‫خدمات‬
‫فرانهادی‬
‫اطالع‬ ‫مراکز‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫کتابخانه‬
‫رسانی‬
‫های‬‫توان‬‫کم‬
‫ذهنی‬ ‫و‬ ‫جسمی‬
‫خدمات‬ ‫درس‬
‫فرانهادی‬
‫ها‬‫کتابخانه‬
‫رسانی‬ ‫اطالع‬ ‫مراکز‬ ‫و‬
‫استاد‬
:
‫پاکدامن‬ ‫مریم‬ ‫دکتر‬
‫تهیه‬
‫کنندگان‬
:
‫جواد‬ ‫محمد‬
‫بایرامی‬
‫امیرحسین‬ ،
‫خزائی‬
‫طباطبایی‬ ‫عالمه‬ ‫دانشگاه‬
‫ودانش‬ ‫اطالعات‬ ‫علم‬ ‫رشته‬
‫شناسی‬
‫تحصیلی‬ ‫مقطع‬
:
‫کارشناسی‬
‫پاییز‬
1401

2

‫مقدمه‬
•
‫امروزه‬
‫معلولین‬
‫جامعه‬
‫رامطرودین‬
‫جامعه‬
‫نمی‬
‫دانند‬
.
‫ها‬‫ارگان‬
‫و‬
‫نهادهای‬
‫اجتماعی‬
‫سعی‬
‫در‬
‫کمک‬
‫و‬
‫یاری‬
‫به‬
‫این‬
‫قشراز‬
‫جامعه‬
،‫دارند‬
‫ها‬‫کتابخانه‬
‫نیز‬
‫از‬
‫مهمترین‬
‫نهادهای‬
‫اجتماعی‬
‫هستند‬
‫که‬
‫می‬
‫توانند‬
‫در‬
‫جهت‬
‫برآوردن‬
‫نیازهای‬
‫اطالعاتی‬
‫این‬
‫افراد‬
‫تالش‬
‫کند‬
.
•
‫در‬
‫کشور‬
‫ما‬
‫به‬
‫دلیل‬
‫جنگ‬
‫تحمیلی‬
،
‫تعداد‬
‫معلولین‬
‫به‬
‫نحو‬
‫چشمگیری‬
‫افزایش‬
‫یافته‬
‫است‬
.
‫اکثر‬
‫این‬
،‫جانبازان‬
‫افراد‬
‫سالمی‬
‫بودند‬
‫که‬
‫در‬
‫های‬‫میدان‬
‫جنگ‬
‫معلول‬
‫شده‬
‫اند‬
.
‫طبعا‬
‫تبدیل‬
‫ناگهانی‬
‫این‬
‫افراد‬
‫سالم‬
‫به‬
‫معلول‬
‫مشکالت‬ 3

‫مقدمه‬
•
‫عالوه‬
‫بر‬
‫جانبازان‬
‫افراد‬
‫عقب‬
‫مانده‬
‫ذهنی‬
‫و‬
‫جسمی‬
،
‫نابینایان‬
‫و‬
‫ناشنوایان‬
‫نیز‬
‫در‬
‫دسترسی‬
‫به‬
‫اطالعات‬
‫مورد‬
‫نیاز‬
‫خود‬
‫مشکالتی‬
‫بسیاری‬
‫دارند‬
.
‫در‬
‫این‬
‫بین‬
‫نباید‬
‫کودکان‬
‫معلول‬
‫را‬
‫از‬
‫یاد‬
‫برد‬
.
‫کودکان‬
‫معلول‬
‫مانند‬
‫سایر‬
‫کودکان‬
‫با‬
‫نیازهای‬
‫آموزشی‬
‫مشابه‬
‫وارد‬
‫مدرسه‬
‫می‬
‫شوند‬
.
‫دانش‬
‫آموزان‬
‫معلول‬
‫بدون‬
‫در‬
‫نظر‬
‫گرفتن‬
‫محدودیت‬
‫های‬
‫جسمی‬
‫که‬
‫ممکن‬
‫است‬
‫داشته‬
،‫باشند‬
‫احتیاج‬
‫به‬
‫طی‬
‫دوره‬
‫های‬
‫تحصیلی‬
‫و‬
‫برخورداری‬
‫از‬
‫امکانات‬
‫مطالعاتی‬
‫دارند‬
.
•
‫معلولین‬
‫نیز‬
‫مانند‬
‫تمام‬
‫افراد‬
‫سالم‬
‫از‬
‫حق‬
‫مساوی‬
‫برای‬
‫برخورداری‬
‫از‬
‫امکانات‬
،‫رفاهی‬
‫تجهیزاتی‬
‫و‬
‫عمومی‬
‫برخوردارند‬
.
‫کتابخانه‬
‫های‬
‫عمومی‬
‫امروزه‬
‫سعی‬
‫در‬
‫برآوردن‬
‫نیاز‬
‫اطالعاتی‬
‫اقشار‬
‫مختلف‬
‫جامعه‬
‫دارند‬ 4

