SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  15
Lënda: Financat Ndërkombtare
                 Studimet:postdiplomike-master
           Departamenti:Bank, Financa dhe Kontabilitet




                              BURSA
                            Punim Seminari




Mentori:                                              Kandidati:
Prof. Dr. Skender Berisha                            Lulzim Jaha




                     Prishtinë, qershor, 2009
Përmbajtja


             1.
              Përmbajtja...........................................................................1
             2.
              Hyrje...................................................................................2
             3.
              Definicioni i Bursës............................................................2
             4.
              Llojet e kryesore të Bursave..............................................4
             5.
              Organizmi i afarizmit të bursave kryesore në botë.............5
               6.1 Bursa e Parisit.............................................................5
               6.2 Bursa e Nju Jorkut.....................................................6
               6.3 Bursa e Londrës.........................................................7
               6.4 Bursa e Tokios............................................................7
               6.5 Bursa e Frankfurtit.....................................................8
               6.6 Bursa e Moskës..........................................................9
               6.7 Bursa e Pekinit...........................................................10
           7. Bursa e Tiranës..................................................................10
           8. Skema Organizative bursës së Tiranës..............................12
         9. Literatura e shfrytëzuar.........................................................13
..




                                                                                                          2
HYRJE


                Në këtë punim unë unë para jush kam paraqitur një punim
      seminari në të cilin unë jam munduar që në mënyrë sa më të detajuar
      të paraqes para jush disa koncepte kyçe të

                 Lidhur me bursat kryesore ne bote si dhe funksionimi e tyre .
      Roli i burës në punët financiare është shumë i rëndësishëm afarizmin
      global bashkëkohorë,është edhe në atë kombëtar sepse Kosova
      është ndoshta i vetmi ven në Ballkan i cili nuk ka bursë shtetërore dhe
      kështu kjo ka ndikuar shuam në ngecjet e zhvillimit të sektorit financiar
      në të.
             Kjo është edhe arsyeja pse i kushtohet rendësi aq e madhe
      sistemit financiar i cili është një motor shtytës i zhvillimeve ekonomike
      dhe investimeve për një ekonomi.

          Ky projekt në brendësinë e tij përmban një mori informatash të cila
      janë shumë të rëndësishme për bursa i cili është një sektor shumë i
      rëndësishëm i zhvillimit ekonomik dhe financiar në tregun nacional
      dhe global po ashtu edhe në sektor të ndryshëm të ekonomisë, dhe
      besojmë se se këto informata di të ju hyjnë shumë në punë
      veçanërisht lidhur me ata të cilët duan të merren me studimin tyre në
      një të ardhme të afërt.

                                     Definicioni i Bursës

                  Termi burse rrjedhë nga emri i tregtarit Van Der Bursa , i cili ka
      qene një tregtar mjaft i suksesshëm ne Holande.
                 Bursa është një treg i organizuari cilio sherben për shitblerje e
      aksionet, huave apo edhe mallrave të caktuara. por definicioni me i
      përshatshëm dhe i cili ne menyrë me të përgjësuar e përkufizon bursën si më
      poshtë:
                  Bursa është institucion juridiko biznesor(treg) në të cilin
      tregtohen mallra të vlefshme (ari diamanti, argjendi etj) , paraja si dhe letrat
      me vlerë si (aksionet, obligacionet)’’.1


                 Bursa është një vend ku shoqëri aksionare, ndërmarrje dhe
      firma të ndryshme private drejtohen për të ngritur fondin e investimeve
      dhe siguruar kapitalet e tyre2. Sigurimet tregtohen nga anëtarët e bursës,
      qe veprojnë si agjente (komisionerë) dhe kryetare (shitës ose tregtar).


1
    E drejta Biznesore ndwrkombtare, Prof dr Riza Smaka, faqe 36
2
    www. vikipedia. org /ëiki/ Bursa


                                                                                     3
Tregu i letrave me vlere, pavaresisht nga kompleksiteti i
        problemeve qe paraqet, ne thelb eshte i ngjashem me cdo lloj tregu. Cdo
        treg ben te mundur bashkimin e dy paleve: shitesit dhe bleresit per te
        tregtuar nje mall te caktuar, apo disa mallra. Keshtu, ne tregun e fruta-
        perimeve, fermeret vine per te shitur produktet e tyre duke u takuar me
        shume bleres potenciale, te cilet kerkojne te blejne produkte te fresketa.

             Por, edhe bleresit perfitojne nga mundesia per te zgjedhur
        produktin me cilesor dhe me cmimin me te mire ne shumellojshmerine e
        produkteve, që ofron ky treg

              Ne bursa kryesisht bëhen punët juridiko biznesore nen mbykqyrje
        te ndërmjetësve te autorizuar sic jane ; brokërt , maklerët, agjentet
        tregtar etj; ne te cilën mallrat tregtar shiten sipas tipeve dhe mostrave ne
        përshtatje me rregullat e veçanta te afarizmit ne bursa te cilat quhen
        ndryshe si uzansa te bursave.

              Shumica e bursave kane nje vend real (por edhe virtual) ku
        komisionarë dhe tregetare takohen per te kryer urdhrat e institucioneve
        dhe investoreve individuale që i perfaqesojnë për të blerë dhe shitur
        sigurime. Çdo bursë vendos kërkesat e veta për anëtarësim.

                 Bursa e Nju Jorkut ka kërkesat me te te mëdha.në këtë bursë
        kryhet shit-blerja e sigurimeve te tilla si fondet dhe bonot. Një bursë
        bënë te mundur ngritjen e financimit me ane te shitjes se mallrave tek
        investitorët e huaj. Ajo krijon një mekanizëm për vlerësimin e shoqërive
        nëpërmes procesit te zbulimit te çmimit dhe një mjet me te cilin një
        informacion i tille është përhapur.
              Bursa është vend i frekuentuar nga individë të cilët janë
        këmbëngulësish të vëmendshëm për biznesin e tyre dhe janë të njohur
        mirë më detajet e tyre, por ata janë të paktë në numër të cilët kanë
        njohuri të mira nga punët financiare, prandaj ata si pasojë e kësaj i
        kushtojnë pak kujdes financave, ata më shumë marrin parasysh efektet e
        menjëhershme të ngjarjeve të kaluara (të rastit) sesa konsekuencat e tyre
        më të thella.3
        Bursat janë zhvilluar nga panagjuret. Megjithatë panagjuret dallohen nga
        bursat pasiqë ato i dedikohen konsumatorëve kurse bursat u referohen
        lidhjeve te punëve tregtare biznisore. Në Aventorp ne vitin 1531 është
        themeluar bursa e parw tregtare , kurse me vone bursa tjera janë themeluar
        edhe ne: France , ShBA, Britani të Madhe, Gjermani Kinë, Rusi, Itali,
        Japoni etj.
        Në Shqipëri ligji për bursat është miratuar ne vitin 1997 , ne France ne vitin
        1807 Gjermani 1896 , ne SHBA është rregulluar ne vitin 1934.4
3
    Dr Safet MEROVCI: TREGJET DHE INSTRUMENTET FINANCIARE, Prishtinë 2004, fq 227
4
    ëëë.hamdinuhiju.blogspot.co



                                                                                       4
Ekzistojnë katër lloje të anëtarëve të bursës:
       1.   Brokerat në dysheme (fluor brookers),
       2.   Tregtarët në dysheme (fluor traders)
       3.   Specialistët (specialist) dhe
       4.   Anëtarët jashtë sheshit të bursës (Off-fluor members)

              Brokerët në dysheme janë individ të cilët veprojnë në emër të
   klientëve të tyre për një pagesë të caktuar në përqindje(komisioni) ose në
   llogari të firmave anëtarë të cilave janë ata .

             Tregtarët në dysheme janë individ të cilët blejnë dhe shesin letra
   me vlerë vetëm në për sfond ose për portfolion e tyre që janë përgjegjës,
   ndërsa rrallë bëjnë për ndonjë klient të tyre.

