1. Anestezjologia Intensywna Terapia
2012, tom 44, numer 4, 201–212
ISSN 0209–1712
ARTYKUŁ SPECJALNY www.ait.viamedica.pl
Wytyczne Polskiego Towarzystwa Anestezjologii
i Intensywnej Terapii określające zasady, warunki
oraz organizację udzielania świadczeń zdrowotnych
w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii
Guidelines of the Polish Society of Anaesthesiology and Intensive Therapy
determining principles, conditions and organisational aspects
of anaesthesiology and intensive therapy services
Krzysztof Kusza1, Andrzej Kübler2, Dariusz Maciejewski3, Adam Mikstacki4, Radosław Owczuk5,
Maria Wujtewicz5, Mariusz Piechota6
1Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii Collegium Medicum w Bydgoszczy,
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
2 Katedra i I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
3Katedra Pielęgniarstwa i Ratownictwa Medycznego Wydziału Nauk o Zdrowiu
Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej;
Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala Wojewódzkiego w Bielsku-Białej
4Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii z zespołami Leczenia Urazów Wielonarządowych
i Leczenia Bólu
oraz Stacją Dializ Szpitala Wojewódzkiego w Poznaniu
5Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
6Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego
— Centralny Szpital Weteranów w Łodzi
Cel Grupy chorych, które mogą odnieść korzyść
Celem Wytycznych Polskiego Towarzystwa Anestezjolo- z wprowadzenia wytycznych
gii i Intensywnej Terapii określających zasady, warunki oraz Chorzy, którym udzielane są świadczenia zdrowotne
organizację udzielania świadczeń zdrowotnych w dziedzinie z zakresu anestezji, intensywnej terapii, resuscytacji, leczenia
anestezjologii i intensywnej terapii jest zwiększenie bezpie- bólu niezależnie od jego przyczyny oraz sedacji.
czeństwa chorych podczas udzielania świadczeń zdrowot-
nych z zakresu anestezji, intensywnej terapii, resuscytacji, Odbiorcy wytycznych
leczenia bólu niezależnie od jego przyczyny oraz sedacji. Wytyczne adresowane są przede wszystkim do lekarzy
oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii, oddziałów
anestezjologii oraz kadry kierowniczej szpitali.
Zainteresowani wytycznymi w całości lub części mogą
Zalecenia przyjęte przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa być również inni pracownicy szpitali, w szczególności lekarze
Anestezjologii i Intensywnej Terapii w dniu 28.09.2012 r. oddziałów zabiegowych.
Konsultanci: dr n. med. Józef Bojko, prof. dr hab. n. med. Leon Drobnik,
prof. dr hab. n. med. Wojciech Gaszyński, prof. dr hab. n. med.
Andrzej Nestorowicz, prof. dr hab. n. med. Zbigniew Rybicki
201

2. Anestezjologia Intensywna Terapia 2012; tom 44, nr 4: 201–212
Objaśnienia i wskazówki korzystania dycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii
z wytycznych dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą [36, 37]
Wytyczne stanowią wskazówki umożliwiające racjonal- (mającego zastąpić rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
ne i bezpieczne udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu 27 lutego 1998 r. w sprawie standardów postępowania oraz
anestezji, intensywnej terapii, resuscytacji, leczenia bólu nie- procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowot-
zależnie od jego przyczyny oraz sedacji w ramach oddziałów nych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii w zakła-
anestezjologii i intensywnej terapii. Formułując wytyczne, dach opieki zdrowotnej [32]) zaistniała uzasadniona, pilna
uwzględniono spodziewane korzyści zdrowotne dla cho- konieczność opracowania Wytycznych Polskiego Towarzy-
rych, niezbędne nakłady finansowe (stosunek koszt/efekt) stwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii określających za-
oraz inne możliwe do przewidzenia skutki i konsekwencje sady, warunki oraz organizację udzielania świadczeń zdro-
wdrożenia wytycznych [1–31]. wotnych w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii.
Niniejsze Wytyczne zostały zaakceptowane przez Zarząd
Potencjalne konflikty interesów autorów Główny Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensyw-
i konsultantów nej Terapii w dniu 28 września 2012 roku i skierowane do
Nie zgłoszono. publikacji w celu rozpowszechnienia.
Opublikowanie Wytycznych ma za zadanie ograniczenie
Wstęp negatywnych skutków, jakie może przynieść chorym (ewen-
Do dnia 30 czerwca 2012 roku „standardy” w dziedzinie tualne) nieopublikowanie do dnia 31 grudnia 2012 roku
anestezjologii i intensywnej terapii regulowały dwa roz- rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardów
porządzenia Ministra Zdrowia, będące aktami wykonaw- postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii
czymi do ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach i intensywnej terapii dla podmiotów wykonujących dzia-
opieki zdrowotnej: rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia łalność leczniczą.
27 lutego 1998 roku w sprawie standardów postępowa- Wytyczne Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Inten-
nia oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń sywnej Terapii określające zasady, warunki oraz organizację
zdrowotnych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii udzielania świadczeń zdrowotnych w dziedzinie anestezjo-
w zakładach opieki zdrowotnej (standardy postępowania) logii i intensywnej terapii zostały oparte na dokumencie
[32] oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego opracowanym przez Grupę Roboczą powołaną przez Kon-
2011 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowia- sultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensyw-
dać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia nej terapii w składzie: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kusza,
i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej („standardy sprzę- prof. dr hab. n. med. Andrzej Kübler, prof. dr hab. n. med.
towe”) [33]. Dariusz Maciejewski, dr hab. n. med. Mariusz Piechota, dr n.
Z dniem 1 lipca 2012 roku weszło w życie rozporządzenie med. Adam Mikstacki. Dokument ten w znacznie okrojonej
Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 roku w sprawie treści był podstawą opracowania projektu rozporządzenia
szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać po- Ministra Zdrowia w sprawie standardów postępowania me-
mieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego dzia- dycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii
łalność leczniczą [34] zastępujące rozporządzenie Ministra dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą [36, 37].
Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 roku w sprawie wymagań, Wiele rozwiązań przedstawionych w Wytycznych, mimo
jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym że bezsprzecznie służą one dobru chorego, nie znalazło
i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki miejsca (lub zostało uregulowanych inaczej) w przepisach
zdrowotnej [33]. Nie zawierało ono jednak „standardów” projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie stan-
w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii. dardów postępowania medycznego w dziedzinie aneste-
Ustawa z dnia 14 czerwca 2012 roku o zmianie usta- zjologii i intensywnej terapii dla podmiotów wykonujących
wy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw działalność leczniczą [36, 37]. Jedną z przyczyn takiego
[35] przedłużyła obowiązywanie rozporządzenia Ministra stanowiska Ministerstwa Zdrowia były kwestie: prawne
Zdrowia z dnia 27 lutego 1998 roku w sprawie standardów (brak delegacji ustawowej), finansowe (dodatkowe koszty,
postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu które musiałyby ponieść podmioty lecznicze) lub kadrowe
świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii i intensyw- (brak kadry lekarskiej lub pielęgniarskiej). Niektórych z tych
nej terapii w zakładach opieki zdrowotnej [32] jednak nie ograniczeń nie mają Wytyczne (kwestie prawne). W innych
dłużej niż do dnia 31 grudnia 2012 roku. — stanowisko Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i In-
W związku z przedłużającymi się pracami w Minister- tensywnej Terapii jest odmienne niż Ministerstwa Zdrowia
stwie Zdrowia dotyczącymi projektu rozporządzenia Mi- (kwestie finansowe i kadrowe). Wytyczne zawierają również
nistra Zdrowia w sprawie standardów postępowania me- regulacje niezawarte w przepisach projektu rozporządzenia
202

3. Krzysztof Kusza i wsp., Wytyczne PTAiT
Ministra Zdrowia w sprawie standardów postępowania me- —— lekarz anestezjolog — lekarza, który posiada specjaliza-
dycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii cję I stopnia w dziedzinie anestezjologii i intensywnej
dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą [36, 37], terapii;
na przykład szczegółowo opisują warunki lokalowe, jakie po- —— lekarz w trakcie specjalizacji — lekarza będącego w trak-
winny spełniać oddziały anestezjologii i intensywnej terapii. cie specjalizacji w dziedzinie anestezjologii i intensyw-
Dużym problemem — z punktu widzenia bezpieczeń- nej terapii;
stwa chorego — jest umieszczenie w przepisach projektu —— pielęgniarka anestezjologiczna — pielęgniarkę, która
rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardów ukończyła specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa ane-
postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii i in- stezjologicznego i intensywnej opieki, lub pielęgniarkę,
tensywnej terapii dla podmiotów wykonujących działalność która ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielę-
leczniczą [36, 37] okresów dostosowawczych w szczegól- gniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki;
ności dotyczących wymagań posiadania przez podmioty —— resuscytacja — działanie mające na celu przerwanie
lecznicze odpowiedniej aparatury i sprzętu medycznego. potencjalnie odwracalnego procesu umierania;
Obniżony w stosunku do Wytycznych poziom stan- —— sedacja — działanie mające na celu zniesienie niepoko-
dardów zawartych w przepisach projektu rozporządzenia ju, strachu oraz wywołanie uspokojenia pacjenta;
Ministra Zdrowia w sprawie standardów postępowania me- —— zabieg w trybie natychmiastowym — zabieg wykony-
dycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii wany natychmiast po podjęciu przez operatora decyzji
dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą [36, 37] o interwencji, u pacjenta w stanie bezpośredniego za-
należy traktować, po ewentualnym opublikowaniu i wejściu grożenia życia, groźby utraty kończyny czy narządu lub
w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standar- ich funkcji; stabilizacja stanu pacjenta prowadzona jest
dów postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii równoczasowo z zabiegiem;
i intensywnej terapii dla podmiotów wykonujących działal- —— zabieg w trybie pilnym — zabieg wykonywany maksy-
ność leczniczą — jako poziom minimalny. malnie do 6 godzin od podjęcia decyzji przez operatora,
u pacjenta z ostrymi objawami choroby lub pogorsze-
Wytyczne Polskiego Towarzystwa niem stanu klinicznego, które potencjalnie zagrażają
Anestezjologii i Intensywnej Terapii jego życiu, albo mogą stanowić zagrożenie dla utrzy-
określające zasady, warunki oraz mania kończyny czy organu lub też z innymi problema-
organizację udzielania świadczeń mi zdrowotnymi niedającymi się opanować leczeniem
zdrowotnych w dziedzinie anestezjologii zachowawczym;
i intensywnej terapii —— zabieg w trybie przyśpieszonym — zabieg wykonywany
Wytyczne określają zasady, warunki oraz organizację w ciągu kilku dni od podjęcia decyzji przez operatora,
udzielania świadczeń zdrowotnych w dziedzinie anestezjo- u pacjenta, który wymaga wczesnego leczenia zabiego-
logii i intensywnej terapii tj. z zakresu anestezji, intensywnej wego, lecz wpływ schorzenia na stan kliniczny pacjenta
terapii, resuscytacji, leczenia bólu niezależnie od jego przy- nie ma cech opisanych dla zabiegu w trybie natychmia-
czyny, a także sedacji. stowym i pilnym;
Użyte w wytycznych określenia oznaczają: —— zabieg w trybie planowym — zabieg wykonywany we-
—— anestezja — wykonywanie znieczulenia ogólnego lub dług harmonogramu zabiegów planowych, u pacjenta
regionalnego do zabiegów operacyjnych oraz dla celów w optymalnym stanie ogólnym, w czasie dogodnym dla
diagnostycznych lub leczniczych; pacjenta i operatora.
—— intensywna terapia — postępowanie mające na celu
podtrzymywanie funkcji życiowych oraz leczenie chorych Zasady ogólne
w stanach zagrożenia życia, spowodowanych potencjalnie 1. W szpitalach, w których udzielane są świadczenia zdro-
odwracalną niewydolnością jednego lub kilku podstawo- wotne w zakresie anestezji i intensywnej terapii na rzecz
wych układów organizmu, w szczególności oddychania, pacjentów dorosłych, powinny być utworzone oddziały
krążenia, ośrodkowego układu nerwowego; anestezjologii i intensywnej terapii, a w przypadkach,
—— lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej terapii gdy na rzecz tych pacjentów udziela się świadczeń zdro-
— lekarza, który posiada specjalizację II stopnia lub tytuł wotnych wyłącznie z zakresie anestezji, w szpitalach
specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej tych powinny być utworzone oddziały anestezjologii.
terapii, specjalisty w dziedzinie anestezjologii lub ane- 2. W podmiotach leczniczych posiadających w swojej
stezjologii i reanimacji lub anestezjologii i intensywnej strukturze dwa lub więcej szpitali, w których udzielane
terapii; są świadczenia zdrowotne w zakresie anestezji i inten-
203

4. Anestezjologia Intensywna Terapia 2012; tom 44, nr 4: 201–212
sywnej terapii, oddziały anestezjologii i intensywnej nymi oddziałami lub wykonywaniem świadczeń
terapii powinny być utworzone w każdym z tych szpitali. z zakresu anestezji);
3. W szpitalach, w których udzielane są świadczenia zdro- rr wyodrębniona całodobowa opieka pielęgniarska