‫تعریف‬
‫در‬
‫واقع‬
‫معلولیت‬
‫پیامد‬
‫محرومیت‬
‫هایی‬
‫است‬
‫كه‬
‫فرد‬
‫به‬
‫عنوان‬
‫نتیجه‬
‫اختالالت‬
‫یا‬
‫ناتواني‬
‫ها‬
‫تجربه‬
‫می‬
‫كند‬
‫و‬
‫انعكاس‬
‫تعامل‬
‫و‬
‫انطباق‬
‫فرد‬
‫با‬
‫محیط‬
‫است‬
.
،‫معلولیت‬
‫ایفای‬
‫نقش‬
‫عادی‬
‫فرد‬
‫را‬
‫با‬
‫توجه‬
‫به‬
،‫سن‬
‫جنس‬
‫و‬
‫عوامل‬
‫اجتماعی‬
‫و‬
‫فرهنگی‬
‫وی‬
‫محدود‬
‫می‬
‫سازد‬
.
‫معلولیت‬
‫به‬
‫معنای‬
‫عام‬
‫عبارت‬
‫است‬
‫از‬
‫هر‬
‫گونه‬
‫اختالل‬
‫یا‬
‫نارسایی‬
‫درساختمان‬
‫یا‬
‫فعالیت‬
‫های‬
‫عادی‬
‫بدن‬
‫از‬
‫جمله‬
‫فعالیت‬
‫های‬
‫مغزی‬
‫و‬
‫روانی‬
.
5

‫تعریف‬ ‫ادامه‬
:
‫باشند‬ ‫زیر‬ ‫موارد‬ ‫شامل‬ ‫توانند‬ ‫می‬ ‫معلولین‬
:
•
‫دارند؛‬ ‫عضو‬ ‫نقص‬ ‫مادرزادی‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫افرادی‬
•
‫داده‬ ‫ازدست‬ ‫خودرا‬ ‫حرکت‬ ‫قدرت‬ ، ‫براثربیماری‬ ‫که‬ ‫افرادی‬
‫اند‬
‫؛‬
•
‫آنان‬ ‫از‬ ‫حرکت‬ ‫قدرت‬ ‫دیده‬ ‫جسمی‬ ‫صدمه‬ ،‫علتی‬ ‫هر‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫افرادی‬
‫؛‬ ‫است‬ ‫گردیده‬ ‫سلب‬
•
‫چه‬ ‫و‬ ‫مادرزادی‬ ‫چه‬ ،‫نابینایان‬
‫براثر‬
‫؛‬ ‫سانحه‬
•
‫چه‬ ‫و‬ ‫مادرزادی‬ ‫چه‬ ،‫ناشنوایان‬
‫براثر‬
‫؛‬ ‫سانحه‬
•
‫ذهنی‬ ‫مانده‬ ‫عقب‬ ‫افراد‬
.
6

‫شهروندی‬ ‫حقوق‬
:
•
‫با‬ ‫جانبازان‬ ‫و‬ ‫معلولین‬
‫محدودیت‬
‫های‬
‫بیه‬ ‫نیه‬ ‫فیزیکیی‬
‫شهری‬ ‫بودن‬ ‫معلول‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫بلکه‬ ‫خود‬ ‫بودن‬ ‫معلول‬ ‫خاطر‬
‫محییط‬ ‫در‬ ‫زنیدگی‬ ‫و‬ ‫کیار‬ ،‫خالقییت‬ ‫و‬ ‫فعالیت‬ ‫انجام‬ ‫از‬
‫مانند‬ ‫می‬ ‫عقب‬ ‫شهری‬
.
‫از‬ ‫شیدن‬ ‫خارج‬ ‫هنگام‬ ‫به‬ ‫معلولین‬
‫مشکالت‬ ‫با‬ ‫اضطراری‬ ‫مواقع‬ ‫در‬ ‫منزل‬
‫عدیده‬
‫ای‬
‫روبه‬
‫رو‬
‫می‬
‫مانند‬ ‫شوند‬
‫کوچه‬
‫های‬
‫در‬ ‫موجود‬ ‫موانع‬ ‫و‬ ‫مشکالت‬ ،‫باریک‬
‫حمیل‬ ‫شبکه‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫مشکالت‬ ،‫شهری‬ ‫پیاده‬ ‫دسترسی‬ ‫شبکه‬
،‫پله‬ ‫وجود‬ ،‫شهری‬ ‫ونقل‬
‫جوی‬
‫های‬
‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫بدون‬ ‫آب‬
‫و‬ ‫ارتباطی‬ ‫پل‬
. ...
7

‫شهروندی‬ ‫حقوق‬
:
‫دارد‬ ‫وجوود‬ ‫معلوونن‬ ‫حقوق‬ ‫از‬ ‫حمایت‬ ‫جامع‬ ‫قانون‬ ،‫ایران‬ ‫کشور‬ ‫در‬
.
‫از‬ ‫قانون‬ ‫این‬
16
‫است‬ ‫شده‬ ‫تشکیل‬ ‫ماده‬
.
‫تبصره‬ ‫در‬
2
‫چهار‬ ‫ماده‬ ‫از‬
‫است‬ ‫آمده‬ ‫چنین‬ ‫این‬ ‫آن‬
:
‫ها‬‫شیهرداری‬ ‫و‬ ‫بیدنی‬ ‫تربییت‬ ‫سازمان‬ ،‫اسالمی‬ ‫ارشاد‬ ‫و‬ ‫فرهنگ‬ ‫وزارت‬
‫به‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫تفریحی‬ ‫اماکن‬ ‫و‬ ‫پارک‬ ،‫ورزشي‬ ‫اماکن‬ ،‫کتابخانه‬ ‫موظفند‬
‫فیراهم‬ ‫معلیوالن‬ ‫منیدی‬‫بهره‬ ‫امکان‬ ‫که‬ ‫نمایند‬ ‫تجهیز‬ ‫و‬ ‫احداث‬ ‫نحوی‬
‫گردد‬
.
‫راهکار‬
:

‫و‬ ‫ادارات‬ ‫که‬ ‫قوانینی‬ ‫تدوین‬
‫سازمان‬
‫ها‬
‫به‬ ‫ملزم‬ ‫را‬
‫خیدمات‬
‫رسیانی‬
‫کند‬ ‫معلولین‬ ‫به‬
.

