SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  18
Télécharger pour lire hors ligne
Planetak
Eguzki Sistema
Eguzki Sistemak eguzkiaren inguruan, dabiltzan objektu ezberdinak
(planetak, planeta nanoak, sateliteak,asteroideak, kometak...) biltzen ditu.

Eguzki sistemaren sorrera duela 5000 milioi urte inguru kokatua
dago,nebulosako materialak dardaratzen eta elkarri eragiten hasi zirenean,
inguruko izar baten leherketak sortutako talka-uhinaren ondorioz seguruenik.
Nebulosako materia hori trinkotzen hasi eta gerorako sistemaren erdigunean kokatu
zen. masa horren grabitazio-indarikaragarriak konprimitu eta berotu zuelako, erreakzi
nuklearrak sortzeko bezainbeste, materia hori. Erreakzio arte, hori grabitanuklear
horiengatik izarrek bero eta argi kopuru handiak igortzen dituzte,
horrela Eguzkia sortu zen.

Eguzki sisteman zortzi planeta daude: Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter,
Saturno, Urano eta Neptuno.
MERKURIO
Merkurio Eguzkitik
hurbilen
dagoen planeta da
eta Eguzki sistemako
txikiena da.
Merkurioren ezaugarriak:

Merkurio oso planeta beroa da, eguzkitik oso hurbil dagoelako. Batezbesteko
tenperatura 179ºC, baina leku batzuetan -183ºC daude eta beroenetan 427ºC-ko
tenperaturak daude.
Eguzkitik 47 eta 80 milioi kilometroko distantziaren artean dago, orbitaren
eszentrikotasunagatik.
Merkuriok atmosfera oso xumea du, tenperatura altuengatik eta planetaren
grabitazio-indar txikiarengatik.
Merkurioren gainazala kraterez betea dago eta Ilargiaren antzeko itxura dauka,
barne-aktibitaterik ez duelarik.
Merkurioren dentsitatea Ilargiarena baino % 60 handiagoa da. Horrek barnean
burdinezko nukleo handi bat duela adierazten du. Nukleo honek bolumenaren % 42
osatzen du (Lurrean nukleoaren bolumena % 17koa da). Nahiz eta proportzioan
Lurrak baino burni-nukleo handiagoa izan, dentsitatea Lurrarena baino pixkat
txikiagoa da, Lurrak 20 aldiz masa handiagoa duelako barneko nukleoa asko
konprimatuz eta bertan dentsitatea igoz.
1.800 km-ko erradioko nukleoa inguratuz 600 km-ko mantua dago, eta ondoren,
gainazala.
ARTIZARRA
Artizarra eguzkitikako bigarren
planeta da (Merkurio eta
Lurraren artekoa).
Artizarra Lurraren "bikia" izan
zen duela milioika urte. Baina,
Lurrak ez bezala, negutegi
efektu handi baten ondorioz
benetako infernua bihurtu da
(egia esan, Eguzkitik hurbilago
egoteak ez du bere
tenperaturan garrantzia
handirik: adb., Merkurio
Eguzkitik hurbilago dago eta
hala ere Artizarrean bero
gehiago egiten du).
Artizarraren ezaugarriak

Oso atmosfera dentsoa du Artizarrak, gainazalean Lurrak baino 90 aldiz gehiagoko
presioarekin (9,3 MPa, itsasoan 1 km-ko sakoneran beste). CO2an aberastasun
handiak berotegi-efektu izugarri bat sortzen du,tenperatura 400 ºC baino gehiagora
igoz egunez zein gauez. Merkurio baino beroagoa da, nahiz eta Eguzkitik askoz
urrunago egon. Haizeek 350 km/h-ko abiadura har dezakete goi geruzetan, baina
azaletik gertu km/h gutxi batzuetako abiadura baizik ez dute. Hala ere,
airearen dentsitate handiagatik, indar nabarmena eragiten dute. Lainoak, batez
ere, azido sulfurikoz eta sufre dioxidoz osatuak daude eta argiari opakuak dira.
Artizarraren gainazalak kontinente itxurako bi goi-lautada ditu. Iparraldekoak Ishtar
Terra izena du eta bertan daude Maxwell Montes, planetako mendirik
altuenak, Everest mendia baino 2 kilometro garaiagoak.
Azaleraren % 90 nahiko berria den basaltoz osatua dago; egitura zaharrenek 800
milioi urte dituzte. Barnealdea Lurrarenaren antzerakoa dela uste da: 3000 km-ko
erradioko burdinazko nukleo bat, mantu batekin estalia. Hala ere, ez dauka plaka
tektonikorik, sumendi erupzioek gainazala betetzen dutelarik noizbehinka laba

