1. Në Token e Bekueme Shqipni, Atdheun e Gjergj Kastriotit – Skenderbeut, n’ Atë shkamb ku
Shqipja Dykrenare me kthetrat e veta ka shkrue Epopenë ma të lavdishme të qendresës sa
shekullore të Atdhetarizmit Shqiptar dhe të Fesë Katolike, perballë Gjenocidit osman para vitit
1912 dhe atij sllavokomunist mbas vitit 1944 e deri në vitin 1991, atëherë, kur Bota rrotullohej ndaj
një Ylli ndriçues polak me emnin Karol Vojtila, i njohun si Papë në Vatikan me emnin e Shenjtë
Gjon Pali II, edhe Atdheu i Shqipeve ndriçohej me lutjet e Tija të vazhdueshme dhe me një
perkushtim të veçantë. Janë uratët e një bashkvuejtësi si na nën zgjedhen e pashpirtë të diktaturës
komuniste. Janë thirrjet e Atij Burri të njohun e trim, i cili do të lanë në fletët e historisë nen emnin
Papa Gjon Pali II, tri fjalë: “Mos keni frikë!”
Nga: Fritz RADOVANI
SHQIPNI, QENDRO
25Prill1993|Merastine20Vjetorit
tëvizitëssëPapësnëTokëneShqiptarëve

2. 2 | F a q e
Nga Fritz RADOVANI:
”SHQIPNI, QENDRO
NË NALTËSINË E KËSAJ BETEJE TË MADHE !”
20 vjet…
25 Prill 1993...
Në Token e Bekueme Shqipni, Atdheun e Gjergj Kastriotit – Skenderbeut, n’ Atë
shkamb ku Shqipja Dykrenare me kthetrat e veta ka shkrue Epopenë ma të lavdishme të
qendresës sa shekullore të Atdhetarizmit Shqiptar dhe të Fesë Katolike, perballë
Gjenocidit osman para vitit 1912 dhe atij sllavokomunist mbas vitit 1944 e deri në vitin
1991, atëherë, kur Bota rrotullohej ndaj një Ylli ndriçues polak me emnin Karol Vojtila, i
njohun si Papë në Vatikan me emnin e Shenjtë Gjon Pali II, edhe Atdheu i Shqipeve
ndriçohej me lutjet e Tija të vazhdueshme dhe me një perkushtim të veçantë. Janë uratët
e një bashkvuejtësi si na nën zgjedhen e pashpirtë të diktaturës komuniste. Janë thirrjet e
Atij Burri të njohun e trim, i cili do të lanë në fletët e historisë nen emnin Papa Gjon Pali
II, tri fjalë: “Mos keni frikë!”
Ai asht lé me emnin Karol Jozef Vojtila me 18 Maji 1920 në Wadovicë të Polonisë,
dhe asht shugurue meshtar në nandor të vitit 1946, kur Polonia ishte e pushtueme nga
trupat stalinjane bolshevike të sovjetikëve. Asht zgjedhë Papë në Vatikan me 16 Tetor
1978, ora 17,15’. Asht autor i mbi 70.000 faqe t’arta dorshkrime. Vepra e parë e Tij
titullohet: “Të kapercejmë pragun e shpresës”... Asht idea e Tij që e ka shoqnue gjithë
jeten...Asht hapi i vendosun me siguri e besim në Kalvarin e gjithë jetës! Ai hapi një
epokë të re per Kishen Katolike Botnore me tri vizitat e Tija në vitin 1979, me 2 Qershor
në Krakov të Polonisë, ku marrin pjesë në Meshen e Tij të Parë si Papë mbi 2 miljon
polakë. Nisë udhtimin me 2 Tetor në ShBA, ku mban një fjalim të randsishem në OKB,
“Mbrojtja e të drejtave të njeriut dhe liria e Fesë” dhe, vizita e tretë në Turqi, me 28
Nanor, ku takohet me Patriarkun e Konstantinopolit Dimitri I, në Al Fanar, udhtime që
hapin atë Histori të papersëritëshme!
Papa Gjon Pali II ka rivendosë mardhanje diplomatike me Anglinë, ShBA,
Izraelin dhe Organizaten per Çlirimin e Palestinës. Lidhjet e Tij me Shqipninë janë të
veçanta.
Ai ka provue diktaturen naziste, komuniste, atentatin e Mehmet Ali Agxha, me dt.
13 Maji 1981...dhe ka vizitue mbi 180 shtete të botës...po nuk ka harrue asnjëditë
Shqipninë e Martirizueme nga Gjenocidi sllavokomunist i osmanllinjëve E. Hoxha e R.