‫این‬ ‫سازی‬ ‫مناسب‬ ‫به‬ ‫عمومی‬ ‫ساختمانهای‬ ‫پیمانکاران‬ ‫الزام‬
‫مکان‬
‫ها‬
‫معلولین‬ ‫برای‬
.

‫فرهنگ‬
‫سازی‬
:
‫نیازهیای‬ ‫خصیوا‬ ‫در‬ ‫جامعیه‬ ‫افیراد‬ ‫بیه‬ ‫رسانی‬ ‫اطالع‬ 8

‫کتابخانه‬ ‫ساختمان‬
‫و‬ ‫نقلیه‬ ‫وسیله‬ ‫از‬ ‫شدن‬ ‫پیاده‬ ‫کتابخانه‬ ‫به‬ ‫ورود‬ ‫در‬ ‫مشکل‬ ‫اولین‬
‫است‬ ‫آن‬ ‫توقف‬
.
‫ورودی‬ ‫درهای‬
‫کتابخانه‬
‫ها‬
‫میانع‬ ‫کیم‬ ‫عرض‬ ‫دلیل‬ ‫به‬
‫با‬ ‫افراد‬ ‫ورود‬
‫صندلی‬
‫های‬
‫چرخ‬
‫دار‬
‫میگردد‬
.
‫رسیانی‬ ‫خدمات‬ ‫بخش‬ ‫در‬
‫و‬ ‫ارتبیاو‬ ‫برقیراری‬ ‫برای‬ ‫امانت‬ ‫میز‬ ‫زیاد‬ ‫ارتفاع‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫نیز‬
‫گردد‬ ‫می‬ ‫درمانده‬ ‫کتابدار‬ ‫از‬ ‫سوال‬
.
‫سیسیتم‬ ‫بیا‬ ‫کتابخانیه‬ ‫اگر‬
‫بیا‬ ‫آمید‬ ‫و‬ ‫رفیت‬ ‫جهت‬ ‫مناسب‬ ‫عرض‬ ‫اینکه‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫باشد‬ ‫باز‬ ‫قفسه‬
‫بیین‬ ‫در‬ ‫گیرار‬ ‫و‬ ‫گشیت‬ ‫امکان‬ ‫نشده‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫چرخدار‬ ‫صندلی‬
‫قفسه‬
‫ها‬
‫رود‬ ‫می‬ ‫بین‬ ‫از‬ ‫کتاب‬ ‫انتخاب‬ ‫برای‬
.
‫قفسیه‬ ‫کتابخانیه‬ ‫اگر‬
‫دستی‬ ‫سیستم‬ ‫اگر‬ ‫و‬ ‫باشد‬ ‫بسته‬
‫برگه‬
‫دان‬
‫ارتفیاع‬ ‫باشید‬ ‫رایی‬ ‫هم‬
9

‫کتابخانه‬ ‫ساختمان‬ ‫ادامه‬
:
‫چیدمان‬ ‫هم‬ ‫مطالعه‬ ‫سالن‬ ‫در‬
‫صندلی‬
‫ها‬
‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫بدون‬
‫محدودیت‬
‫های‬
‫صیندلی‬ ‫بیا‬ ‫افیراد‬ ‫این‬ ‫حرکتی‬
‫چیرخ‬
‫دار‬
‫میی‬
‫باشد‬
.
‫با‬ ‫ارتباو‬ ‫برای‬
‫طبقه‬
‫های‬
‫یا‬ ‫باالتر‬
‫پایین‬
‫تر‬
‫معموال‬
‫هیم‬ ‫مورد‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫افراد‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫استفاده‬ ‫پله‬ ‫از‬
‫محدودیت‬ ‫با‬
‫روبه‬
‫رو‬
‫از‬ ‫ییا‬ ‫آسانسیور‬ ‫از‬ ‫باید‬ ‫پس‬ ‫هستند‬
‫سطوح‬
‫شیب‬
‫دار‬
‫همیراه‬ ‫بیه‬ ‫شیب‬ ‫و‬ ‫طول‬، ‫عرضی‬ ‫دارای‬ ‫مناسب‬
‫نرده‬
‫های‬
‫کرد‬ ‫استفاده‬ ‫مناسب‬ ‫قطر‬ ‫با‬ ‫کمکی‬
.
10

‫منابع‬ ‫و‬ ‫تجهیزات‬

‫در‬
‫کتابخانه‬
‫هیای‬
‫تهییه‬ ‫دیگیر‬ ‫هرچییز‬ ‫از‬ ‫بییش‬ ‫عمیومی‬
‫اهمییت‬ ‫حائز‬ ‫معلولین‬ ‫برای‬ ‫الزم‬ ‫ومنابع‬ ‫مناسب‬ ‫تجهیزات‬
‫است‬
.