            Specialistët janë persona përgjegjës për mbikëqyrjen dhe
   organizimin se puna dhe aktivitete dhe i ghithë procesi i ankandit është duke
   shkuar sipas rregullave dhe procedurave të parapara.

            Antarët jashtë sheshit të bursës janë njerëz të cilët nuk
   angazhohen në aktivitete të ndjeshme në dyshemetë të bursës, por anëtarësia
   e tyre në bursë ju jep mundësinë që ata marrin pjesë vetëm atëherë kur e
   shohin se kjo punë është në interes të tyre.

                         Llojet kryesore të bursave
       Ekzistojnë lloje te ndryshme te bursave me destinime te ndryshme , por
me karakteristike janë ato te letrave me vlere , nga te cilat me te njohurat janë Në
York Stock Exchange si dhe Londër , Frankfurt , Paris , Tokio, Milano etj.
        Bursat e mallrave mund te jene te përgjithshme dhe te veçanta. Bursat për
mallrat e përgjithshme destinohen për tregtinë me mallra te ndryshme për dallim
nga bursat e veçanta ne te cilën tregtohen vetëm malli i veçantë apo specifik.
       Ekzistojnë shumë bursa në shumë vende të ndryshme të botës, por prej
tyre janë disa që janë më të rëndësishme dhe ne do të përmendim më poshtë:
    Llojet kryesore të bursave janë:

               Bursa e Parisit
               Bursa e Nju Jorkut
               Bursa e Londrës
               Bursa e Frankfurtit
               Bursa e Tokios
               Bursa e Pekinit
               Bursa e Moskës
               Bursa e Cyrihut
               Bursa e Milanos etj



                                                                                  5
Bursa e Parisit

                 Bursa e Parisit është bursa më e vjetër në botë, ajo është themeluar
           në vitin 1563. Kjo bursë është ndërrrmarrje me karakter publik. Këtë bursë
           si dhe të gjitha bursat tjera në Francë i qeverisë dhe mbikqurë Kompania
           Nacionale me seli në Paris .
           Në Francë mbahet kuvendi vjetor i bursave të Francës ku zgjidhet Oda
           Sindikale e cila ka tetë anëtarë dhe prej tyre zgjidhet kryetari dhe
           nënkryetari i saj.

           Oda Sindikale kryen këto punë:
              • Përcakton rregullat lidhur me tregtimin letrave me vlerë
              • Mbikëqyrë punën dhe organizimin bursave
              • Mbikëqyrë qeverisjen e Kompanisë së ndërmjetësuesve dhe të
                  pasurisë së saj
              • Kontrollon aktivitete ndërmjetësuesve si dhe rregullsinë e punëve të
                  tyre afariste
              • Është përgjegjës për zgjidhjen e          konflikteve lidhur midis
                  ndërmjetësuesve
              • Luan rolin arbitrazhit

         Gjatë periudhës së viteve 1986-89 bursa e Parisit kompjuterizohet dhe
         kështu prej vitin 1990 bursa e Parisit bënë regjistrimin të gjitha
         fletëaksioneve të cilat tregtohen në këtë treg.
         Në tregun e bursës së Parisit veprojnë ndërmjtsuesit, që i emëron Ministria e
         Ekonomisë dhe Financave .

         Të gjithë pjesëmarrësit në bursën e Parisit veçohen në tri grupe:5
            1. Ndërmjetësuesit e bursës”courtier” të cilët janë pjesëmarrës të
                 brendshëm në treg
            2. Tregtarët e bursës”përfaqësuesit e bankave, fondeve investive dhe
                 firmave” të cilët në fakt janë përfaqësues te jashtëm
            3. Pjesëmarrësit tjerë ku bëjnë pjesë gazetarët, vizitorët etj

         Në bursën e Parisit funksionojnë dy tregje kryesore:
            1. Tregu zyrtar ku shitblehen letrat me vlerë te kompanive të mëdha
                franceze si dhe kompanitë e huaja
            2. Tregu jozyrtar ku shitbblehen dhe ku punohet në mënyrë të rregullt
                dhe sipas rregullave speciale.

                 Letrat me vlerë të cilat janë tregtuar në bursën e Parisit regjistrohen
         në bursë në bazë të lejes së Odës Sindikale e cila shpallet në buletinin zyrtar
         të gazetës zyrtare qeveritare dhe këto letra me vlerë përmbajnë :
5
    Financat ndërkombtare faqe. 140


                                                                                      6
•   Emrin e bursës në të cilën është shitur
                     •   Kuotizimi i letrës me vlerë
                     •   Data e kuotizimit të parë si dhe
                     •   Procedurat e shitjes së letrave me vlerë.

        Në Bursën e Parisit perveë shitjes së letrave me vlerë të vendit shiten edhe
        letrat me vlerë të emetuara nga vendet e huaja.




                            Bursa e Nju Jorkut (NYSE)

                Bursa e Nju Jorkut u themelua ne vitin 1790, tregtimi i letrave
        me vlerë bëhet në Ëall Street. Kjo bursë është një ndër bursat më me
        renome, me një gamë të gjerë të shërbimeve dhe funksioneve të tregjeve
        që janë në dispozicion të klientëve të saj. Ajo ka një rëndësi me përmasa
        ndërkombëtare në tregun financiar global.
                Bursën e Nju Jorkut e udhëheq Këshilli Drejtues i cili ka
        gjithësejt 35 anëtarë nga ana e tyre zgjidhet edhe kryetari dhe pesë
        nënkryetarët. Kryetari i Këshillit Drejtues nuk guxon te jetë anëtarë i
        ndonjë organizate apo institucioni tjetër financiar i cili operon në këtë
        bursë.
                Bursa e Nju Jorkut ka kërkesat me te rrepta. Ne burse kryhet shit-
        blerja e sigurimeve te tilla si fondet dhe bonot. Një burse benë te mundur
        ngritjen e financimit me ane te shitjes se mallrave tek investitorët e huaj.
        Ajo krijon një mekanizëm për vlerësimin e shoqërive nëpërmes procesit
        te zbulimit te çmimit dhe një mjet me te cilin një informacion i tille
        është përhapur.

               Në bursën e Nju Jorkut bëhet tregtimi i letrave me vlerë të cilat
        tregtohen në sasi të caktuar dhe këto gjuhën angleze njihen me emrin
        LOT , kurse në gjuhën e shqipe përkthehet si “TUFË” e cila ka
        zakonisht 110 fletëaksione.

              Në Bursën e Nju Jorkut urdhëresat për tregtimin letrave me vlerë
        mundë të bëhen në tri mënyra:6
          1. Përdorimi i urdhëresave për blerje
          2. Përdorimi i urdhëresave për shitje
          3. Gërshetimi apo kompensimi ii ndërsjellët i urdhëresave

        Shembull i përdorimit të urdhëresë për blerje:



6
    Po Ty faqe 143


                                                                                       7
Të supozojmë se brokeri A ka marrë urdhëresën që të blejë 100
      fletëaksione me kushtet e përshtatshme. Brokeri A ndërmerr zbatimin
      urdhëresën në këtë mënyrë:
       Së pari i ofrohet specialistit 7, që shet fletëaksione dhe kërkon nga ai
      kuotizimin e fletëaksioneve. Specialisti jep kuotizimin prej librit , i
      përgjigjet 100, ¼ - ½ që paraqet çmimin më të ulët të ofertës dhe
      çmimin më të lartë të kërkesës.
      Në këtë moment specialisti në këtë rast është ai i cili nuk e di nëse
      Brokeri A është blerësi apo shitësi apo vetëm dëshiron të marrë
      informacione dhe kështu ai e notifikon çmimin e me 100, ¼ - ½ që do të
      thotë se nuk mund të presë që brokeri A të blejë më shumë se 100 ½ ,
      mirëpo brokeri A duhet të sigurohet se a ka arritur çmimin më të
      volitshëm për klientin potencial dhe kështu ai thërret me zë “blej një
      LOT 100 3/8 , dhe nëse askush nga brokerët e pranishëm nuk
      përgjigjet ia i ofrohet specialistit dhe kështu e pranon ofertën prej 100 ½
      për një LOT fletëaksione .

