠNG 3. CÁC QUAN ðI M, GI I PHÁP PHÁT TRI N
KCN ð NG B TRÊN ð A BÀN HÀ N I
125
3.1. Quy ho ch phát tri n các KCN t p trung Vi t nam ñ n
năm 2015 và t m nhìn ñ n năm 2020
125
4. iv
3.2. ð nh hư ng hoàn thi n và phát tri n các KCN Hà N i ñ n
năm 2015 và t m nhìn ñ n năm 2020
127
3.3. Nh ng gi i pháp phát tri n KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà
N i ñ n năm 2015 t m nhìn ñ n năm 2020
130
3.3.1. Các căn c ñ ñ xu t gi i pháp 130
3.3.2. Nhóm gi i pháp hoàn thi n quy ho ch khu công nghi p 131
3.3.3. Nhóm gi i pháp hoàn thi n cơ s h t ng ñ m b o cho vi c
phát tri n KCN ñ ng b
140
3.3.4. Nhóm gi i pháp v thu hút ñ u tư 146
3.3.5. Nhóm gi i pháp phát tri n và ñào t o ngu n nhân l c có ch t
lư ng cao
155
3.3.6. Nhóm gi i pháp ñ i m i qu n lý nhà nư c ñ i v i các KCN 160
3.4. ð xu t n i dung quy ho ch và m t s h ng m c công trình
thi t y u ñ xây d ng mô hình thí ñi m m t KCN ñ ng b phù
h p v i ñ c thù c a th ñô Hà N i
166
3.5.1. Quy ho ch khu công nghi p 167
3.5.2. H t ng k thu t trong hàng rào khu công nghi p 169
3.5.3. H t ng xã h i và các d ch v ph tr 176
3.5. M t s ki n ngh 180
3.5.1. ð i v i Chính ph và các B , ngành 180
3.5.2. ð i v i thành ph Hà N i 181
K t lu n chương 3 182
K T LU N 184
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ðà CÔNG B C A TÁC GI 187
DANH M C TÀI LI U THAM KH O 189
PH L C 203
5. v
DANH M C CÁC CH VI T T T
TT Vi t
t t
Vi t ñ y ñ ti ng Anh Vi t ñ y ñ ti ng Vi t
1 APEC Asia-Pacific Economic
Cooperation
Di n ñàn H p tác Kinh t
châu Á – Thái Bình Dương
2 ASEM Asia-Europe Meeting Di n ñàn h p tác Á–Âu
3 ATM Automatic Teller Machine Máy rút ti n t ñ ng
4 CCN C m công nghi p
5 CLPT Chi n lư c phát tri n
6 CNH Công nghi p hóa
8 ðBSH ð ng b ng sông H ng
9 ðKKT ð c khu kinh t
10 FDI Foreign Direct Investment ð u tư tr c ti p nư c ngoài
11 GDP Gross Domestic Product T ng s n ph m qu c n i
12 GPMB Gi i phóng m t b ng
13 HðH Hi n ñ i hóa
14 KCN Khu công nghi p
15 KCNC Khu công ngh cao
16 KCX Khu ch xu t
17 KKT Khu kinh t
18 KHKT Khoa h c k thu t
19 PCCC Phòng cháy ch a cháy
20 SXKD S n xu t kinh doanh
22 TCVN Tiêu chu n Vi t Nam
21 TCXD Tiêu chu n xây d ng
TCXD
VN
Tiêu chu n xây d ng Vi t
Nam
23
24 TNHH Trách nhi m h u h n
25 UBND y ban nhân dân
26 VCCI Phòng thương m i và công
nghi p Vi t Nam
27 XHCN Xã h i ch nghĩa
28 WCED World Commission on
Environment and
Development
U ban Th gi i v Môi
trư ng và Phát tri n
29 WHO World Health Organization T ch c y t th gi i
6. vi
DANH M C CÁC B NG
TT Ký hi u Tên b ng Trang
1 B ng 2.1 S li u lao ñ ng và vi c làm c a Hà N i giai
ño n 1996-2009
62
2 B ng 2.2 T c ñ tăng trư ng GDP bình quân năm c a Hà n i
giai ño n 1996-2007 và năm 2009 (%)
63
3 B ng 2.3 Th c tr ng chuy n d ch cơ c u GDP theo ngành
c a Hà N i giai ño n 1996-2007 và năm 2009 (%)
63
4 B ng 2.4 T l giá tr s n xu t công nghi p c a Hà N i
(2002-2009)
64
B ng 2.5 Cơ s h t ng thoát nư c giai ño n 2000 - 2007 71
6 B ng 2.6 S li u v qu nhà giai ño n 1999-2005 và
năm 2009
75
7 B ng 2.7 S cơ s giáo d c và s lư ng h c sinh, sinh
viên giai ño n 2000-2007 và năm 2009
76
8 B ng 2.8 S lư ng cơ s y t giai ño n 2000-2007 và
năm 2009
77
10 B ng 2.9 Phân khu ch c năng KCNC Hòa L c 80
B ng 2.10 Tình hình s d ng ñ t c a 5 KCN Hà N i tính
ñ n 31/12/2009
96
11 B ng 2.11 Tình hình s d ng v n ñ u tư xây d ng h t ng
5 KCN Hà N i lũy k ñ n 31/12/2009
98
12 B ng 2.12 Tình hình thu hút v n ñ u tư vào 5 KCN Hà
N i tính ñ n 31/12/2009
99
13 B ng 2.13 Bi u t ng h p cơ c u d án FDI c a 5 KCN Hà
N i tính ñ n 31/12/2009
100
14 B ng 2.14 V n ñăng ký và ñi u ch nh c a 5 KCN Hà N i
qua các năm
101
15 B ng 2.15 S li u lao ñ ng c a 5 KCN Hà N i qua các
năm
103
16 B ng 2.16 Doanh thu và n p ngân sách c a 5 KCN Hà N i
2002-2009
105
17 B ng 2.17 Kim ng ch xu t nh p kh u c a 5 KCN Hà N i
2002-2009
106
18 B ng 2.18 B ng phân tích SWOT 121
19 B ng 3.1 Di n tích t i thi u khu ñ t xây d ng tr m x lý
nư c
173
7. vii
DANH M C CÁC HÌNH, BI U ð
TT Ký hi u Tên hình v , bi u ñ Trang
1 Hình 1.1 Áp d ng lý thuy t “l i th c nh tranh vùng” c a
Michael Porter ñ xây d ng mô hình c m công
nghi p
22
1 Hình 2.1 Mô hình liên k t s n xu t c a công ty Canon 93
2 Hình 2.2 Cơ c u d án FDI c a 5 KCN Hà N i phân theo
s d án tính ñ n 31/12/2009
99
3 Hình 2.3 Cơ c u d án FDI c a 5 KCN Hà N i phân theo
v n ñăng ký tính ñ n 31/12/2009
100
4 Hình 2.4 Cơ c u lao ñ ng Hà N i trong các KCN qua các
năm
104
5 Hình 2.5 Bi u ñ xu t nh p kh u c a 5 KCN Hà N i
2002-2009
107
8. 1
M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài
S ra ñ i c a các Khu công nghi p, Khu ch xu t (KCN, KCX) g n li n v i
ñư ng l i ñ i m i, chính sách m c a do ð i h i ð ng l n th VI năm 1986 kh i
xư ng. Ngh quy t H i ngh gi a nhi m kỳ khóa VIII năm 1994 ñã ñ ra yêu c u v
“Quy ho ch các vùng, trư c h t là các ñ a bàn tr ng ñi m, các khu ch xu t, khu
kinh t ñ c bi t, khu công nghi p t p trung”. Ch trương ñó ti p t c ñư c kh ng
ñ nh qua các văn ki n v ñư ng l i phát tri n kinh t c a ð ng qua các nhi m kỳ.
Ngh quy t ð i h i ñ i bi u toàn qu c l n X c a ð ng năm 2006 m t l n n a kh ng
ñ nh ch trương quy ho ch, phát tri n các KCN và xác ñ nh phương hư ng th i
gian t i là “Hoàn ch nh quy ho ch phát tri n các khu, c m, ñi m công nghi p trên
c nư c; hình thành các vùng công nghi p tr ng ñi m; g n ch t vi c phát tri n s n
xu t v i ñ m b o các ñi u ki n sinh ho t cho ngư i lao ñ ng”.
Hà N i là trái tim c a c nư c, ñ u não chính tr - hành chính qu c gia, là
trung tâm l n v văn hoá, khoa h c, giáo d c, kinh t và giao d ch qu c t . Th c
hi n Ngh quy t s 15-NQ/TW ngày 15/12/2000 c a B Chính tr v phương hư ng
nhi m v phát tri n Th ñô Hà N i trong th i kỳ 2001 – 2010, Hà N i ñã tri n khai
nhi u gi i pháp, trong ñó ñ u tư xây d ng các KCN là m t trong nh ng gi i pháp
quan tr ng, t o ñi u ki n thu n l i thu hút ñ u tư nh t là ngu n v n ñ u tư tr c ti p
c a nư c ngoài, t o ñà thúc ñ y nhanh quá trình CNH, HðH Th ñô.
ð n 30/06/2010 Hà N i có 17 KCN t p trung trên ñ a bàn Hà N i ñư c
Th tư ng Chính ph cho phép thành l p và phê duy t danh m c quy ho ch v i
t ng di n tích g n 3500 ha (quy mô bình quân 206ha/KCN) và 01 khu công ngh
cao Hòa L c (1586 ha) do B Khoa h c và Công ngh qu n lý. Trư c khi sát nh p
ñ a gi i hành chính v i t nh Hà Tây vào ngày 01/08/2008, Hà N i ñã xây d ng và
ñưa vào ho t ñ ng 05 khu công nghi p ñó là: KCN B c Thăng Long, KCN N i Bài,
KCN Nam Thăng Long, KCN Hà N i-ðài Tư, KCN Sài ð ng B (sau ñây g i là 5
KCN Hà N i) v i t ng di n tích ñ t t nhiên kho ng 532,46 ha, trong ñó di n tích
9. 2
ñ t công nghi p có th cho thuê là 343,3 ha. Tính ñ n ngày 31/12/2009, 05 KCN
này ñã ti n hành cho thuê 316ha và thu hút ñư c 218 d án ñ u tư trong và ngoài
nư c v i t ng v n ñăng ký ñ u tư trên 03 t USD, gi i quy t ñư c 70.568 lao ñ ng;
n p ngân sách g n 1000 t ñ ng.
05 KCN này ñã có nhi u ñóng góp cho s phát tri n kinh t xã h i c a Th
ñô. Tuy nhiên, ph n l n các KCN m i ch chú tr ng t i vi c thu hút ñ u tư, l p ñ y,
do v y trong quá trình xây d ng và phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i cũng
b c l m t s h n ch c n ñư c ti p t c nghiên c u và kh c ph c như:
- Công tác quy ho ch phát tri n các KCN (quy ho ch dài h n, xác ñ nh ñ a
ñi m, quy mô các KCN, s ñ ng b v h t ng trong và ngoài hàng rào…là nh ng
nhân t quan tr ng nh hư ng ñ n s thành công c a vi c phát tri n KCN) còn
nhi u b t c p;
- Cơ c u quy ho ch s d ng ñ t và phân khu ch c năng trong KCN còn chưa
phù h p, t l ñ t dành cho th m c cây xanh và khu ph tr còn th p.
- V n ñ ñào t o ngu n nhân l c; v n ñ nhà , v n ñ ñ i s ng văn hóa, tinh
th n, giáo d c, chăm sóc y t ,… cho công nhân làm vi c t i các KCN còn chưa
ñư c quan tâm thích ñáng ...
- Hi u qu kinh t c a các KCN và trình ñ công ngh c a các doanh nghi p
áp d ng vào s n xu t chưa cao. Cơ c u ngành ngh và s liên k t kinh t còn nhi u
h n ch .
- H th ng chính sách phát tri n KCN hi n hành c a Vi t Nam nói chung và
Hà N i nói riêng v n còn khá nhi u b t c p và h n ch , ñ c bi t là nh ng chính
sách v lao ñ ng vi c làm, ñ t ñai, huy ñ ng v n, công ngh ...; m t s văn b n th
ch hóa chính sách còn b t c p, chưa th c s thông thoáng ... S ph i k t h p c a
các cơ quan qu n lý nhà nư c chưa ch t ch , công tác thanh ki m tra x lý vi ph m
và c i cách th t c hành chính chưa tri t ñ .
- Tình tr ng ô nhi m môi trư ng c a các khu công nghi p Hà N i v n chưa
ñư c gi i quy t k p th i.
10. 3
Vì v y câu h i ñ t ra là làm th nào ñ xây d ng các KCN ñ ng b ñ m
b o gi a m c tiêu tăng trư ng kinh t c a KCN g n v i vi c c i thi n các v n ñ
xã h i và b o v môi trư ng? Vi c nghiên c u quá trình phát tri n các KCN ñ ng
b trong quá trình CNH, HðH và h i nh p qu c t c a Hà N i có ý nghĩa thi t
th c c v lý lu n và th c ti n: V lý lu n s làm rõ s c n thi t hình thành và
phát tri n các KCN ñ ng b trong quá trình CNH, HðH; v th c ti n, vi c xây
d ng và phát tri n thành công các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i s ñóng góp
tích c c vào t c ñ tăng trư ng kinh t xã h i ñ ng th i ñ y nhanh quá trình CNH,
HðH c a Hà N i, ñưa Hà N i tr thành tr thành m t trung tâm ngày càng có uy
tín khu v c và trên th gi i.
Xu t phát t nh n th c v ý nghĩa c a nh ng v n ñ trên, qua kh o sát và tìm
hi u tác gi l a ch n ñ tài “Phát tri n các khu công nghi p ñ ng b trên ñ a bàn
Hà N i” làm ñ tài lu n án Ti n sĩ Kinh t là r t c n thi t và có ý nghĩa thi t th c.
2. T ng quan nghiên c u
KCN tuy là mô hình kinh t m i nhưng ñã ñư c nhi u nhà khoa h c trong và
ngoài nư c quan tâm nghiên c u. Ngay t nh ng năm ñ u th p k 90 c a th k 20,
trư c xu th coi vi c xây d ng các KCN và KCX như m t gi i pháp quan tr ng thu
hút v n ñ u tư nư c ngoài các nư c ñang phát tri n, m t s h i ngh , h i th o, các
công trình nghiên c u v KCN ñã ñư c ph bi n.
- Sách và tài li u chuyên kh o v xây d ng và phát tri n KCN ñư c tác gi
nghiên c u như sau:
+ Cu n "Kinh nghi m th gi i v phát tri n khu ch xu t và ñ c khu kinh t ",
do Vi n Kinh t h c xu t b n năm 1994, ñây là tài li u gi i thi u v các ñ c khu
kinh t c a Trung Qu c và các chính sách, ưu ñãi áp d ng trong các ñ c khu kinh t
Trung Qu c trư c năm 1993;
+ Cu n “Quy ho ch KCN và l a ch n ñ a ñi m xây d ng Xí nghi p công
nghi p”, do Ti n sĩ Ph m ðình Tuy n ch biên, Nhà xu t b n xây d ng năm 2001.