‫خیارج‬ ‫معلوالن‬ ‫تالش‬ ‫از‬ ‫بخشی‬ ‫که‬ ‫آنجا‬ ‫از‬ ‫منابع‬ ‫لحاظ‬ ‫از‬
‫از‬
‫آسایشگاه‬
‫ها‬
‫پیرامیون‬ ‫جهیان‬ ‫بیا‬ ‫شیدن‬ ‫هماهنگ‬ ‫برای‬
‫نیازهای‬ ‫از‬ ‫بخشی‬ ‫گیرد‬ ‫می‬ ‫صورت‬
‫اطالعاتی‬
‫شیان‬
‫بیه‬ ‫نییز‬
‫کسب‬
‫مهارت‬
‫های‬
‫درعیین‬ ‫شیود‬ ‫متمرکزمیی‬ ‫زیستن‬ ‫برای‬ ‫الزم‬
‫دربیاره‬ ‫اطالعیاتی‬ ‫جوییای‬ ‫اسیت‬ ‫ممکین‬ ‫افیراد‬ ‫این‬ ‫حال‬
‫نییز‬ ‫شیغلی‬ ‫مشاوره‬ ‫و‬ ‫آموزشی‬ ‫مراکز‬ ‫به‬ ‫دسترسی‬ ‫چگونگی‬
‫باشند‬
.
‫مهارت‬
‫های‬
‫مراقبیت‬ ‫و‬ ‫شخصی‬ ‫سالمتی‬ ‫حفظ‬ ‫برای‬ ‫الزم‬
، ‫مالی‬ ‫مدیریت‬ ،‫خود‬ ‫از‬
‫خانه‬
‫داری‬
‫بیه‬ ‫مخصیوا‬ ‫اطالعیات‬
‫مصرف‬
‫کننده‬
‫دیگیر‬ ‫از‬ ‫نییز‬ ‫جامعیه‬ ‫پویایی‬ ‫و‬
‫حیوزه‬
‫هیای‬
‫مسیتقل‬ ‫زنیدگی‬ ‫به‬ ‫دستیابی‬ ‫برای‬ ‫معلوالن‬ ‫شخصی‬ ‫یادگیری‬
‫است‬
.
11

‫منابع‬ ‫و‬ ‫تجهیزات‬
•
‫خیط‬ ‫به‬ ‫باید‬ ‫كه‬ ‫مناسب‬ ‫منابع‬ ‫محدودیت‬ ‫نابینایان‬ ‫برای‬
‫درشت‬ ‫چاپ‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫بریل‬
(
‫افراد‬ ‫مخصوا‬
‫كم‬
‫بینا‬
)
‫بیر‬ ‫ییا‬ ‫و‬
‫روی‬
‫یل‬
‫محمی‬
‫یای‬
‫هی‬
‫دو‬ ‫ین‬
‫ایی‬ ‫از‬ ‫یی‬
‫تركیبی‬ ‫یا‬
‫یی‬ ‫و‬ ‫ینیداری‬
‫شی‬
‫آنان‬،‫باشد‬
‫دیگر‬ ‫با‬ ‫همگامی‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫به‬ ‫دسترسی‬ ‫در‬ ‫را‬
‫این‬ ‫گرارد‬ ‫می‬ ‫ناكام‬ ‫اجتماع‬ ‫اقشار‬
‫ناكامی‬
‫قابل‬ ‫زمانی‬
‫فرد‬ ‫یك‬ ‫با‬ ‫بینا‬ ‫فرد‬ ‫یك‬ ‫میان‬ ‫تفاوت‬ ‫به‬ ‫كه‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫درك‬
‫بیا‬ ‫فرد‬ ‫یك‬ ، ‫كنیم‬ ‫بیشتری‬ ‫دقت‬ ‫اطالعات‬ ‫كسب‬ ‫در‬ ‫نابینا‬
‫بسیاری‬ ‫اطالعات‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫تصویر‬ ‫یك‬ ‫دیدن‬ ‫با‬ ‫طبیعی‬ ‫دید‬
‫توانید‬ ‫می‬ ‫تصویر‬ ‫یك‬ ‫دیدن‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫حتی‬ ، ‫كند‬ ‫دریافت‬ ‫را‬
‫یا‬ ‫نابیناو‬ ‫فرد‬ ‫یك‬ ‫اما‬ ، ‫بسازد‬ ‫داستان‬ ‫یك‬ ‫آن‬ ‫درباره‬
‫سیایر‬ ‫از‬ ‫بایید‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫محروم‬ ‫نعمتی‬ ‫چنین‬ ‫از‬ ‫بینا‬ ‫كم‬
‫بگیرد‬ ‫كمك‬ ‫افراد‬
.
12