berriaz. Oraindik zenbait puntutan bolkanikoki aktiboa dela uste da.
LURRA
Lurra eguzki-
sistemaren hirugarren
planeta da. Bizia
duen bakarra da,
eta satelite natural bat
du, Ilargia.
Lurrak Eguzkiari birak
ematen dizkio.
MARTE
Marte Eguzkitik hasita
laugarren planeta da
eguzki-sisteman.
Erromatar
mitologiako Marte gerra
jainkoaren izena ezarri
zitzaion, gaueko ortzian
ageri duen gorritasuna
zela-eta.
Marteren ezaugarriak
Atmosfera nahiko xumea du Martek, 0,7-0,9 kPa-ko presioaz, oso txikia
Lurreko 101,3 kPa-ekin konparatuta. Funtsean karbono dioxidoz eratua
dago (% 95,3). Haize eta hautsezko ekaitz izugarriak jasaten ditu, planeta
osoa estali dezaketenak hilabeteetan zehar. Haize horrek dunak sortzen
ditu gainazalean. Esekiduran dauden hautsezko partikulak direla eta,
atmosferak kolore arrosatsua hartzen du. 2004ko martxoan Mars
Express espazio-ontziak metanoa aurkitu zuen Marteko atmosferan.
Metanoaren jatorria biologikoa bada, hego poloaren inguruan landareren bat
egon daiteke. Zergatik hego poloan? Hego poloa izoztuta dagoelako, baina
baliteke momenturen batean, hango izotz zati bat urtzea eta ur likidoa
bihurtzea Ipar eta hego hemisferioen artean ezberdintasun nabarmenak
daude: hegoaldea kraterrez estalia dago, iparraldeko lurra askoz lauagoa
eta berriagoa delarik. Harriak batez ere basaltoz osatuak
daude, burdin oxido eduki handiaz, kolore gorri bereizgarria ematen diona.
Gainazal gehiena hautsez estalia dago. Marteko mendikate nagusia Tharsis
deitzen da. 2000 km-ko diametroa duen eta ingurua baino 10 km altuagoa
den eremu honetan lau sumendi altxatzen dira: Arsia Mons, Pavonis Mons,
Ascraeus Mons eta eguzki-sistemako mendirik altuena, Olympus Mons, 25
km-ko garaierakoa. Milioika urtetan zehar isuritako labaren eraginez, 500
km inguruko oinarria dauka, Poloniaren azaleraren parekoa.
Martek bi satelite natural ditu: Phobos (grezieraz: beldurra)
eta Deimos (izua),
JUPITER
Jupiter eguzki-
sistemako bosgarren
planeta da. Denetatik
handiena da
askogatik; Lurra baina
318 aldiz masa
handiagoa dauka, eta
diametroan 11 aldiz
handiagoa da. Gasezko
planeta da, batez
ere hidrogeno eta helioz
osatua.
Jupiterren ezaugarriak
Jupiter antzinatik ezagutzen da, zeruko objekturik distiratsuenetarikoa baita.
Urtean zehar planetarik argitsuena da, Artizarra eta Marte ezik, hauek
argiagoak baitira fase egokian badaude. 1610ean Galileok lau satelite
aurkitu zituen Jupiterren teleskopioa
erabiliz: Io, Europa, Ganimede eta Kalisto.
Beste planeta guztiak batuta baino 2,5 aldiz masa handiagoa du Jupiterrek.
Bere tamaina handiak eragina izan du eguzki-sistemaren bilakaeran:
planeta gehienen orbitak Jupiterren orbitaren planotik gertu daude
eta kometa asko periodo laburrekoak dira (adibidez Halley kometa) bere
grabitazio indar handiagatik. Nahiz eta oso masa handia eduki, dentsitatea
txikia da, harrizko planetekin konparatua.
Errotazio-periodo laburrena du, bira bat 10 ordu baino gutxiagoan osatuz.
Errotazio-abiadura handi honen eraginez nabarmenki obalatuta dago. Bere
atmosfera hainbat bandetan zatitua dago eta hego-hemisferioan ekaitz
izugarri bat du, Orban Gorria, Lurra baino handiagoa dena.
Bere atmosfera batez ere hidrogenoz eta helioz osatua dago (%86 eta %14
hurrenez hurren), eta beste konposatuen aztarnak ditu (metanoa, ur lurruna,
amoniakoa, etab.) proportzio askoz txikiagoan.
Jupiterrek magnetosfera oso indartsua du. Izan ere, eguzki-
sistemako planeta-egitura handiena da. Lurretik, Ilargia baina handiagoa
ikusiko litzateke.
SATURNO
Saturno Eguzkitikako
seigarren planeta da.
120.660 km-ko ekuatore-
diametroa du, eta 29 urte
eta 167 eguneko
urtea. Izotzez eta hautsez
 osatutako eraztun
ikusgarriak
ditu. Hidrogenoz eta
helioz osatuta dago.
Gutxienez 62
satelite natural
ditu, eta Titan da horietan
handiena.
Saturnoren ezaugarriak