              Në Bursën e Nju Jorkut bëhët edhe e ashtuquajtura shitje e
      shkurtuar                     (pa mbështetje) që në thelb është shitje e
      fletëaksioneve që shitësit nuk i kanë fare që do të thotë se shitësit janë
      pa mbështetje në shitjen tyre.Me fjalë tjera do të thotë të shiten letrat
      me vlera shumë shtrenjtë dhe kështu pritet të bjerë çmimi i tyre dhe ata
      kështu të blejnë më lirë ato.
              Bursa e Nju Jorkut mbetet tregu më i madh botëror i letrave me
      vlerë

                                   Bursa e Londrës

              Bursa e Londrës daton nga viti 1973, ndërtesa e saj gjendet në
      qendër të distriktit të njohur financiar të Londrës Threeadnedle Street,
      ndërsa vepron me moton e famshme “My Ëord is my bond” (Fjala ime
      është obligimi im). Nga mesi i viteve 80-ta ajo hapet edhe për kapitalin e
      huaj me qëllim të konkurrencës ndaj bursave tjera.
        Ajo është e formuar vazhdimisht, ndërsa reformën e fundit e ka
      përjetuar me Big Beng e vitit 1986, nga i cili i tejkaloi disa nga zakonet
      tradicionale të tregjeve financiare.




7
  Specialistët janë pjesëmarrësit më të rëndësishmë në afarizmin e bursës të cilët janë të obliguar
të organizojn në mënyrë korrekte tregun.


                                                                                                      8
Bursa e Londrës është njohur për tregun saj elastik ku në të veprojn dy
         grupe kryesore e këto janë:8

             1. Brokerat ”blejnë dhe shesin në llogari të pronarit i cili e ka
                angazhuar” dhe ai punon me provizion dhe në momentin kur
                brokeri merr çmimin ai vendos vetë se a do ta zbatoj urdhëresën
                e klientit të tij.
             2. Gjoberët ” blejnë dhe shesin për llogari të vetën” dhe gjithë
                fitimin që ai e realizon e realizon në formë të ndryshimit të
                blerjes dhe shitjes.

            Brokeri punon për një “brokerazh” në punë e tij dhe ai kështu nuk
         humb asgjë nga puna e tij që ai kryen gjatë afarizmit të tyre ne bursë.
         Gjobari punën për veti dhe për llogari të vetë dhe kështu ai kur shet ose
         blen fletaksione dhe ai e realizon fitimi nëpërmjet ndryshimit të çmimit
         të blerjes dhe shitjes dhe nëse ky ndryshim është pozitiv realizon fitim
         dhe nesh ky ndryshim është negativ ai realin humbje e cila shkon ën
         llogari të tij, përveç ndryshimit të çmimit ai nuk merr ndonjë provizion
         tjetër në ndonjë formë tjetër.

                 Deri në vitin 1980 bursa Londrës pati vetëm tregun primar, ku
         prej atij viti ajo hap edhe tregun dytësor si dhe prej vitit 1987 hapet
         edhe tregu terciar.
         Në këto tri tregje të Bursës së Londrës të gjitha fletëaksionet të cilat
         shiten dhe blehen në të regjistrohen në kompjuterin e saj special.

                 Tregu dytësor i bursës së Londrës përdoret si “inkubator” meqë
         në këtë treg kompanitë e vogla dhe të reja aty përgaditen për punë e
         tyre në tregu primar dhe kështu të dalin sa më shumë të përgaditura për
         atë që i pret më vonë.




8
    Po aty faqe 141


                                                                                     9
Bursa e Tokios (The Tokio Stok Exchange)

                  Bursa e Tokios është themeluar në vitin 1878 . Në fillim në këtë
         bursë bëhej tregti vetëm me fletëobligacione dhe pastaj prej viti 1890
         hapet edhe tregtimi i fletëaksioneve edhe kështu vazhdon tregu i letrave,
         me vlerë për të dyja grupet.
                  Bursa e Tokios qeveriset nga Ministri e Financave , organi më i
         lartë i Bursës është Kuvendi i Bursës të cilin e përbëjnë 23 anëtarë , po
         ashtu bursa e ka edhe organin e këshillit drejtues si dhe organi
         ekzekutiv të cili kryeson Kryetari Bursës i cili e ka mandatin e tij ai nuk
         guxon të merret me asnjë veprimtari tjetër.
         Përveç Kryetarit të Bursë ekzistojnë ehe antarët tjerë të burës të cilët
         janë nënkryetari ekzekutiv, drejtori i lartë si dhe drejtori i përgjithshëm.

         Bursa e Tokios ka anëtarët e saj të cilët ndahen ne dy grupe:9

             1. Anëtarët e rregullt të bursës
             2. Anëtarët jo të rregullt “saitori” të bursës



                Bursa e Tokios është një ndër bursat më të rëndësishme të letrave
         me vlerë si dhe me të mëdha në botë. Ajo është zhvilluar falë forcimit
         dhe investimeve të shumta të korporatave japoneze. Për çdo ditë në këtë
         bursë tregtohen me qindra milion aksione midis investitorëve japonez
         dhe atyre të huaj.
                                  Bursa e Frankfurtit

            Bursa e Frankfurtit është bursë e cila është themeluar në vitin 1585. Në
         fillim të punës së saj zhvillohej vetëm tregu i kambialeve , por pastaj më
         vonë fillon të behët aplikimi i tregtimit të letrave me vlerë si
         fletëaksioneve dhe fletëobligacioneve.

             Bursën e Frankfurtit punët e afarizmit i qeverisë Kryesia e Bursës e
           cila mund të ketë 19 deri 22 anëtarë të cilët zgjidhen me nja mandat
           tre vjeçar.




9
    Po aty faqe 145


                                                                                        10
Në Bursën e Frankfurtit operojnë këto grupe të anëtareve të saj:10

            1. Maklerët të cilët janë ndërmjetësues në bursë
            2. Si dhe anëtarët e rregullt të bursës

           Prej vitit 1986 në tregun zyrtar te bursë fillonte operoj edhe tregu jo
         zyrtar i bursës i cili është më pak rigoroz për nga obligimi i informimit
         lidhur me afarizmin e emetuesit të letrës me vlerë , mirëpo ky treg
         është më pak kërkues i me rasti ekuotizimine letrave me vlerë .

           Lidhur me punën e saj sa më efikase në tregun global bursa e
         Frankfurtit në afarizmin edhe politikat saja fillon të zbatoj disa reforma
         lidhur me kompjuterizimin bursë dhe ajo lidhet me të gjithë qendrat
         mëdha botërore ku bëhet regjistrimi i gjithnjë aktiviteteve tregtare.



                                         Bursa e Tiranës

                 Në Shqiperi ligji për bursa eshte miratuar ne vitin 1997, Bursa e
         Tiranës është e para bursë e krijuar në Shqipëri. Bursa e Tiranës u krijua
         fillimisht si departament i Bankës së Shqipërisë, me qëllimin për ta
         shkëputur atë pas një periudhe tranzitore disavjeçare.

                 Ajo u organizua si treg i drejtuar nga porosia, dhe aktiviteti i saj
         bazë konsistoi në tregtimin sekondar të bonove të thesarit dhe të 5
         obligacioneve qeveritare. Sesionet e tregtimit u zhvilluan fillimisht dy
         herë në javë, por pas tetorit 1997, sesionet filluan të kryheshin çdo ditë
         pune dhe si instrumente tregtimi u pranuan dhe bonot e thesarit 3 dhe 6
         mujore. Ajo vuri në funksionim dhe tregun primar të bonove të thesarit
         deri në 1 gusht 1998. Pas kësaj date e në vijim, ankandet kryhen pranë
         Departmentit të Operacioneve Monetare të Bankës së Shqipërisë.11

                Bursa e Tiranës mori licencën përfundimtare si treg letrash me
         vlerë në 1 korik 2003, nga Komisioni i Letrave me Vlerë. Kjo licencë u
         rinovua përsëri në vitin 2005 për një afat 2-vjeçar.