N i dung ch y u c a cu n cu n sách vi t v vi c l c ch n quy ho ch KCN và ch
y u là v trí ñ t KCN;
11. 4
+ Cu n "KCN, KCX các t nh phía Nam" do B K ho ch và ð u tư xu t
b n năm 2001, ñây là tài li u gi i thi u KCN, KCX các t nh phía Nam và các d
án ñ u tư tr c ti p nư c ngoài ñã ñ u tư vào các KCN, KCX các t nh này;
+ Cu n “Giáo trình Kinh t và qu n lý công nghi p” do GS.TS Nguy n ðình
Phan và GS.TS Nguy n K Tu n ñ ng ch biên, Nhà xu t b n ð i h c Kinh t
Qu c dân năm 2007. T i chương 10 các tác gi ñã ñ c p chuyên sâu ñ n vi c t p
trung hóa, t ch c s n xu t và quy ho ch phát tri n công nghi p trên vùng lãnh th
và các lo i hình khu v c công nghi p trong ñó có KCN;
Ti p ñó hàng lo t các công trình nghiên c u v KCN c a các tác gi trong và
ngoài nư c:
+ Lu n án Ti n sĩ ki n trúc “C i t o và hoàn thi n các khu t p trung công
nghi p Hà N i theo ñ nh hư ng phát tri n ñô th ñ n năm 2010” c a nghiên c u
sinh Ch ðình Hoàng [1996], ñã ñánh giá th c tr ng phát tri n các KCN Hà N i
giai ño n trư c năm 1996 và ñ xu t các gi i pháp vi c c i t o và hoàn thi n các
KCN t p trung c a Hà N i. Tuy nhiên, hi n nay s phát tri n c a ñô th Hà N i ñã
có nhi u thay ñ i so v i ñ nh hư ng phát tri n t i th i ñi m 1996;
+ Lu n án Ti n sĩ ki n trúc “Quy ho ch xây d ng và phát tri n KCN Vi t
Nam trong th i kỳ ñ i m i” c a Nguy n Xuân Hinh [2003], ñã ñánh giá th c tr ng
phát tri n các KCN Vi t Nam và ñ xu t các gi i pháp v quy ho ch xây d ng
nh m phát tri n các KCN c a Vi t Nam trong th i kỳ ñ i m i;
+ Lu n án Ti n sĩ Kinh t "Các gi i pháp hoàn thi n và phát tri n KCN
Vi t Nam" c a Tr n Ng c Hưng [2004], ñã ñ xu t m t s gi i pháp v cơ ch ,
chính sách nh m phát tri n hơn n a các KCN nư c ta.
+ Lu n án Ti n sĩ Kinh t "Hoàn thi n công tác xúc ti n ñ u tư nh m phát
tri n các KCN Vi t Nam" c a Nguy n Th Thu Hương [2004], ñã ñ xu t m t s
gi i pháp nh m thúc ñ y ho t ñ ng xúc ti n ñ u tư ñ thu hút và l p ñ y các KCN
c a Vi t Nam.
+ Lu n án Ti n sĩ Ki n trúc “T ch c m i quan h gi a ch c năng , ph c
v công c ng và s n su t trong quá trình quy ho ch xây d ng các KCN t i Hà
12. 5
N i” c a Nguy n ðình Thi [2005], ñã ñ xu t gi i pháp quy ho ch các khu ch c
năng, khu nhà , khu ph c v công c ng trong vi c xây d ng và phát tri n các
KCN c a Hà N i.
- Ngoài ra, còn k ñ n các ñ tài nghiên c u khác v xây d ng và phát tri n
các KCN như ð tài khoa h c c p B “Gi i quy t nh ng v n ñ xã h i n y sinh ñ i
v i ngư i lao ñ ng làm vi c t i các KCN các t nh phía B c Vi t Nam” do TS. Tr n
Vi t Ti n ch nhi m ñ tài năm 2008; ð tài khoa h c c p B “Phát tri n b n v ng
nông thôn vùng ñ ng b ng B c B trong quá trình xây d ng, phát tri n các KCN:
Th c tr ng và gi i pháp” do TS. ð ð c Quân ch nhi m ñ tài năm 2008; ð tài
khoa h c c p Thành ph “Nghiên c u ñ i m i mô hình qu n lý và gi i pháp phát
tri n cơ s h t ng, d ch v các KCN và ch xu t trên ñ a bàn Hà N i” do TS.
Nguy n Văn Vi t ch nhi m ñ tài năm 2004; ð tài khoa h c c p Thành ph
“Nghiên c u và ñ xu t gi i pháp nâng cao ch t lư ng d ch v h tr doanh nghi p
trong các Khu (c m) công nghi p trên ñ a bàn Hà N i” do TS. Nguy n Văn Vi t
ch nhi m ñ tài năm 2006-2007 và hàng lo t các ñ tài nghiên c u c a các tác gi
khác v xây d ng và phát tri n các KCN.
- Các tài li u trong các H i ngh , H i th o chuyên ñ v xây d ng và phát
tri n các KCN ñư c nghiên c u g m:
+ H i th o "Quan ñi m, m c tiêu và ñ nh hư ng phát tri n các khu công
nghi p trên ñ a bàn Th ñô t nay ñ n năm 2010" do Thư ng tr c H i ñ ng nhân
dân và y ban nhân dân thành ph Hà N i t ch c tháng 12 năm 2002. T i H i th o
này các nhà nghiên c u ñã ñ xu t m t s quan ñi m, m c tiêu, ñ nh hư ng và gi i
pháp nh m phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i ñ n năm 2010;
+ H i ngh "Trao ñ i kinh nghi m v công tác qu n lý và xúc ti n ñ u tư
gi a các Ban qu n lý KCN và CX" do Ban qu n lý các KCN & CX Hà n i t ch c
tháng 4 năm 2004. T i H i ngh này các nhà nghiên c u t p trung th o lu n, trao
ñ i v các kinh nghi m qu n lý và m t s gi i pháp tăng cư ng ho t ñ ng v n ñ ng
xúc ti n ñ u tư vào các KCN;
13. 6
+ H i th o khoa h c "Phát tri n KCN, KCX các t nh phía B c, nh ng v n
ñ lý lu n và th c ti n" T p chí C ng s n, B K ho ch ð u tư và UBND t nh
Thanh hóa ñã t ch c tháng 6 năm 2004. T i H i th o này các nhà nghiên c u t p
trung trao ñ i kinh nghi m phát tri n các KCN và ñ xu t m t s gi i pháp tăng
cư ng thu hút ñ u tư l p ñ y KCN các t nh phía B c;
+ H i th o khoa h c “10 năm xây d ng các KCN Hà N i (1995-2005)” do
y Ban nhân dân thành ph Hà N i t ch c tháng 11 năm 2005, H i th o này có 15
bài vi t và tham lu n c a các tác gi ñ c p ñ n nhi u n i dung nhưng t p trung
ch y u là ñ xu t m t s phương hư ng và gi i pháp nâng cao năng l c công tác
qu n lý nhà nư c trong các KCN Hà N i, vai trò c a ñ u tư tr c ti p nư c ngoài
trong vi c phát tri n các KCN Hà N i và kinh nghi m phát tri n KCN c a m t s
t nh phía B c;
+ H i ngh -H i th o Qu c gia “15 năm (1991-2006) xây d ng và phát tri n
các KCN, KCX Vi t Nam” do B K ho ch và ð u tư t ch c tháng 7 năm 2006.
H i th o này ñã có 106 bài vi t c a nhi u tác gi trong ñó có 66 bài vi t v nh ng
v n ñ chung trong xây d ng và phát tri n các KCN, KCX Vi t Nam; 36 bài vi t
v th c ti n ho t ñ ng KCN g n v i quy ho ch phát tri n theo ñ a phương, vùng
lãnh th ; 04 bài vi t v ho t ñ ng c a các khu kinh t ;
+ H i ngh qu c t v “Khu công nghi p sinh thái ” t ch c t i Hyderabad,
n ð ngày 6-8/07/2009 ñã thu hút s tham gia c a hơn 80 ñ i bi u ñ n t các
qu c gia như ð c, Tunisia, n ð , Indonesia, Maroc, Bangladesh và Philippines.
M c ñích chính c a H i ngh là ñ t o ñi u ki n trao ñ i kinh nghi m trong lĩnh v c
qu n lý b n v ng các khu công nghi p và tăng cư ng h p tác trong tương lai c a
các bên liên quan Châu Á, Châu Phi và Châu Âu. T i H i ngh này các nhà
nghiên c u t p trung vào khái ni m, các khía c nh pháp lý và chính sách liên quan
ñ n khu công nghi p và khu công nghi p sinh thái,...
Tóm l i, có khá nhi u công trình nghiên c u v xây d ng và phát tri n các
khu công nghi p trên nh ng góc ñ khác nhau, nhưng chưa có m t công trình nào
nghiên c u m t cách toàn di n, sâu s c, h th ng hóa lý lu n và t ng k t th c ti n
14. 7
s hình thành và phát tri n KCN ñ ng b . ð c bi t vi c nghiên c u th c tr ng phát
tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i, t ñó ñ xu t các gi i pháp nh m phát
tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i trong th i gian t i thì chưa có m t công
trình nào nghiên c u. Do v y, nghiên c u sinh ñã quy t ñ nh l a ch n ñ tài này ñ
nghiên c u trong Lu n án.
3. M c ñích và nhi m v nghiên c u
M c ñích c a lu n án là lu n gi i cơ s lý lu n và th c ti n, th c tr ng c a
vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà n i trong quá trình CNH, HðH và
h i nh p qu c t nư c ta. Trên cơ s ñó ñ xu t quan ñi m, ñ nh hư ng, gi i pháp
v vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà n i trong th i gian t i.
ð ñ t ñư c m c ñích trên, lu n án th c hi n các nhi m v sau ñây:
- Lu n gi i m t s v n ñ lý lu n v KCN ñ ng b và phát tri n KCN ñ ng
b trong quá trình CNH, HðH;
- Trên cơ s lý lu n v KCN ñ ng b , làm rõ các nhân t nh hư ng ñ n vi c
phát tri n ñ ng b c a các KCN;
- Trên cơ s nguyên lý phát tri n KCN ñ ng b ñ phân tích và ñánh giá th c
tr ng phát tri n KCN t i Hà N i th i gian qua, t ñó ch rõ ra nh ng t n t i, nguyên
nhân và nh ng v n ñ c n gi i quy t trong thòi gian t i;
- ð xu t các quan ñi m, ñ nh hư ng và các gi i pháp cơ b n phát tri n
KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i trong th i gian t i;
- ð xu t n i dung quy ho ch và m t s h ng m c công trình thi t y u nh m
xây d ng mô hình thí ñi m m t KCN ñ ng b phù h p v i ñ c thù c a th ñô Hà N i.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u: phát tri n KCN ñ ng b là m t ñ tài r ng và có
nhi u nhân t nh hư ng ñ n s hình thành và phát tri n c a KCN ñ ng b . ð i
tư ng nghiên c u chính c a Lu n án ch gi i h n trong ph m vi nghiên c u phát
tri n các KCN ñ ng b s ñ ng b gi a vi c hình thành và khai thác s d ng KCN
v i vi c hoàn thi n c u trúc h t ng k thu t-xã h i trong và ngoài hàng rào.
15. 8
Ph m vi nghiên c u: ñ tài khái quát tình hình 17 KCN trên ñ a bàn Hà N i
và KCNC Hòa L c sau khi sát nh p ñ a gi i hành chính, t p trung tr ng tâm phân
tích th c tr ng xây d ng và phát tri n c a 5 KCN Hà N i trư c ngày 01/08/2008
(KCN B c Thăng Long, KCN N i Bài, KCN Nam Thăng Long, KCN Hà N i-ðài
Tư, KCN Sài ð ng B) làm cơ s cho vi c ñ xu t các gi i pháp.
Gi i h n n i dung nghiên c u: phát tri n các KCN ñ ng b bao g m r t
nhi u n i dung và ñư c ti p c n trên nhi u góc ñ khác nhau. Trong ñi u ki n th i
gian và dung lư ng c a Lu n án, nghiên c u sinh ch t p trung nghiên c u s phát
tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i ñ n năm 2015 t m nhìn 2020 và góc
ñ kinh t -xã h i là ch y u.
Th i gian: lu n án ti n hành thu th p tài li u cho vi c ñánh giá th c tr ng t
năm 2002 ñ n năm 2008 và có c p nh t m t s thông tin ñ n ngày 31/12/2009, làm
cơ s ñ xu t gi i pháp ñ n năm 2015 và t m nhìn 2020.
5. Phương pháp nghiên c u
ð ñ t ñư c m c tiêu nghiên c u, Lu n án s d ng phương pháp lu n duy
v t bi n ch ng và duy v t l ch s . Ngoài ra, nghiên c u sinh còn s d ng các
phương pháp nghiên c u c th là:
Phương pháp thu th p thông tin:
+ Phương pháp phân lo i, sao ch p tài li u dùng ñ thu th p các tài li u
trong và ngoài nư c có liên quan ñ xây d ng cơ s lý lu n cho vi c nghiên c u.
+ Phương pháp th ng kê theo m u, bi u ñư c s d ng ñ thu th p thông tin v
xây d ng và phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i.
+ Phương pháp ph ng v n tr c ti p ñư c s d ng ñ trao ñ i v i các nhà
ñ u tư trong các KCN, các cán b qu n lý c a các công ty phát tri n h t ng KCN,
các cán b qu n lý các s , ban, ngành; các qu n, huy n nơi có KCN ñ có thông
tin thành t u và h n ch c a xây d ng và phát tri n các KCN Hà N i th i gian qua.
+ Phương pháp trao ñ i dư i d ng khung hay câu h i bán ñ nh hư ng v i
các nhà ho ch ñ nh chính sách c a B K ho ch và ð u tư, Văn phòng Chính ph ,
B Xây d ng, B Tài nguyên Môi trư ng...; các Giáo sư, Phó Giáo sư c a trư ng
16. 9
ð i h c Kinh t Qu c dân, ð i h c Xây d ng, ð i h c Ki n trúc ... ñ thu th p
thông tin chuyên sâu ph c v nghiên c u.
Phương pháp x lý thông tin:
+ Phương pháp phân tích thông kê, ñư c s d ng ñ nghiên c u, phân tích
các thông tin v tình hình kinh t , chính tr , xã h i c a Hà N i. Phương pháp này
cũng ñư c dùng ñ ñánh giá v tình hình 17 KCN Hà N i, trong ñó t p trung phân
tích 5 KCN Hà N i theo các tiêu chí cơ b n và nêu rõ nh ng k t qu ñ t ñư c cùng
như h n ch c a vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i trong trong
th i gian qua.
+ Phương pháp phân tích t ng h p, ñư c s d ng ñ nghiên c u nh m m c
ñích ñưa ra nh ng lu n c khoa h c và th c ti n m i trong vi c phát tri n KCN
ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i;
+ Phương pháp phân tích so sánh, ñư c dùng ñ ñánh giá, so sánh d a trên
nh ng tiêu chu n, ñ nh m c, quy ph m v tình hình xây d ng và phát tri n các
KCN trên ñ a bàn Hà N i, tr ng tâm là 5 KCN;
+ Phương pháp mô hình, ñư c s d ng ñ xây d ng thí ñi m m t KCN ñ ng
b ph c v m c tiêu nghiên c u.
6. Nh ng ñóng góp khoa h c c a lu n án
- ðưa ra lý lu n v phát tri n KCN, KCN ñ ng b làm cơ s lý lu n ñ phát
tri n KCN ñ ng b trong quá trình CNH, HðH và h i nh p kinh t qu c t c a Th
ñô Hà N i.
- Nghiên c u nh ng kinh nghi m phát tri n các KCN c a ðài Loan và thành
công c a KCN Tô Châu, Trung Qu c trong xây d ng khu công nghi p ñ qua ñó rút
ra bài h c cho Hà N i trong vi c xây d ng KCN ñ ng b .
- Phân tích và ñánh giá th c tr ng xây d ng và phát tri n các KCN trên ñ a bàn
Hà N i th i gian qua (thành t u, m t h n ch và nguyên nhân c a nh ng h n ch ).
