กระบวนการและระบบการจัดการความรู้ การจัดการความรู้ (Knowledge management - KM) หมายถึง การทำในสิ่งที่จำเป็น เพื่อให้ได้ประโยชน์มากที่สุดจากทรัพยากรทางความรู้ที่มีอยู่ (doing what is needed to get the most out of knowledge resources) แม้ว่า KM โดยมากจะนำไปใช้ในระดับบุคคล แต่มีหลายองค์กรที่ให้ความสนใจเช่นเดียวกัน KM ถูกมองว่าเป็นวินัยที่สำคัญยิ่ง ซึ่งส่งเสริม สร้าง แบ่งปัน และใช้ในการยกระดับความรู้ขององค์กร Knowledge Management is defined as doing what is needed to get the most out of knowledge resources.

1. พันเอก มารวย ส่งทานินทร์ maruays@hotmail.com
14 กุมภาพันธ์ 2561

2. Irma Becerra-Fernandez
and Rajiv Sabherwal.
M.E. Sharpe, Inc., 2010
Knowledge Management is defined as doing what is needed to get the most
out of knowledge resources.

3. เกริ่นนา
 การจัดการความรู้ (Knowledge management - KM) หมายถึง
การทาในสิ่งที่จาเป็น เพื่อให้ได้ประโยชน์มากที่สุดจากทรัพยากร
ทางความรู้ที่มีอยู่ (doing what is needed to get the most out of
knowledge resources)
 แม้ว่า KM โดยมากจะนาไปใช้ในระดับบุคคล แต่มีหลายองค์กรที่
ให้ความสนใจเช่นเดียวกัน
 KM ถูกมองว่าเป็นวินัยที่สาคัญยิ่ง ซึ่งส่งเสริม สร้าง แบ่งปัน และ
ใช้ในการยกระดับความรู้ขององค์กร

4. ความรู้คืออะไร?
 ความรู้ เป็นความเชื่อที่มีเหตุผล เกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่าง
แนวคิดที่เกี่ยวข้องกับสิ่งนั้น ๆ (justified beliefs about relationships
among concepts relevant to that particular area)
 สินทรัพย์ทางความรู้ (Knowledge Assets: Baldrige Criteria 2017-
2018) คือ แหล่งข้อมูลทางปัญญาที่สะสมขององค์กร เป็นความรู้ที่
องค์กรและพนักงานมีอยู่ในรูปของสารสนเทศ ความคิด การเรียนรู้
ความเข้าใจ ความจา ความเข้าใจลึกซึ้ ง ความรู้และทักษะด้านเทคนิค
และสมรรถนะ (Your organization’s accumulated intellectual
resources; the knowledge possessed by your organization and its
workforce in the form of information, ideas, learning, understanding,
memory, insights, cognitive and technical skills, and capabilities)

5. การจัดการความรู้
 การจัดการความรู้ ประกอบด้วยกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับ การสร้าง
การแสดง การจัดเก็บ และการเผยแพร่ความรู้ รวมถึงเทคโนโลยี
สารสนเทศและการสื่อสาร ซึ่งใช้เป็นเครื่องมือเพื่อให้กิจกรรม
เหล่านี้ สามารถทาได้อย่างมีประสิทธิผล
 องค์ประกอบสาคัญในการเรียนรู้ขององค์กรคือ การแบ่งปัน
ความรู้ ความรู้ที่แบ่งปันกันสามารถให้เกิดความร่วมมือ และเป็น
ตัวกระตุ้นสาหรับการพัฒนาความรู้ใหม่

6. การไขปัญหา KM
 การไขปัญหา KM (KM solutions) หมายถึง วิธีการทาให้มุมมอง
เฉพาะด้านของ KM (1. การค้นพบ 2. การดักจับ 3. การแบ่งปัน
4. การใช้ความรู้) ประสบความสาเร็จ
 การไขปัญหา KM ประกอบด้วย กระบวนการ KM และระบบ KM
(KM processes and KM systems)

8. 1. การค้นพบความรู้
 การค้นพบความรู้ (Knowledge discovery) หมายถึง การพัฒนา
ความรู้ในคน (tacit) หรือ ความรู้ที่ชัดเจน (explicit) จากข้อมูล
และสารสนเทศ หรือจากการสังเคราะห์ความรู้เดิมที่มีอยู่
 การค้นพบความรู้ใหม่ที่ชัดเจน อาศัยกลไก การรวมกัน
(combination) ในขณะที่การค้นพบความรู้ใหม่ในคน อาศัยกลไก
การสังคม (socialization) เป็นส่วนมาก

9. 2. การดักจับความรู้
 การดักจับความรู้ (Knowledge capture) หมายถึงกระบวนการ
ของการดึงออกมาของ ความรู้ที่ชัดเจน (explicit) หรือ ความรู้ที่
อยู่ในผู้คน (tacit) ที่มีอยู่ภายในองค์กร
 กระบวนการดักจับความรู้ ได้รับประโยชน์โดยตรงจาก
กระบวนการย่อยสองส่วนของ KM คือ การนาออก
(externalization) และ การนาเข้า (internalization)
 จากผลงานของ Nonaka การนาออก และการนาเข้า เป็นการดัก
จับความรู้ในคน และความรู้ที่ชัดเจน ตามลาดับ