Urak baino dentsitate gutxiago du. Izaki batek flotatu egingo luke.
Eguzki-sistemako planeta dirdiratsuena da eta eraztunik
ikusgarrienak ditu. Saturnoko atmosferan ageri diren haizeak
eguzki-sistemako planetetan dauden bortitzenak dira. Jupiter,
Saturno, Urano eta Neptuno planetei gasezko erraldoi deitzen zaie
Eguzki-sistemako beste planetekin alderatuta izugarri handiak
direlako eta ez dutelako azal gotorrik. Kanpotik erdigunera dena gas
dira, hori bai, dentsoagoak erdigunera gerturatu ahala. Planeta
horien nukleoa metal moduan portatzen den hidrogeno likidoz
osatuta dagoela uste da. Oro har, bolumen handia eta dentsitate
txikiak dituzte, eraztun eta satelite asko, eta atmosfera konplexuak.
Hidrogenoa, helioa, metanoa eta amoniakoa dira planeta horien
osagai nagusiak.
URANO

Urano Eguzkitik hurbil
en dagoen
zazpigarren planeta
da, William
Herschelek 1781eko
martxoaren 13an
aurkitua.
Gasezko erraldoia da,
diametroz hirugarren
handiena eta
laugarren mardulena.
Uranoren ezaugarriak

Urano izotzezko erraldoia denez, dentsitate baxuko materialekin
osatuta dago. Nahiz eta izotzezko erraldoiak gasezko erraldoien
barruan sartu.
Nukleoa: Harriz eginda dago, eta batzuen ustez, izotzez.
Mantua: Ura, metano eta amoniako izoztuz eginda dago.
Atmosfera (lurrazala Uranoren kasuan): Hidrogenoz, helioz eta
metanoz osatuta dago.
Uranoren atmosfera hidrogenoz, helioz eta metanoz osatuta dago.
Uranon ekaitzak ere badaude, gorri edo arrosa kolorea dute
zundek argazkian ateratzen dizkietenak.
NEPTUNO
Neptuno Eguzki-
sistemaren zortzigarr
en planeta. Eguzkitik
4.494 milioi km-tara
dago. Egitura
gaseosoa eta izoztua
du. Hidrogenoz eta
Helioz osatuta dago.
Neptunoren ezaugarrik