Alia, të njohun si terroristët ma perbindësh të Shek XX në Europë...

3. 3 | F a q e
Shkoder, 25 Prill 1993…
Koha provoi gjithnjë se njeriu ma i kërcnuem i shekullit XX ishte Gjon Pali II, se
Ai luftoi totalitarizmin, varfëninë e Botës së tretë, kerkoi edukimin e arsimimin e
fëmijëve të kontinenteve të shtypuna nga kolonizatorët, Ai punoi në mënyren ma të
guximshme per shpartallimin e Perdes së Hekurt, dhe u angazhue per transformimin e
Europës Lindore komuniste në vende të lira dhe demokratike. Ai kishte forcë dhe
pushtet në politikë pa hy në politikë...luftoi abordin dhe ishte i premë në qendrimet
morale. Në të gjitha takimet me rininë Ai predikoi rrezikun dhe pasojat e shemtueme të
drogës, imoralitetit, korrupsionit dhe mënyren se si rinia duhet të luftojë per të Drejtat e
Njeriut, demokraci e liri të vertetë.
Në 17 nandor të vitit 1985, Papa Gjon Pali II, i dergoi dy letra personale në
takimin e randsishem të Gjenevës, Ronald Reagan dhe Mihajl Gorbaçov...
Ai erdhi si Papë me ide, bindje, qellime të kjarta dhe guxim për me i zbatue ata.
Ai ishte gjenialitet i rregullimit të një Bote të trazueme ku mbet simbol i një
Epoke të Re, me mjetet ma paqsore, ku “Liritë dhe të Drejtat e Njeriut” triumfuen mbi
diktaturat, sepse Papa Gjon Pali II, ishte antikomunist, progresist, iluminist, humanist,
kundershtoi me forcë kapitalizmin e eger, varfninë perballë pasunimit të pandershem,
diskriminimin e njeriut, tue fillue nga muret mbrenda familjes, u perball me
komunizmin dhe e shembi até tue këputë telat me ferra rrethues e bashkë me ta, tue
rrëzue edhe Murin e Berlinit.
Pikërisht në këte moment historik të shoqnisë njerzore të robnueme të Evropës
Lindore, Vojtila i zbërthen prangat e tiranisë komuniste me tri fjalë të vetme e të sakta:
“NON ABBIATE PAURA !”, “MOS KENI FRIKË !” sëpse, njeh parimin filozofik të
historisë: “Kur një Popullit i ikë frika, shpejt Atij i vjen LIRIA !” dhe, menjëherë mbas
takimit me R.Reagan në Qershor 1987, Vojtila shpartallon komunizmin me
Kristjanizëm... pra, pa gjakderdhje dhe me paqë, por jo, me paqë nën kamxhik dhe
kallashnikov...
Ai erdhi në Selinë botnore dymijvjeçare të Katoliçizmit tue sjellë me vete sekretin
e madhështisë së Tij, sekret të cilin, askush nuk mujti me e kuptue para Tij:
“Komunizmit totalitar Ai i zbuloi anën shpirtnore të Njeriut”. Suksesi i madh i Tij
qendron në zberthim dypalësh, atë të ndergjegjes së ndrydhun dhe shpartallim të
prangave të tiranisë komuniste.
M. Gorbaçov ka pohue: “Pa Papen Karol Vojtila, komunizmi nuk do të kishte ra!”
Asnjë nga takimet historike nuk asht ba në bazat e rraketave, bunkeret, nëndetëset apo
zonat e fluturimeve kozmike por në dhomën e pritjes së Papës Gjon Pali II, në një
tavolinë kuadrate, të lëmutë, të bardhë, të pastër dhe të ndritëshme siç ishte Ai vetë, ku,
mbështetëshin vetëm katër duer... që posa lidheshin Burrnisht njena me tjetrën tue u
shikue drejtë në sy: “Nënshkruenin marrveshje paqe e dashunije të pakufi për mbarë
Njerzimin!”
Ja, pra, Ky ishte Papa Polak Karol Vojtila, që ndryshoi Historinë e mbarë Botës!
Ra Muri i Berlinit! Ra sistemi komunist terrorist nderkombtar! Ra perjetë tirania!
U rrëzuen pergjithmonë diktatorët e bashkë me ta edhe “përmendoret” e tyne!

4. 4 | F a q e
“Historia endè nuk e ka njohtë até që ka ngja në Shqipni...”