10
     Po agty faqe 142
11
     http://ëëë.tse.com.al/profili.php


                                                                                        11
Tregtimi në Bursën e Tiranës

        Bursa e Tiranës është e organizuar si një treg i drejtuar nga
porosia dhe sesionet e tregtimit kryhen nëpërmjet një sistemi manual të
hapur me të thirrura. Aktualisht, Bursa e Tiranës nuk ka në funksionim
një sistem elektronik tregtimi. Sesionet e tregtimit kryhen dy herë në
javë, çdo të martë dhe të enjte nga ora 10:00-12:00.

        Instrumentet e pranuara për tregtim në Bursën e Tiranës janë:
aksionet, bonot e thesarit obligacionet qeveritare dhe ato të shoqërive
private. Përfaqësuesit e licencuar të tregtarëve të letrave me vlerë duhet
të paraqiten fizikisht në sesionet e trgtimit. Çdo sesion tregtimi
zhvillohet në dy raunde. I organizuar si treg ankandi,

         Bursa e Tiranës llogarit një çmim të vetëm për çdo letër me
vlerë të tregtuar, në fund të çdo dite tregtimi.Pastrimi dhe rregullimi i
llogarive kryhet në bashkëpunim me 10 banka të nivelit të dytë dhe
Qendrën e Regjistrimit të Aksioneve.




                                                                             12
Skema Organizative e Bursës së Tiranës12




12
     http://ëëë.tse.com.al/profili.php


                                           13
Literatura e Shfrytzuar
  1. “Financat nderkombwtare” Prof, dr Skender Berisha .
  2. “Tregjet dh instrumentet financiare”Prof, dr Safet Merovci.

  3. “E drejta Biznesore ndwrkombwtare” Prof , dr Riza Smaka.

  4. “E drejta Bizesore “Prof , dr Riza Smaka.

  5. “Kontabiliteti financiar II” Prof dr Rrustem Asllani
     Dispencw.

  6. “Financial Accountig”Prof.dr Robert WIngram, TRhomas
     Albright and Bruce A,Baldwin, pwrkhyer nga NJe grup
     profesorwsh tw fakultetit ekonomik.

  7. www,tse,com.al profile. Php.




                                                               14
15

Contenu connexe

Tendances

Tregjet financiare
Tregjet  financiareTregjet  financiare
Tregjet financiareMenaxherat
 
Tregjet financiare (1)
Tregjet financiare  (1)Tregjet financiare  (1)
Tregjet financiare (1)Violeta Visha
 
Sistemi financiar
Sistemi financiar Sistemi financiar
Sistemi financiar Menaxherat
 
Makro . paraja dhe sistemi bankar
Makro . paraja dhe sistemi bankarMakro . paraja dhe sistemi bankar
Makro . paraja dhe sistemi bankarKastriot Gashi
 
Paraja dhe funksionet e saj
Paraja dhe funksionet e sajParaja dhe funksionet e saj
Paraja dhe funksionet e sajbehar199004
 
Bankat edhe funksoni i tyere
Bankat edhe funksoni i tyereBankat edhe funksoni i tyere
Bankat edhe funksoni i tyerebehar199004
 
Letrat me vlerë dhe Aksionet
Letrat me vlerë dhe AksionetLetrat me vlerë dhe Aksionet
Letrat me vlerë dhe AksionetMenaxherat
 
Banka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankar
Banka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankarBanka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankar
Banka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankarMenaxherat
 
Analiza financiare
Analiza financiareAnaliza financiare
Analiza financiareLidijeRapaj
 
Pyetjet me përgjigje nga kontabiliteti
Pyetjet me përgjigje nga kontabilitetiPyetjet me përgjigje nga kontabiliteti
Pyetjet me përgjigje nga kontabilitetiKushtrim Xhemajli
 
Rast studimi:ZARA
Rast studimi:ZARARast studimi:ZARA
Rast studimi:ZARAVilma Hoxha
 
1. biznesi dhe format e organizimit të tij
1. biznesi dhe format e organizimit të tij1. biznesi dhe format e organizimit të tij
1. biznesi dhe format e organizimit të tijMenaxherat
 
Punim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimet
Punim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimetPunim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimet
Punim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimetMuhamet Sopa
 
Inventari i mallit
Inventari i mallitInventari i mallit
Inventari i mallitMenaxherat
 
Projekt seminari metodologjia e hulumtimeve lulzim jaha
Projekt  seminari  metodologjia e hulumtimeve   lulzim jahaProjekt  seminari  metodologjia e hulumtimeve   lulzim jaha
Projekt seminari metodologjia e hulumtimeve lulzim jahaLulzim Jaha
 
Vlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëVlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëLidijeRapaj
 
2 obligacionet
2 obligacionet2 obligacionet
2 obligacionetbetterday
 

Tendances (20)

Tregjet financiare
Tregjet  financiareTregjet  financiare
Tregjet financiare
 
Tregjet financiare (1)
Tregjet financiare  (1)Tregjet financiare  (1)
Tregjet financiare (1)
 
Sistemi financiar
Sistemi financiar Sistemi financiar
Sistemi financiar
 
Makro . paraja dhe sistemi bankar
Makro . paraja dhe sistemi bankarMakro . paraja dhe sistemi bankar
Makro . paraja dhe sistemi bankar
 
Paraja dhe funksionet e saj
Paraja dhe funksionet e sajParaja dhe funksionet e saj
Paraja dhe funksionet e saj
 
Bankat edhe funksoni i tyere
Bankat edhe funksoni i tyereBankat edhe funksoni i tyere
Bankat edhe funksoni i tyere
 
M.rriskut dhe sigurime
M.rriskut dhe sigurimeM.rriskut dhe sigurime
M.rriskut dhe sigurime
 
Letrat me vlerë dhe Aksionet
Letrat me vlerë dhe AksionetLetrat me vlerë dhe Aksionet
Letrat me vlerë dhe Aksionet
 
Banka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankar
Banka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankarBanka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankar
Banka qendrore dhe politika monetare, si dhe paraja dhe sistemi bankar
 
Analiza financiare
Analiza financiareAnaliza financiare
Analiza financiare
 
Pyetjet me përgjigje nga kontabiliteti
Pyetjet me përgjigje nga kontabilitetiPyetjet me përgjigje nga kontabiliteti
Pyetjet me përgjigje nga kontabiliteti
 
Rast studimi:ZARA
Rast studimi:ZARARast studimi:ZARA
Rast studimi:ZARA
 
1. biznesi dhe format e organizimit të tij
1. biznesi dhe format e organizimit të tij1. biznesi dhe format e organizimit të tij
1. biznesi dhe format e organizimit të tij
 
Tregu devizor
Tregu devizorTregu devizor
Tregu devizor
 
Punim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimet
Punim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimetPunim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimet
Punim seminarik menaxhimi i rrezikut dhe sigurimet
 
Pytje ne Kontabilitet
Pytje ne KontabilitetPytje ne Kontabilitet
Pytje ne Kontabilitet
 
Inventari i mallit
Inventari i mallitInventari i mallit
Inventari i mallit
 
Projekt seminari metodologjia e hulumtimeve lulzim jaha
Projekt  seminari  metodologjia e hulumtimeve   lulzim jahaProjekt  seminari  metodologjia e hulumtimeve   lulzim jaha
Projekt seminari metodologjia e hulumtimeve lulzim jaha
 
Vlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëVlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasë
 