wotne w zakresie anestezji i intensywnej terapii na rzecz — na każdej zmianie co najmniej jedna pielęgniar-
dzieci, powinny być utworzone oddziały anestezjologii ka na 1,2 stanowiska intensywnej terapii;
i intensywnej terapii dla dzieci, a w przypadkach, gdy na b) drugi poziom referencyjny — oddział na tym pozio-
rzecz tych pacjentów udziela się świadczeń zdrowotnych mie referencyjnym powinien spełniać w szczególno-
wyłącznie z zakresie anestezji, powinny być utworzone ści następujące kryteria:
oddziały anestezjologii dla dzieci. rr powinien posiadać co najmniej 6 stanowisk in-
4. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości udzielanych tensywnej terapii;
świadczeń oraz ze względu na optymalizację kosztów rr podmiot leczniczy zapewnia w swojej strukturze
udzielanie świadczeń zdrowotnych na oddziałach ane- działanie:
stezjologii i intensywnej terapii oraz oddziałach aneste- • bloku operacyjnego, zapewniającego stałą go-
zjologii i intensywnej terapii dla dzieci powinno odby- towość co najmniej jednej sali operacyjnej do
wać się na trzech poziomach referencyjnych. udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi
5. Minimalne kryteria dla odpowiednich poziomów refe- urazowemu,
rencyjności dla oddziałów anestezjologii i intensywnej • pracowni endoskopii diagnostycznej i zabiego-
terapii (dla dorosłych) kształtują się następująco: wej, czynnej całą dobę,
a) trzeci poziom referencyjny — oddział na tym pozio- • pracowni diagnostyki obrazowej, czynnej całą
mie referencyjnym powinien spełniać w szczególno- dobę,
ści następujące kryteria: • pracowni diagnostyki laboratoryjnej, czynnej
rr powinien posiadać co najmniej 8 stanowisk in- całą dobę,
tensywnej terapii; • oddziału chirurgii ogólnej,
rr podmiot leczniczy zapewnia w swojej strukturze • oddziału ortopedii i traumatologii narządu
działanie: ruchu,
• bloku operacyjnego, zapewniającego stałą go- • oddziału neurochirurgii lub chirurgii ogólnej
towość co najmniej jednej sali operacyjnej do z profilem neurotraumatologii;
udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi rr wyodrębniona całodobowa opieka lekarska
urazowemu, — jednoczasowo przez co najmniej 2 lekarzy
• pracowni endoskopii diagnostycznej i zabiego- (lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej
wej, czynnej całą dobę, terapii lub lekarz anestezjolog lub lekarz w trakcie
• pracowni diagnostyki obrazowej z radiologią specjalizacji), w tym co najmniej jednego lekarza
interwencyjną, czynnej całą dobę, specjalistę anestezjologii i intensywnej terapii, we
• pracowni diagnostyki laboratoryjnej, czynnej wszystkie dni tygodnia (nie może być łączona z in-
całą dobę, nymi oddziałami lub wykonywaniem świadczeń
• pracowni mikrobiologicznej, czynnej całą dobę, z zakresu anestezji);
• oddziału chirurgii ogólnej lub obrażeń wielo- rr wyodrębniona całodobowa opieka pielęgniarska
narządowych, — na każdej zmianie co najmniej jedna pielęgniar-
• oddziału ortopedii i traumatologii narządu ka na 1,5 stanowiska intensywnej terapii;
ruchu, c) pierwszy poziom referencyjny — oddział na tym
• oddziału neurochirurgii lub chirurgii ogólnej poziomie referencyjnym powinien spełniać w szcze-
z profilem neurotraumatologii, gólności następujące kryteria:
• oddziału chirurgii naczyń lub chirurgii ogólnej rr powinien posiadać co najmniej 4 stanowiska in-
z profilem chirurgii naczyń; tensywnej terapii;
rr wyodrębniona całodobowa opieka lekarska rr podmiot leczniczy zapewnia w swojej strukturze
— jednoczasowo przez co najmniej 3 lekarzy działanie:
(lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej • bloku operacyjnego, zapewniającego stałą go-
terapii lub lekarz anestezjolog, lub lekarz w trakcie towość co najmniej jednej sali operacyjnej do
specjalizacji), w tym co najmniej jednego lekarza udzielania świadczeń zdrowotnych,
specjalistę anestezjologii i intensywnej terapii, we • pracowni diagnostyki obrazowej, czynnej całą
wszystkie dni tygodnia (nie może być łączona z in- dobę,
204

5. Krzysztof Kusza i wsp., Wytyczne PTAiT
• pracowni diagnostyki laboratoryjnej, czynnej • pracowni diagnostyki laboratoryjnej, czynnej
całą dobę, całą dobę,
• co najmniej jednego oddziału zabiegowego • pracowni mikrobiologicznej, czynnej całą dobę,
oraz zachowawczego; • oddziału chirurgii dziecięcej lub obrażeń wie-
rr wyodrębniona całodobowa opieka lekarska lonarządowych wieku dziecięcego,
— jednoczasowo przez co najmniej jednego • oddziału ortopedii i traumatologii narządu
lekarza specjalistę anestezjologii i intensywnej ruchu,
terapii we wszystkie dni tygodnia (nie może być • oddziału neurochirurgii lub chirurgii ogólnej
łączona z innymi oddziałami lub wykonywaniem z profilem neurotraumatologii;
świadczeń z zakresu anestezji); rr wyodrębniona całodobowa opieka lekarska
rr wyodrębniona całodobowa opieka pielęgniarska — jednoczasowo przez co najmniej 3 lekarzy
— na każdej zmianie co najmniej jedna pielęgniar- (lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej
ka na 2 stanowiska intensywnej terapii. terapii lub lekarz anestezjolog, lub lekarz w trakcie
6. Minimalne kryteria dla odpowiednich poziomów refe- specjalizacji), w tym co najmniej jednego lekarza
rencyjności dla oddziałów anestezjologii i intensywnej specjalistę anestezjologii i intensywnej terapii, po-
terapii dla dzieci kształtują się następująco: siadającego co najmniej 3-letnie doświadczenie
a) trzeci poziom referencyjny — oddział na tym pozio- w anestezjologii i intensywnej terapii dziecięcej,
mie referencyjnym powinien spełniać w szczególno- we wszystkie dni tygodnia (nie może być łączona
ści następujące kryteria: z innymi oddziałami lub wykonywaniem świad-
rr powinien posiadać co najmniej 8 stanowisk in- czeń z zakresu anestezji);
tensywnej terapii, w tym co najmniej 4 dla no- rr wyodrębniona całodobowa opieka pielęgniarska
worodków; — na każdej zmianie co najmniej jedna pielęgniar-
rr powinien posiadać co najmniej 5 aparatów do ka na 1,2 stanowiska intensywnej terapii;
znieczulenia ogólnego, z respiratorem aneste- b) drugi poziom referencyjny — oddział na tym pozio-
tycznym umożliwiającym wentylację ciśnienio- mie referencyjnym powinien spełniać w szczególno-
wo-zmienną, dostosowanych do znieczulania ści następujące kryteria:
noworodków i dzieci; rr powinien posiadać co najmniej 6 stanowisk inten-
rr powinien posiadać co najmniej 4 respiratory, sywnej terapii, w tym co najmniej 3 dla noworod-
z możliwością regulacji stężenia tlenu w zakre- ków; okres dostosowawczy;
sie 21–100%, przeznaczone do zastosowania we rr powinien posiadać co najmniej 2 aparaty do znie-
wszystkich grupach wiekowych dzieci; czulenia ogólnego, z respiratorem anestetycznym
rr powinien posiadać co najmniej 4 respiratory, umożliwiającym wentylację ciśnieniowo-zmienną,
z możliwością regulacji stężenia tlenu w zakresie dostosowane do znieczulania noworodków i dzieci;
21–100%, przeznaczone do zastosowania u no- rr powinien posiadać co najmniej 3 respiratory,
worodków; z możliwością regulacji stężenia tlenu w zakre-
rr powinien posiadać co najmniej 3 inkubatory sie 21–100%, przeznaczone do zastosowania we
otwarte z możliwością fototerapii oraz ważenia wszystkich grupach wiekowych dzieci;
dzieci; rr powinien posiadać co najmniej 3 respiratory,
