Дидактикийн ерөнхий дүр зургийг илэрхийлэхэд чиглэнэ.

1. МУБИС-ийн Математик, Байгалийн Ухааны сургуулийн
“АСУУДАЛ, ШИЙДЭЛ, АРГА ЗАМ” дидактикийн их семинар
Дидактикийг онож ухаарах асуудалд
(үүсэл, хөгжил, тодорхойлолт, чиг хандлага)
Илтгэгч: проф. Ц.Лувсандорж
докторант Т.Ганбаатар
Улаанбаатар
2014

2. Агуулга
• Дидактик, түүний үүсэл, түүхэн хөгжил
• Дидактикийн үндсэн асуудал
• Дидактикийн гурвалжин загвар, хэрэглээ, ач
холбогдол
• Ерөнхий болон тусгай дидактик онолын
зааг ялгаа
• Дидактик анализ, түүний цар хүрээ
• Дидактик гурвалжны институтчилал
• Дидактикийн хөгжлийн чиг хандлага

3. Дидактик, түүний үүсэл, түүхэн хөгжил
Үгийн гарал үүсэл, язгуур утга
• Грек хэлний “didaskein” гэсэн үгнээс гаралтай.
• Багшлах арга (teaching method) гэсэн утгатай.
• Англи хэл: didactics
• Орос хэл: дидактика
• Монгол хэл: дидактик
–

4. Дидактик, түүний үүсэл, түүхэн хөгжил
Үүсэл, түүхэн хөгжил
• Сократ (MЭӨ 469-399), Харилцан яриа-диалоги-dialogue
• Платон (MЭӨ 427-347), Багш төвт сургалтын арга
“Сократын харилцан ярианы аргаар багш хүүхэд юу
сурах ёстойг мэдээд энэ л аргаараа түүнийг сургаж
болно” гэж үзэж байжээ. (Oerbaek.K, 2010, p3)”
• Аристотле (MЭӨ 385-322), Судлагдахуун төвт сургалтын арга
“Юуг сургах, юу сурах талаар тодорхой удирдамж, чиглэл байх
хэрэгтэйг үндэслэн , “сайн хүн” болгоход чиглэсэн ерөнхий
удирдамж байх ёстой” хэмээн үзэж байжээ (p4)”. “Либераль
долоон урлаг ()seven liberal arts” эртний киррикюлим, МЭ
100 хүртэл хэрэглэгдсээр байсан

5. Дидактик, түүний үүсэл, түүхэн хөгжил
• Аугистин (MЭ III), Шавь төвт сургалтын арга
“хүүхэд багшлах, сурах үзэгдлийг нөхцөлдүүлэх гол субьект юм.
Анги, бүлэг, суралцагчид нэгэн төрлийн биш, тэд ялгаатай. Тогтоосон
агуулга хүүхэд бүрт таарч нийцэж байх нь албагүй. Иймд багшлах,
сурах явц багш хүүхдэд асуулт тавьж, түүнийг нээлттэй сонсохоос
эхэлнэ” (p.5).
• Дагуулж сургах, дуурайж хийх арга (MЭ XVI зууны өмнө үеийн Европ)
“Ур чадвартай хүнийг дагаж, дурайж сурах, хийх явцдаа
сурах. ....(makeshift teacher) (Gouvernemnet du Quebek,
Ministere de I Education, 2002, p 27)”
• Бүлгээр сургах арга (МЭ XVII зууны үе ), Уламжлалт педагогик
“Бүлгээр сургахын тул арга чухал болсон. Сургууль, боловсролын тогтолцоо
бүхэлдээ нэгдсэн арга зүй нэвтэрсэн. Багшид 2 зүйл чухал: мэдлэг, арга
Methodological ideology (Gouvernemnet du Quebek, Ministere de I Education,
2002, p 27)”
–

6. Дидактик, түүний үүсэл, түүхэн хөгжил
• Хүүхэд төвт сургалтын арга, Шинжлэх ухаанч багш (XIX-XX)
“ Хүүхдийг судалсны үндсэн дээр багшлах ажил хийгдэнэ. Педагогик
бол боловсролын шинжлэх ухаан. …Ангид хийгдэх бүхэл шийдэл нь
хүүхдийн талаарх шинжлэх ухааны мэдлэгээс мөрдөнө. (Жан Жак
Руссо ), 1970-1980 оноос энэхүү хандлага бүтэлгүйдсэн (шинжлэх
ухаанлаг утопианизм –scientific utopianism )” (Gouvernemnet du
Quebek, Ministere de I Education, 2002, p25).
• Багш мэргэжил, мэргэшил, Мэргэжлийн багш (2000 оноос)
“Багшлах үйл бол ажил. Иймд түүнийг үүрэгчилж,
ажилбарчилж, алхамчилж болно. Иймд багшийн
мэргэжлийн чадамжийг тогтоож болно. Багш мэргэжил,
(professionality, professionalism) (Gouvernemnet du
Quebek, Ministere de I Education, 2002, p28)
–