‫ها‬‫فناوری‬
‫های‬‫فناوری‬
‫بدین‬ ‫توان‬ ‫رامی‬ ‫معلول‬ ‫افراد‬ ‫برای‬ ‫اطالعاتی‬ ‫جدید‬
‫نمود‬ ‫بندی‬ ‫تقسیم‬ ‫صورت‬
:
‫نابینایان‬
‫کم‬ ‫و‬
‫بینایان‬
‫الف‬
)
‫نگار‬ ‫برجسته‬ ‫دستگاه‬
‫ب‬
)
‫گویا‬ ‫افزارهای‬ ‫نرم‬
‫ج‬
)
‫مخصوا‬ ‫کلیدهای‬ ‫صفحه‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
‫د‬
)
‫دید‬ ‫به‬ ‫دستگاه‬
‫ناشنوایان‬
‫الف‬
)
‫گرافیکی‬ ‫امکانات‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
‫ب‬
)
‫نظام‬
‫نمایش‬
‫تلویزیونی‬
‫ها‬ ‫داده‬
TDDS)
()
Transdermal drug
delivery system
)
‫جسمی‬
-
‫حرکتی‬ 13

‫ادامه‬
‫ها‬‫فناوری‬
‫كتابداران‬
‫كار‬
‫فراهم‬
‫آوري‬
‫بتواند‬ ‫كه‬ ‫گسترده‬ ‫مجموعه‬
‫مي‬ ‫خود‬ ‫آمال‬ ‫از‬ ‫باشد‬ ‫پاسخگو‬ ‫را‬ ‫مراجعان‬ ‫نیاز‬ ‫تمام‬
‫و‬ ‫دانند‬
‫رضایت‬
‫آن‬
‫ها‬
‫مي‬ ‫حاصل‬ ‫موقعي‬ ‫كتابخانه‬ ‫فعالیت‬ ‫از‬
‫گردد‬
‫كه‬
‫مراجعه‬
‫كنندگان‬
‫از‬ ‫امن‬ ‫محیطي‬ ‫در‬ ‫بتوانند‬
‫در‬ ‫كه‬ ‫آموزشي‬ ‫و‬ ‫علمي‬ ‫و‬ ‫فكري‬ ‫محصوالت‬
‫قالب‬
‫هاي‬
‫گوناگون‬
‫كنند‬ ‫استفاده‬ ،‫شده‬ ‫گردآوري‬
.
‫وسیع‬ ‫گستره‬ ‫و‬ ‫كتابخانه‬ ‫بودجه‬ ‫بودن‬ ‫محدود‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬
‫سطح‬ ‫بر‬ ‫زیر‬ ‫راهكارهاي‬ ‫با‬ ‫توان‬ ‫مي‬ ‫نابینایان‬ ‫نیازمندي‬
‫گراشت‬ ‫اثر‬ ‫اطالعات‬ ‫به‬ ‫نابینایان‬ ‫دسترسي‬
.
1
.
‫از‬ ‫استفاده‬
‫فناوري‬
‫هاي‬
‫نابینایان؛‬ ‫براي‬ ‫نوین‬
2
.
‫امانت‬
‫بین‬
‫كتابخانه‬
‫اي‬
‫؛‬ 14

‫ادامه‬
‫ها‬‫فناوری‬
4
.
‫پریر؛‬ ‫دسترس‬ ‫و‬ ‫دیجیتال‬ ‫گویاي‬ ‫كتابخانه‬ ‫ایجاد‬
5
.
‫مربوطه؛‬ ‫انجمنهاي‬ ‫و‬ ‫سازمانها‬ ‫بین‬ ‫مشاركت‬ ‫و‬ ‫همكاري‬
6
.
‫نشر؛‬ ‫صنعت‬ ‫هدایت‬
7
.
‫روشندالن؛‬ ‫ویژه‬ ‫تالیف‬ ‫حق‬ ‫قانوني‬ ‫معافیت‬
8
.
‫نوري؛‬ ‫هاي‬ ‫نویسه‬ ‫تشخیص‬ ‫از‬ ‫گیري‬ ‫بهره‬
9
.
(OCR)
‫بهره‬
‫گیري‬
‫از‬
‫تجربیات‬
‫كشور‬
‫هاي‬
‫خدمات‬ ‫ارائه‬ ‫در‬ ‫موفق‬
‫كتابخانه‬
‫اي‬
‫نابینایان؛‬ ‫به‬
10
.
،‫موسسات‬ ‫از‬ ‫حمایت‬
‫انجمن‬
‫ها‬
‫و‬
‫گروه‬
‫هاي‬
‫كننده‬ ‫تولید‬
‫و‬ ‫نابینایان؛‬ ‫ویژه‬ ‫اطالعاتي‬ ‫محتواي‬
11
.
‫ایجاد‬
‫شبكه‬
‫هاي‬
‫كامپیوتري‬
15

‫افزارها‬ ‫نرم‬

‫نرم‬
‫افزار‬
‫صفحه‬
‫خوان‬
:
‫از‬
‫مهم‬
‫ترین‬
‫وییژه‬ ‫افزارهیای‬ ‫نرم‬
‫روند‬ ‫می‬ ‫شمار‬ ‫به‬ ‫نابینایان‬
.
‫صیفحه‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫متنی‬ ‫هر‬
‫در‬ ‫گوییا‬ ‫ییا‬ ‫بریل‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ،‫باشد‬ ‫شده‬ ‫نوشته‬ ‫نمایشگر‬
‫قرار‬ ‫نابینا‬ ‫کاربر‬ ‫اختیار‬
‫می‬
‫دهد‬
.
‫این‬
‫برنامه‬
‫هیا‬
‫بیه‬
‫اکثر‬
‫زبان‬
‫های‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫ارائه‬ ‫دنیا‬
.