rr powinien posiadać co najmniej 2 inkubatory za- z możliwością regulacji stężenia tlenu w zakresie
mknięte z możliwością fototerapii oraz ważenia 21–100%, przeznaczone do zastosowania u no-
dzieci; worodków;
rr podmiot leczniczy zapewnia działanie w swojej rr powinien posiadać co najmniej 2 inkubatory
strukturze: otwarte z możliwością fototerapii oraz ważenia
• bloku operacyjnego, zapewniającego stałą go- dzieci;
towość co najmniej jednej sali operacyjnej do rr powinien posiadać co najmniej jeden inkubator
udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi zamknięty z możliwością fototerapii oraz ważenia
małoletniemu, w szczególności noworodkowi, dzieci;
• pracowni endoskopii diagnostycznej i zabiego- rr podmiot leczniczy zapewnia działanie w swojej
wej, czynnej całą dobę, strukturze:
• pracowni diagnostyki obrazowej z radiologią • bloku operacyjnego, zapewniającego stałą go-
interwencyjną, czynnej całą dobę, towość co najmniej jednej sali operacyjnej do
205

6. Anestezjologia Intensywna Terapia 2012; tom 44, nr 4: 201–212
udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi rr podmiot leczniczy zapewnia działanie w swojej
małoletniemu, w szczególności noworodkowi, strukturze:
• pracowni endoskopii diagnostycznej i zabiego- • bloku operacyjnego, zapewniającego stałą go-
wej, czynnej całą dobę, towość co najmniej jednej sali operacyjnej do
• pracowni diagnostyki obrazowej, czynnej całą udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi
dobę, małoletniemu, w szczególności noworodkowi,
• pracowni diagnostyki laboratoryjnej, czynnej • pracowni diagnostyki obrazowej, czynnej całą
całą dobę, dobę,
• oddziału chirurgii dziecięcej z możliwością • pracowni diagnostyki laboratoryjnej, czynnej
udzielania świadczeń z zakresu traumatologii całą dobę,
narządu ruchu oraz nagłych przypadków z za- • co najmniej jednego dziecięcego oddziału za-
kresu neurochirurgii; biegowego oraz zachowawczego;
rr wyodrębniona całodobowa opieka lekarska rr wyodrębniona całodobowa opieka lekarska
— jednoczasowo co najmniej 2 lekarzy (lekarz — jednoczasowo przez co najmniej jednego
specjalista anestezjologii i intensywnej terapii lub lekarza specjalistę anestezjologii i intensywnej
lekarz anestezjolog, lub lekarz w trakcie specja- terapii, posiadającego co najmniej 3-letnie do-
lizacji), w tym co najmniej jednego lekarza spe- świadczenie w anestezjologii i intensywnej terapii
cjalistę anestezjologii i intensywnej terapii, po- dziecięcej, we wszystkie dni tygodnia (nie może
siadającego co najmniej 3-letnie doświadczenie być łączona z innymi oddziałami lub wykonywa-
w anestezjologii i intensywnej terapii dziecięcej, niem świadczeń z zakresu anestezji);
we wszystkie dni tygodnia (nie może być łączona rr wyodrębniona całodobowa opieka pielęgniarska
z innymi oddziałami lub wykonywaniem świad- — na każdej zmianie co najmniej jedna pielęgniar-
czeń z zakresu anestezji); ka na 2 stanowiska intensywnej terapii.
rr wyodrębniona całodobowa opieka pielęgniarska 7. Ordynatorem oddziału anestezjologii i intensywnej
— na każdej zmianie co najmniej jedna pielęgniar- terapii lub oddziału anestezjologii i intensywnej tera-
ka na 1,5 stanowiska intensywnej terapii; pii dla dzieci albo oddziału anestezjologii lub oddziału
c) pierwszy poziom referencyjny — oddział na tym anestezjologii dla dzieci powinien być lekarz specjalista
poziomie referencyjnym powinien spełniać w szcze- anestezjologii i intensywnej terapii.
gólności następujące kryteria: 8. Ordynator oddziału anestezjologii i intensywnej terapii
rr powinien posiadać co najmniej 4 stanowiska in- lub oddziału anestezjologii i intensywnej terapii dla dzie-
tensywnej terapii, w tym co najmniej jedno dla ci przeprowadza okresową ocenę jakości udzielanych
noworodków; świadczeń zdrowotnych w oddziale, w szczególności
rr powinien posiadać co najmniej jeden aparat do zgodności postępowania z zaleceniami towarzystw
znieczulenia ogólnego, z respiratorem aneste- naukowych, zgodności kompletności dokumentacji
tycznym umożliwiającym wentylację ciśnienio- i występowania zdarzeń medycznych, o których stano-
wo-zmienną, dostosowany do znieczulania no- wi art. 67a ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o pra-
worodków i dzieci; wach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r.
rr powinien posiadać co najmniej 2 respiratory, poz. 159).
z możliwością regulacji stężenia tlenu w zakre- 9. Pielęgniarka oddziałowa oddziału anestezjologii i inten-
sie 21–100%, przeznaczone do zastosowania we sywnej terapii lub oddziału anestezjologii i intensyw-
wszystkich grupach wiekowych dzieci; nej terapii dla dzieci albo oddziału anestezjologii lub
rr powinien posiadać co najmniej 2 respiratory, oddziału anestezjologii dla dzieci w szpitalu powinna
z możliwością regulacji stężenia tlenu w zakresie posiadać specjalizację w dziedzinie anestezjologii i in-
21–100%, przeznaczone do zastosowania u no- tensywnej opieki.
worodków; 10. Kwalifikacja chorych na oddziały anestezjologii i in-
rr powinien posiadać co najmniej 2 inkubatory otwar- tensywnej terapii odbywa się zgodnie z Wytycznymi
te z możliwością fototerapii oraz ważenia dzieci; Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej
rr powinien posiadać co najmniej jeden inkubator Terapii określającymi sposób kwalifikacji oraz kryteria
zamknięty z możliwością fototerapii oraz ważenia przyjęcia chorych do oddziałów anestezjologii i inten-
dzieci; sywnej terapii.
206

7. Krzysztof Kusza i wsp., Wytyczne PTAiT
Kwalifikacje osób udzielających świadczeń Zasady postępowania przy udzielaniu
zdrowotnych z zakresu anestezji w szpitalu świadczeń zdrowotnych
1. Świadczenia zdrowotne z zakresu anestezji, polegające w zakresie anestezji
na wykonywaniu znieczulenia ogólnego oraz znieczu- 1. Kierownik podmiotu leczniczego prowadzącego szpital,
lenia regionalnego: zewnątrzoponowego i podpaję- w porozumieniu z ordynatorem oddziału anestezjologii
czynówkowego, mogą być udzielane wyłącznie przez i intensywnej terapii lub oddziału anestezjologii i inten-
lekarza specjalistę w dziedzinie anestezjologii i inten- sywnej terapii dla dzieci albo oddziału anestezjologii lub
sywnej terapii. oddziału anestezjologii dla dzieci, powinien określić pro-
2. Lekarz anestezjolog może samodzielnie udzielać świad- cedury przygotowania pacjenta do znieczulenia, w tym
czeń zdrowotnych z zakresu anestezji, o których mowa wykaz badań diagnostycznych, laboratoryjnych, w celu
w ust. 1, w przypadku znieczulania chorych powyżej bezpiecznego przeprowadzenia zabiegu w trybie na-
3. roku życia, których stan ogólny według American So- tychmiastowym, pilnym, przyśpieszonym i planowym.
ciety of Anesthesiologists Physical Status Classification 2. Kierownik podmiotu leczniczego w porozumieniu z or-
System (skala ASA) odpowiada stopniowi I, II, lub III, dynatorem oddziału anestezjologii i intensywnej terapii
w pozostałych przypadkach lekarz anestezjolog może lub oddziału anestezjologii i intensywnej terapii dla
samodzielnie udzielać świadczeń zdrowotnych z zakresu dzieci albo oddziału anestezjologii lub oddziału aneste-
anestezji za pisemną zgodą lekarza kierującego oddzia- zjologii dla dzieci powinien ustalić sposób komunikacji
łem anestezjologii i intensywnej terapii lub oddziałem alarmowej.