7. Дидактик, түүний загварчлал
• Дидактик нөхцөл, дидактик гурвал:(багш, суралцагч, агуулга)
• Дидактик үзэгдэл: Дидактик нөхцөл бүрдэхэд явагдах үзэгдэл
• Дидактик нь дидактик нөхцөл, дидактик үзэгдлийн зүй тогтлыг
судлах ухаан
» Түүхэн хөгжлийн явцад түүний энэ утга баяжин өргөжсөөр
“багш, суралцагч, агуулга” гэсэн боловсролын тулгуур гурван
ухагдахууны шүтэлцээ холбоог илэрхийлдэг ойлголт,
судлагдахуун, судалгааны нэгэн салбар болсон юм.
• Дидактикийн үндсэн асуудал: “юуг хэнд яаж багшлах (заах, сургах) бэ”
• Дидактик шийдэл: үндсэн асуудлыг тухайн нөхцөлд буулган
шийдвэрлэсэн шийдвэр
–

8. Дидактикийн гурвалжин загвар, дидактик онол
Дидактикийн ерөнхий онол, ерөнхий дидактик
Мэргэжлийн дидактик онол, мэргэжлийн дидактик

9. URL: www.uruguayeduca.edu.uy
URL: www.leeds.ac.uk
URL: markusmind.wordpress.com
URL: direns.mines-paristech.fr

10. Багш гэж хэн бэ?
Багш
Багш-агуулга:
- Онолын мэдлэг (мат)
- Багшлахуйн мэдлэг, чадвар
- Суралцагчийн агуулгын
мэдлэг (элементарчилал)
Агуулга Суралцагч
Сурагч гэж хэн
бэ?
Агуулга гэж
юу вэ?
Суралцах
Багш-суралцагч:
- Хүн судлал
- Сэтгэл судлал
- Гүн ухаан
- ...
Суралцагч-багш:
- Багшийн имидж
- Багшийн ёс зүй
- Багшийн нэр хүнд
- ...
Суралцагч-агуулга:
- Хувь хүний хэрэгцээ
- Нийгмийн хэрэгцээ
- ...
Агуулга-суралцагч:
- Боловсролын зорилго
- Стандарт
- Хөтөлбөр
- Сурах бичиг
- ...
Агуулга-багш:
- Боловсролын зорилго
- Стандарт
- Хөтөлбөр
- Сурах бичиг
Дидактик анализ
Дидактик
төв

11. Дидактик анализын жишээ
Багш
Функц
Дидактик шийдэл
Агуулга Суралцах Суралцагч
Дидактик
материал
Дидактик орчин
Дидактик арга
Дидактик бодлого
Дидактик зорилго

12. “Дидактик”-тай холбоотой нэр
томьёонууд
• Дидактик гурвалжин (didactic triangle)
• Дидактик анализ (didactical analyse)
• Дидактик нөхцөл байдлын онол (The theory of
didactical situations)
• Дидактик шийдэл
• Дидактик арга (didactic method)
• Дидактик материал
• Дидактик орчин
• Дидактик үндэс
• Дидактик бодлого
• ......

13. Дидактик гурвалжны институтчилал
Багш
Агуулга Суралцагч
Туршлага
Суралцах
Орчин:
-хичээл
-сургууль
-орон нутаг
-нийгэм

14. Багш бэлтгэх дидактик гурвалжин, утга, агуулга
Багш
(лектор)
Суралцагч
(оюутан)
Агуулга
(багш боловсрол) педагоги
Багш бэлтгэх сургуулийн багш бүр дидактикч
байх ёстой...

15. Дидактикийн хөгжлийн чиг
хандлага
Багш
Дидактик
төв
1. Дидактик
төвийн хандлага
Агуулга Суралцах Суралцагч

16. Багш
Дидактик
төв
Агуулга Суралцах Суралцагч

17. Багш
Агуулга Суралцах Суралцагч

18. Багш
Агуулга Суралцах Суралцагч

19. Багш
Дидактик
төв
Агуулга Суралцах Суралцагч

20. Багш
Дидактик
төв
Агуулга Суралцах Суралцагч

21. Багш
Агуулга Суралцах Суралцагч

22. 2. Дидактик өргөтгөлийн хандлага
(хэмжээсээр нь)
Багш
Суралцах
Суралцагч
Агуулга
???

23. 2. Дидактик өргөтгөлийн хандлага (оройгоор нь)
Багш
ICT (жишээ)
Менежмент
Агуулга Суралцах Суралцагч
Spirituality
ESD

24. Ном зүй
Oerbaek.K. (2010). Didactics and didactisizing, Institute of Philosophy, Education and religious Studies,
Uiversity of Southern Denmark, Odense, pp 4-7.
Gouvernemnet du Quebek, Ministere de I Education. (2002). Teacher Training in Vocational Education:
orientations, professional competencies, 207 pages