2 obligacionet
2 obligacionet2 obligacionet
2 obligacionet
 

En vedette

Tregjet dhe institucionet financare
Tregjet dhe institucionet financareTregjet dhe institucionet financare
Tregjet dhe institucionet financareFisnik Morina
 
Universiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinësUniversiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinësJeton Bytyqi
 
Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"
Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"
Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"Ajete Malaj
 
Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)Vilma Hoxha
 
Analiza e Paqyrave Financiare e Ndermarrjes
Analiza e Paqyrave Financiare  e NdermarrjesAnaliza e Paqyrave Financiare  e Ndermarrjes
Analiza e Paqyrave Financiare e NdermarrjesVllaznim Bytyqi
 
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Lela Zeqiraj
 
Struktura e punimit te diplomes
Struktura e punimit te diplomesStruktura e punimit te diplomes
Struktura e punimit te diplomesXh MedicalTeam
 
Letrat me vlere
Letrat me vlere Letrat me vlere
Letrat me vlere Menaxherat
 
Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)
Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)
Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)Fisnik Morina
 
Korporatat financiare, java xiv
Korporatat financiare, java xivKorporatat financiare, java xiv
Korporatat financiare, java xivFisnik Morina
 
Ligjerata 8 indekset
Ligjerata 8   indeksetLigjerata 8   indekset
Ligjerata 8 indeksetcoupletea
 
Menaxhimi i riskut i normave te interesit
Menaxhimi i riskut i normave te interesitMenaxhimi i riskut i normave te interesit
Menaxhimi i riskut i normave te interesitFisnik Morina
 
Struktura e kapitalit prezantim
Struktura e kapitalit prezantimStruktura e kapitalit prezantim
Struktura e kapitalit prezantimShpejtim Rudi
 
Re-Union by Ergys Neziri
Re-Union by Ergys NeziriRe-Union by Ergys Neziri
Re-Union by Ergys NeziriErgys Neziri
 
Detyra me zgjidhje cash flow
Detyra me zgjidhje cash flowDetyra me zgjidhje cash flow
Detyra me zgjidhje cash flowstudent
 
PUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer EjupiPUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer EjupiYmer Ejupi
 
Universiteti shtetëror i tetovës
Universiteti shtetëror i tetovësUniversiteti shtetëror i tetovës
Universiteti shtetëror i tetovëssemrabuqi
 
Projekt ekonomi
Projekt ekonomiProjekt ekonomi
Projekt ekonomiSajad Alla
 

En vedette (20)

Tregjet dhe institucionet financare
Tregjet dhe institucionet financareTregjet dhe institucionet financare
Tregjet dhe institucionet financare
 
Universiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinësUniversiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinës
 
Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"
Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"
Punim seminarik-Marketingu ne ndermarrjen "Sinalco"
 
Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)
 
Analiza e Paqyrave Financiare e Ndermarrjes
Analiza e Paqyrave Financiare  e NdermarrjesAnaliza e Paqyrave Financiare  e Ndermarrjes
Analiza e Paqyrave Financiare e Ndermarrjes
 
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
 
Struktura e punimit te diplomes
Struktura e punimit te diplomesStruktura e punimit te diplomes
Struktura e punimit te diplomes
 
Letrat me vlere
Letrat me vlere Letrat me vlere
Letrat me vlere
 
Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)
Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)
Aktiviteti i korporatave te sigurimeve (Ligjerata 5)
 
opsionet
opsionetopsionet
opsionet
 
Korporatat financiare, java xiv
Korporatat financiare, java xivKorporatat financiare, java xiv
Korporatat financiare, java xiv
 
Ligjerata 8 indekset
Ligjerata 8   indeksetLigjerata 8   indekset
Ligjerata 8 indekset
 
Menaxhimi i riskut i normave te interesit
Menaxhimi i riskut i normave te interesitMenaxhimi i riskut i normave te interesit
Menaxhimi i riskut i normave te interesit
 
Struktura e kapitalit prezantim
Struktura e kapitalit prezantimStruktura e kapitalit prezantim
Struktura e kapitalit prezantim
 
Borxhi
BorxhiBorxhi
Borxhi
 
Re-Union by Ergys Neziri
Re-Union by Ergys NeziriRe-Union by Ergys Neziri
Re-Union by Ergys Neziri
 
Detyra me zgjidhje cash flow
Detyra me zgjidhje cash flowDetyra me zgjidhje cash flow
Detyra me zgjidhje cash flow
 
PUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer EjupiPUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
 
Universiteti shtetëror i tetovës
Universiteti shtetëror i tetovësUniversiteti shtetëror i tetovës
Universiteti shtetëror i tetovës
 
Projekt ekonomi
Projekt ekonomiProjekt ekonomi
Projekt ekonomi
 

Similaire à Punim seminarik bursa- lulzim jaha

Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?Xhino Brokaj
 
1 ligjerata pjesa-iii_2008-09
1 ligjerata pjesa-iii_2008-091 ligjerata pjesa-iii_2008-09
1 ligjerata pjesa-iii_2008-09Tesa Kurbogaj
 
SCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap larg
SCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap largSCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap larg
SCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap largArtan Gjergji
 
Universiteti publik
Universiteti publikUniversiteti publik
Universiteti publikRamë Hajraj
 
Universiteti publik
Universiteti publikUniversiteti publik
Universiteti publikRamHajraj
 
kapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiare
kapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiarekapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiare
kapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiareBrikendaVokshi
 
Metodologjia e Hulumtimeve
Metodologjia e Hulumtimeve Metodologjia e Hulumtimeve
Metodologjia e Hulumtimeve Fitore ZEQIRI
 

Similaire à Punim seminarik bursa- lulzim jaha (14)

Banka qendrore
Banka qendroreBanka qendrore
Banka qendrore
 
Banka qendrore
Banka qendroreBanka qendrore
Banka qendrore
 
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
 
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne FinancaMenaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
 
1 ligjerata pjesa-iii_2008-09
1 ligjerata pjesa-iii_2008-091 ligjerata pjesa-iii_2008-09
1 ligjerata pjesa-iii_2008-09
 
Tregtia nderkombetare
Tregtia nderkombetareTregtia nderkombetare
Tregtia nderkombetare
 
SCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap larg
SCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap largSCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap larg
SCAN Magazine - Bursa e parë shqiptare, një hap larg
 
Universiteti publik
Universiteti publikUniversiteti publik
Universiteti publik
 
Universiteti publik
Universiteti publikUniversiteti publik
Universiteti publik
 
Edbn ligjerat
Edbn ligjeratEdbn ligjerat
Edbn ligjerat
 
kapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiare
kapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiarekapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiare
kapitulli_3_tif (1).pdftregjet dhe institucionet financiare
 
Pyetjet nga provimet
Pyetjet nga provimetPyetjet nga provimet
Pyetjet nga provimet
 
Tregu i kapitalit
Tregu i kapitalitTregu i kapitalit
Tregu i kapitalit
 
Metodologjia e Hulumtimeve
Metodologjia e Hulumtimeve Metodologjia e Hulumtimeve
Metodologjia e Hulumtimeve
 