anestezjologii i intensywnej terapii dla dzieci albo dzia- 3. Plan zabiegów wykonywanych w szpitalu powinien
łem anestezjologii lub działem anestezjologii dla dzieci. być ustalany w porozumieniu z ordynatorem oddziału
Wniosek lekarza anestezjologa zawierający zgodę leka- anestezjologii i intensywnej terapii lub oddziału ane-
rza kierującego oddziałem anestezjologii i intensywnej stezjologii i intensywnej terapii dla dzieci albo oddziału
terapii lub oddziałem anestezjologii i intensywnej te- anestezjologii lub oddziału anestezjologii dla dzieci;
rapii dla dzieci albo działem anestezjologii lub działem plan ten powinien uwzględniać zasadę nadrzędności
anestezjologii dla dzieci jest przechowywany w aktach mniejszego ryzyka zagrożenia dla zdrowia i życia pa-
osobowych lekarza anestezjologa. cjenta, a w szczególności powinien być dostosowany
3. Lekarz w trakcie specjalizacji może wykonywać znieczu- do liczby lekarzy udzielających świadczeń z zakresu
lenie, jeżeli jest ono bezpośrednio nadzorowane przez anestezji oraz do wyposażenia podmiotu leczniczego
lekarza specjalistę anestezjologii i intensywnej terapii. w aparaturę i sprzęt medyczny właściwy do udzielania
4. Lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej terapii tych świadczeń.
może jednoczasowo nadzorować pracę trzech lekarzy 4. W przypadku, gdy w szpitalach są wykonywane zabie-
w trakcie specjalizacji, wykonujących znieczulenia cho- gi na rzecz pacjentów dorosłych oraz na rzecz dzieci,
rych, których stan ogólny według skali ASA odpowia- plan zabiegów powinien dodatkowo uwzględniać za-
da stopniowi I, II, lub III, w przypadku: odbycia przez sadę rozdziału czasowego lub przestrzennego wyko-
tych lekarzy co najmniej 2-letniego szkolenia w ramach nywania zabiegów dla tych grup pacjentów.
specjalizacji w dziedzinie anestezjologii i intensywnej 5. Lekarz specjalista z anestezjologii i intensywnej terapii,
terapii oraz wykazania się odpowiednią wiedzą i umie- lekarz anestezjolog lub lekarz w trakcie specjalizacji pod
jętnościami wykonywania znieczulenia, za zgodą lekarza nadzorem lekarza specjalisty anestezjologii i intensyw-
kierującego oddziałem anestezjologii i intensywnej te- nej terapii powinien zapoznać się z dokumentacją me-
rapii lub oddziałem anestezjologii i intensywnej terapii dyczną pacjenta, skompletowaną wraz z niezbędnymi
dla dzieci. Lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej wynikami badań laboratoryjnych przez lekarza prowa-
terapii nadzorujący pracę lekarzy w trakcie specjalizacji dzącego, oraz przeprowadzić, nie później niż 24 godziny
znajduje się w bezpośredniej bliskości znieczulanych przed zabiegiem w trybie planowym, badanie w celu
chorych przez cały czas trwania znieczulenia. zakwalifikowania pacjenta do znieczulenia, zgodnie ze
5. Odbycie przez lekarza w trakcie specjalizacji co najmniej stanem zdrowia pacjenta i wskazaniami medycznymi;
2-letniego przeszkolenia specjalistycznego w dziedzinie lekarz specjalista z anestezjologii i intensywnej tera-
anestezjologii i intensywnej terapii oraz wykazanie się od- pii, lekarz anestezjolog lub lekarz w trakcie specjali-
powiednią wiedzą i umiejętnościami wykonywania znie- zacji pod nadzorem lekarza specjalisty anestezjologii
czulenia, o których mowa w ust. 4, potwierdza pisemnie i intensywnej terapii może zlecić dodatkowe badania
kierownik specjalizacji. Potwierdzenie jest przechowywane i konsultacje niezbędne do zakwalifikowania pacjenta
w aktach osobowych lekarza w trakcie specjalizacji. do znieczulenia.
207

8. Anestezjologia Intensywna Terapia 2012; tom 44, nr 4: 201–212
6. Jeżeli pacjent jest małoletni, badanie w celu zakwalifiko- czasu przybycia lekarza dokonującego znieczulenia
wania pacjenta do znieczulenia, nie powinno odbywać pozostaje pielęgniarka anestezjologiczna.
się w pomieszczeniach przeznaczonych dla pacjentów 15. Transport pacjenta bezpośrednio po zakończonym znie-
dorosłych. czuleniu powinien odbywać się pod nadzorem lekarza
7. Lekarz dokonujący kwalifikacji pacjenta do znieczulenia, specjalisty anestezjologii i intensywnej terapii, lekarza
podczas kwalifikacji pacjenta do znieczulenia, powinien anestezjologa lub lekarza w trakcie specjalizacji pod
wypełnić kartę premedykacyjną. nadzorem lekarza specjalisty anestezjologii i intensyw-
8. Dokument zawierający zgodę pacjenta na znieczulenie nej terapii, w razie potrzeby z użyciem przenośnego
dołącza się do historii choroby. źródła tlenu, respiratora, urządzeń monitorujących pod-
9. Lekarz dokonujący znieczulenia może w tym samym stawowe funkcje życiowe i innego niezbędnego sprzętu.
czasie znieczulać tylko jednego pacjenta; podczas znie- 16. W bezpośrednim okresie pooperacyjnym pacjenta
czulenia z lekarzem współpracuje pielęgniarka aneste- powinno umieszczać się w sali nadzoru poznieczule­
zjologiczna; dotyczy to również znieczuleń wykonywa- niowego.
nych poza salą operacyjną. 17. Na stanowisku nadzoru poznieczuleniowego w sali
10. Przed przystąpieniem do znieczulenia lekarz doko- nadzoru poznieczuleniowego zapewnia się możliwość
nujący znieczulenia, a w przypadku lekarza w trakcie obserwacji bezpośredniej lub przy użyciu kamer wypo-
specjalizacji również lekarz nadzorujący znieczulenie, sażonych w funkcje autostartu, w szczególności możli-
jest obowiązany: wość obserwacji twarzy.
a) sprawdzić wyposażenie stanowiska znieczulenia,
b) skontrolować sprawność działania sprzętu i aparatu- Kwalifikacje osób udzielających świadczeń
ry do znieczulenia i monitorowania, zdrowotnych z zakresu intensywnej terapii
c) skontrolować właściwe oznakowanie płynów infuzyj- 1. Intensywną terapię prowadzi wyłącznie lekarz specjali-
nych, strzykawek ze środkami anestetycznymi, strzy- sta anestezjologii i intensywnej terapii.
kawek z lekami stosowanymi podczas znieczulenia, 2. Świadczeń zdrowotnych z zakresu intensywnej terapii
d) przeprowadzić kontrolę zgodności biorcy z każdą może udzielać lekarz anestezjolog lub lekarz w trakcie
jednostką krwi lub jej składnika przeznaczoną do specjalizacji, jeżeli jego praca jest bezpośrednio nad-
przetoczenia w przypadku konieczności jej toczenia, zorowana przez lekarza specjalistę anestezjologii i in-
e) dokonać identyfikacji pacjenta poddawanego znie- tensywnej terapii.
czuleniu. 3. Świadczeń zdrowotnych z zakresu intensywnej terapii
11. Lekarz dokonujący znieczulenia powinien znajdować może udzielać lekarz odbywający na oddziale anestezjo-
się w bezpośredniej bliskości pacjenta przez cały czas logii i intensywnej terapii staż specjalizacyjny w ramach
trwania znieczulenia. innych dziedzin medycyny lub staż podyplomowy, jeżeli
12. Lekarz dokonujący znieczulenia powinien wypełnić kar- jego praca jest bezpośrednio nadzorowana przez lekarza
tę przebiegu znieczulenia, uwzględniającą w szczegól- specjalistę anestezjologii i intensywnej terapii.