11. 3. การแบ่งปันความรู้
 การแบ่งปันความรู้ (Knowledge sharing) เป็นกระบวนการสื่อสาร
ความรู้ (ความรู้ในคนและความรู้ที่ชัดเจน) กับบุคคลอื่น
 การแบ่งปันความรู้ มี 3 ข้อที่ควรคานึงคือ ประการแรก การ
แบ่งปันความรู้ หมายถึงการถ่ายโอนความรู้ที่มีประสิทธิผล ผู้รับ
ทาความเข้าใจได้ และดาเนินการได้ ประการที่สอง สิ่งที่แบ่งปัน
คือความรู้ มากกว่าให้คาแนะนาตามความรู้ ประการที่สาม การ
แบ่งปันความรู้ อาจเกิดขึ้นทั้งบุคคล กลุ่ม หน่วยงาน หรือ
ระหว่างองค์กร

12. 4. การใช้ความรู้
 การใช้ความรู้ (Knowledge application) มีผลโดยตรงต่อ ผลงาน
ขององค์กร (Organizational performance) ในการตัดสินใจและ
การดาเนินการ
 กระบวนการค้นพบ ดักจับ และแบ่งปันความรู้ที่ดียิ่งขึ้ น จะส่งผล
ให้ความรู้ที่นามาประยุกต์ใช้ในการตัดสินใจและการปฏิบัติงาน
มีประสิทธิผลมากขึ้น

13. ระบบการจัดการความรู้
 ระบบการจัดการความรู้ (Knowledge management systems) คือ
การบูรณาการเทคโนโลยีและกลไกต่างๆ ที่พัฒนาขึ้นมา เพื่อ
สนับสนุนกระบวนการ 4 ประการของ KM
 ระบบ KM สามารถจาแนกได้เป็น 4 ประเภทคือ
 1. ระบบการค้นพบความรู้ (Knowledge discovery systems)
 2. ระบบการดักจับความรู้ (Knowledge capture systems)
 3. ระบบการแบ่งปันความรู้ (Knowledge sharing systems)
 4. ระบบการใช้ความรู้ (Knowledge application systems)

15. 1. ระบบการค้นพบความรู้
 ระบบการค้นพบความรู้ (Knowledge discovery systems) สนับสนุน
กระบวนการการพัฒนาองค์ความรู้ใหม่ของ ความรู้ในคนหรือความรู้
ที่ชัดเจน จากข้อมูลและสารสนเทศ หรือจากการสังเคราะห์ความรู้
เดิมที่มีอยู่
 ระบบนี้ สนับสนุนสองกระบวนการย่อยของ KM ที่เกี่ยวข้องกับการ
ค้นพบความรู้คือ การรวมกัน (combination) ที่ทาให้สามารถค้นพบ
ความรู้ใหม่ที่ชัดเจน และ ทางสังคม (socialization) ที่ทาให้สามารถ
ค้นพบ ความรู้ใหม่ในคน
 ดังนั้น กลไกและเทคโนโลยี สนับสนุนระบบการค้นพบความรู้ โดย
การอานวยความสะดวกในเรื่อง การรวมกันและหรือทางสังคม

16. 2. ระบบการดักจับความรู้
 ระบบการดักจับความรู้ (Knowledge capture systems) สนับสนุน
กระบวนการในการดึงข้อมูลความรู้ที่ชัดเจนหรือความรู้ที่อยู่
ภายในผู้คน สิ่งประดิษฐ์ หรือในหน่วยงานขององค์กร
 ระบบนี้ ช่วยในการจับความรู้ที่อยู่ภายในหรือภายนอกขอบเขต
ขององค์กร รวมถึงที่ปรึกษา คู่แข่ง ผู้ส่งมอบ และบุคลากรที่
ลาออกขององค์กร
 ระบบการดักจับความรู้อาศัยกลไกและเทคโนโลยี ที่สนับสนุน
การนาออก (externalization) และ การนาเข้า (internalization)

17. 3. ระบบการแบ่งปันความรู้
 ระบบการแบ่งปันความรู้ (Knowledge sharing systems)
สนับสนุนกระบวนการที่ความรู้ที่ชัดเจนหรือความรู้ในคน สื่อสาร
กับบุคคลอื่น
 โดยการสนับสนุน การแลกเปลี่ยน (เช่น แบ่งปันความรู้ที่
ชัดเจน) และทางสังคม (ส่งเสริมการแบ่งปันความรู้ในคน)
 กลไกและเทคโนโลยีที่ถูกกล่าวถึง เป็นการสนับสนุน ทางสังคม
(socialization) ที่มีบทบาทสาคัญในระบบการแบ่งปันความรู้