Punim seminarik bursa- lulzim jaha

  • 1. Lënda: Financat Ndërkombtare Studimet:postdiplomike-master Departamenti:Bank, Financa dhe Kontabilitet BURSA Punim Seminari Mentori: Kandidati: Prof. Dr. Skender Berisha Lulzim Jaha Prishtinë, qershor, 2009
  • 2. Përmbajtja 1. Përmbajtja...........................................................................1 2. Hyrje...................................................................................2 3. Definicioni i Bursës............................................................2 4. Llojet e kryesore të Bursave..............................................4 5. Organizmi i afarizmit të bursave kryesore në botë.............5 6.1 Bursa e Parisit.............................................................5 6.2 Bursa e Nju Jorkut.....................................................6 6.3 Bursa e Londrës.........................................................7 6.4 Bursa e Tokios............................................................7 6.5 Bursa e Frankfurtit.....................................................8 6.6 Bursa e Moskës..........................................................9 6.7 Bursa e Pekinit...........................................................10 7. Bursa e Tiranës..................................................................10 8. Skema Organizative bursës së Tiranës..............................12 9. Literatura e shfrytëzuar.........................................................13 .. 2
  • 3. HYRJE Në këtë punim unë unë para jush kam paraqitur një punim seminari në të cilin unë jam munduar që në mënyrë sa më të detajuar të paraqes para jush disa koncepte kyçe të Lidhur me bursat kryesore ne bote si dhe funksionimi e tyre . Roli i burës në punët financiare është shumë i rëndësishëm afarizmin global bashkëkohorë,është edhe në atë kombëtar sepse Kosova është ndoshta i vetmi ven në Ballkan i cili nuk ka bursë shtetërore dhe kështu kjo ka ndikuar shuam në ngecjet e zhvillimit të sektorit financiar në të. Kjo është edhe arsyeja pse i kushtohet rendësi aq e madhe sistemit financiar i cili është një motor shtytës i zhvillimeve ekonomike dhe investimeve për një ekonomi. Ky projekt në brendësinë e tij përmban një mori informatash të cila janë shumë të rëndësishme për bursa i cili është një sektor shumë i rëndësishëm i zhvillimit ekonomik dhe financiar në tregun nacional dhe global po ashtu edhe në sektor të ndryshëm të ekonomisë, dhe besojmë se se këto informata di të ju hyjnë shumë në punë veçanërisht lidhur me ata të cilët duan të merren me studimin tyre në një të ardhme të afërt. Definicioni i Bursës Termi burse rrjedhë nga emri i tregtarit Van Der Bursa , i cili ka qene një tregtar mjaft i suksesshëm ne Holande. Bursa është një treg i organizuari cilio sherben për shitblerje e aksionet, huave apo edhe mallrave të caktuara. por definicioni me i përshatshëm dhe i cili ne menyrë me të përgjësuar e përkufizon bursën si më poshtë: Bursa është institucion juridiko biznesor(treg) në të cilin tregtohen mallra të vlefshme (ari diamanti, argjendi etj) , paraja si dhe letrat me vlerë si (aksionet, obligacionet)’’.1 Bursa është një vend ku shoqëri aksionare, ndërmarrje dhe firma të ndryshme private drejtohen për të ngritur fondin e investimeve dhe siguruar kapitalet e tyre2. Sigurimet tregtohen nga anëtarët e bursës, qe veprojnë si agjente (komisionerë) dhe kryetare (shitës ose tregtar). 1 E drejta Biznesore ndwrkombtare, Prof dr Riza Smaka, faqe 36 2 www. vikipedia. org /ëiki/ Bursa 3
  • 4. Tregu i letrave me vlere, pavaresisht nga kompleksiteti i problemeve qe paraqet, ne thelb eshte i ngjashem me cdo lloj tregu. Cdo treg ben te mundur bashkimin e dy paleve: shitesit dhe bleresit per te tregtuar nje mall te caktuar, apo disa mallra. Keshtu, ne tregun e fruta- perimeve, fermeret vine per te shitur produktet e tyre duke u takuar me shume bleres potenciale, te cilet kerkojne te blejne produkte te fresketa. Por, edhe bleresit perfitojne nga mundesia per te zgjedhur produktin me cilesor dhe me cmimin me te mire ne shumellojshmerine e produkteve, që ofron ky treg Ne bursa kryesisht bëhen punët juridiko biznesore nen mbykqyrje te ndërmjetësve te autorizuar sic jane ; brokërt , maklerët, agjentet tregtar etj; ne te cilën mallrat tregtar shiten sipas tipeve dhe mostrave ne përshtatje me rregullat e veçanta te afarizmit ne bursa te cilat quhen ndryshe si uzansa te bursave. Shumica e bursave kane nje vend real (por edhe virtual) ku komisionarë dhe tregetare takohen per te kryer urdhrat e institucioneve dhe investoreve individuale që i perfaqesojnë për të blerë dhe shitur sigurime. Çdo bursë vendos kërkesat e veta për anëtarësim. Bursa e Nju Jorkut ka kërkesat me te te mëdha.në këtë bursë kryhet shit-blerja e sigurimeve te tilla si fondet dhe bonot. Një bursë bënë te mundur ngritjen e financimit me ane te shitjes se mallrave tek investitorët e huaj. Ajo krijon një mekanizëm për vlerësimin e shoqërive nëpërmes procesit te zbulimit te çmimit dhe një mjet me te cilin një informacion i tille është përhapur. Bursa është vend i frekuentuar nga individë të cilët janë këmbëngulësish të vëmendshëm për biznesin e tyre dhe janë të njohur mirë më detajet e tyre, por ata janë të paktë në numër të cilët kanë njohuri të mira nga punët financiare, prandaj ata si pasojë e kësaj i kushtojnë pak kujdes financave, ata më shumë marrin parasysh efektet e menjëhershme të ngjarjeve të kaluara (të rastit) sesa konsekuencat e tyre më të thella.3 Bursat janë zhvilluar nga panagjuret. Megjithatë panagjuret dallohen nga bursat pasiqë ato i dedikohen konsumatorëve kurse bursat u referohen lidhjeve te punëve tregtare biznisore. Në Aventorp ne vitin 1531 është themeluar bursa e parw tregtare , kurse me vone bursa tjera janë themeluar edhe ne: France , ShBA, Britani të Madhe, Gjermani Kinë, Rusi, Itali, Japoni etj. Në Shqipëri ligji për bursat është miratuar ne vitin 1997 , ne France ne vitin 1807 Gjermani 1896 , ne SHBA është rregulluar ne vitin 1934.4 3 Dr Safet MEROVCI: TREGJET DHE INSTRUMENTET FINANCIARE, Prishtinë 2004, fq 227 4 ëëë.hamdinuhiju.blogspot.co 4