ności jego przebieg, dawkowanie anestetyków i innych
leków, aktualne wartości parametrów podstawowych Zasady postępowania przy udzielaniu
funkcji życiowych oraz ewentualne powikłania. w szpitalu świadczeń zdrowotnych
13. Jeżeli inny lekarz kontynuuje znieczulenie pacjenta, po- w zakresie intensywnej terapii
nosi on odpowiedzialność za to znieczulenie od chwili 1. Leczenie chorych w ramach intensywnej terapii w szpi-
rozpoczęcia jego kontynuacji; lekarz kontynuujący znie- talu ma charakter interdyscyplinarny.
czulenie jest obowiązany zapoznać się ze wszystkimi 2. Prowadzi się ciągłe monitorowanie podstawowych funk-
informacjami dotyczącymi znieczulanego pacjenta, cji życiowych i stosuje się dostępne metody i techniki
przebiegu znieczulenia oraz aparatury; przejęcie od- terapeutyczne, ze szczególnym uwzględnieniem inwa-
powiedzialności za znieczulenie lekarz kontynuujący zyjnych i wspomagających czynności podstawowych
znieczulenie potwierdza pisemnie w karcie przebiegu układów organizmu.
znieczulenia. 3. Udzielanie świadczeń zdrowotnych wymaga ciągłej
14. Lekarz dokonujący znieczulenia może opuścić znieczu- obecności na oddziale lekarza specjalisty anestezjo-
lanego pacjenta w celu przeprowadzenia resuscytacji logii i intensywnej terapii oraz pielęgniarki anestezjo-
innego pacjenta, jeżeli uzna, że opuszczenie znieczula- logicznej.
nego pacjenta nie stanowi bezpośredniego zagrożenia 4. Na stanowisku nadzoru pielęgniarskiego zapewnia się
dla jego życia; w takim przypadku przy pacjencie do możliwość obserwacji bezpośredniej.
208

9. Krzysztof Kusza i wsp., Wytyczne PTAiT
5. Należy zapewnić możliwość izolacji pacjentów oraz dzonych przez uczelnię medyczną powinna stanowić co
dostępność aparatury i sprzętu monitorującego i te- najmniej 10% ogólnej liczby łóżek w szpitalu.
rapeutycznego, niezbędnego do wykonywania spe- 2. Zaleca się, aby oddział anestezjologii i intensywnej tera-
cjalistycznych interwencji w stanach zagrożenia życia. pii posiadał co najmniej 6 stanowisk intensywnej terapii.
6. Gdy stan pacjenta nie wymaga dalszego postępowania Jako optymalną liczbę stanowisk intensywnej terapii na
w zakresie intensywnej terapii, leczenie przejmują inne oddziale uznaje się 8–12.
oddziały szpitala lub szpital właściwy.
Wymagania dodatkowe, warunkujące
Leczenie bólu właściwe funkcjonowanie oddziału
1. Świadczenia zdrowotne w zakresie leczenia bólu mogą anestezjologii i intensywnej terapii w szpitalu
być udzielane w ramach oddziału anestezjologii i inten- 1. Podmiot leczniczy, posiadający w swojej strukturze or-
sywnej terapii lub oddziału anestezjologii i intensywnej ganizacyjnej dwa lub więcej szpitali, powinien w każdym
terapii dla dzieci albo oddziału anestezjologii lub od- szpitalu, w którym funkcjonuje oddział anestezjologii
działu anestezjologii dla dzieci. i intensywnej terapii, posiadać:
2. Podstawowym świadczeniem zdrowotnym w zakresie a) co najmniej jeden oddział o profilu zabiegowym,
leczenia bólu w ramach oddziału anestezjologii i inten- b) blok operacyjny zapewniający stałą gotowość co naj-
sywnej terapii lub oddziału anestezjologii i intensywnej mniej jednej sali operacyjnej do udzielania świadczeń
terapii dla dzieci albo oddziału anestezjologii lub oddzia- zdrowotnych pacjentowi urazowemu,
łu anestezjologii dla dzieci w szpitalu jest konsultacja c) pracownię endoskopii diagnostycznej i zabiegowej
anestezjologiczna. czynnej całą dobę.
3. Na oddziale anestezjologii i intensywnej terapii lub na 2. Nie zaleca się tworzenia oddziału anestezjologii i in-
oddziale anestezjologii i intensywnej terapii dla dzieci tensywnej terapii w szpitalu nieposiadającym oddziału
albo oddziale anestezjologii lub oddziale anestezjologii o profilu zabiegowym.
dla dzieci w szpitalu może zostać utworzony zespół 3. Dla prawidłowego udzielania świadczenia z zakresu
zajmujący się leczeniem bólu ostrego, głównie poope- intensywnej terapii podmiot leczniczy prowadzący szpi-
racyjnego. tal zapewnia możliwość przeprowadzania w lokalizacji
4. Na oddziale anestezjologii i intensywnej lub na oddziale całodobowych niezbędnych badań radiologicznych i la-
anestezjologii i intensywnej terapii dla dzieci w szpitalu boratoryjnych, a w szczególności: gazometrycznych,
mogą być również hospitalizowani chorzy wymagający, biochemicznych oraz hematologicznych, w tym krzep-
w celu leczenia bólu, wykonania inwazyjnych zabiegów nięcia krwi i próby krzyżowej.
diagnostycznych lub terapeutycznych albo odpowied-
niego ich monitorowania lub leczenia. Struktura oddziału anestezjologii
i intensywnej terapii
Resuscytacja Oddział anestezjologii i intensywnej terapii tworzą
Lekarz specjalista anestezjologii i intensywnej terapii w szczególności:
przejmuje na wezwanie prowadzenie resuscytacji i podej- 1. stanowiska intensywnej terapii,
muje decyzję o jej zakończeniu. 2. stanowiska znieczulenia,
3. stanowiska nadzoru poznieczuleniowego,
Lokalizacja oddziału 4. pomieszczenia administracyjne, magazynowe i socjalne.
Usytuowanie oddziału anestezjologii i intensywnej
terapii powinno zapewnić optymalną komunikację z blo- Warunki lokalowe
kiem operacyjnym, szpitalnym oddziałem ratunkowym lub 1. Powierzchnia pokoi łóżkowych na oddziale anestezjo-
oddziałem przyjęć i pomocy doraźnej oraz ze wszystkimi logii i intensywnej terapii powinna wynosić:
oddziałami łóżkowymi. a) pokój jednostanowiskowy — co najmniej 25 m2,
b) pokój wielostanowiskowy — co najmniej 20 m2 na
Liczba stanowisk na oddziale jedno stanowisko.
1. Liczba stanowisk intensywnej terapii na oddziale aneste- 2. Powierzchnia pokoi łóżkowych w sali nadzoru poznie-
zjologii i intensywnej terapii powinna stanowić co najmniej czuleniowego powinna wynosić:
5% ogólnej liczby łóżek w szpitalu. Liczba stanowisk inten- a) pokój jednostanowiskowy — co najmniej 18 m2,
sywnej terapii na oddziale anestezjologii i intensywnej b) pokój wielostanowiskowy — co najmniej 16 m2 na
terapii w podmiotach leczniczych utworzonych i prowa- jedno stanowisko.