- Xác l p các quan ñi m, m c tiêu, phương hư ng và ñ xu t 05 nhóm gi i
pháp nh m phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i ñ n năm 2015 và t m
nhìn 2020.
17. 10
- ð xu t m t s n i dung quy ho ch và h ng m c công trình thi t y u ñ xây
d ng mô hình thí ñi m m t KCN ñ ng b phù h p v i ñ c thù c a Th ñô Hà N i.
7. K t c u c a lu n án
Tên lu n án: “Phát tri n các khu công nghi p ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i ”
Ngoài ph n m ñ u và k t lu n, n i dung lu n án ñư c chia làm 3 chương,
c th như sau:
Chương 1: Nh ng lý lu n cơ b n v phát tri n khu công nghi p ñ ng b
Chương 2: Th c tr ng ñ ng b và phát tri n các khu công nghi p trên ñ a
bàn Hà N i th i gian qua
Chương 3: Các quan ñi m, gi i pháp phát tri n khu công nghi p ñ ng b trên
ñ a bàn Hà N i
18. 11
CHƯƠNG 1
NH NG LÝ LU N CƠ B N
V PHÁT TRI N KHU CÔNG NGHI P ð NG B
1.1. T ng quan v Khu công nghi p (Industrial Zone)
1.1.1. Khái ni m v Khu công nghi p
Trên th gi i lo i hình Khu công nghi p (KCN) ñã có m t quá trình l ch s
phát tri n hơn 100 năm nay b t ñ u t nh ng nư c công nghi p phát tri n như Anh,
M cho ñ n nh ng nư c có n n kinh t công nghi p m i như Hàn Qu c, ðài Loan,
Singapore,…và hi n nay v n ñang ñư c các qu c gia h c t p và k th a kinh
nghi m ñ ti n hành công nghi p hóa. Tùy ñi u ki n t ng nư c mà KCN có nh ng
n i dung ho t ñ ng kinh t khác nhau và có nh ng tên g i khác nhau nhưng chúng
ñ u mang tính ch t và ñ c trưng c a KCN. Hi n nay trên th gi i có hai mô hình
phát tri n KCN, cũng t ñó hình thành hai ñ nh nghĩa khác nhau v KCN.
- ð nh nghĩa 1: Khu công nghi p là khu v c lãnh th r ng l n, có ranh gi i
ñ a lý xác ñ nh, trong ñó ch y u là phát tri n các ho t ñ ng s n xu t công nghi p
và có ñan xen v i nhi u ho t ñ ng d ch v ña d ng; có dân cư sinh s ng trong khu.
Ngoài ch c năng qu n lý kinh t , b máy qu n lý các khu này còn có ch c năng
qu n lý hành chính, qu n lý lãnh th . KCN theo quan ñi m này v th c ch t là khu
hành chính - kinh t ñ c bi t như các công viên công nghi p ðài Loan, Thái Lan
và m t s nư c Tây Âu.
- ð nh nghĩa 2: Khu công nghi p là khu v c lãnh th có gi i h n nh t ñ nh,
ñó t p trung các doanh nghi p công ngh p và d ch v s n xu t công nghi p, không có
dân cư sinh s ng và ñư c t ch c ho t ñ ng theo cơ ch ưu ñãi cao hơn so v i các
khu v c lãnh th khác Theo quan ñi m này, m t s nư c và vùng lãnh th như
Malaysia, Indonesia, ....ñã hình thành nhi u KCN v i qui mô khác nhau và ñây cũng
là lo i hình KCN nư c ta ñang áp d ng hi n nay.
Nh ng khái ni m v KCN còn ñang gây nhi u tranh lu n, chưa có s
th ng nh t và còn nh ng quan ni m khác nhau v KCN. Vi t Nam khái ni m v
19. 12
KCN ñã ñư c trình bày t i nhi u văn b n pháp lu t như Quy ch Khu công nghi p
ban hành theo Ngh ñ nh s 192-CP ngày 28 tháng 12 năm 1994 c a Chính ph ;
Lu t ð u tư nư c ngoài năm 1996; Quy ch Khu công nghi p, Khu ch xu t, Khu
công ngh cao ban hành theo Ngh ñ nh s 36/CP ngày 24 tháng 2 năm 1997 c a
Chính ph , Lu t ñ u tư năm 2005.
ð nh nghĩa ban ñ u v KCN ñư c nêu trong Quy ch Khu công nghi p ban
hành theo Ngh ñ nh s 192-CP ngày 28 tháng 12 năm 1994 c a Chính ph thì KCN
ñư c hi u là KCN t p trung do Chính ph quy t ñ nh thành l p, có ranh gi i ñ a lý
xác ñ nh, chuyên s n xu t công nghi p và th c hi n các d ch v h tr s n xu t
công nghi p, không có dân cư sinh s ng.
Ngh ñ nh c a Chính ph s 29/2008/Nð-CP ngày 14 tháng 03 năm 2008 quy
ñ nh v KCN, KCX và KKT thì khái ni m v khu công nghi p ñư c hi u như sau:
Khu công nghi p là khu chuyên s n xu t hàng công nghi p và th c hi n các
d ch v cho s n xu t công nghi p, có ranh gi i ñ a lý xác ñ nh, ñư c thành l p theo
ñi u ki n, trình t và th t c quy ñ nh c a Chính ph .
Khu ch xu t là khu công nghi p chuyên s n xu t hàng xu t kh u, th c hi n
d ch v cho s n xu t hàng xu t kh u và ho t ñ ng xu t kh u, có ranh gi i ñ a lý xác
ñ nh, ñư c thành l p theo ñi u ki n, trình t và th t c áp d ng ñ i v i khu công
nghi p theo quy ñ nh c a Chính ph ..
Khu công nghi p, khu ch xu t ñư c g i chung là khu công nghi p, tr
trư ng h p quy ñ nh c th .
Tóm l i, KCN là ñ i tư ng ñ c thù c a qu n lý nhà nư c v kinh t trong
các giai ño n phát tri n v i các ñ c ñi m v m c tiêu thành l p, gi i h n ho t
ñ ng t p trung vào công nghi p, ranh gi i ñ a lý và th m quy n ra quy t ñ nh
thành l p.
1.1.2. Vai trò c a khu công nghi p
Kinh nghi m th c t cho th y, các KCN có vai trò ñ c bi t quan tr ng ñ i v i
s phát tri n c a n n kinh t qu c dân, nh t là các nư c ñang phát tri n thì vi c hình
thành các Khu công nghi p ñã t o ra ñư c cơ h i phát tri n công nghi p và th c hi n
20. 13
công nghi p hóa rút ng n b i có th k t h p và h c t p ñư c nh ng thành t u m i
nh t v khoa h c công ngh , v t ch c và qu n lý doanh nghi p, ñ ng th i tranh th
ñư c ngu n v n ñ u tư t nư c ngoài ñ phát tri n, c th :
1.1.2.1. Thu hút v n ñ u tư trong và ngoài nư c ñ phát tri n n n kinh t
- KCN v i ñ c ñi m là nơi ñư c ñ u tư cơ s h t ng hoàn ch nh, ñ ng b ,
hi n ñ i và thu hút các nhà ñ u tư cùng ñ u tư trên m t vùng không gian lãnh th do
v y ñó là nơi t p trung và k t h p s c m nh ngu n v n trong và ngoài nư c. V i quy
ch qu n lý th ng nh t và các chính sách ưu ñãi, các KCN ñã t o ra m t môi trư ng
ñ u tư kinh doanh thu n l i, có s c h p d n ñ i v i các nhà ñ u tư nư c ngoài; hơn
n a vi c phát tri n các KCN cũng phù h p v i chi n lư c kinh doanh c a các t p
ñoàn, công ty ña qu c gia trong vi c m r ng ph m vi ho t ñ ng trên cơ s tranh
th ưu ñãi thu quan t phía nư c ch nhà, ti t ki m chi phí, tăng l i nhu n và khai
thác th trư ng m i các nư c ñang phát tri n. Do v y, KCN giúp cho vi c tăng
cư ng huy ñ ng v n và nâng cao hi u qu s d ng v n cho phát tri n kinh t xã h i
và là ñ u m i quan tr ng trong vi c thu hút ngu n v n ñ u tư trong nư c và là gi i
pháp h u hi u nh m thu hút v n ñ u tư tr c ti p t nư c ngoài. V n ñ u tư tr c ti p
t nư c ngoài là m t trong nh ng nhân t quan tr ng giúp qu c gia th c hi n và
ñ y nhanh s nghi p CNH-HðH ñ t nư c, thúc ñ y tăng trư ng kinh t . M t khác
s ho t ñ ng c a ñ ng v n có ngu n g c t ñ u tư tr c ti p t nư c ngoài ñã tác
ñ ng tích c c thúc ñ y s lưu thông và ho t ñ ng c a ñ ng v n trong nư c.
- Vi c khuy n khích các thành ph n kinh t trong nư c ñ u tư vào KCN b ng
nhi u hình th c, ña d ng s thu hút ñư c m t ngu n v n l n trong nư c tham gia ñ u
tư vào các KCN. ðây là ngu n v n ti m tàng r t l n trong xã h i chưa ñư c khai thác
và s d ng h u ích. Ngu n v n ñ u tư c a các doanh nghi p trong nư c tham gia xây
d ng h t ng KCN và ñ u tư s n xu t trong KCN s t o s tin tư ng và là ñ ng l c
thu hút các nhà ñ u tư nư c ngoài ñ u tư vào KCN. Th c t trong th i gian v a qua,
các KCN ñã thu hút ñư c khá nhi u các ngu n v n cho m c tiêu ñ u tư phát tri n
kinh t xã h i c a qu c gia nói chung và t ng ñ a phương nói riêng.
21. 14
1.1.2.2. ð y m nh xu t kh u, tăng thu và gi m chi ngo i t và góp ph n tăng
ngu n thu ngân sách
S phát tri n các KCN có tác ñ ng r t l n ñ n quá trình chuy n d ch cơ c u
kinh t theo hư ng công nghi p hóa hư ng v xu t kh u. Hàng hóa s n xu t ra t các
KCN chi m t tr ng ñáng k trong t ng s lư ng hàng hóa xu t kh u c a ñ a phương
và c a c nư c. Khi các KCN m i b t ñ u ñi vào ho t ñ ng, lúc này ngu n thu ngo i t
c a các KCN chưa ñ m b o vì các doanh nghi p ph i dùng s ngo i t thu ñư c ñ
nh p kh u công ngh , dây chuy n, máy móc thi t b ... nhưng cái l i thu ñư c là nh p
kh u nhưng không m t ngo i t . Khi các doanh nghi p ñi vào s n xu t n ñ nh, có hi u
qu thì lúc ñó ngu n thu ngo i t b t ñ u tăng lên nh ho t ñ ng xu t kh u c a các
doanh nghi p KCN. Ngoài ra, hình th c xu t kh u t i ch thông qua vi c cung ng
nguyên v t li u c a các doanh nghi p trong nư c cho các doanh nghi p ch xu t ho t
ñ ng trong KCN và vi c m t s doanh nghi p ch xu t t ch c gia công m t s chi
ti t, ph tùng, m t s công ño n t i các doanh nghi p trong nư c góp ph n vào quá
trình n i ñ a hóa trong cơ c u giá tr s n ph m c a các doanh nghi p. Ngoài ra, các
KCN cũng ñóng góp ñáng k vào vi c tăng ngu n thu ngân sách cho các ñ a phương và
ñóng góp chung cho ngu n thu c a qu c gia
1.1.2.3. Ti p nh n k thu t, công ngh tiên ti n, phương pháp qu n lý hi n ñ i và
kích thích s phát tri n các ngành công nghi p ph tr và doanh nghi p trong nư c
- Kinh nghi m phát tri n c a nhi u nư c trên th gi i cho th y vi c áp d ng
ti n b khoa h c công ngh tiên ti n c a các nư c ñi trư c là m t trong nh ng bí
quy t ñ phát tri n và ñ y nhanh quá trình công nghi p hóa. Vi c ti p c n và v n
d ng linh ho t k thu t, công ngh tiên ti n vào ñi u ki n c th c a t ng qu c gia
là m t trong nh ng gi i pháp mà các nư c ñang phát tri n áp d ng nh m rút ng n
th i gian c a quá trình công nghi p hóa. Cùng v i s ho t ñ ng c a các KCN m t
lư ng không nh các k thu t công ngh tiên ti n, dây chuy n s n xu t ñ ng b , k
năng qu n lý hi n ñ i…ñã ñư c chuy n giao và áp d ng thành công trong các
ngành công nghi p; Vi c chuy n giao công ngh c a khu v c FDI t i các doanh
nghi p trong nư c ñã góp ph n thúc ñ y vào vi c tăng năng su t, mang l i hi u qu
22. 15
kinh t cao trong các ngành công nghi p. KCN thúc ñ y s phát tri n năng l c khoa
h c công ngh góp ph n t o ra nh ng năng l c s n xu t m i, ngành ngh m i, công
ngh m i, s n ph m m i, phương th c s n xu t, kinh doanh m i... giúp cho n n
kinh t t ng bư c chuy n d ch theo hư ng kinh t th trư ng hi n ñ i và h i nh p
kinh t qu c t và ph c v cho s nghi p CNH-HðH c a qu c gia.
- KCN là nơi t p trung hóa s n xu t cao và t vi c ñư c t ch c s n xu t
khoa h c, trang b công ngh k thu t tiên ti n c a các doanh nghi p FDI, các cán
b qu n lý, công nhân k thu t làm vi c t i các KCN s ñư c ñào t o và ñào t o l i
v kinh nghi m qu n lý, phưong pháp làm vi c v i công ngh hi n ñ i, tác phong
công nghi p …. Nh ng k t qu này có nh hư ng gián ti p và tác ñ ng m nh ñ n
các doanh nghi p trong nư c trong vi c ñ i m i công ngh , trang thi t b , nâng cao
ch t lư ng s n ph m, thay ñ i phương pháp qu n lý ... ñ nâng cao năng l c c nh
tranh nh m ñ t hi u qu kinh t cao. S có m t c a các t p ñoàn công nghi p, các
t p ñoàn ña qu c gia, các công ty có uy tín trên th gi i trong các KCN cũng là m t
tác nhân thúc ñ y phát tri n công nghi p ph tr theo hư ng liên doanh, liên k t.
Thông qua ñó cho phép các công ty trong nư c có th vươn lên tr thành các nhà
cung c p ñ t tiêu chu n qu c t và tr thành nh ng t p ñoàn kinh t m nh, các công
ty ña qu c gia
1.1.2.4. T o công ăn vi c làm, xoá ñói gi m nghèo và phát tri n ngu n nhân l c
Xây d ng và phát tri n KCN ñã thu hút m t lư ng l n lao ñ ng vào làm vi c
t i các KCN và ñã có tác ñ ng tích c c t i vi c xóa ñói gi m nghèo và gi m t l
th t nghi p trong c ng ñ ng dân cư ñ ng th i góp ph n làm gi m các t n n xã h i
do th t nghi p gây nên. Phát tri n KCN góp ph n quan tr ng trong vi c phân công
l i l c lư ng lao ñ ng trong xã h i, ñ ng th i thúc ñ y s hình thành và phát tri n
th trư ng lao ñ ng có trình ñ và hàm lư ng ch t xám cao. Quan h cung c u lao
ñ ng di n ra th trư ng này di n ra gay g t chính là ñ ng l c thúc ñ y ngư i s
d ng lao ñ ng, ngư i lao ñ ng ph i rèn luy n và không ng ng h c t p, nâng cao
trình ñ tay ngh . Như v y, KCN ñóng góp r t l n vào vi c ñào t o ngu n nhân l c
có trình ñ chuyên môn k thu t phù h p v i công ngh m i áp d ng vào s n xu t
23. 16
ñ t trình ñ khu v c và qu c t và hình thành ñ i ngũ lao ñ ng c a n n công nghi p
hi n ñ i thông qua vi c xây d ng các cơ s ñào t o ngh , liên k t g n ñào t o ngh
v i gi i quy t vi c làm gi a các doanh nghi p KCN v i nhà trư ng.