‫نرم‬
‫افزارهایی‬
‫بینیایی‬ ‫متیون‬ ‫خواندن‬ ‫برای‬
:
‫نیرم‬ ‫ایین‬
‫گفتیار‬ ‫بصورت‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫اسکن‬ ‫را‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫صفحه‬ ‫افزارها‬
‫زمینه‬ ‫رنگ‬ ‫تعویض‬ ‫قابلیت‬ ‫دارای‬ ‫و‬ ‫آورد‬ ‫می‬ ‫در‬ ‫بریل‬ ‫یا‬
‫باشد‬ ‫می‬ ‫نیز‬ ‫زمینه‬ ‫پس‬ ‫یا‬
.

‫صوتی‬ ‫افزار‬ ‫نرم‬
:
‫پارامترهای‬ ‫دارای‬ ‫که‬ ‫فنی‬ ‫متون‬ ‫برای‬
‫رود‬ ‫می‬ ‫بکار‬ ،‫است‬ ‫صدا‬ ‫تحلیل‬
.
‫با‬ ‫را‬ ‫عدد‬ ‫یک‬ ‫توان‬ ‫مثال‬
‫کند‬ ‫می‬ ‫ادا‬ ‫زیر‬ ‫صدای‬ ‫را‬ ‫اندیس‬ ‫و‬ ‫بلند‬ ‫صدای‬
.
16

‫افزارها‬ ‫سخت‬

‫و‬ ‫اسیت‬ ‫ساده‬ ‫تایپ‬ ‫ماشین‬ ‫مانند‬ ‫که‬ ‫بریل‬ ‫تحریر‬ ‫ماشین‬
‫باشد‬ ‫می‬ ‫الکترونیکی‬ ‫و‬ ‫دستی‬ ‫نوع‬ ‫دو‬ ‫بر‬
.

‫و‬ ‫بوده‬ ‫بریل‬ ‫کلید‬ ‫صفحه‬ ‫دارای‬ ‫که‬ ‫گویا‬ ‫بریل‬ ‫کامپیوتر‬
‫باشد‬ ‫می‬ ‫صوتی‬ ‫نیز‬ ‫آن‬ ‫خروجی‬
.

‫گویا‬ ‫را‬ ‫نوشتار‬ ‫و‬ ‫حرکت‬ ‫ضربه‬ ‫و‬ ‫تکان‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫ویژه‬ ‫ماوس‬
‫کند‬ ‫می‬
.

‫صیفحه‬ ‫روی‬ ‫گرافیکیی‬ ‫اطالعات‬ ‫لمس‬ ‫برای‬ ‫که‬ ‫افزاری‬ ‫سخت‬
‫گیرد‬ ‫می‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫آفیس‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫ویندوز‬ ‫نمایش‬
.

‫وجود‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫آن‬ ‫توسط‬ ‫نابینا‬ ‫که‬ ‫اشیا‬ ‫تشخیص‬ ‫دستگاه‬
‫تا‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫اجسامی‬ ‫و‬ ‫اشیا‬
3
‫قیرار‬ ‫او‬ ‫از‬ ‫دورتیر‬ ‫متیر‬
‫دهد‬ ‫تشخیص‬ ‫را‬ ‫دارند‬
. 17

‫کتابخانه‬ ‫خدمات‬ ‫توسعه‬ ‫و‬ ‫تبلیغ‬ ‫الزامات‬

‫طرییق‬ ‫از‬ ‫معلیوالن‬ ‫بیه‬ ‫کتابخانیه‬ ‫خدمات‬ ‫رسانی‬ ‫آگاهی‬
‫کانال‬
‫های‬
‫و‬ ‫خبرنامه‬ ،‫رادیو‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫گوناگون‬

‫تعیین‬
‫کانال‬
‫های‬
‫شناسایی‬ ‫و‬ ‫معلوالن‬ ‫با‬ ‫ارتباطی‬
‫آن‬
‫ها‬

‫کتابخانه‬ ‫با‬ ‫آشنایی‬ ‫جلسات‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫تور‬ ‫برگزاری‬

‫برگزاری‬
‫جشن‬
‫ها‬
‫و‬
‫آیین‬
‫ها‬
‫و‬ ‫موفیق‬ ‫معلیوالن‬ ‫از‬ ‫دعوت‬ ‫و‬
‫بیه‬ ‫معلولییت‬ ‫برحسیب‬ ‫موفق‬ ‫معلول‬ ‫یک‬ ‫زندگی‬ ‫ارائه‬ ‫یا‬
‫مناسبت‬
‫های‬
‫و‬ ‫سفید‬ ‫عصای‬ ‫روز‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫مختلف‬
...

‫بیا‬ ‫آشینایی‬ ‫و‬ ‫کتابخانیه‬ ‫از‬ ‫اسیتفاده‬ ‫راهنمای‬ ‫وجود‬
‫در‬ ‫کتابخانه‬
‫قالب‬
‫های‬
‫چاپ‬ ،‫بریل‬ ‫گوناگون‬
‫و‬ ‫درشت‬
...