Atë ditë me 25 Prill 1993, kur Papa Gjon Pali II, po hynte fitimtar në Katedralen e
rindertueme të Shkodres, ditë në të cilen Ai puthi Token Shqiptare, Token e rijtun me
shekuj me gjakun e Shenjtë të mija Martirëve Shqiptarë, e së fundit të ramë nën shpaten
anadollake komuniste e barbare, na dukej e pabesueshme se jemi tue pa me sy Burrin
ma të madh të Shekullit që me doren e Tij, po na bekonte e po na ringjallte Fenë në
zemrat Tona!
Ishte po, Ai Papë, që në qershorin e vitit 1991, Burrnisht kishte refuzue kerkesen e
tradhëtarit dhe zbatuesit të “Revolucionit Kultural” Ramiz Alia, në vitin 1967 në Shkoder,
per me vizitue Vatikanin, me shpresë mashtrimi per me ruejtë postin e presidentit.
Ai Papë ishte që porsa mërrijti i dhuroi Qytetit të Shkodres Fuguren e Zojës së
Këshillit të Mirë dhe e vendosi me doren e Tij, tue e bekue Gurin e rindertimit të Kishës
së Zojës brijë Kalasë Rozafat, për të treten herë e shkatrrueme mbas 1967 nga
anadollakët. Mesazhi i Tij ishte: “T’i kthehet vendit dhe Popullit Tuej paqa, një jetë ma
e mirë dhe zhvillimi social simbas traditave njerzore e fetare të kësaj tokë” (26 Prill,
Vatikan).
Ky ishte Polaku Vojtila, që kur Bashkimi Sovjetik kërcënoi Poloninë për lëvizjet
demokratike atje deklaroi: “Nëse një ushtar sovjetik do të shkelin kufinin polak, unë do
të çveshëm si Papë dhe do të shkoj me luftue atje për Lirinë e Atdheut tim!”
Papa Gjon Pali II asht njohësi ma i saktë i Shqipnisë robnueme komuniste dhe
per këte t’i referohemi Atij: “Kam ardhë këtu për me ju shpreh nderimin tim Vllazënor
edhe komunitetëve të ndryshme fetare që bashkjetojnë këtu prej shekujsh: Komunitetit
Kristjan Ortodoks dhe Komunitetit Mysliman, të cilëve, u sjellë një përshëndetje të
përzemërt...
Kam ardhë për me i shfaqë çdo Shqiptari admirim dhe mbështetje në këte fazë
delikate të kalimit historik dhe të të shumë së dishruemes ringjallje shoqnore e
shpirtnore.
Të dashtun Vllazën e Motra! Sa herë në të kaluemen ju asht dashtë ta mbroni me
forcë identitetin tuej. Me një angazhim të tillë sikur edhe vetë ky shesh na e kujton u
shque Figura e naltë e të Krishtenit Gjergj Kastriotit – Skenderbeut, i respektuem nga
Papët e Romës dhe përjetësisht i gjallë në kujtimin e Popullit Shqiptar...
Ju keni vuejtë për Kombin Tuej. Prandej dhe keni të drejtë ta doni kaq shumë.
Populli i juej kaloi një tragjedi me të vërtetë tronditëse nën shtypjen komuniste. Ishte
vërtetë i tmershëm përftyrimi i jetës njerzore nën rregjimet totalitare si ai që ju keni
njohtë, ku njeriut i mohohej një nga të drejtat ma thelbësore: Liria e shfaqjes së
mendimit dhe e besimit të tij si dhe liria e ndërgjegjës. Mohim ky, që shpesh merrte
formën e një shtypjeje të tmershme. A ka gja ma të randë sësa mbyllja e Tempujve të çdo
besimi dhe, a nuk u dënuen me vdekje priftërijtë, vetëm pse guxuen të ushtronin rritët
fetare? A nuk u përsekutuen besimtarët tue u burgosë ose tue u fye me të gjitha mënyrat?
Në vendin tuej të vishkulluem mashumëse asnjë vend tjetër nga përsekutimi asht
e thjeshtë me gjetë gjurmët e katakombëve të lashta kristjane dhe t’arenave ku,
dëshmitarët e Krishtit hidheshin me dhunë për me ushqye bishat. Këtu kje një luftë e
ashpër kundër Fesë, simbas një vije dogmatike të një programi shoqnor dhe politik, i
mbështetun nga ideologjia komuniste...

5. 5 | F a q e
Dukej sikur mjeti ma i domosdoshëm për me realizue e trumbetue “Parajsën në
tokë” kje tue i mohue njeriut atë forcë që e lidhë me Krishtin, forcë kjo, rreptësisht e
dënueme si një “dobësi e pandershme për njeriun”.