1.1.2.5. Thúc ñ y vi c hi n ñ i hóa h th ng k t c u h t ng và là h t nhân hình
thành ñô th m i
Xây d ng và phát tri n các KCN trong ph m vi t ng t nh, thành ph , vùng
kinh t và qu c gia là h t nhân thúc ñ y nhanh t c ñ ñô th hóa và hi n ñ i hóa k t
c u h t ng trong và ngoài KCN t i các ñ a phương, c th :
- Cùng v i quá trình hình thành và phát tri n KCN, k t c u h t ng c a các
KCN ñư c hoàn thi n; kích thích phát tri n kinh t ñ a phương thông qua vi c c i
thi n các ñi u ki n v k thu t h t ng trong khu v c, gia tăng nhu c u v các d ch
v ph tr , góp ph n thúc ñ y ho t ñ ng kinh doanh cho các cơ s kinh doanh, d ch
v trong khu v c; góp ph n rút ng n kho ng cách chênh l ch phát tri n gi a nông
thôn và thành th , nâng cao ñ i s ng v t ch t, tinh th n c a nhân dân;
- Vi c ñ u tư hoàn thi n h t ng k thu t trong KCN không nh ng thu hút
các d án ñ u tư m i mà còn t o ñi u ki n cho các doanh nghi p m r ng quy mô
ñ tăng năng l c s n xu t và c nh tranh, ho c di chuy n ra kh i các khu ñông dân
cư, t o ñi u ki n ñ các ñ a phương gi i quy t các v n ñ ô nhi m, b o v môi
trư ng ñô th , tái t o và hình thành qu ñ t m i ph c v các m c ñích khác c a
c ng ñ ng trong khu v c;
- Quá trình xây d ng k t c u h t ng trong và ngoài hàng rào KCN còn ñ m
b o s liên thông gi a các vùng, ñ nh hư ng cho quy ho ch phát tri n các khu dân cư
m i, các khu ñô th v tinh, hình thành các ngành công nghi p ph tr , d ch v … các
công trình h t ng xã h i ph c v ñ i s ng ngư i lao ñ ng và cư dân trong khu v c
như: nhà , trư ng h c, b nh vi n, khu gi i trí…;
- T o ñi u ki n cho các doanh nghi p ñón b t và thu hút ñ u tư vào các
ngành như ñi n, giao thông v n t i, h th ng thông tin liên l c, c ng bi n, các ho t
ñ ng d ch v tài chính, ngân hàng, b o hi m, phát tri n th trư ng ñ a c… ñáp
ng nhu c u ho t ñ ng và phát tri n c a các KCN[123];
24. 17
- Phát tri n KCN là h t nhân hình thành ñô th m i, mang l i văn minh ñô th góp
ph n c i thi n ñ i s ng kinh t , văn hóa, xã h i cho khu v c r ng l n ñư c ñô th hóa.
1.1.2.6. Phát tri n KCN g n v i b o v môi trư ng sinh thái
Các doanh nghi p mu n t n t i và phát tri n c n ph i khai thác và s d ng
h p lý ngu n tài nguyên thiên nhiên và b o v môi trư ng. Do v y ñ m t doanh
nghi p ñơn l xây d ng các công trình x lý ch t th i r t t n kém, khó có th ñ m
b o ñư c ch t lư ng nh t là trong ñi u ki n hi n nay nư c ta ph n l n là doanh
nghi p v a và nh . KCN là nơi t p trung s lư ng l n nhà máy công nghi p, do
v y có ñi u ki n ñ u tư t p trung trong vi c qu n lý, ki m soát, x lý ch t th i và
b o v môi trư ng. Chính vì v y vi c xây d ng các KCN là t o thu n l i ñ di d i
các cơ s s n xu t gây ô nhi m t n i thành, khu dân cư ñông ñúc, h n ch m t
ph n m c ñ gia tăng ô nhi m, c i thi n môi trư ng theo hư ng thân thi n v i môi
trư ng ph c v m c tiêu phát tri n b n v ng.
Ngoài ra, KCN còn là ñ ng l c thúc ñ y vi c ñ i m i, hoàn thi n th ch kinh
t , h th ng pháp lu t, th t c hành chính, góp ph n cơ c u l i lĩnh v c phân ph i, lưu
thông và d ch v xã h i; t o ñi u ki n cho các ñ a phương phát huy th m nh ñ c thù
c a mình, ñ ng th i hình thành m i liên k t, h tr phát tri n s n xu t trong t ng
vùng, mi n và c nư c; t ñó t o ra nh ng năng l c s n xu t, ngành ngh và công
ngh m i, làm cho cơ c u kinh t c a nhi u t nh, thành ph và khu v c toàn tuy n
hành lang kinh t nói chung t ng bư c chuy n bi n theo hư ng m t n n kinh t
CNH, th trư ng, hi n ñ i[123].
1.2. Cơ s lý lu n phát tri n khu công nghi p ñ ng b
1.2.1. Cơ s lý thuy t cho vi c phát tri n các KCN ñ ng b
1.2.1.1. Lý thuy t ñ nh v công nghi p
- Lý thuy t này do nhà kinh t Alfred Weber có nhi u ñóng góp xây d ng
ñưa ra nh ng mô hình không gian v phân b công nghi p trên cơ s nguyên t c t i
thi u hoá chi phí và t i ña hoá l i nhu n. M c tiêu là gi m t i ña chi phí v n chuy n
ñ h n ch t ng chi phí s n xu t, ti p thu, tăng l i nhu n cho nhà ñ u tư. Chi phí
v n chuy n m t ph n liên quan ñ n nh ng chi phí chuyên ch ngu n l c ñ u vào
25. 18
cho doanh nghi p, m t khác còn liên quan ñ n chi phí chuyên ch s n ph m t
doanh nghi p ñ n th trư ng tiêu th .
- Cùng v i lý thuy t ñ nh v công nghi p (l a ch n v trí phân b công
nghi p) c a mình, A.Weber còn ñ c p nh ng ưu ñi m và h n ch c a vi c t p
trung các doanh nghi p t i m t ñ a ñi m, kinh t h c hi n ñ i chúng ñư c g i là các
“l i ích ngo i ng” và “phi kinh t ngo i ng” c a lãnh th trong ph m vi quy t
ñ nh ñ u tư. S t p trung phát tri n c a công nghi p d n t i tăng cư ng ti m l c
kinh t cho nh ng vùng h i t ñư c nhi u y u t thu n l i cho s phát tri n. Vi c
t p trung nhi u doanh nghi p t i m t ñ a bàn không gian h p t o ra các cơ h i cho
các nhà ñ u tư có th chia s chi phí ñ u tư ñ u tư do s d ng chung k t c u h t ng
k thu t (ñư ng giao thông, m ng lư i cung c p ñi n, nư c, d ch v thông tin liên
l c,....), tăng cư ng phân công chuyên môn hoá và liên k t s n xu t.
- Bên c nh nh ng m t tích c c, lý thuy t này cũng có m t s h n ch như khi
t p trung nhi u doanh nghi p quá m c vào m t không gian h p s gây nên s c nh
tranh, chèn ép và khó khăn trong x lý tác ñ ng môi trư ng; t o nên s m t cân ñ i
v ñ m b o các ngu n l c h t ng k thu t, ngu n nhân l c trên t ng ñ a bàn lãnh
th h p. Chi phí v n chuy n tăng nhanh khi ph i ñ m b o cung ng m t kh i lư ng
nguyên li u ñ u vào l n ñ ñáp ng yêu c u cho các doanh nghi p có t c ñ tăng
trư ng không ñ u nhau.
- V m t th c ti n, lý thuy t ñ nh v công nghi p làm sáng t lý do hình
thành và phát tri n các KCN, ñó là quá trình tích t và t p trung hóa s n xu t công
nghi p theo lãnh th , thúc ñ y vi c chuy n t b trí các doanh nghi p công nghi p
t i nh ng ñ a ñi m riêng r sang b trí t p trung vào nh ng khu v c nh t ñ nh.
1.2.1.2. Lý thuy t v trí trung tâm
- Lý thuy t này ñư c hai nhà khoa h c ngư i ð c là W.Christaller và
A.Losch ñưa ra vào năm 1933 ñã góp ph n to l n vào vi c tìm ki m nh ng quy lu t
v không gian c a s phát tri n l c lư ng s n xu t và lĩnh v c phi s n xu t.
- Lý thuy t v trí trung tâm th a nh n nh ng ưu th c a t p trung hoá theo lãnh
th theo các l i ích ngo i ng, t o cho các doanh nghi p s n xu t ñ i v i quy mô th
26. 19
trư ng tương t s t p trung, phân b g n nhau t i v trí trung tâm th trư ng. S t p
trung như v y giúp các doanh nghi p có th chia s gánh n ng, s d ng chung h
th ng k t c u h t ng (trong ñó ñ c bi t là s d ng ñư ng giao thông, công trình cung
c p ñi n, nư c, h th ng thông tin....) và có th liên k t, h tr l n nhau trong ho t
ñ ng c a mình, tăng năng su t lao ñ ng, th c hi n chuyên môn hoá, h p tác hoá, h
giá thành s n ph m, s d ng ti t ki m các ngu n nguyên li u, năng lư ng. Lý thuy t
này là cơ s ñ hình thành và xây d ng các KCN.
- Vi c phân chia các ñ a ñi m không gian c a các nhà s n xu t khác nhau s
t o nên m t tr t t th b c c a các v trí trung tâm. ði m ñáng lưu ý c a lý thuy t v
trí trung tâm là xác ñ nh quy lu t phân b không gian tương quan gi a các ñi m dân
cư, t ñó có th áp d ng quy ho ch các ñi m dân cư và các vùng m i khai thác. V
ý nghĩa th c ti n, lý thuy t này là cơ s cho vi c b trí và xây d ng các KCN, t o
h t nhân hình thành các khu dân cư, khu ñô th m i t i nh ng khu ñ t còn tr ng
v ng c n phát tri n.
1.2.1.3. Lý thuy t c c phát tri n
- Lý thuy t này do nhà kinh t h c ngư i Pháp Francois Peroux ñưa ra vào
năm 1950 và sau ñó ñư c Albert Hirshman, Myrdal, Fridman và Harry Richardson
ti p t c nghiên c u và phát tri n.
- Lý thuy t này cho r ng m t vùng không th phát tri n kinh t ñ ng ñ u
t t c các khu v c trên lãnh th c a nó theo cùng m t th i gian mà luôn có xu
hư ng phát tri n m nh nh t m t vài khu v c trong khi các vùng khác l i phát tri n
ch m ch p, ho c kém phát tri n. Lý thuy t này còn cho r ng công nghi p và d ch v
có vai trò to l n ñ i v i s tăng trư ng và phát tri n c a vùng. Chính t p trung công
nghi p và d ch v t i các ñô th t o ra h t nhân phát tri n c a vùng. ði kèm v i c c
phát tri n là “ h t nhân” công nghi p, ñi u này ñư c hi u chính là s phát tri n c a
m t t p h p các ngành công nghi p có kh năng t o ra ñ ng l c tăng trư ng kinh t ,
có quan h tương tác ch t ch v i nhau thông qua các m i liên h ñ u vào - ñ u ra
xung quanh m t ngành công nghi p d n ñ u hay công nghi p mũi nh n. Ngành
công nghi p này nh nh ng ưu th v công ngh hi n ñ i, t c ñ ñ i m i cao, s n
27. 20
ph m có ñ co giãn theo thu nh p cao và có ph m vi th trư ng r ng l n nên s phát
tri n nhanh và kéo theo các ngành liên quan ñ n nó tăng trư ng nhanh hơn, t o ra
tác ñ ng nh hư ng lan t a theo c p s nhân ñ i v i các b ph n khác c a vùng và
n n kinh t . Xét v m t lãnh th , s phát tri n c a m t ngành công nghi p mũi nh n
như v y làm cho lãnh th nơi nó phân b s phát tri n hưng th nh và theo ñó s
lư ng vi c làm tăng lên, thu nh p tăng d n ñ n s c mua tăng. Theo ñó, các ngành
công nghi p m i, các ho t ñ ng d ch v và các ho t ñ ng phát tri n m i ñư c thu
hút vào nơi ñó ngày m t nhi u hơn. S t p trung hoá v lãnh th ñ t t i m c ñ
nh t ñ nh và sau ñó hi u ng lan to s làm cho các cơ h i phát tri n c a m t c c
như làm m t lãnh th tr ng ñi m s có tác d ng như nh ng “ñ u tàu” lôi kéo theo
s phát tri n c a các vùng khác, t o ra ñi u ki n cho n n kinh t c nư c phát tri n
m nh và m nh hơn[76].
Theo quan ñi m nghiên c u c a Harry Richardson (1976, 1979), Salvatore
(1972) Myrdal (1957), Hirshman (1958), tác ñ ng c a s phát tri n t i m t ñi m
c c ñư c xác ñ nh b i c nh ng hi u ng lan to ( nh hư ng tích c c) và hi u ng
thu hút hay hi u ng phân c c t i tăng trư ng kinh t , gia tăng thu nh p bình quân
ñ u ngư i và t o ra cơ h i phát tri n kinh t c a vùng xung quanh nó. Có th nh n
th y tác ñ ng lan t a c a m t c c phát tri n như sau:
- T o nên m t môi trư ng trao ñ i hàng hoá sôi ñ ng v i tư cách là ngu n
cung c p l n nh t hay th trư ng tiêu th l n nh t;
- T o s h p d n v ñ u tư thông qua vi c thi t l p nh ng ho t ñ ng m i trên cơ
s ñó thúc ñ y ñ u tư phát tri n k t c u h t ng và xã h i, ñ u tư phát tri n ñô th , ...;
- Chuy n giao và ñ i m i k thu t, v t ch t và thúc ñ y các nghiên c u tri n
khai khoa h c công ngh ;
- T o s thay ñ i v nh n th c, v văn hoá, giáo d c, th ch , nh ng ñ i m i
v tư tư ng và tâm lý c a ngư i s n xu t và tiêu dùng....
Như v y, lý thuy t c c phát tri n là lý thuy t ph c v tr c ti p cho vi c l a
ch n các lãnh th tr ng ñi m ñ phát tri n. S hình thành các lãnh th phát tri n
như là các c c phát tri n s t o ñ ng l c cho toàn b n n kinh t phát tri n và là
28. 21
phương th c phát tri n phù h p v i ñi u ki n h n ch v ngu n l c c a các nư c
ñang phát tri n. Tuy nhiên h n ch c a lý thuy t này là nó kéo theo s chênh l ch
GDP bình quân ñ u ngư i c a nh ng vùng phát tri n và các vùng lãnh th khác còn
chưa phát tri n.
1.2.1.4. Lý thuy t v c m tương h (cluster)
T nh ng năm 1990 c a th k 20, nhi u nhà nghiên c u và ñ c bi t M
ñã thúc ñ y nghiên c u Cluster, trong ñó có m t s h c gi n i ti ng như Andy
Field (2000), Michael Porter (2008), Torget Reve (2009),.v.v. Theo ñó c m tương
h ñư c hi u là s t p trung hòa h p c a các bên, ñ c bi t là là các công ty v
nh ng thích ng, nh ng tài năng và các cơ ch h tr . Chúng có cùng m t nơi li n
k ñ kinh doanh, s d ng hi u qu , hài hòa các ngu n l c và t o ra thành qu cao.