Oso bero gutxi jasaten du eguzkiarengatik, oso hurrun dagoelako.
53 K da bere tenperatura arrunta. Hala ere, Neptunoren barrutik
ateratzen den beroak fenomeno atmosferikoak sortzen ditu, aizete
bortitzak (1.400 Km/h) bezalakoak. J.G. Galle-k aurkitu zuen 1846.
urtean, Uranoren ezaugarri orbitalak aztertu ondoren. Neptunok 12
ilargi ditu, baina 9 bakarrik dute izen ofizial bat. Triton da
Neptunoren ilargi handiena. Beste planeta erraldoiak bezala
Neptuno eraztunak dauka, hala ere Saturnoren eraztunak baina
ilunagoak eta txikiagoak dira.
Planetak

Contenu connexe

Tendances

5 maila 6 unibertsoa eta eguzki-sistema
5 maila  6 unibertsoa  eta eguzki-sistema5 maila  6 unibertsoa  eta eguzki-sistema
5 maila 6 unibertsoa eta eguzki-sistemaidoialariz
 
Aldaketa klimatikoa
Aldaketa klimatikoaAldaketa klimatikoa
Aldaketa klimatikoaberdintsu
 
Magnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIII
Magnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIIIMagnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIII
Magnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIIIJetmiraYmeralilaj
 
A sarki fény
A sarki fényA sarki fény
A sarki fényRab Timea
 
Magnetet dhe fusha magnetike
 Magnetet dhe fusha magnetike Magnetet dhe fusha magnetike
Magnetet dhe fusha magnetikeArtDedaj
 
Animalien bizi funtzioak
Animalien bizi funtzioakAnimalien bizi funtzioak
Animalien bizi funtzioakMargaGutierrez
 
7 LUR PLANETA azterketa
7  LUR PLANETA azterketa7  LUR PLANETA azterketa
7 LUR PLANETA azterketaidoialariz
 
1 unibertsoa eta eguzki sistema
1 unibertsoa eta eguzki sistema1 unibertsoa eta eguzki sistema
1 unibertsoa eta eguzki sistemaagorria
 
Anamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgji
Anamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgjiAnamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgji
Anamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgjiHysni Dida
 
Euskal mitologia1.pps
Euskal mitologia1.pps Euskal mitologia1.pps
Euskal mitologia1.pps haurhezkuntza
 
Solar system & constellation(g 4)
Solar system & constellation(g 4)Solar system & constellation(g 4)
Solar system & constellation(g 4)queeyee
 
5 maila ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa
5 maila  ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa 5 maila  ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa
5 maila ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa idoialariz
 
Euskal Herriko mapa fisikoa Elhuyar
Euskal Herriko mapa fisikoa ElhuyarEuskal Herriko mapa fisikoa Elhuyar
Euskal Herriko mapa fisikoa ElhuyarIES F.J.Z. BHI
 
Klimaren faktoreak
Klimaren faktoreakKlimaren faktoreak
Klimaren faktoreakegibero
 

Tendances (20)

5 maila 6 unibertsoa eta eguzki-sistema
5 maila  6 unibertsoa  eta eguzki-sistema5 maila  6 unibertsoa  eta eguzki-sistema
5 maila 6 unibertsoa eta eguzki-sistema
 
Sistemi diellor
Sistemi diellorSistemi diellor
Sistemi diellor
 
Aldaketa klimatikoa
Aldaketa klimatikoaAldaketa klimatikoa
Aldaketa klimatikoa
 
Magnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIII
Magnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIIIMagnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIII
Magnetet dhe Fusha Magnetike - Klasa VIII
 
Planetet e sistemit diellor
Planetet e sistemit diellorPlanetet e sistemit diellor
Planetet e sistemit diellor
 
A sarki fény
A sarki fényA sarki fény
A sarki fény
 
Magnetet dhe fusha magnetike
 Magnetet dhe fusha magnetike Magnetet dhe fusha magnetike
Magnetet dhe fusha magnetike
 