Në të vërtetë kjo forcë e pame jo me atë sy ishte ma shumë dishka shqetësuese
për ata, ashtu si e treguen faktët. Përsoni njerëzor në të vërtetë me energjinë që vjen nga
Feja, nuk lejon lehtësisht të hidhët në anonimatin kolektiv...
Ajo që ka ngja në Shqipni të dashtun Vllazën dhe Motra, nuk asht pa kurrë në
historinë e njerëzimit. Asht e vërtetë se edhe në Përandorinë Romake janë ba përndjekje
të ashpra ndaj të Krishtenëve, por atëherë ishte fjala për shtet i cili në emën të një feje,
asaj pagane, luftonte ata që mbështetshin Ungjillin e Krishtit. Kurse këtu, shteti asht
përpjekë me shue çdo shprehje fetare në emën të një ateizmi radikal, të mbështetun në
një sistem universal dhe përgjithësues. E gjithë kjo ndodhte në një kohë kur askush nuk
mund të ndërhynte për me mbrojtë dinjitetin e njerëzve që u ishte mohue gjithshka, tue i
çveshë deri nga ma “njerzoria”, liria e tyne...
Drama e Juej Shqiptarë të dashtun, zgjon interesimin e gjithë Kontinentit
Evropian dhe asht e domosdoshme që Evropa mos t’ Ju harrojë!
Dhe në fakt ky duhët të jetë pikësynimi sot, me këthye shpejt fletën tue mos
harrue atë që ka ekzistue për me shikue përpara. Pikëpamje kjo, që në një prizem
vështrimi asht e drejtë e, madje, e domosdoshme, por me një kusht, që me mbetë
gjithmonë në kujtesën tonë ajo që ngjau në të kaluemen. Në të vërtetë ky asht kusht i
domosdoshëm për mos me u rikëthye tek të njajtat gabime të përlotuna dhe, asht shtegu
ma i mirë për një proçes pajtimi të vërtetë. Por, kjo liri besimi fetar të cilën Ju, ma në
fund po e shijoni, nuk asht vetëm një dhuratë e çmueshme e Zotit për ata që kanë hirin e
Fesë, por asht një dhuratë për të gjithë, sëpse ajo, asht thëmeli i garancisë për çdo
shprehje tjetër të lirisë. Ajo prek njeriun në intimitetin e vet, në atë cep të Shenjtë dhe të
padhunueshëm që asht ndërgjegja, ku, kenja njerëzore takohët me Krijuesin dhe fiton
ndërgjegje të plotë të dinjitetit të vet.
Nga një liri e tillë, e trajtueme ashtu siç duhët, nuk ka përshka ti trembemi asnjë
shrregullimi njerzor. Besimi i çiltër në Té nuk i përçanë njerëzit por përkundrazi, i
bashkon me gjithë veçantitë e tyne. Si na e mëson edhe Feja, nëse kemi një Krijues të
perbashkët që të gjithë jemi Vllazën. Kështu, që Feja, asht një kështjellë mbrojtëse
kundër totalitarizmit dhe një kontribut vëndimtar për një vllaznim human.
Liria e vërtetë fetare i shpëton ngacmimëve të intolerancës dhe të sektarizmit,
dhe ofron mënyra dialogu të respektueshëm dhe konstruktiv...
Shqipni, qendro në naltësinë e kësaj beteje të madhe!
Rruga që do të bash nuk asht aq e lehtë. Endè ka plagë të pambylluna. E
kaluemja lé të shërbejë si mësim por kurrë mos të të shtyjë në hakmarrje mëllefesh.
Tashti asht koha për me shkue me besim drejt së ardhmës. E madhe asht detyra që të
pret për të cilën tashma e ké fillue punën më një zell të lavdrueshëm. Në përpjekjen për
rimëkamjen ekonomike asht e domosdoshme që të gjithëve t’ u garantohët puna e, ajo
që asht ma esenciale për me jetue me dinjitet, lé ti bashkohët edhe vullneti për t’ a
konsolidue demokracinë tuej të ré.
Kjo nuk arrihët pa çmue si duhët disa vlera thelbësore tue fillue sëpari nga
dinjiteti i jetës njerëzore. “Një demokraci pa vlera, -kam shkrue n’ Encilklikën
Centesimus Annus-mund të shndërrohet lehtësisht në një totalitarizëm të hapun ose të
fshehtë, si po na e tregon edhe historia... ” (25 Prill 1993, Në sheshin Skenderbeu,
Tiranë).
Dhe unë, po persëris: “Historia endè nuk e ka njohtë até që ka ngja në Shqipni...
Drama e Juej Shqiptarë të dashtun, zgjon interesin e mbarë Kontinentit Evropjan!.. ”
Melbourne, Prill 2013.