M t vài ñ i tác có th t n t i ñ c l p và c nh tranh nhưng có ñ tính c ng ñ ng,
cùng nhau liên k t ñ có ñư c k t qu l n hơn và ñ u ra t t hơn (theo World Bank).
C m tương h trong th i kỳ toàn c u hóa khác v i t h p c m công nghi p và
doanh nghi p th i kỳ k ho ch hóa t p trung ðông Âu trư c ñây. ði m khác bi t
cơ b n là s tương tác, liên k t trình ñ cao, t ch c hi n ñ i và c nh tranh toàn c u
d vào ti m năng l i th , ñ c bi t ñ i v i các doanh nghi p, các cơ s s n xu t ñ t o
ra các s n ph m thương hi u qu c t và thu ñư c giá tr gia tăng cao[51].
Lý thuy t c m tương h ñã ñư c nhà kinh t h c M. Porter phát tri n và
ñư c s d ng khá ph bi n trong vi c ho ch ñ nh các chính sách c nh tranh kinh
t . Trong nh ng năm g n ñây, lý thuy t c m tương h ñư c m t s nhà khoa h c
nư c ngoài v n d ng sáng t o trong vi c phát tri n các mô hình c m tương h (c m
hàng h i, d u khí Na Uy, công ngh thông tin thung lũng Silicon c a M ,...) v i
m c ñích t o ra s c m nh c nh tranh c a m t khu v c ñ a lý trên b n ñ c nh tranh
toàn c u và nh m tìm ki m các l i th c nh tranh bên ngoài ñ t o ra giá tr l i
nhu n cao. Ban ñ u M. Porter cung c p các nguyên lý cho các c m tương h mang
tính qu c gia, qu c t và lý thuy t này có th thích ng cho t h p các KCN trong
n i b qu c gia. M t t h p công nghi p, KCN này gi ng như chu i giá tr trong
s n xu t hàng hóa thương hi u, trong ñó các ngành công nghi p ñư c liên k t v i
29. 22
nhau b i dòng hàng hóa thương hi u, m nh hơn dòng liên k t chúng v i ph n còn
l i c a n n kinh t [54].
V n d ng mô hình kim cương c a M. Porter [113], b n y u t quy t ñ nh
kh năng c nh tranh ñư c k t h p m t cách sáng t o trong vi c phát tri n và ñ gia
tăng tính c nh tranh tính c nh tranh cho s ñ nh hình t h p các KCN, bao g m: (1)
Chi n lư c công nghi p, cơ c u và kh năng c nh tranh; (2) Các ñi u ki n v c u;
(3) Các ngành công nghi p h tr và công nghi p liên quan; (4) Các ñi u ki n ñ u
vào (cơ s s n xu t công nghi p) (xem Hình 1.1).
Hình 1.1: Áp d ng lý thuy t “l i th c nh tranh vùng” c a
Michael Porter ñ xây d ng mô hình c m tương h công nghi p
M. Porter ñ c bi t lưu ý t i s c n thi t ph i t o ra m t môi trư ng kinh
doanh t t nh t cho các doanh nghi p trong vùng. Các doanh nghi p s có nhi u cơ
h i thu n l i khi tham gia vào dây chuy n công nghi p khi có tương tác m nh m
v i nhau và v i các ngành liên quan. S g n gũi v không gian gi a nh ng ngành
công nghi p ñang phát tri n theo chi u hư ng ñi lên ho c ñi xu ng h tr cho vi c
trao ñ i thông tin và thúc ñ y s liên t c trao ñ i ý ki n và các sáng ki n ñ i m i.
Chi n lư c công
nghi p, cơ c u và
kh năng c nh
tranh
Các ñi u ki n
ñ u vào
(cơ s SXCN)
Các ngành công
nghi p h tr và
công nghi p có liên
quan
Các ñi u ki n
v c u (ñ u ra)
ði u ki n ñ a
phương khuy n
khích ñ u tư phù h p
và nâng c p b n
v ng
30. 23
M. Porter ñ c bi t nh n m nh t i các ñ a ñi m c th c a các doanh nghi p vì kho ng
cách ñ a lý có nh hư ng ñ n kh năng chia s thông tin, ngu n l c, s hi u bi t và
các công ngh tiên ti n. ð ng th i ông cũng kh ng ñ nh r ng các ngành công nghi p
không nên né tránh c nh tranh qu c t và kh năng c nh tranh c a m t qu c gia hay
m t vùng d a trên kh năng c a n n công nghi p[76],[112].
Theo ñó, c m tương h ñư c t o thành khi các l i th c nh tranh trình ñ cao
kéo theo s gia tăng, s b trí l i, s phát tri n các ngành công nghi p tương t vào
trong m t vùng. C m tương h là t p h p v m t không gian c a các doanh nghi p
trong ñó t h p KCN ñư c hình thành d a trên s h p tác ñ t o ra l i th c nh tranh.
Các c m tương h thư ng có ñi u ki n thu n l i hơn trong quan h v i th trư ng trong
nư c và qu c t , có liên quan ñ n các doanh nghi p trong m ng s n xu t. ð n lư t
mình, các c m tương h s tăng kh năng c nh tranh b ng vi c tăng năng su t, khuy n
khích các công ty m i c i ti n, th m chí gi a các ñ i th c nh tranh, t o ra nh ng cơ
h i cho các ho t ñ ng kinh doanh.
Hi n nay, v b n ch t c m tương h là s t p trung v v trí ñ a lý c a các
lĩnh v c nh m t n d ng các cơ h i qua tương tác, ph n ánh hi n tư ng xu t hi n
m t quá trình t p trung l n v i ch t lư ng cao, c nh tranh c a các ngành s n xu t
hay kinh doanh c a m t qu c gia trong m t khu v c ñ a lý mà các doanh nghi p
trong các ngành ñó có m i quan h d c ho c ngang v i nhau. C m tương h ñư c
phân bi t theo 4 y u t : (1) S gi i h n v ñ a lý; (2) S lư ng các ngành; (3) M i
liên h ; (4) L i th c nh tranh [54].
Ho t ñ ng c a các doanh nghi p s n xu t kinh doanh trên cơ s các m i
tương tác, tương h làm tăng kh năng s n xu t s n ph m ch y u, ñ ng th i s
s n có hay s thi u h t c a các doanh nghi p s n xu t kinh doanh này có th tác
ñ ng ñáng k ñ n vi c m r ng hay duy trì doanh nghi p s n xu t kinh doanh
khác. S thành công c a c m tương tác ñư c th hi n m c ñ hi u năng cao c a
các doanh nghi p v i nh ng l i th t vi c chia s thông tin nhanh chóng t o ra
l i th trong c nh tranh và s d i dào, t p trung các y u t ñ u vào ñáp ng nhu
c u cao c a th trư ng.
31. 24
ð i v i phát tri n công nghi p, c m tương h c a các KCN ñư c hình thành
s t o ra nh ng y u t n n t ng nâng cao kh năng c nh tranh d a trên l i th c nh
tranh b ng các nhân t sau:
- Các KCN tham gia t o thành các c m tương h s giúp các doanh nghi p
có cơ h i tăng năng su t. H có kh năng ti p c n các y u t ñ u vào, thông tin,
công ngh , ngu n nhân l c và nhà cung c p d dàng hơn, có ñư c các h tr t t hơn
do m c ñ t p trung quy mô c a m t lĩnh v c, nh n ñư c s h tr t t hơn t phía
chính ph và th hư ng các d ch v công do hi u qu t p trung c a nhu c u;
- Vi c hình thành các c m tương h các KCN s thúc ñ y quá trình sáng t o
và c i ti n vì áp l c ph i t o ra nh ng s n ph m thương hi u có kh năng c nh tranh
cao d a trên ti m năng, l i th c nh tranh và bu c các doanh nghi p ph i liên t c
c i ti n, nâng cao năng su t và ch t lư ng s n ph m;
- C m tương h các KCN có tác ñ ng quan tr ng ñ n vi c hình thành các doanh
nghi p m i có năng l c c nh trang cao trong s tương h tích c c c a m t ngành ho c
trong các ngành có liên quan. S t p trung cao c a nhu c u các doanh nghi p luôn t o ra
nh ng cơ h i ñ thu hút nh ng tài năng, t o ra nh ng ý tư ng m i, t o nên s ñ c ñáo,
sáng t o.[54]
ð ñánh giá ñi m m nh, ñi m y u và cơ h i, thách th c, ưu tiên trong vi c
phát hi n ti m năng phát tri n các c m tương h (cluster) mang tính tương tác có
th s d ng công c phân tích SWOT.
ð ñánh giá rõ hơn ti m năng v trí, quy mô và tương tác qua l i trong phát
tri n vùng và phát tri n các c m tương h các KCN có th s d ng h th ng thông
tin ñ a lý (GIS) và phân tích th ng kê ñ làm rõ hi u qu c a s tương tác[51].
1.2.2. Khái ni m v phát tri n khu công nghi p ñ ng b
- Khái ni m v phát tri n “Phát tri n là m t ph m trù Tri t h c dùng ñ
khái quát quá trình v n ñ ng ti n lên t th p ñ n cao, t ñơn gi n ñ n ph c t p,
t chưa hoàn thi n ñ n hoàn thi n c a các s v t trong th gi i khách quan”[58].
Theo ñó, phát tri n là m t khái ni m v s t n t i và v n ñ ng không ng ng, s
thay ñ i v quy mô và ch t lư ng c a m t s v t, m t hi n tư ng trong th i gian
32. 25
và không gian nh t ñ nh. L ch s phát tri n c a nhân lo i cho th y nh n th c c a
con ngư i và th c t v s phát tri n ñã tr i qua nhi u giai ño n, cũng ñư c nâng
cao và hoàn thi n hơn.
- T ch c s n xu t trên lãnh th là m t trong các hình th c t ch c s n xu t
xã h i trong công nghi p. ðó là quá trình th c hi n phân công lao ñ ng gi a các
lãnh th c a ñ t nư c, t ch c m i liên h s n xu t n i vùng và liên vùng ñ hình
thành cơ c u công nghi p h p lý trên m i vùng, lu n ch ng vi c l a ch n ñ a
ñi m phân b các doanh nghi p công nghi p. Quá trình này thúc ñ y vi c chuy n
t b trí các doanh nghi p công nghi p t i nh ng ñ a ñi m riêng r sang b trí t p
trung vào nh ng khu v c nh t ñ nh. Khu công nghi p ra ñ i phù h p v i xu
hư ng phát tri n hi n ñ i c a công nghi p, v b n ch t chính là t ch c s n xu t
công nghi p trên lãnh th ñư c th c hi n g n li n v i quá trình tăng cư ng tích t ,
t p trung s n xu t theo lãnh th .
- D a trên nh ng lý thuy t kinh t h c và th c ti n, theo ý ki n c a nghiên c u
sinh, b n ch t c a vi c phát tri n KCN ñ ng b chính là gi i quy t ñ ng b gi a m c
tiêu tăng trư ng kinh t c a KCN g n v i vi c c i thi n các v n ñ xã h i và b o v
môi trư ng ñ a bàn phân b khu công nghi p. Do v y, KCN ñ ng b không nh ng
ph i ñ m b o yêu c u kinh t - k thu t mà vi c l a ch n ñ a ñi m ñ b trí các
KCN c n ñ m b o các yêu c u v xã h i và môi trư ng theo yêu c u phát tri n b n
v ng công nghi p c a ñ a phương nơi ñ t KCN, c a vùng và toàn b n n kinh t
qu c dân. Suy r ng ra có th hi u trên các m t ch y u như sau:
Th nh t, vi c xây d ng KCN phù h p v i quy ho ch t ng th phát tri n
KCN c a c nư c và quy ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a t ng ñ a phương ñ
t o s th ng nh t trong h th ng quy ho ch t ng th phát tri n theo ngành và theo
vùng lãnh th . Quy ho ch v trí KCN h p lý nh m khai thác l i th vùng và phát
huy s d ng có hi u qu các ngu n l c s n có c a ñ a phương ñ ng th i tranh th
các ngu n l c bên ngoài góp ph n thúc ñ y phát tri n KCN.
Th hai, c n l a ch n nh ng cơ s công nghi p thu c nhóm ngành ngh mũi
nh n, có tính ñ nh hư ng, d n d t các ngành công nghi p ho c d ch v khác phát
33. 26
tri n; các ngành công nghi p có công ngh cao, công ngh s ch thân thi n v i môi
trư ng, ñ ng th i t o s liên k t s n xu t gi a các cơ s công nghi p và s liên k t
v i các c m công nghi p khác trong vùng.
Th ba, phát tri n KCN ñ ng b t c là ph i ñ m b o ñ ng b trên t t c các
lĩnh v c t vi c thu hút ñ u tư, t ch c s n xu t, nâng cao hi u qu s n xu t ñ n
hoàn thi n cơ s h t ng k thu t và xã h i trong và ngoài hàng rào, chăm lo ñ i
s ng ngư i lao ñ ng và b o v môi trư ng c th :
- góc ñ vĩ mô (tác ñ ng tích c c c a KCN ñ n ho t ñ ng kinh t , xã h i,
môi trư ng c a ñ a phương, khu v c có KCN và ph m vi qu c gia), ñư c th hi n
trên các m t:
+ V kinh t -k thu t: t o s chuy n d ch tích c c trong cơ c u ngành kinh t
theo xu hư ng CNH, HðH và hư ng vào xu t kh u. Tác ñ ng c a KCN ñ i v i
vi c phát tri n cơ s h t ng k thu t-xã h i c a ñ a phương có KCN, là h t nhân
hình thành ñô th m i.
+ V xã h i: tác ñ ng tích c c gi i quy t các v n ñ xã h i, t p trung ch y u là
kh năng gi i quy t vi c làm và nâng cao thu nh p cho dân cư trong vùng.
+ V môi trư ng: ho t ñ ng c a các KCN luôn g n li n v i các phương án
b o v môi trư ng trong khu v c có KCN, gi m thi u tác ñ ng tiêu c c c a ô nhi m
môi trư ng trong quá trình phát tri n KCN.[41]
- góc ñ vi mô (phát tri n n i t i KCN): b o ñ m duy trì hi u qu trong
ho t ñ ng c a KCN, th hi n vi c ñ t các ch tiêu hi u qu kinh t cao trong ho t
ñ ng s n xu t kinh doanh c a KCN. Duy trì và nâng cao kh năng c nh tranh c a
KCN (ch t vư t tr i trong quan h so sánh v i các ñ i th c nh tranh khác có cùng
tiêu chí so sánh);
Th tư, ph i ñ ng b t vi c xây d ng phương án ñ n tri n khai th c hi n
phương án, nên v a mang tính ch t ñ nh hư ng vĩ mô, v a mang tính ch t ñi u
hành vi mô trong quá trình tri n khai th c hi n phương án ñ m b o s ñ ng b .[89]
- Xây d ng phương án là quá trình xem xét, nghiên c u KCN trên cơ s
quan ñi m và phương pháp ti p c n cùng tham gia nh m xây d ng m t s phương
34. 27
án t t nh t ñ xây d ng KCN ñ ng b . Phương án này làm ñ nh hư ng cho quá
trình th c hi n.