  • 5. Ekzistojnë katër lloje të anëtarëve të bursës: 1. Brokerat në dysheme (fluor brookers), 2. Tregtarët në dysheme (fluor traders) 3. Specialistët (specialist) dhe 4. Anëtarët jashtë sheshit të bursës (Off-fluor members) Brokerët në dysheme janë individ të cilët veprojnë në emër të klientëve të tyre për një pagesë të caktuar në përqindje(komisioni) ose në llogari të firmave anëtarë të cilave janë ata . Tregtarët në dysheme janë individ të cilët blejnë dhe shesin letra me vlerë vetëm në për sfond ose për portfolion e tyre që janë përgjegjës, ndërsa rrallë bëjnë për ndonjë klient të tyre. Specialistët janë persona përgjegjës për mbikëqyrjen dhe organizimin se puna dhe aktivitete dhe i ghithë procesi i ankandit është duke shkuar sipas rregullave dhe procedurave të parapara. Antarët jashtë sheshit të bursës janë njerëz të cilët nuk angazhohen në aktivitete të ndjeshme në dyshemetë të bursës, por anëtarësia e tyre në bursë ju jep mundësinë që ata marrin pjesë vetëm atëherë kur e shohin se kjo punë është në interes të tyre. Llojet kryesore të bursave Ekzistojnë lloje te ndryshme te bursave me destinime te ndryshme , por me karakteristike janë ato te letrave me vlere , nga te cilat me te njohurat janë Në York Stock Exchange si dhe Londër , Frankfurt , Paris , Tokio, Milano etj. Bursat e mallrave mund te jene te përgjithshme dhe te veçanta. Bursat për mallrat e përgjithshme destinohen për tregtinë me mallra te ndryshme për dallim nga bursat e veçanta ne te cilën tregtohen vetëm malli i veçantë apo specifik. Ekzistojnë shumë bursa në shumë vende të ndryshme të botës, por prej tyre janë disa që janë më të rëndësishme dhe ne do të përmendim më poshtë: Llojet kryesore të bursave janë:  Bursa e Parisit  Bursa e Nju Jorkut  Bursa e Londrës  Bursa e Frankfurtit  Bursa e Tokios  Bursa e Pekinit  Bursa e Moskës  Bursa e Cyrihut  Bursa e Milanos etj 5
  • 6. Bursa e Parisit Bursa e Parisit është bursa më e vjetër në botë, ajo është themeluar në vitin 1563. Kjo bursë është ndërrrmarrje me karakter publik. Këtë bursë si dhe të gjitha bursat tjera në Francë i qeverisë dhe mbikqurë Kompania Nacionale me seli në Paris . Në Francë mbahet kuvendi vjetor i bursave të Francës ku zgjidhet Oda Sindikale e cila ka tetë anëtarë dhe prej tyre zgjidhet kryetari dhe nënkryetari i saj. Oda Sindikale kryen këto punë: • Përcakton rregullat lidhur me tregtimin letrave me vlerë • Mbikëqyrë punën dhe organizimin bursave • Mbikëqyrë qeverisjen e Kompanisë së ndërmjetësuesve dhe të pasurisë së saj • Kontrollon aktivitete ndërmjetësuesve si dhe rregullsinë e punëve të tyre afariste • Është përgjegjës për zgjidhjen e konflikteve lidhur midis ndërmjetësuesve • Luan rolin arbitrazhit Gjatë periudhës së viteve 1986-89 bursa e Parisit kompjuterizohet dhe kështu prej vitin 1990 bursa e Parisit bënë regjistrimin të gjitha fletëaksioneve të cilat tregtohen në këtë treg. Në tregun e bursës së Parisit veprojnë ndërmjtsuesit, që i emëron Ministria e Ekonomisë dhe Financave . Të gjithë pjesëmarrësit në bursën e Parisit veçohen në tri grupe:5 1. Ndërmjetësuesit e bursës”courtier” të cilët janë pjesëmarrës të brendshëm në treg 2. Tregtarët e bursës”përfaqësuesit e bankave, fondeve investive dhe firmave” të cilët në fakt janë përfaqësues te jashtëm 3. Pjesëmarrësit tjerë ku bëjnë pjesë gazetarët, vizitorët etj Në bursën e Parisit funksionojnë dy tregje kryesore: 1. Tregu zyrtar ku shitblehen letrat me vlerë te kompanive të mëdha franceze si dhe kompanitë e huaja 2. Tregu jozyrtar ku shitbblehen dhe ku punohet në mënyrë të rregullt dhe sipas rregullave speciale. Letrat me vlerë të cilat janë tregtuar në bursën e Parisit regjistrohen në bursë në bazë të lejes së Odës Sindikale e cila shpallet në buletinin zyrtar të gazetës zyrtare qeveritare dhe këto letra me vlerë përmbajnë : 5 Financat ndërkombtare faqe. 140 6
  • 7. Emrin e bursës në të cilën është shitur • Kuotizimi i letrës me vlerë • Data e kuotizimit të parë si dhe • Procedurat e shitjes së letrave me vlerë. Në Bursën e Parisit perveë shitjes së letrave me vlerë të vendit shiten edhe letrat me vlerë të emetuara nga vendet e huaja. Bursa e Nju Jorkut (NYSE) Bursa e Nju Jorkut u themelua ne vitin 1790, tregtimi i letrave me vlerë bëhet në Ëall Street. Kjo bursë është një ndër bursat më me renome, me një gamë të gjerë të shërbimeve dhe funksioneve të tregjeve që janë në dispozicion të klientëve të saj. Ajo ka një rëndësi me përmasa ndërkombëtare në tregun financiar global. Bursën e Nju Jorkut e udhëheq Këshilli Drejtues i cili ka gjithësejt 35 anëtarë nga ana e tyre zgjidhet edhe kryetari dhe pesë nënkryetarët. Kryetari i Këshillit Drejtues nuk guxon te jetë anëtarë i ndonjë organizate apo institucioni tjetër financiar i cili operon në këtë bursë. Bursa e Nju Jorkut ka kërkesat me te rrepta. Ne burse kryhet shit- blerja e sigurimeve te tilla si fondet dhe bonot. Një burse benë te mundur ngritjen e financimit me ane te shitjes se mallrave tek investitorët e huaj. Ajo krijon një mekanizëm për vlerësimin e shoqërive nëpërmes procesit te zbulimit te çmimit dhe një mjet me te cilin një informacion i tille është përhapur. Në bursën e Nju Jorkut bëhet tregtimi i letrave me vlerë të cilat tregtohen në sasi të caktuar dhe këto gjuhën angleze njihen me emrin LOT , kurse në gjuhën e shqipe përkthehet si “TUFË” e cila ka zakonisht 110 fletëaksione. Në Bursën e Nju Jorkut urdhëresat për tregtimin letrave me vlerë mundë të bëhen në tri mënyra:6 1. Përdorimi i urdhëresave për blerje 2. Përdorimi i urdhëresave për shitje 3. Gërshetimi apo kompensimi ii ndërsjellët i urdhëresave Shembull i përdorimit të urdhëresë për blerje: 6 Po Ty faqe 143 7
  • 8. Të supozojmë se brokeri A ka marrë urdhëresën që të blejë 100 fletëaksione me kushtet e përshtatshme. Brokeri A ndërmerr zbatimin urdhëresën në këtë mënyrë: Së pari i ofrohet specialistit 7, që shet fletëaksione dhe kërkon nga ai kuotizimin e fletëaksioneve. Specialisti jep kuotizimin prej librit , i përgjigjet 100, ¼ - ½ që paraqet çmimin më të ulët të ofertës dhe çmimin më të lartë të kërkesës. Në këtë moment specialisti në këtë rast është ai i cili nuk e di nëse Brokeri A është blerësi apo shitësi apo vetëm dëshiron të marrë informacione dhe kështu ai e notifikon çmimin e me 100, ¼ - ½ që do të thotë se nuk mund të presë që brokeri A të blejë më shumë se 100 ½ , mirëpo brokeri A duhet të sigurohet se a ka arritur çmimin më të volitshëm për klientin potencial dhe kështu ai thërret me zë “blej një LOT 100 3/8 , dhe nëse askush nga brokerët e pranishëm nuk përgjigjet ia i ofrohet specialistit dhe kështu e pranon ofertën prej 100 ½ për një LOT fletëaksione . Në Bursën e Nju Jorkut bëhët edhe e ashtuquajtura shitje e shkurtuar (pa mbështetje) që në thelb është shitje e fletëaksioneve që shitësit nuk i kanë fare që do të thotë se shitësit janë pa mbështetje në shitjen tyre.Me fjalë tjera do të thotë të shiten letrat me vlera shumë shtrenjtë dhe kështu pritet të bjerë çmimi i tyre dhe ata kështu të blejnë më lirë ato. Bursa e Nju Jorkut mbetet tregu më i madh botëror i letrave me vlerë Bursa e Londrës Bursa e Londrës daton nga viti 1973, ndërtesa e saj gjendet në qendër të distriktit të njohur financiar të Londrës Threeadnedle Street, ndërsa vepron me moton e famshme “My Ëord is my bond” (Fjala ime është obligimi im). Nga mesi i viteve 80-ta ajo hapet edhe për kapitalin e huaj me qëllim të konkurrencës ndaj bursave tjera. Ajo është e formuar vazhdimisht, ndërsa reformën e fundit e ka përjetuar me Big Beng e vitit 1986, nga i cili i tejkaloi disa nga zakonet tradicionale të tregjeve financiare. 7 Specialistët janë pjesëmarrësit më të rëndësishmë në afarizmin e bursës të cilët janë të obliguar të organizojn në mënyrë korrekte tregun. 8