209

10. Anestezjologia Intensywna Terapia 2012; tom 44, nr 4: 201–212
3. Powierzchnia zaplecza (administracyjnego, magazy- i) respirator transportowy — co najmniej jeden na
nowego i socjalnego) powinna być co najmniej równa 4 stanowiska;
powierzchni łóżkowej. j) aparat do pomiaru laboratoryjnych parametrów
4. Pomieszczenia administracyjne oddziału powinny obej- krytycznych;
mować w szczególności: k) zestaw do zabezpieczenia drożności dróg oddecho-
a) pokój ordynatora oddziału — co najmniej 20 m2. wych w przypadku wystąpienia zdarzenia określane-
b) pokój pielęgniarki oddziałowej — co najmniej 15 m2, go jako „trudne drogi oddechowe”, w skład zestawu
c) sekretariat — co najmniej 20 m2, wchodzą co najmniej:
d) pokój lekarski — co najmniej 20 m2, rr laryngoskop z łopatką z łamanym zakończeniem,
e) pokój seminaryjno-konferencyjny — co najmniej rr rękojeść krótka,
40 m2, rr maski krtaniowe w różnych rozmiarach,
f ) obszar przyjęć odwiedzających i pomieszczenia dla rr prowadnica długa i sprężysta (typ bougie),
rodzin pacjentów — co najmniej 15 m2. rr prowadnica światłowodowa lub wideolaryn­
5. Pomieszczenia magazynowe oddziału powinny obej- goskop,
mować w szczególności: rr rurki ustno-gardłowe,
a) magazyn materiałów nietrwałych — co najmniej rr rurka krtaniowa,
5 m2/łóżko, rr zestaw do konikopunkcji,
b) magazyn sprzętu trwałego — co najmniej 5 m2/łóżko, rr zestaw do tracheotomii.
c) osobne pomieszczenia dla przechowywania materia- 2. Stanowisko intensywnej terapii powinno być wypo-
łów czystych oraz brudnych — łącznie co najmniej sażone w:
40 m2. a) łóżko do intensywnej terapii z materacem przeciw-
6. Pomieszczenia socjalne oddziału powinny obejmować odleżynowym,
w szczególności: b) respirator z możliwością regulacji stężenia tlenu w za-
a) pokój lekarza dyżurnego — co najmniej 20 m2, kresie 21–100%,
b) pokój wypoczynkowy dla personelu — co najmniej c) źródła elektryczności tlenu, powietrza i próżni,
20 m2. d) zestaw do intubacji i wentylacji z zastosowaniem
7. W skład oddziału powinna wchodzić sala zabiegowa worka samorozprężalnego,
(co najmniej 35 m2) oraz sala przygotowywania leków e) sprzęt do szybkich oraz regulowanych przetoczeń
(co najmniej 15 m2). płynów, w tym co najmniej 6 pomp infuzyjnych,
f ) kardiomonitor,
Wyposażenie oddziału anestezjologii g) pulsoksymetr,
i intensywnej terapii h) kapnograf,
1. Oddział anestezjologii i intensywnej terapii powinien i) aparat do automatycznego pomiaru ciśnienia krwi
być wyposażony w następującą aparaturę i sprzęt me- metodą nieinwazyjną,
dyczny: j) sprzęt do inwazyjnego pomiaru ciśnienia krwi,
a) elektryczne urządzenie do ssania — co najmniej jed- k) materac do ogrzewania pacjentów,
no na 3 stanowiska intensywnej terapii, ale nie mniej l) fonendoskop.
niż 2 na oddziale; 3. Stanowisko znieczulenia powinno być wyposażone w:
b) zestaw do pomiaru rzutu serca — co najmniej jeden a) aparat do znieczulenia ogólnego z respiratorem ane-
na oddział; stetycznym,
c) aparat do ciągłego leczenia nerkozastępczego — co b) worek samorozprężalny i rurki ustno-gardłowe,
najmniej jeden na oddział; c) źródło tlenu, powietrza i próżni,
d) bronchofiberoskop — co najmniej jeden na oddział; d) urządzenie do ssania,
e) zestaw do bezpośredniego monitorowania ciśnie- e) zestaw do intubacji dotchawicznej z rurkami intuba-
nia wewnątrzczaszkowego — co najmniej jeden na cyjnymi i dwoma laryngoskopami,
oddział; f ) defibrylator z możliwością wykonania kardiowersji
f ) przyłóżkowy aparat rentgenowski; i elektrostymulacji — co najmniej jeden na zespół
g) przyłóżkowy aparat USG; połączonych ze sobą stanowisk znieczulenia lub wy-
h) defibrylator z możliwością wykonania kardiowersji odrębnioną salę operacyjną,
i zewnętrznej stymulacji serca — co najmniej jeden g) wyciąg gazów anestetycznych,
na oddział; h) zasilanie elektryczne z systemem awaryjnym,
210

11. Krzysztof Kusza i wsp., Wytyczne PTAiT
i) znormalizowany stolik (wózek) anestezjologiczny, Piśmiennictwo:
1. Bertolini G, Rossi C, Brazzi L, et al.: The relationship between labour cost
j) źródło światła,
per patient and the size of intensive care units: a multicentre prospec-
k) sprzęt do dożylnego podawania leków, tive study. Intensive Care Med 2003; 29: 2307–2311.
l) fonendoskop lub dla dzieci stetoskop przedsercowy, 2. Brilli RJ, Spevetz A, Branson RD, et al.: American College of Critical Care
Medicine Task Force on Models of Critical Care Delivery. The Ameri-
m) aparat do pomiaru ciśnienia krwi, can College of Critical Care Medicine Guidelines for the Defintion of
n) termometr, an Intensivist and the Practice of Critical Care Medicine. Critical care
delivery in the intensive care unit: defining clinical roles and the best
o) pulsoksymetr, practice model. Crit Care Med 2001; 29: 2007–2019.
p) monitor stężenia tlenu w układzie anestetycznym 3. Carr BG, Addyson DK, Kahn JM: Variation in critical care beds per capita
in the United States: implications for pandemic and disaster planning.
z alarmem wartości granicznych, JAMA 2010; 303: 1371–1372.
q) kardiomonitor, 4. Cudak EK, Dyk D. Nursing demand in intensive therapy units assessed
by the Nursing Activities Score. Anaesthesiol Intensive Ther 2010;
r) kapnometr,
42; 62–66.
s) monitor zwiotczenia mięśniowego, 5. Dasta JF, McLaughlin TP, Mody SH, Piech CT: Daily cost of an intensive
t) monitor gazów anestetycznych, care unit day: the contribution of mechanical ventilation. Crit Care
Med 2005; 33: 1266–1271.
u) sprzęt do inwazyjnego pomiaru ciśnienia krwi, 6. Dimick JB, Pronovost PJ, Heitmiller RF, Lipsett PA: Intensive care unit
v) urządzenie do ogrzewania płynów infuzyjnych, physician staffing is associated with decreased length of stay, hospital
cost, and complications after esophageal resection. Crit Care Med
w) urządzenie do ogrzewania pacjenta, 2001; 29: 753–758.
x) sprzęt do szybkich przetoczeń płynów, 7. Dylczyk-Sommer A, Sawicka W, Wujtewicz M: The incidence of posto-
perative hypoxaemia during transportation to the recovery area.
y) sprzęt do regulowanych przetoczeń płynów, Anaesthesiol Intensive Ther 2011; 43: 58–60.
z) co najmniej 3 pompy infuzyjne. 8. Ferdinande P: Recommendations on minimal requirements for Intensive
Care Departments. Members of the Task Force of the European Society
4. Aparatura anestezjologiczna stanowiska znieczulenia
of Intensive Care Medicine. Intensive Care Med 1997; 23: 226–232.
ogólnego z zastosowaniem sztucznej wentylacji płuc 9. Gaszyński T, Głuszcz R, Dobielski P, Jakubiak J: Algorithms for unanticipa-
powinna być wyposażona ponadto w: ted difficult endotracheal intubation in adults. Anaesthesiol Intensive
Ther 2009; 41; 150–157.
a) alarm nadmiernego ciśnienia w układzie odde­ 10. Gibek M, Danielewicz P, Kubler A: Cost of anaesthesia at the University
chowym, Hospital. Anaesthesiol Intensive Ther 2011; 43; 126–129.