18. 4. ระบบการใช้ความรู้
 ระบบการใช้ความรู้ (Knowledge application systems) สนับสนุน
กระบวนการที่บุคคลใช้ความรู้ที่ได้รับจากบุคคลอื่น โดยไม่ได้แสวงหา
ความรู้หรือเรียนรู้จากความรู้นั้นมาอย่างแท้จริง
 กลไกและเทคโนโลยี สนับสนุนระบบการใช้ความรู้ โดยการอานวย
ความสะดวกในด้าน กิจวัตรประจาวัน (routines) และ วิธีการใช้งาน
(direction)
 กลไกการอานวยความสะดวก วิธีการใช้งาน รวมถึงความสัมพันธ์แบบ
ลาดับชั้นแบบดั้งเดิมในองค์กร โต๊ะช่วยเหลือ และศูนย์สนับสนุน
 ในทางกลับกัน กลไกการสนับสนุน กิจวัตรประจาวัน รวมถึงนโยบาย
องค์กร การปฏิบัติงาน ขั้นตอน กระบวนการขององค์กร และมาตรฐาน

20. คาแนะนาเรื่องกระบวนการและระบบ KM
 ประการแรก องค์กรต่างๆ ควรใช้กระบวนการและระบบ KM
แบบต่างๆ 4 ประเภท ผสมผสานกันไป
 แม้ว่ากระบวนการของ KM ที่แตกต่างกัน อาจเหมาะสมที่สุดใน
แง่ของกลยุทธ์ทางธุรกิจขององค์กรโดยเฉพาะ การเน้น KM แบบ
เดียว (และระบบ KM ที่เกี่ยวข้อง) อาจจะไม่เหมาะสม เนื่องจาก
KM ทุกแบบ ต่างส่งเสริมวัตถุประสงค์กันและกัน

21. คาแนะนาเรื่องกระบวนการและระบบ KM (ต่อ)
 ประการที่สอง กระบวนการ KM แต่ละรายการ จะได้รับ
ประโยชน์จากกระบวนการย่อยสองอย่าง
 กระบวนการย่อยมีการเสริมกันและกัน การใช้ขึ้ นอยู่กับ
สถานการณ์ ตัวอย่างเช่น การแบ่งปันความรู้อาจเกิดขึ้นได้ผ่าน
ทางสังคม หรือการแลกเปลี่ยน
 ถ้าการแบ่งปัน ความรู้ในคน ทางสังคมจะเป็นไปอย่างเหมาะสม
ในขณะที่การแบ่งปัน ความรู้ที่ชัดเจน การแลกเปลี่ยนจะ
เหมาะสม
 โดยรวม ต้องมีการพัฒนากระบวนการย่อยทั้ง 7 ในกลุ่ม KM
เพื่อให้สามารถทางานร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ

22. คาแนะนาเรื่องกระบวนการและระบบ KM (ต่อ)
 ประการที่สาม กระบวนการย่อยของ KM แต่ละกระบวนการ จะ
ขึ้นอยู่กับกลไกและเทคโนโลยีต่าง ๆ
 นอกจากนี้ กลไกเดียวกัน สามารถใช้เพื่อสนับสนุนกระบวนการ
ย่อยต่างๆ กันได้
 การพัฒนาและการได้มาของกลไกและเทคโนโลยีเหล่านี้ ควรทา
ตามขั้นตอนของ KM ที่เหมาะสมกับสถานการณ์ขององค์กร

23. คาแนะนาเรื่องกระบวนการและระบบ KM (ต่อ)
 ประการสุดท้าย กระบวนการและระบบ KM ควรได้รับการ
พิจารณาร่วมกันในองค์กร เพื่อให้องค์กรสร้างกระบวนการและ
ระบบ KM ที่เสริมซึ่งกันและกัน
 ซึ่งต้องการการมีส่วนร่วมจากผู้บริหารระดับสูง ในการส่งเสริม
กลยุทธ์ KM ในระยะยาวสาหรับองค์กร ความเข้าใจเกี่ยวกับ
พื้นฐานการทางานร่วมกัน (กลไกและเทคโนโลยี ที่สนับสนุน
ระบบและกระบวนการ KM) และความสัมพันธ์ระหว่างระบบ
และกระบวนการต่างๆ ของ KM ที่มีในองค์กร

24. ผลกระทบจากการจัดการความรู้
 ผลกระทบโดยตรง จากการจัดการความรู้ เกิดขึ้นเมื่อมีการใช้
ความรู้ในการสร้างผลิตภัณฑ์ที่สร้างนวัตกรรม ซึ่งสร้างรายได้
และผลกาไร หรือเมื่อกลยุทธ์การจัดการความรู้ ที่มีความ
สอดคล้องกับกลยุทธ์ทางธุรกิจ
 ผลกระทบทางอ้อม ของการจัดการความรู้ เกี่ยวกับความ
ได้เปรียบในการแข่งขัน อาจทาให้องค์กรรู้มากกว่าคู่แข่งเกี่ยวกับ
บางสิ่งบางอย่าง ในขณะที่คู่แข่งอาจจะต้องใช้เวลามาก ในการมี
ความรู้แบบเดียวกัน

25. Brian Tracy