  • 9. Bursa e Londrës është njohur për tregun saj elastik ku në të veprojn dy grupe kryesore e këto janë:8 1. Brokerat ”blejnë dhe shesin në llogari të pronarit i cili e ka angazhuar” dhe ai punon me provizion dhe në momentin kur brokeri merr çmimin ai vendos vetë se a do ta zbatoj urdhëresën e klientit të tij. 2. Gjoberët ” blejnë dhe shesin për llogari të vetën” dhe gjithë fitimin që ai e realizon e realizon në formë të ndryshimit të blerjes dhe shitjes. Brokeri punon për një “brokerazh” në punë e tij dhe ai kështu nuk humb asgjë nga puna e tij që ai kryen gjatë afarizmit të tyre ne bursë. Gjobari punën për veti dhe për llogari të vetë dhe kështu ai kur shet ose blen fletaksione dhe ai e realizon fitimi nëpërmjet ndryshimit të çmimit të blerjes dhe shitjes dhe nëse ky ndryshim është pozitiv realizon fitim dhe nesh ky ndryshim është negativ ai realin humbje e cila shkon ën llogari të tij, përveç ndryshimit të çmimit ai nuk merr ndonjë provizion tjetër në ndonjë formë tjetër. Deri në vitin 1980 bursa Londrës pati vetëm tregun primar, ku prej atij viti ajo hap edhe tregun dytësor si dhe prej vitit 1987 hapet edhe tregu terciar. Në këto tri tregje të Bursës së Londrës të gjitha fletëaksionet të cilat shiten dhe blehen në të regjistrohen në kompjuterin e saj special. Tregu dytësor i bursës së Londrës përdoret si “inkubator” meqë në këtë treg kompanitë e vogla dhe të reja aty përgaditen për punë e tyre në tregu primar dhe kështu të dalin sa më shumë të përgaditura për atë që i pret më vonë. 8 Po aty faqe 141 9
  • 10. Bursa e Tokios (The Tokio Stok Exchange) Bursa e Tokios është themeluar në vitin 1878 . Në fillim në këtë bursë bëhej tregti vetëm me fletëobligacione dhe pastaj prej viti 1890 hapet edhe tregtimi i fletëaksioneve edhe kështu vazhdon tregu i letrave, me vlerë për të dyja grupet. Bursa e Tokios qeveriset nga Ministri e Financave , organi më i lartë i Bursës është Kuvendi i Bursës të cilin e përbëjnë 23 anëtarë , po ashtu bursa e ka edhe organin e këshillit drejtues si dhe organi ekzekutiv të cili kryeson Kryetari Bursës i cili e ka mandatin e tij ai nuk guxon të merret me asnjë veprimtari tjetër. Përveç Kryetarit të Bursë ekzistojnë ehe antarët tjerë të burës të cilët janë nënkryetari ekzekutiv, drejtori i lartë si dhe drejtori i përgjithshëm. Bursa e Tokios ka anëtarët e saj të cilët ndahen ne dy grupe:9 1. Anëtarët e rregullt të bursës 2. Anëtarët jo të rregullt “saitori” të bursës Bursa e Tokios është një ndër bursat më të rëndësishme të letrave me vlerë si dhe me të mëdha në botë. Ajo është zhvilluar falë forcimit dhe investimeve të shumta të korporatave japoneze. Për çdo ditë në këtë bursë tregtohen me qindra milion aksione midis investitorëve japonez dhe atyre të huaj. Bursa e Frankfurtit Bursa e Frankfurtit është bursë e cila është themeluar në vitin 1585. Në fillim të punës së saj zhvillohej vetëm tregu i kambialeve , por pastaj më vonë fillon të behët aplikimi i tregtimit të letrave me vlerë si fletëaksioneve dhe fletëobligacioneve. Bursën e Frankfurtit punët e afarizmit i qeverisë Kryesia e Bursës e cila mund të ketë 19 deri 22 anëtarë të cilët zgjidhen me nja mandat tre vjeçar. 9 Po aty faqe 145 10
  • 11. Në Bursën e Frankfurtit operojnë këto grupe të anëtareve të saj:10 1. Maklerët të cilët janë ndërmjetësues në bursë 2. Si dhe anëtarët e rregullt të bursës Prej vitit 1986 në tregun zyrtar te bursë fillonte operoj edhe tregu jo zyrtar i bursës i cili është më pak rigoroz për nga obligimi i informimit lidhur me afarizmin e emetuesit të letrës me vlerë , mirëpo ky treg është më pak kërkues i me rasti ekuotizimine letrave me vlerë . Lidhur me punën e saj sa më efikase në tregun global bursa e Frankfurtit në afarizmin edhe politikat saja fillon të zbatoj disa reforma lidhur me kompjuterizimin bursë dhe ajo lidhet me të gjithë qendrat mëdha botërore ku bëhet regjistrimi i gjithnjë aktiviteteve tregtare. Bursa e Tiranës Në Shqiperi ligji për bursa eshte miratuar ne vitin 1997, Bursa e Tiranës është e para bursë e krijuar në Shqipëri. Bursa e Tiranës u krijua fillimisht si departament i Bankës së Shqipërisë, me qëllimin për ta shkëputur atë pas një periudhe tranzitore disavjeçare. Ajo u organizua si treg i drejtuar nga porosia, dhe aktiviteti i saj bazë konsistoi në tregtimin sekondar të bonove të thesarit dhe të 5 obligacioneve qeveritare. Sesionet e tregtimit u zhvilluan fillimisht dy herë në javë, por pas tetorit 1997, sesionet filluan të kryheshin çdo ditë pune dhe si instrumente tregtimi u pranuan dhe bonot e thesarit 3 dhe 6 mujore. Ajo vuri në funksionim dhe tregun primar të bonove të thesarit deri në 1 gusht 1998. Pas kësaj date e në vijim, ankandet kryhen pranë Departmentit të Operacioneve Monetare të Bankës së Shqipërisë.11 Bursa e Tiranës mori licencën përfundimtare si treg letrash me vlerë në 1 korik 2003, nga Komisioni i Letrave me Vlerë. Kjo licencë u rinovua përsëri në vitin 2005 për një afat 2-vjeçar. 10 Po agty faqe 142 11 http://ëëë.tse.com.al/profili.php 11
  • 12. Tregtimi në Bursën e Tiranës Bursa e Tiranës është e organizuar si një treg i drejtuar nga porosia dhe sesionet e tregtimit kryhen nëpërmjet një sistemi manual të hapur me të thirrura. Aktualisht, Bursa e Tiranës nuk ka në funksionim një sistem elektronik tregtimi. Sesionet e tregtimit kryhen dy herë në javë, çdo të martë dhe të enjte nga ora 10:00-12:00. Instrumentet e pranuara për tregtim në Bursën e Tiranës janë: aksionet, bonot e thesarit obligacionet qeveritare dhe ato të shoqërive private. Përfaqësuesit e licencuar të tregtarëve të letrave me vlerë duhet të paraqiten fizikisht në sesionet e trgtimit. Çdo sesion tregtimi zhvillohet në dy raunde. I organizuar si treg ankandi, Bursa e Tiranës llogarit një çmim të vetëm për çdo letër me vlerë të tregtuar, në fund të çdo dite tregtimi.Pastrimi dhe rregullimi i llogarive kryhet në bashkëpunim me 10 banka të nivelit të dytë dhe Qendrën e Regjistrimit të Aksioneve. 12
  • 13. Skema Organizative e Bursës së Tiranës12 12 http://ëëë.tse.com.al/profili.php 13
  • 14. Literatura e Shfrytzuar 1. “Financat nderkombwtare” Prof, dr Skender Berisha . 2. “Tregjet dh instrumentet financiare”Prof, dr Safet Merovci. 3. “E drejta Biznesore ndwrkombwtare” Prof , dr Riza Smaka. 4. “E drejta Bizesore “Prof , dr Riza Smaka. 5. “Kontabiliteti financiar II” Prof dr Rrustem Asllani Dispencw. 6. “Financial Accountig”Prof.dr Robert WIngram, TRhomas Albright and Bruce A,Baldwin, pwrkhyer nga NJe grup profesorwsh tw fakultetit ekonomik. 7. www,tse,com.al profile. Php. 14
  • 15. 15