‫و‬ ‫معلوالن‬ ‫از‬ ‫نیازسنجی‬
‫سازمان‬
‫های‬
‫معلوالن‬ ‫حامی‬

‫در‬ ‫خدمات‬ ‫ارائه‬
‫قالب‬
‫ها‬
‫از‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫جایگزین‬ ‫اشکال‬ ‫و‬ 18

‫منابع‬
‫انسانی‬
‫و‬
‫آموزش‬
:
‫یکی‬
‫از‬
‫اركان‬
‫اصلی‬
‫عملکرد‬
‫یک‬
،‫كتابخانه‬
‫نیروی‬
‫انسانی‬
‫آن‬
‫است‬
.
‫داشتن‬
‫كارمندان‬
‫دارای‬
‫مهارت‬
‫و‬
‫آموزش‬
‫دیده‬
‫در‬
‫ارائه‬
‫خدمات‬
،‫مناسب‬
‫استفاده‬
‫از‬
‫منابع‬
‫كتابخانه‬
‫و‬
‫برآورده‬
‫كردن‬
‫نیازهای‬
‫جامعه‬
‫دارای‬
‫اهمیت‬
‫بسیاری‬
‫است‬
.
‫كاركنان‬
‫كتابخانه‬
‫باید‬
‫درک‬
‫كاملی‬
‫از‬
‫سیاست‬
‫كتابخانه‬
‫در‬
‫زمینه‬
‫ارائه‬
،‫خدمات‬
‫وظایف‬
‫و‬
‫مسئولیت‬
‫های‬
‫تعریف‬
،‫شده‬
‫شرایط‬
‫جامعه‬
‫كتابخانه‬
‫و‬
‫مجموعه‬
‫داشته‬
‫باشند‬
.
19

‫از‬
‫طرف‬
‫دیگر‬
‫كتابخانه‬
‫ها‬
‫باید‬
‫این‬
‫فرصت‬
‫را‬
‫برای‬
‫كاركنان‬
‫فراهم‬
‫كند‬
‫تا‬
‫بتوانند‬
‫با‬
‫نیازهای‬
‫گوناگون‬
‫این‬
‫گروه‬
‫از‬
‫كاربران‬
‫آشنا‬
‫شوند‬
.
‫یکی‬
‫از‬
‫راه‬
‫های‬
‫اصلی‬
‫فراهم‬
‫كردن‬
‫این‬
‫آگاهی‬
‫برای‬
،‫كاركنان‬
‫از‬
‫طریق‬
‫برنامه‬
‫های‬
‫آموزشی‬
‫مدون‬
‫است‬
.
‫آموزش‬
‫های‬
‫كاركنان‬
‫میتواند‬
‫در‬
‫زمینه‬
‫های‬
‫گوناگون‬
‫از‬
‫جمله‬
‫آموزش‬
‫مهارت‬
‫های‬
،‫ارتباطی‬
‫آشنایی‬
‫با‬
‫فناوری‬
‫های‬
‫كمکی‬
‫و‬
،‫تطبیقی‬
‫آشنایی‬
‫با‬
‫انواع‬
‫معلولیت‬
‫و‬
‫نیازهای‬
‫هر‬
‫گروه‬
‫و‬
...
‫باشد‬
.
‫این‬
‫دوره‬
‫های‬
‫آموزشی‬
‫باید‬
‫متناسب‬
‫با‬
‫نیازهای‬
‫متغیر‬
‫كاربران‬
‫و‬
‫پیشرفت‬
‫های‬
‫فناوری‬
‫باشد‬
.
20

‫نتیجه‬
‫گیری‬
:
‫در‬
‫خصوا‬
‫ارائه‬
‫خدمات‬
‫كتابخانه‬
‫ها‬
‫به‬
‫ویژه‬
‫كتابخانه‬
‫های‬
‫عمومی‬
‫به‬
،‫معلوالن‬
‫استانداردها‬
‫و‬
‫دستورالعمل‬
‫های‬
‫مختلف‬
‫ملی‬
‫و‬
‫بین‬
‫المللی‬
‫وجود‬
‫دارد‬
‫كه‬
‫كتابخانه‬
‫ها‬
‫با‬
‫استفاده‬
‫از‬
‫آن‬
‫ها‬
‫میتوانند‬
‫ارائه‬
‫خدمات‬
‫خود‬
‫به‬
‫معلوالن‬
‫را‬
‫بهبود‬
‫بخشند‬
.
‫یکی‬
‫از‬
‫راه‬
‫های‬
‫افزایش‬
‫خدمات‬
‫و‬
‫بهبود‬
‫ارائه‬
‫آن‬
‫دركتابخانه‬
،‫ها‬
‫استفاده‬
‫از‬
‫فناوری‬
‫هاست‬
.
‫كتابخانه‬
‫باید‬
‫همیشه‬
‫تالش‬
‫كند‬
‫نیازهای‬
‫همه‬
‫كاربران‬
‫از‬
‫جمله‬
‫معلوالن‬
‫را‬
‫در‬
‫نظر‬
‫داشته‬
‫باشد‬
.
‫كتابخانه‬
‫های‬
‫عمومی‬
‫باید‬
‫تا‬
‫جای‬
،‫ممکن‬
‫تجهیزات‬
‫مورد‬
‫نیاز‬
‫معلوالن‬
‫را‬
‫جهت‬
‫استفاده‬
‫از‬
‫منابع‬
‫و‬
‫خدمات‬
‫فراهم‬
‫كنند‬
.
‫این‬
‫فناوری‬
‫ها‬
‫می‬
‫تواند‬
‫شامل‬
‫پرینتر‬
،‫بریل‬
‫نرم‬
‫افزارهای‬
‫مختلف‬
‫تبدیل‬
‫متن‬
‫به‬
‫گفتار‬
‫یا‬
،‫بالعکس‬
‫انواع‬
‫مختلف‬
‫موس‬
‫و‬
‫صفحه‬
.
)
‫كلید‬
‫و‬
...
‫باشد‬
.
21