11. Haupt MT, Bekes CE, Brilli RJ, et al.; Task Force of the American College
b) alarm rozłączenia w układzie oddechowym, of Critical Care Medicine, Society of Critical Care Medicine: Guidelines
c) urządzenie ciągłego pomiaru częstości oddychania, on critical care services and personnel: Recommendations based on
a system of categorization of three levels of care. Crit Care Med 2003;
d) urządzenie ciągłego pomiaru objętości odde­ 31: 2677–2683.
chowych. 12. Hutchings A, Durand MA, Grieve R, et al.: Evaluation of modernisation of
adult critical care services in England: time series and cost effectiveness
5. Stanowisko, na którym wykonuje się długotrwałe lub
analysis. BMJ 2009; 339: b4353. doi: 10.1136/bmj.b4353.
rozległe zabiegi operacyjne, powinno być wyposażo- 13. Iapichino G, Radrizzani D, Bertolini G, et al.: Daily classification of the
ne w dodatkową aparaturę anestezjologiczną, odpo- level of care. A method to describe clinical course of illness, use of
resources and quality of intensive care assistance. Intensive Care Med
wiednią do charakteru wykonywanej operacji lub stanu 2001; 27: 131–136.
pacjenta. 14. Iapichino G, Radrizzani D, Rossi C, et al.; GiViTI Group: Proposal of a flex-
ible structural-organizing model for the Intensive Care Units. Minerva
6. Sala nadzoru poznieczuleniowego powinna być wy- Anestesiol 2007; 73: 501–506.
posażona w: 15. Kübler A, Maciejewski D: Standardy postępowania oraz procedury me-
dyczne przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii
a) wózek reanimacyjny i zestaw do konikotomii, i intensywnej terapii w zakładach opieki zdrowotnej oraz Wymagania
b) defibrylator z możliwością wykonania kardiowersji, szczegółowe, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym
i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia szpitala — oddział anestezjo-
c) respirator z możliwością regulacji stężenia tlenu w za-
logii i intensywnej terapii. Anest Ratow 2008; 2: 321–330.
kresie 21–100% — co najmniej jeden na 3 stanowiska 16. Kusza K, Owczarek M: Difficult airways — why do we need algorithms?
nadzoru poznieczuleniowego, Anaesthesiol Intensive Ther 2009; 41: 146–149.
17. Minvielle E, Aegerter P, Dervaux B, et al.; CUB-REA network: assessing
d) elektryczne urządzenia do ssania — co najmniej jed- organizational performance in intensive care units: a French experience.
no na 3 stanowiska nadzoru poznieczuleniowego. J Crit Care 2008; 23: 236–244.
18. Multz AS, Chalfin DB, Samson IM, et al.: A “closed” medical intensive
7. Stanowisko nadzoru poznieczuleniowego powinno być care unit (MICU) improves resource utilization when compared with
wyposażone w: an “open” MICU. Am J Respir Crit Care Med 1998; 157: 1468–1473.
19. Owczuk R: Wytyczne znieczulenia ogólnego osób w wieku podeszłym
a) źródło tlenu, powietrza i próżni, Rady Konsultacyjnej Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensyw-
b) aparat do pomiaru ciśnienia krwi, nej Terapii ds. Jakości i Bezpieczeństwa Znieczulenia. Anestezjol Intens
Ter 2011; 43: 123–128.
c) monitor EKG,
20. Piechota M: Impact of the perioperative care model on mortality of
d) pulsoksymetr, patients treated in general surgery wards. Anaesthesiol Intensive Ther
e) termometr. 2011; 43: 172–177.
211

12. Anestezjologia Intensywna Terapia 2012; tom 44, nr 4: 201–212
21. Piotrowski A: Guidelines for safe paediatric anaesthesia of the 31. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U.
Committee on Quality and Safety in Anaesthesia, Polish Society of 2011 nr 112 poz. 654) http: //isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=W-
Anaesthesiology and Intensive Therapy. Anaesthesiol Intensive Ther DU20111120654
2010; 42: 160–166. 32. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 27 lutego
22. Pronovost PJ, Angus DC, Dorman T, Robinson KA, Dremsizov TT, Young TL: 1998 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycz-
Physician staffing patterns and clinical outcomes in critically ill patients: nych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii
a systematic review. JAMA 2002; 288: 2151–2562. i intensywnej terapii w zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. 1998 nr 37
23. Ramnarayan P, Thiru K, Parslow RC, Harrison DA, Draper ES, Rowan KM: poz. 215) http: //isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19980370215
Effect of specialist retrieval teams on outcomes in children admitted 33. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie
to paediatric intensive care units in England and Wales: a retrospective wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym
cohort study. Lancet 2010; 376: 698–704. i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej
24. Valentin A, Ferdinande P; ESICM Working Group on Quality Improve- (Dz.U. 2011 nr 31 poz. 158) http: //isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?i-
ment: Recommendations on basic requirements for intensive care d=WDU20110310158
units: structural and organizational aspects. Intensive Care Med 2011; 34. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie
37: 1575–1587. szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia
25. Wild C, Narath M: Evaluating and planning ICUs: methods and ap- i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U.
proaches to differentiate between need and demand. Health Policy 2012 nr 0 poz. 739) http: //isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=W-
2005; 71: 289–301. DU20120000739
26. Vimlati L, Gilsanz F, Goldik Z: Quality and safety guidelines of postanaes- 35. Ustawa z dnia 14 czerwca 2012 r. o zmianie ustawy o działalności lecz-
thesia care: Working Party on Post Anaesthesia Care (approved by the niczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2012 nr 0 poz. 742) http: //
European Board and Section of Anaesthesiology, Union Européenne isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20120000742
des Médecins Spécialistes). Eur J Anaesthesiol 2009; 26: 715–721. 36. http: //www.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m491&ms=0&ml=pl&mi-
27. Winter MW: Intrahospital transfer of critically ill patients; a prospective =56&mx=0&mt=&my=131&ma=020077
audit within Flinders Medical Centre. Anaesth Intensive Care 2010; 37. http: //www.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=q101&ms=&ml=pl&mi-
38: 545–549. =&mx=0&mt=&my=0&ma=030469
28. Wunsch H, Angus DC, Harrison DA, et al. : Variation in critical care services
across North America and Western Europe. Crit Care Med 2008; 36:
Adres do korespondencji:
2787–2793, e1–9.
29. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie dr hab. n. med. Mariusz Piechota
kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych ro- Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersyteckiego
dzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących Szpitala Klinicznego — Centralny Szpital Weteranów
przedsiębiorcami (Dz.U. 2011 nr 151 poz. 896) http: //isap.sejm.gov.
Plac Hallera 1, 90–647 Łódź
pl/DetailsServlet?id=WDU20111510896
30. Deklaracja Helsińska o Bezpieczeństwie Pacjenta w Anestezjologii tel.: 42 639 30 70, faks: 42 639 30 88
(DeHeBePa) http: //www.prc.krakow.pl/all/DeHeBePA.pdf e-mail: mariuszpiechota@poczta.onet.pl
212