- Th c hi n phương án là quá trình tri n khai phương án ñã ch n trên cơ s
th c hi n m t lo t các bi n pháp c th , các k ho ch tri n khai c th , chi ti t trong
quá trình xây d ng KCN ñ ng b .[70]
Ngoài ra, công tác qu n lý nhà nư c ñ i v i KCN c n có s ñ ng b v t
ch c b máy, phương th c ñi u hành, cơ ch phân công, ph i h p gi a các cơ quan
ch c năng c a Trung ương và ñ a phương. Vi c xây d ng và ban hành các cơ ch
chính sách nh m khuy n khích, phát tri n KCN c n ph i ñư c nghiên c u k lư ng,
ñ m b o tính khách quan, khoa h c, công khai, minh b ch và phù h p v i th c ti n
và d báo phát tri n.
Tuy nhiên, trong ph m vi nghiên c u, lu n án ch y u t p trung ñ c p t i vi c
phát tri n KCN ñ ng b góc ñ ñ ng b t khâu quy ho ch xây d ng KCN ñ n
vi c thu hút ñ u tư, khai thác s d ng, xây d ng và hoàn thi n cơ s h t ng k thu t-
xã h i ñ ng b trong và ngoài hàng rào KCN và l y 5 KCN g m: KCN Thăng Long,
KCN Sài ð ng B, KCN Hà N i ðài tư, KCN Nam Thăng Long, KCN N i Bài c a
thành ph Hà N i làm ñ i tư ng nghiên c u.
1.2.3. M t s tiêu chí ch y u ph n ánh tính ñ ng b c a KCN
1.2.3.1. ð ng b v quy ho ch
KCN ñ ng b c n ph i ñư c ñ ng b ngay t khâu quy ho ch, t quy
ho ch t ng th , quy ho ch ngành ngh chung, trong ñó có quy ho ch công
nghi p, KCN. Quy ho ch phát tri n KCN c n ñư c th c hi n nh m ñ m b o cơ
c u kinh t và phương hư ng phát tri n theo ñúng ñư ng l i c a ð ng và ñ c thù
KT-XH c a t ng vùng, t ng ñ a phương, ñ th ng nh t trong h th ng các lo i
hình quy ho ch trên ñ a bàn. Quy ho ch và phân b KCN h p lý s khai thác t t
hơn l i th vùng và phát huy s d ng có hi u qu các ngu n l c s n có c a ñ a
phương ñ ng th i tranh th các ngu n l c bên ngoài, góp ph n thúc ñ y phát
tri n công nghi p. Do v y, khi xem xét tính phù h p c a quy ho ch m t KCN
ñ ng b c n chú ý t i m t s y u t sau:
35. 28
- KCN có v trí và quy mô phù h p v i quy ho ch phát tri n ngành công
nghi p, quy ho ch phát tri n KCN chung hay không?
- Xây d ng và phát tri n KCN có phù h p v i chi n lư c phát tri n kinh t -
xã h i c a ñ a phương hay không? Có phù h p v i quy ho ch t ng th c a ñ a
phương không?
- KCN ñư c xây d ng có ñúng v i quy ho ch ñã ñư c phê duy t hay
không? N u có nh ng n i dung không ñúng v i quy ho ch ñã ñư c phê duy t thì
c n ñánh giá m c ñ nh hư ng c a vi c không tuân th quy ho ch v i các tiêu chí
phát tri n c a KCN.
- Vi c quy ho ch phân khu ch c năng, quy ho ch ngành ngh ñ u tư vào
khu, x lý ch t th i, h t ng xã h i, … là nh ng v n ñ c n ñư c quan tâm thích
ñáng vì n u không gi i quy t t t nh ng v n ñ này s h n ch tác d ng và không
ñ m b o s ñ ng b c a KCN, th m chí gây nh ng tác h i nghiêm tr ng v lâu dài.
1.2.3.2. ð ng b v h t ng trong và ngoài hàng rào KCN
- Cơ s h t ng hi n ñ i và ñ ng b s là n n t ng v ng ch c và là ñi u ki n
quan tr ng cho s phát tri n c a các KCN ñ ng b . Khu công nghi p là nơi có ñi u
ki n ñ xây d ng cơ s h t ng hoàn ch nh, do v y c n ph i ñư c nghiên c u và b
trí v ng ch c ngay t khi quy ho ch ñ n khi kh i công xây d ng KCN. Vì sau này
khi KCN ñi vào ho t ñ ng, vi c ñi u ch nh và nâng c p cơ s h t ng là r t ph c t p
và t n kém. KCN ñ ng b s có m t l i th so sánh r t l n và thu hút s quan tâm
c a các nhà ñ u tư trong vi c l a ch n ñ u tư vào KCN thay vì m t v trí khác;
- KCN ñ ng b ph i có h th ng ñư ng giao thông ñ r ng và hi n ñ i s
thu n ti n cho các phương ti n v n t i v n chuy n v t tư hàng hóa. H th ng ñèn
ñư ng chi u sáng, ngu n cung c p ñi n cho ho t ñ ng s n xu t ñ m b o và ñ y ñ ;
h th ng cung c p nư c ñ m b o công su t, ch t lư ng giúp các doanh nghi p s n
xu t n ñ nh và năng su t cao. H th ng c ng thoát nư c ph i ñư c xây d ng ñ ng
b , có tính toán lâu dài và ñ m b o lưu lư ng thoát nư c ngay c khi có các s c
b t thư ng. Các tr m x lý nư c th i, x lý rác th i ph i ñư c xây d ng và v n
hành nh m x lý các lo i ch t th i c a các doanh nghi p s n xu t, ñ m b o môi
36. 29
trư ng không b ô nhi m. Các khu ch c năng, khu d ch v công c ng như: nhà
ñi u hành, tr m c u h a, tr m y t , bưu ñi n, khu th thao, tr m ATM,... c n ph i
ñư c xem xét và b trí nh m ñ m b o thu n l i cho m i ho t ñ ng s n xu t kinh
kinh doanh c a KCN.
- KCN ñ ng b là KCN ph i ñư c ñ t v trí thu n l i, g n c ng bi n, c ng
hàng không, ga xe l a và g n li n h th ng ñư ng giao thông, h th ng c p thoát
nư c, h th ng lư i ñi n qu c gia, h th ng thông tin, vi n thông t t; ... ñi u ki n v
ngu n nhân l c d i dào;
- H t ng kinh t -xã h i c a khu v c xây d ng KCN có ñ m b o cho vi c xây
d ng KCN ñ ng b hay không? có ñ qu ñ t ñ m b o cho vi c xây d ng khu ña ch c
năng, khu nhà công nhân, các khu ph tr li n k hay không? các d ch v cung c p
có ñ y ñ và ch t lư ng hay không? KCN có h p d n các nhà ñ u tư v v trí và ñi u
ki n sinh ho t; chi phí xây d ng k t c u h t ng k thu t th p và ñư c ñ a phương, các
ngành h tr t o ñi u ki n... hay không?
Nh ng ñi m trên ph i ñư c xem xét trên khía c nh hi n t i và s duy trì kh
năng y trong tương lai. KCN có ñư c nhi u ñi u ki n thu n l i v h t ng thì kh
năng thành công là r t cao và ngư c l i n u không ñáp ng ñư c các yêu c u trên thì s
r t khó khăn trong quá trình hình thành, phát tri n và thu hút ñ u tư và hi u qu ñ u tư
phát tri n KCN s th p và r t d th t b i.
1.2.3.3. ð ng b v trình ñ công ngh
M t trong nh ng m c tiêu thành l p KCN là ñ có th ti p thu ñư c nh ng
ti n b khoa h c k thu t tiên ti n trong khu v c và trên th gi i nh m s n xu t ra
nh ng s n ph m có ch t lư ng cao. Thông qua KCN vi c chuy n giao công ngh
c a khu v c FDI t i các doanh nghi p trong nư c ñã góp ph n vào vi c tăng năng
su t trong các ngành công nghi p c a ñ a phương.
Do v y ñ ñánh giá trình ñ công ngh c a m t KCN ñ ng b c n ph i xem
xét và ñánh giá trên m t sô tiêu chí sau:
- Trình ñ KHCN c a KCN so v i m t b ng chung c a các KCN;
37. 30
- Trình ñ công ngh mà các doanh nghi p FDI, các doanh nghi p trong
nư c trong KCN s d ng ñ s n xu t thu c trình ñ nào so v i th gi i và khu v c;
- Trình ñ công ngh c a t ng ngành, nhóm ngành mà các doanh nghi p
FDI trong KCN tham gia ho t ñ ng (l c h u, trung bình, tiên ti n).
- T l dây chuy n s n xu t v i công ngh tiên ti n, hi n ñ i ñư c ñưa vào
s n xu t và t l máy móc thi t b m i so v i t ng s máy móc thi t b s d ng; ñ
tu i trung bình c a công ngh ho t ñ ng trong doanh nghi p;
- T l v n ñ u tư trên ñ u 1 lao ñ ng, t l này cao th hi n trình ñ công
ngh áp d ng trong s n xu t c a doanh nghi p là cao và ngư c l i, n u t l này
th p thì có th doanh nghi p áp d ng trình ñ k thu t, công ngh vào s n xu t là
th p và ch y u là dùng s c lao ñ ng c a con ngư i là chính.
Ngoài ra c n xem xét m t s tiêu chí khác như:
- Xu t x c a công ngh (năm và nư c s n xu t);
- Năng l c t ch c, qu n lý ñi u hành trong ho t ñ ng công ngh . K năng,
năng l c s d ng công ngh c a các doanh nghi p trong KCN;
- Qui mô và t l chi phí cho ho t ñ ng nghiên c u và phát tri n (R&D) trong
doanh thu theo ngành c a các doanh nghi p FDI, các doanh nghi p trong nư c.
Theo ý ki n c a nghiên c u sinh, KCN ñ ng b ph i là KCN có s lư ng
doanh nghi p s d ng nh ng công ngh , k thu t tiên ti n áp d ng vào s n xu t ph i
ñ t trên 30% , s còn l i t i thi u ph i m c khá tr lên. Công ngh ph i có vòng
ñ i công ngh trung bình t 15-20 năm ñ i v i các ngành cơ khí; 5-10 năm ñ i v i
các ngành ñi n, ñi n t ; công ngh ñư c áp d ng vào s n xu t ph i ñ m b o t i
thi u h t kh u hao và sinh lãi thì m i l c h u và ph i thay th ñ i v i các lo i hình
s d ng công ngh cao, vòng ñ i ng n, thư ng xuyên áp d ng các phát minh, sáng
ch m i vào s n xu t.
1.2.3.4. ð ng b v liên k t, tương tác kinh t
ðây là tiêu chí ph n ánh tính ch t tiên ti n trong t ch c s n xu t phù h p
v i xu th phát tri n c a phân công lao ñ ng xã h i theo hư ng hi n ñ i, t o s
chuy n d ch và phát tri n cơ c u kinh t ñ a phương, cơ c u kinh t vùng theo
38. 31
hư ng CNH, HðH; phát tri n các ho t ñ ng liên k t, liên doanh thông qua các hình
th c liên k t phía trư c, phía sau; góp ph n phát tri n các ngành công nghi p ph
tr và d ch v c a ñ a phương.
Tiêu chí này bao g m các ch tiêu ph n ánh hi u qu kinh t theo ph m vi
hay chuyên môn hóa và hi u qu kinh t theo qui mô trong ho t ñ ng c a KCN và
ñư c th hi n trên các khía c nh: T l s doanh nghi p có liên k t kinh t v i nhau
trong m t KCN và trong các KCN v i nhau cũng như v i các doanh nghi p trên
cùng ñ a bàn t nh, thành ph ; s ngành kinh t ho t ñ ng trong m t KCN (ph n ánh
tính ch t logistic trong KCN); t ng doanh thu c a KCN và doanh thu m t s ngành
công nghi p ch y u trong KCN; t l doanh thu c a các ngành công nghi p ch
y u có liên quan, m t hàng chuyên môn hóa trong t ng doanh thu c a KCN, ...
Theo quan ñi m c a nghiên c u sinh, KCN ñ ng b ph i là m t khu công
nghi p có tính chuyên ngành ho c nhóm chuyên ngành có tính ñ nh hư ng d n d t
các ngành công nghi p, d ch v ph tr phát tri n; các doanh nghi p trong KCN
ph i có m i liên k t v t ch c s n xu t, liên k t kinh t ch t ch . T l s doanh
nghi p trong m t KCN có m i liên k t kinh t v i nhau ph i ñ t t 50% trên t ng s
doanh nghi p trong KCN tr lên và t ng doanh thu c a m t s ngành công nghi p
ch y u trong KCN ph i chi m trên 90% t ng doanh thu KCN
1.2.3.5. ð ng b v qu n lý và cơ ch chính sách.
- KCN ñ ng b là nơi ñư c hư ng nh ng cơ ch chính sách thu hút ñ u tư,
phát tri n thông thoáng, minh b ch, khách quan, n ñ nh cũng như nh ng ưu ñãi,
khuy n khích phù h p v i pháp lu t Vi t Nam và các cam k t khi Vi t Nam h i nh p
kinh t qu c t s t o nên s h p d n riêng cho KCN ñó.
- V m t qu n lý nhà nư c c n có s ñ ng b t vi c ki n toàn công tác t
ch c, năng cao năng l c b máy qu n lý nhà nư c v KCN; S ph i h p t t gi a các
cơ quan qu n lý nhà nư c t Trung ương t i ñ a phương; S phân c p, y quy n rõ
ñ u m i ch u trách nhi m; S ki m tra giám sát và x lý các vi ph m k p th i, B
máy qu n lý ñi u hành c a các doanh nghi p ho t ñ ng s n xu t trong KCN cũng c n
ñư c ñ m b o c v s lư ng và ch t lư ng, ...
39. 32
1.2.4. M t sô ch tiêu ñánh giá s phát tri n và khai thác s d ng c a KCN
1.2.4.1. Quy mô ñ t ñai c a KCN
Quy mô c a KCN cũng là m t nhân t ñ m b o thành công c a vi c phát
tri n KCN, ph thu c vào m c ñích hình thành KCN mà l a ch n quy mô tương
ng, quy mô ñ t ñai KCN ñư c xét trên 2 khía c nh
* V m c ñích hình thành các KCN
- KCN ñ thu hút v n FDI thì quy mô hi u qu n m trong kho ng 200-400ha
(ñ i v i các KCN t i các thành ph l n và vùng kinh t tr ng ñi m).
- KCN có quy mô t 400-600ha ñ i v i các KCN n m trên ñ a bàn các t nh
có ñi u ki n cơ s h t ng thu n l i;
- KCN có quy mô nh hơn 100ha ñ i v i m c tiêu di d i các cơ s công
nghi p trong thành ph , ñô th l n t p trung vào KCN;
- KCN có quy mô l n hơn 100ha ñ i v i m c tiêu t n d ng ngu n lao ñ ng và
th m nh t i ch c a các ñ a phương;
- KCN có quy mô t 100-200ha ñ i v i m c tiêu k t h p kinh t v i qu c phòng.
* V tính ch t và ñi u ki n ho t ñ ng c a KCN
- Quy mô 500-1000ha ñ i v i KCN ñ t ñ a phương có c ng bi n và ngu n
nguyên li u l n ho c hình thành v i tính ch t chuyên môn hóa s n xu t n ñ nh m t
s s n ph m hàng hóa công nghi p n ng...;
- Quy mô 50-200ha là h p lý ñ i v i các KCN n m xa khu ñô th v i các ñi u
ki n xa c ng bi n, v i tính ch t ho t ñ ng là t n d ng lao ñ ng.