‫ادامه‬
‫نتیجه‬
‫گیری‬
•
‫این‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬
‫كه‬
‫كتابخانه‬
‫های‬
‫وسیعی‬ ‫طیف‬ ‫با‬ ‫عمومی‬
‫از‬
‫استفاده‬
‫كنندگان‬
‫خدمت‬ ‫ارائه‬ ،
‫میكنند‬
،
•
‫خیدماتی‬ ‫وسییع‬ ‫طیف‬ ‫و‬ ‫خود‬ ‫حضور‬ ‫كه‬ ‫است‬ ‫مهم‬ ‫بنابراین‬
‫جامعیه‬ ‫افیراد‬ ‫همیه‬ ‫اطیالع‬ ‫بیه‬ ‫را‬ ‫میكنند‬ ‫ارائه‬ ‫كه‬
‫برسانند‬
.
•
‫از‬ ‫خدمات‬ ‫تبلیغ‬
‫روش‬
‫های‬
‫و‬ ‫اطالعییه‬ ‫نصیب‬ ‫مانند‬ ،‫ساده‬
‫خدمات‬ ‫با‬ ‫آشنایی‬ ‫بروشورهای‬ ‫تهیه‬ ،‫بنر‬
•
‫تا‬ ،‫آن‬ ‫كاری‬ ‫ساعات‬ ‫و‬ ‫كتابخانه‬
‫روش‬
‫هیای‬
‫پیشیرفته‬
‫تیر‬
‫مانند‬
‫برنامه‬
‫های‬
‫از‬ ‫استفاده‬ ‫و‬ ‫بازاریابی‬
‫وبگیاه‬
‫هیا‬
‫و‬ ‫خیدمات‬ ‫ارتقاء‬ ‫برای‬
‫فعالییت‬
‫هیای‬
‫در‬ ‫را‬ ‫كتابخانیه‬
‫برمیگیرد‬
. 22

•
‫منابع‬
:

‫نهاد‬
‫کشور‬ ‫عمومی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬
(
۱۳۹۵
.)
‫های‬‫کتابخانه‬ ‫خدمات‬ ‫استاندارد‬
‫تهران‬ ،‫بینایان‬‫کم‬ ‫و‬ ‫نابینایان‬ ‫به‬ ‫عمومی‬
:
،‫کشور‬ ‫عمومی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫نهاد‬
‫استاندارد‬ ‫اداره‬ ،‫ریزی‬‫برنامه‬ ‫دفتر‬
.

‫کشور‬ ‫عمومی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫نهاد‬
(
۱۳۹7
.)
‫طرح‬ ‫برای‬ ‫پیشنهاده‬ ‫فراخوان‬
‫های‬
‫کتابخانه‬ ‫نهاد‬ ‫پژوهشی‬
‫کشور‬ ‫عمومی‬ ‫های‬
:
‫منظور‬ ‫به‬ ‫معلوالن‬ ‫نیازهای‬ ‫سنجش‬
‫برنامه‬ ‫و‬ ‫خدمات‬ ‫طراحی‬
‫کتابخانه‬ ‫در‬ ‫ویژه‬ ‫های‬
‫تهران‬ ،‫عمومی‬ ‫های‬
:
‫نهاد‬
‫برنامه‬ ،‫پژوهش‬ ‫معاونت‬ ،‫کشور‬ ‫عمومی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬
‫فناوری‬ ‫و‬ ‫ریزی‬
.

‫طاهره‬ ،‫پورنرگسی‬‫یعقوب‬
(
۱۳۸۳
.)
‫کتابخانه‬ ‫در‬ ‫معلوالن‬ ‫برای‬ ‫منابع‬ ‫و‬ ‫خدمات‬
،‫اطالعات‬ ‫سازماندهی‬ ‫و‬ ‫کتابداری‬ ‫ملی‬ ‫مطالعات‬ ،‫تهران‬ ‫عمومی‬ ‫های‬
57
(
15
)
،
69
-
80
.

‫جسمی‬ ‫معلولین‬ ‫محدودیتهاي‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫ها‬ ‫كتابخانه‬ ‫طراحي‬ ‫نوین‬ ‫هاي‬ ‫شیوه‬
-
‫حرکتی‬
.

‫ام‬ ،‫مارشال‬
.
‫آر‬
" .
‫معلول‬ ‫كودك‬ ‫و‬ ‫كودكان‬ ‫كتابخانه‬ ‫كتابدار‬
."
‫اسدهللا‬ ‫ترجمه‬
‫آزاد‬
.
‫كتابخانه‬ ‫پیام‬
.
‫س‬
.
،‫دوم‬
1
.
‫بهار‬
1371
:
39
-
47
.
23