1.2.4.2. T l l p ñ y khu công nghi p
T l l p ñ y KCN ñư c xác ñ nh b ng t ng di n tích ñ t công nghi p ñã cho
các doanh nghi p công nghi p và d ch v công nghi p thuê trên t ng di n tích ñư c
c p phép theo d án c a KCN ñã ñư c quy ho ch. T l này thư ng tăng d n theo s
năm ho t ñ ng c a KCN và là ch tiêu so sánh s thành công c a các KCN v i nhau
trong vi c thu hút ñ u tư. T l l p ñ y này không ñòi h i ph i ñ t cao ngay t ñ u
mà ph i chia theo t ng phân kỳ ñ u tư và ñánh giá theo t ng giai ño n. Th i kỳ ñ u là
th i kỳ ñ u tư xây d ng k t c u h t ng kho ng 3-5 năm, ti p sau ñó là giai ño n thu
40. 33
hút ñ u tư và hoàn thi n các khu ch c năng theo nhu c u ñ u tư c a các doanh nghi p
thuê ñ t. Vi c thu h i chi phí ñ u tư theo kinh nghi m qu c t , th i gian ñ thu h i kinh
phí ñ u tư xây d ng có th kéo dài trong kho ng 15-20 năm còn n u sau kho ng 10-15
năm mà t l l p ñ y th p hơn 75% thì coi như KCN này không ñ t hi u qu kinh t
như kỳ v ng. ð ñánh giá hi u qu s d ng ñ t trong KCN có th dùng công th c sau:
Di n tích ñ t công nghi p
ñã cho thuê
T l l p ñ y di n
tích
ñ t công nghi p(%)
=
T ng di n tích c a KCN.
x 100% (1.1)
Nhìn chung, m t KCN có di n tích ñ t l p ñ y 100% là KCN ñã khai thác t t
ph n di n tích ñã ñư c phê duy t cho phát tri n công nghi p, tiêu chí này ñư c
dùng ñ ñánh giá hi u qu s d ng ñ t trong KCN.
1.2.4.3. S d án ñ u tư và t ng v n ñ u tư
Ch tiêu s d án ñ u tư nh m xác ñ nh kh năng thu hút các nhà ñ u tư vào
KCN và ñ ng th i cũng là m t tiêu chí so sánh gi a các KCN v i nhau. Ch tiêu so
sánh này ch mang tính tương ñ i b i n u s d án ñ u tư vào m t KCN nhi u
nhưng t ng v n ñ u tư th p thì cũng chưa ph n ánh h t ñư c quy mô c a KCN.
Ch tiêu t ng v n ñ u tư nh m xác ñ nh t ng lư ng v n mà các nhà ñ u tư
ñ u tư cho t ng KCN ñ ng th i nó cũng là m t ch tiêu ñánh giá s phát tri n và
hi u qu thu hút v n c a t ng KCN v i nhau. Tuy nhiên ch tiêu này cũng chưa
ph n ánh chính xác s phát tri n và hi u qu khai thác b i các KCN có di n tích
khác nhau, do v y khi so sánh c n cân nh c thêm nhi u y u t khác như:
- T l v n ñ u tư trung bình trên m t ñơn v di n tích ñ t công nghi p
Ch tiêu này dùng ñ ñánh giá, so sánh kh năng thu hút v n ñ u tư trên m t
ñơn v di n tích công nghi p gi a các KCN v i nhau và ñư c ñánh giá b ng công th c:
T ng v n ñ u tư (tr USD)
T l v n ñ u tư/ha (tr USD/ha) =
T ng di n tích ñ t CN(ha)
(1.2)
- T l v n ñ u tư trung bình trên m t d án
Ch tiêu này dùng ñ ñánh giá quy mô trung bình c a m t s án ñ u tư ñã
ñư c thu hút vào KCN, ch tiêu này có th ñánh giá và so sánh quy mô c a các d
41. 34
án trong các KCN ñ t ñó ñánh giá ñư c tính h p d n thu hút v n, hi u qu khai
thác s d ng c a các KCN m t cách chính xác hơn, công th c c th :
T ng v n ñ u tư (tr USD)
T l v n ñ u tư trung bình/d án
(tr USD/ha)
=
T ng di n tích ñ t CN(ha)
(1.3)
1.2.4.4. Ch tiêu v lao ñ ng.
- T ng s lao ñ ng c a KCN
Ch tiêu này ñư c dùng ñ ñánh giá kh năng thu hút lao ñ ng c a KCN và
ph n ánh l i ích c a vi c xây d ng các KCN ñ i v i vi c gi i quy t tình tr ng th t
nghi p và t o vi c làm cho ngư i lao ñ ng.
- Ch tiêu v t l lao ñ ng ñ a phương ñư c gi i quy t vi c làm trong KCN
so v i t ng s lao ñ ng trong KCN
Ch tiêu này ph n ánh l i ích c a vi c xây d ng các KCN ñ i v i vi c gi i
quy t tình tr ng th t nghi p và t o vi c làm cho ngư i lao ñ ng ñ a phương.
Ta có công th c: Llñdp =
Lkcn
Ldp
x 100% (1.4)
Trong ñó : Ldp: T ng s lao ñ ng ñ a phương có vi c làm trong khu công
nghi p.
Lkcn: T ng s lao ñ ng c a KCN.
Llñdp càng cao thì kh năng gi i quy t vi c làm cho lao ñ ng c a ñ a
phương càng l n.
1.2.4.5. ðóng góp c a KCN v i tăng trư ng kinh t ñ a phương
Ch tiêu này nh m ñánh giá kh năng và năng l c ñóng góp c a KCN vào vi c
tăng trư ng kinh t , tăng trư ng GDP c a ñ a phương nơi ñ t KCN. Qua ch tiêu
này chúng ta có th th y ñư c nh hư ng c a KCN ñ i v i vi c tăng trư ng GDP
và tăng trư ng kinh t ñ a phương ñ t ñó có cách nhìn nh n ñúng trong vi c c n
thi t, hay chưa th c s c n thi t trong xây d ng và phát tri n các KCN và chuy n
d ch cơ c u kinh t ñ a phương. T l % ñóng góp GDP tính theo công th c sau:
T ng giá tr s n lư ng c a KCN
% ñóng góp GDP =
GDP ñ a phương.
x 100% (1.5)
42. 35
Ngoài ra, còn KCN còn ph i có trách nhi m ñóng góp v i ngân sách nhà nư c,
ch tiêu này xác ñ nh trách nhi m c a các doanh nghi p trong KCN ñ i v i nghĩa v
n p ngân sách nhà nư c.
1.2.4.6. Hi u qu ho t ñ ng SXKD c a KCN
Tiêu chí này bao g m: t ng doanh thu; t ng giá tr s n xu t công nghi p;
t ng giá tr gia tăng; t ng s lao ñ ng thu hút; t ng v n ñ u tư; t l giá tr gia tăng
so v i t ng doanh thu; năng su t lao ñ ng tính theo doanh thu; thu nh p bình quân
c a m t ñơn v lao ñ ng.
* Nhóm ch tiêu v doanh thu
- Ch tiêu doanh thu trên di n tích ñ t công nghi p cho thuê, có th ñánh giá
b ng cách tính d a trên t ng doanh thu ho c t ng giá tr s n lư ng.
T ng doanh thu (tr USD)Doanh thu bình quân/1 ha
(tr USD/ha)
=
T ng di n tích ñ t KCN (ha)
(1.6)
Ch tiêu này ph n ánh hi u qu s d ng ñ t, nó ph n ánh giá tr doanh thu
bình quân trên m t ha ñ t công nghi p cho thuê c a t ng KCN trong phát tri n kinh
t , tăng s n ph m xã h i so v i s d ng ñ t vào m c ñích s n xu t nông nghi p
ho c các m c ñích khác và so sánh gi a các KCN v i nhau.
- Ch tiêu doanh thu trên s d án.
T ng doanh thu (tr USD)Doanh thu bình quân/1d án
(tri u USD/d án)
=
T ng s d án ñ u tư vào KCN
(1.7)
Ch tiêu này ph n ánh giá tr doanh thu bình quân c a m t d án ñ u tư và
dùng ñ ñánh giá hi u qu các d án ñ u tư vào KCN.
* Nhóm ch tiêu v xu t kh u
- Ch tiêu xu t kh u trên di n tích ñ t công nghi p cho thuê.
Ch tiêu này ph n ánh hi u qu xu t kh u trên m t ha ñ t công nghi p cho
thuê c a t ng KCN và dùng ñ so sánh các KCN v i nhau.
T ng doanh thu xu t kh u KCN (USD)T l xu t kh u/1ha
(tri u USD/ha)
= T ng di n tích ñ t KCN(ha) (1.8)
- Ch tiêu xu t kh u trên s d án.
43. 36
Ch tiêu này ph n ánh kh năng sinh ngo i t trung bình c a m t d án ñ u tư trong
KCN và dùng ñ ñánh giá hi u qu xu t kh u c a các d án ñ u tư vào KCN. [41]
T ng doanh thu xu t kh u KCN (USD)T l xu t kh u/1d án
(tri u USD/d án)
=
T ng s d án ñ u tư vào KCN
(1.9)
1.3. Nh ng nhân t nh hư ng ñ n s phát tri n c a KCN ñ ng b
1.3.1. Quy ho ch
Quy ho ch là công c r t quan tr ng, nó ñ nh hư ng dài h n và ñ m b o s
ñ ng b trong phát tri n dài h n. Xây d ng quy ho ch và th c hi n t t quy ho ch s
kh c ph c ñư c tình tr ng l n x n, t phát, tùy ti n, ch p vá, lãng phí trong quá
trình phát tri n do ph i kh c ph c h u qu và làm ñi làm l i nhi u l n. Quy ho ch
l i là cơ s ñ xây d ng k ho ch, do v y c n ph i xây d ng quy ho ch có tính kh
thi và ch t lư ng cao, ñ m b o kh năng pháp tri n dài h n trong tương lai.
B n ch t c a KCN chính là t ch c s n xu t công nghi p trên lãnh th ñư c
th c hi n g n li n v i quá trình tăng cư ng tích t , t p trung s n xu t theo lãnh th .
Do v y quy ho ch KCN c n g n v i quy ho ch phát tri n công nghi p và cũng là
m t b ph n trong h th ng các qui ho ch ngành và lĩnh v c trên vùng lãnh th .
Th c ch t c a vi c xây d ng qui ho ch phát tri n KCN ñó là lu n ch ng phát tri n
và t ch c lãnh th s n xu t công nghi p.
Quy ho ch phát tri n KCN ph i tính ñ n các quan h liên ngành và liên vùng
theo tinh th n phát tri n s n xu t hàng hóa, m r ng giao lưu trao ñ i hàng hóa gi a
các vùng và các ngành kinh t . Quy ho ch ph i ñánh giá ñúng các ngu n l c và l i
th c a vùng; xác ñ nh có lu n c khoa h c ñ nh hư ng phát tri n công nghi p trên
vùng lãnh th và KCN g n v i nhu c u th trư ng, khai thác có hi u qu và l i th
c a vùng lãnh th . Quy ho ch c n ñư c k p th i ñi u ch nh phù h p v i s thay ñ i
c a các ñi u ki n phát tri n...
Qui ho ch phát tri n KCN là s c th hóa chi n lư c phát tri n kinh t - xã
h i c a ñ a phương và chi n lư c phát tri n công nghi p c a ñ t nư c, là căn c
quan tr ng ñ xây d ng các gi i pháp chính sách phù h p v i ñi u ki n t ng vùng
lãnh th . Như v y khi phát tri n KCN c n quan tâm ñ n quy ho ch ngành công
44. 37
nghi p, quy ho ch lãnh th và g n v i quy ho ch quy ho ch phát tri n kinh t -xã h i
c a t ng ñ a phương. Quy ho ch phát tri n KCN c n ph i phù h p v i quy ho ch
phát tri n kinh t -xã h i c a t ng ñ a phương, nh m ñ m b o s phát tri n c a KCN
ñúng ñ nh hư ng và m c tiêu phát tri n c a ñ a phương trong t ng giai ño n.
Vi c l a ch n ñ a ñi m xây d ng các KCN ñ ng b ph i phù h p và có
s ăn kh p, th ng nh t gi a quy ho ch t ng th v i quy ho ch ngành công
nghi p, quy ho ch các vùng; gi a quy ho ch phát tri n ngành công nghi p, quy
ho ch phát tri n vùng, quy ho ch phát tri n kinh t -xã h i c a t ng ñ a phương
v i quy ho ch nông thôn, ñô th cũng như quy ho ch m ng lư i giao thông v n
t i, quy ho ch khu dân cư; gi a quy ho ch KCN v i quy ho ch vùng nguyên
li u, quy ho ch s d ng ñ t...
Quy ho ch và phân b KCN h p lý s khai thác tri t ñ l i th so sánh và
ñ c thù c a t ng vùng lãnh th ; phát huy s d ng có hi u qu các ngu n l c s n có
c a ñ a phương ñ ng th i ñ m b o ñư c tính ñ ng ñ u, h p lý c a toàn ngành công
nghi p trong ph m vi qu c gia ho c liên vùng. Vi c phát tri n các KCN phù h p
v i quy ho ch s thúc ñ y các vùng phát huy ñư c l i th c a mình ñ phát tri n
theo cơ c u kinh t m , g n v i th trư ng trong và ngoài nư c; các vùng kinh t
tr ng ñi m phát huy ñư c vai trò ñ u tàu phát tri n nhanh theo hư ng chuy n d n sang
các ngành công nghi p mũi nh n, các ngành công nghi p v i công ngh và k thu t
cao, công nghi p có giá tr gia tăng cao ñ lôi kéo các vùng khác phát tri n theo như:
- ð i v i các vùng có l i th tr v lư ng khoáng s n d i dào có th phát
tri n công nghi p khai thác và ch bi n khoáng s n;
- ð i v i các vùng có nhi u cây công nghi p và r ng tr ng nguyên li u có
th phát tri n công nghi p ch bi n nông lâm s n như gi y, chè, ñ m c, th c ph m,
ñ u ng... ;
- ð i v i khu v c ven bi n, có l i th v b bi n dài, có c ng nư c sâu có
th phát tri n công nghi p ch bi n th y s n, ñóng tàu, cơ khí ch t o ...
- ð i v i các vùng có l i th v ñ i ngũ cán b và công nhân k thu t lành
ngh hơn h n các vùng khác, là nơi h i t , giao lưu kinh t l n c a c nư c có th
45. 38
t p trung phát tri n ngành cơ khí (cơ khí ch t o, thi t b ñi n, các phương ti n v n
t i...), các ngành k thu t công ngh cao như ngành ñi n t , công ngh thông tin, ...
Quy ho ch xây d ng trong t ng KCN c n quan tâm b trí, phân khu ch c
năng h p lý ñ m b o h s s d ng ñ t công nghi p và các tiêu chu n k thu t. H
th ng ñư ng giao thông, c p ñi n, c p thoát nư c, thông tin vi n thông, phòng cháy
ch a cháy.. trong n i khu ñ m b o phát tri n phù h p v i quá trình thay ñ i d n
theo nhu c u t ng cao, ñ ng nh t trong công trình ki n trúc và phù h p v i ñ c thù
ngành công nghi p.
1.3.2. V trí ñ a lý, quy mô c a khu công nghi p
KCN có ñư c nhi u ñi u ki n thu n l i v v trí thì kh năng thành công là r t
cao và ngư c l i n u không ñáp ng ñư c các yêu c u trên thì s r t khó khăn trong
quá trình hình thành, phát tri n và thu hút ñ u tư và hi u qu ñ u tư phát tri n KCN s
th p và r t d th t b i.
- KCN ñư c xây d ng v trí cách bi t v i khu dân cư nhưng ñ m b o thu n
l i trong vi c ñi l i s tránh ñư c nh ng tác ñ ng, nh hư ng trong quá trình ho t
ñ ng s n xu t kinh doanh c a KCN ñ i v i dân cư;
- KCN c n ñư c b trí kho ng cách h p lý v i các khu ñô th , trung tâm văn
hóa, xã h i và thu n l i cho vi c xây d ng k t c u h t ng như g n các tuy n giao
thông ñư ng b , ñư ng s t, hàng không, c ng bi n; h th ng thông tin, vi n thông và
ngu n ñi n, ngu n nư c công nghi p ñư c cung c p ñ y ñ ; ñi u ki n v ngu n
nguyên li u và nhân l c d i dào ... nh ng ñi m trên ph i ñư c xem xét trên khía c nh
hi n t i và s duy trì kh năng y trong tương lai. ðây là m t trong nh ng y u t quy t
ñ nh s thành công và phát tri n c a KCN và giúp các nhà ñ u tư gi m thi u chi phí,
tăng kh năng lưu thông c a s n ph m, hàng hóa, nguyên v t li u gi m b t th i gian v n
chuy n trên ñư ng và tăng kh năng c nh tranh c a hàng hóa, thành ph m s n xu t ra.
- Quy mô ñ t c a KCN cũng ñóng vai trò quan tr ng trong vi c phát tri n
thành công c a các KCN ñ ng b , quy mô này ph thu c vào các y u t như v trí
ñ t KCN khu v c thành th , vùng kinh t tr ng ñi m, các thành ph l n hay
ñ a bàn t nh ho c g n c ng bi n; ph thu c vào tính ch t ngành ngh công nghi p,
46. 39
ph thu c vào m c tiêu thu hút nhà ñ u tư trong hay ngoài nư c .... Tuy nhiên c n
tính toán và d báo quy mô KCN h p lý ñ m b o khai thác hi u qu trong th i
gian hi n t i và phát tri n trong tương lai.
1.3.3. H t ng k thu t c a khu v c xây d ng khu công nghi p
- Ph n l n các KCN ñ u hình thành trên các khu ñ t m i, do ñó n u k t c u
h t ng c trong và ngoài hàng rào KCN ñ ng b thì d dàng thu hút và h p d n các
nhà ñ u tư như:
- H th ng ñư ng giao thông ñ r ng, hi n ñ i ñ m b o ho t ñ ng cho KCN
ngay c th i gian cao ñi m s thu n ti n cho v n chuy n và lưu thông hàng hóa. H
th ng c p nư c ñ y ñ và ñ m b o áp l c;
- H th ng ñi n ñ m b o công su t và c p ñ ngay c khi có s c lư i ñi n
qu c gia s giúp cho doanh nghi p s n xu t n ñ nh và ñ t hi u qu . H th ng ñèn
chi u sáng ñ ñ sáng c n thi t ñ ñ m b o an toàn cho ngư i ñi l i và an ninh c a
KCN;
- H th ng thu gom và thoát nư c th i, nư c mưa ph i tính toán ñ m b o ñ
cho nhu c u thu gom và thoát nư c c a KCN. Các tr m x lý nư c th i, x lý rác
th i ph i ñư c xây d ng và v n hành ñ m b o các tiêu chu n v sinh, môi trư ng.
- H th ng các khu nhà ñi u hành, d ch v ph tr ; nơi ñ t tr s ngân hàng,
tr m h i quan, máy ATM; tr m bưu ñi n, bãi ñ xe; h th ng tr c u h a;
- H th ng thông tin liên l c, truy n d n s li u ... c n ñư c tính toán và b
trí ngay trong KCN;
- K t c u h t ng ngoài hàng rào KCN cũng c n ph i ñư c xây d ng và
hoàn ch nh phù h p v i ti n ñ xây d ng và khai thác s d ng c a KCN ñ m b o
vi c k t n i ñ ng b gi a h t ng c a KCN v i h t ng c a vùng và khu v c xây
d ng KCN;
1.3.4. Khu dân cư và các công trình ph c v công c ng
KCN ph i ñư c g n v i vi c xây d ng khu nhà cho công nhân, khu nhà
cho công nhân ph i ñáp ng ñư c quy ho ch chung c a ñô th vì chúng là m t b
ph n c u thành c a h th ng nhà ñô th và c a KCN. Do v y, khi xây d ng và phát
47. 40
tri n các KCN c n ph i quy ho ch xây d ng các khu dân cư và các công trình phúc
l i ñ gi i quy t ñ i s ng tinh th n, v t ch t và nơi ăn ch n cho ngư i lao ñ ng
trong các KCN. Ngư i lao ñ ng trong KCN có nơi ăn, n ñ nh s góp ph n giúp
cho ho t ñ ng SXKD c a các doanh nghi p ñư c n ñ nh và phát tri n b n v ng.
Ngoài ý nghĩa v m t kinh t , vi c phát tri n khu dân cư xung quanh các KCX, KCN
còn nh m n ñ nh v m t xã h i, an ninh tr t t và an sinh xã h i. Vì v y, ñây cũng là
m t nhân t quan tr ng nh hư ng ñ n s phát tri n c a các KCN ñ ng b , vi c phát
tri n khu dân cư không ch là nhi m v c a Nhà nư c mà còn là trách nhi m c a các
Công ty phát tri n h t ng và các doanh nghi p trong KCX, KCN.
1.3.5. S phát tri n c a các trung tâm kinh t và ñô th li n k
KCN c n có m i liên h v i các trung tâm kinh t và ñô th vì có th t n
d ng ñư c nh ng l i th so sánh ph c v cho vi c phát tri n, thúc ñ y s thành
công c a KCN, c th :
- L i th v vi c t n d ng cơ s h t ng c a khu v c ñã ñư c nhà nư c và
ñ a phương ñ u tư (ñư ng giao thông, h th ng c p ñi n, c p nư c, h th ng thông
tin liên l c, b nh vi n, trư ng h c...);
- L i th v vi c t n d ng h t ng d ch v tài chính như h th ng ngân hàng,
tín d ng, b o hi m, các qu ñ u tư; h th ng d ch v nhà hàng, khách s n, khu vui
chơi, gi i trí, khu th thao...;
- Là nơi t p trung các cơ s ñào t o, d y ngh , các Trung tâm, Vi n nghiên
c u và các t ch c nghiên c u khoa h c khác; là nơi t p trung nhi u lao ñ ng k
thu t có ch t lư ng cao;
- Là nơi ñã có s n nh ng cơ s công nghi p ph tr (cung c p linh ki n, v t
tư, thi t b , ph tùng, bán thành ph m....).
Do v y, các KCN ñ t lân c n các trung tâm kinh t và ñô th l n thư ng có
s c h p d n r t l n v i các nhà ñ u tư nh t là các nhà ñ u tư nư c ngoài.
1.3.6. S n ñ nh chính tr , cơ ch chính sách và môi trư ng ñ u tư
- Kinh nghi m cho th y, các nhà ñ u tư nư c ngoài ngoài vi c xem xét các
ưu ñãi v kinh t c a qu c gia ti p nh n ñ u tư mà còn r t quan tâm t i s n ñ nh
48. 41
v chính tr , xã h i c a qu c gia ñó vì nó ñ m b o s n ñ nh v ng ch c trong vi c
b o v quy n và l i ích h p pháp cho các ch th tham gia kinh doanh và ñ u tư
vào các KCN. Không m t nhà ñ u tư nào l i mu n ñ u tư vào m t qu c gia có
nhi u thay ñ i v th ch chính tr , ñư ng l i chính sách không nh t quán, an ninh
xã h i ph c t p ... H th ng pháp lu t ph i ch t ch , ñ y ñ và có hi u l c cao
giúp các nhà ñ u tư yên tâm ñ u tư, s n xu t, kinh doanh, b o v ñư c l i ích h p
pháp c a mình.
- Môi trư ng ñ u tư c a nư c s t i cũng ñư c các nhà ñ u tư cũng r t quan
tâm, môi trư ng ñ u tư thu n l i, thông thoáng, gi i quy t nhanh chóng các th t c
hành chính, không gây tr ng i cho các nhà ñ u tư và có nhi u chính sách ưu ñãi,
thu hút ñ u tư vào KCN s t o s h p d n v i các nhà ñ u tư do h s gi m ñư c
th i gian cho vi c gi i quy t các th t c hành chính, ñ y nhanh ti n ñ ñưa doanh
nghi p ñi vào ho t ñ ng s n xu t kinh doanh, gi m chi phí ñ u tư và tăng l i nhu n
kinh doanh. ð tăng s c h p d n ñ u tư, Nhà nư c c n c i thi n môi trư ng ñ u tư
chung và ban hành các chính sách ưu ñãi mang tính ñ c thù trong vi c mi n, gi m
thu nh p kh u, thu thu nh p doanh nghi p; nâng m c ưu ñãi khi ñ u tư vào ñ a
bàn khó khăn, vùng sâu vùng xa, không h n ch vi c chuy n v n, l i nhu n c a các
nhà ñ u tư ra nư c ngoài .... khi ñ u tư vào KCN.
- Ngoài ra, các chính sách kinh t vĩ mô khác v ñ u tư, lao ñ ng, vi c làm,
giáo d c ñào t o, thương m i ... cũng có nh hư ng ñ n môi trư ng ñ u tư chung và
vào các KCN nói riêng. Do v y, qu c gia s t i c n ph i bi t l ng nghe, tìm hi u
nh ng khó khăn, vư ng m c c a các nhà ñ u tư ñ có bi n pháp h tr k p th i ñ
hoàn thi n, s a ñ i, b sung các chính sách nh m t o môi trư ng ngày càng thông
thoáng và thu n l i hơn cho các nhà ñ u tư ho t ñ ng trong các KCN.
- Các KCN thư ng n m trong khu v c có chính sách ưu tiên phát tri n công
nghi p c a ñ a phương và quy ho ch phát tri n KCN c a c nư c, ñ c bi t là trong
các vùng kinh t tr ng ñi m hay khu v c làm ñòn b y phát tri n kinh t c a c
nư c. Nh ng khu v c này có th ñư c nhà nư c, ñ a phương có nh ng chính sách
h tr trong quá trình xây d ng cơ s h t ng, các công trình ph c v chung nhưng
49. 42
có l i cho c KCN như: nâng c p sân bay, c i t o và nâng c p ñư ng b , ñư ng s t,
m r ng các c ng bi n…và ñư c các B , ngành t o ñi u ki n thu n l i trong vi c
xây d ng các công trình cung c p ñi n, nư c, thông tin liên l c…
1.3.7. S phát tri n c a công nghi p ph tr , kh năng cung c p nguyên v t li u
Khi ñ u tư s n xu t vào các KCN, các nhà ñ u tư r t quan tâm ñ n kh
năng cung ng s n ph m c a các doanh nghi p công nghi p ph tr ñ a phương
b i ñi u ñó nh hư ng r t l n ñ n chi phí n u ph i nh p ngo i, ñ n th i gian v n
chuy n, ñ n vi c ch ñ ng trong xây d ng k ho ch s n xu t.... Do v y, năng l c
c a các ngành công nghi p ph tr t i ñ a phương cao, s n ph m ñ u ra ñ t tiêu
chu n ch t lư ng qu c t , giá c c nh tranh; s lư ng và ch t lư ng các d ch v
ph tr ñ m b o yêu c u phát tri n thì ñó là nh ng nhân t góp ph n t o nên s
thành công c a khu công nghi p.
Ngoài ra, ñ gi m chi phí s n xu t, nâng cao kh năng c nh tranh và ñ m
b o duy trì ho t ñ ng s n xu t kinh doanh n ñ nh, các nhà ñ u tư cũng cân nh c
các y u t ñ u vào như s ñ m b o, n ñ nh trong vi c cung ng nguyên v t li u
t i ch c a ñ a phương, kho ng cách t i vùng nguyên li u trư c khi quy t ñ nh
ñ u tư vào m t KCN.
1.3.8. Ngu n cung lao ñ ng
Ho t ñ ng s n xu t nói chung và trong KCN nói riêng, xét v th c ch t, là
quá trình lao ñ ng, t c là s k t h p gi a các y u t con ngư i v i tư li u s n xu t,
trong ñó ngư i lao ñ ng luôn là nhân t quan tr ng, là l c lư ng s n xu t ch y u.
Vì v y quy mô, m c ñ , hi u qu kinh doanh trong KCN ph thu c r t l n vào s
lư ng và ch t lư ng ngu n lao ñ ng hi n có và xu hư ng v n ñ ng c a nó.[90]
Ngu n lao ñ ng có ñ s c lao ñ ng (nh ng năng l c v th ch t, trình ñ chuyên
môn, tinh th n) là n n t ng cho s phát tri n b n v ng c a doanh nghi p, ñó là tài
s n vô giá mà doanh nghi p ñư c s d ng. Do v y, vi c cung ng ñ s lư ng và
ñ m b o ch t lư ng, trình ñ tay ngh c a ngư i lao ñ ng nói chung, cũng như lao
ñ ng có hàm lư ng ch t xám cao nói riêng làm vi c trong các KCN là ti n ñ ñ
xây d ng thành công KCN.
50. 43
1.3.9. V n ñ u tư
- V n ñ u tư xây d ng cơ s h t ng: v n ñ u tư xây d ng cơ s h t ng
ñư c coi như là ti n ñ ñ thu hút các ngu n v n ñ u tư khác và các doanh nghi p
kinh doanh cơ s h t ng KCN ph i b ra ngay t ban ñ u. Các nhà ñ u tư ch b
v n ñ u tư vào KCN khi ñã có cơ s h t ng hoàn ch nh do v y các doanh nghi p
phát tri n h t ng KCN ph i có ti m l c tài chính t t nh m ñ m b o ti n ñ ñ n bù,
gi i to và xây d ng cơ s h t ng ñ ng b ñúng quy chu n ñ t o ñi u ki n thu n
l i cho các doanh nghi p thuê ñ t nhanh chóng ti n hành xây d ng nhà máy. Nhu
c u v n ñ u tư cơ s h t ng r t l n, vì v y ngu n v n ñ u tư không nh ng ph i
ñ m b o ñ y ñ mà còn ph i ñư c phân kỳ ñ u tư ñúng lúc, ñúng ch ñ có th phát
huy t i ña tác d ng.
- V n ñ u tư vào các d án s n xu t trong KCN: KCN thu hút ñư c nhi u d
án s n xu t có t l v n ñ u tư trên quy mô s d ng ñ t cao ñ ng nghĩa v i vi c s thu
hút ñư c nhi u máy móc thi t b hi n ñ i, công ngh tiên ti n ñưa vào quá trình ho t
ñ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. ðây chính là cơ s ñ doanh nghi p phát
tri n, là nhân t quan tr ng góp ph n phát tri n các KCN ñ ng b .
1.4. Kinh nghi m xây d ng, phát tri n KCN c a ðài Loan và KCN Tô Châu,
Trung Qu c - Bài h c rút ra cho Hà N i
M t s nư c và vùng lãnh th châu Á l a ch n vi c xây d ng và phát
tri n các KCN như m t gi i pháp quan tr ng ñ th c hi n thành công quá trình
CNH và hư ng v xu t kh u như Trung Qu c và ðài Loan. K t qu là ñ n nay
n n kinh t các nư c này ñã có s tăng trư ng vư t b c, do v y c n ph i nghiên
c u h c t p kinh nghi m xây d ng và phát tri n các KCN c a Trung Qu c và ðài
Loan. Trên cơ s ñó rút ra nh ng bài h c kinh nghi m cho Hà N i hi n nay và
trong tương lai, là r t c n thi t.
1.4.1. Kinh nghi m phát tri n KCN c a ðài Loan
ðài Loan là qu n ñ o nh n m trên bi n ðông, v i ñ c thù ñ a lý và tài
nguyên h n h p, ñ t n t i và phát tri n, t cu i nh ng năm th p k 50 chính quy n
ðài Loan xác ñ nh ph i xây d ng mô hình kinh t theo “cơ ch hư ng ngo i” trong