Lurra
LurraLurra
Lurra
 
Animalien bizi funtzioak
Animalien bizi funtzioakAnimalien bizi funtzioak
Animalien bizi funtzioak
 
7 LUR PLANETA azterketa
7  LUR PLANETA azterketa7  LUR PLANETA azterketa
7 LUR PLANETA azterketa
 
Rrymat elektrike Bleona Popaj dhe Elona Gega
Rrymat elektrike Bleona Popaj dhe Elona GegaRrymat elektrike Bleona Popaj dhe Elona Gega
Rrymat elektrike Bleona Popaj dhe Elona Gega
 
NEPTUNE
NEPTUNENEPTUNE
NEPTUNE
 
1 unibertsoa eta eguzki sistema
1 unibertsoa eta eguzki sistema1 unibertsoa eta eguzki sistema
1 unibertsoa eta eguzki sistema
 
Anamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgji
Anamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgjiAnamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgji
Anamneza dhe ekzaminimi klinik ne kirurgji
 
Euskal mitologia1.pps
Euskal mitologia1.pps Euskal mitologia1.pps
Euskal mitologia1.pps
 
Solar system & constellation(g 4)
Solar system & constellation(g 4)Solar system & constellation(g 4)
Solar system & constellation(g 4)
 
Sistemi ynë diellor
Sistemi ynë diellor Sistemi ynë diellor
Sistemi ynë diellor
 
5 maila ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa
5 maila  ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa 5 maila  ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa
5 maila ingurune azterketa 4 arnasketa,zirkulazioa eta iraizketa
 
Euskal Herriko mapa fisikoa Elhuyar
Euskal Herriko mapa fisikoa ElhuyarEuskal Herriko mapa fisikoa Elhuyar
Euskal Herriko mapa fisikoa Elhuyar
 
Klimaren faktoreak
Klimaren faktoreakKlimaren faktoreak
Klimaren faktoreak
 

En vedette

En vedette (20)

Hamarrekoak 90 arte
Hamarrekoak 90 arteHamarrekoak 90 arte
Hamarrekoak 90 arte
 
Hilabeteen noria
Hilabeteen noriaHilabeteen noria
Hilabeteen noria
 
Eguzki Sistema txostena txanela 1.gaia
Eguzki Sistema txostena txanela 1.gaiaEguzki Sistema txostena txanela 1.gaia
Eguzki Sistema txostena txanela 1.gaia
 
Deskribapen fitxa
Deskribapen fitxaDeskribapen fitxa
Deskribapen fitxa
 
Guia de trabajo viajemos por nuestro sistema solar
Guia de trabajo viajemos por nuestro sistema solarGuia de trabajo viajemos por nuestro sistema solar
Guia de trabajo viajemos por nuestro sistema solar
 
Dibujos sistema-solar
Dibujos sistema-solarDibujos sistema-solar
Dibujos sistema-solar
 
Red social hi 5
Red social hi 5Red social hi 5
Red social hi 5
 
Eguzki sistema
Eguzki sistemaEguzki sistema
Eguzki sistema
 
Eguzki-sistema
Eguzki-sistemaEguzki-sistema
Eguzki-sistema
 
Un poco de_astronomia
Un poco de_astronomiaUn poco de_astronomia
Un poco de_astronomia
 
Planetak
PlanetakPlanetak
Planetak
 
Eguzki sistema eta lurra
Eguzki sistema eta lurraEguzki sistema eta lurra
Eguzki sistema eta lurra
 
Parkour euro
Parkour euroParkour euro
Parkour euro
 
Unibertsoa
UnibertsoaUnibertsoa
Unibertsoa
 
Planetak
PlanetakPlanetak
Planetak
 
Eguzki sistema
Eguzki sistemaEguzki sistema
Eguzki sistema
 
Planetak
PlanetakPlanetak
Planetak
 
DESKRIBAPENAK
DESKRIBAPENAKDESKRIBAPENAK
DESKRIBAPENAK
 
Fitxak 10 ulermena
Fitxak 10 ulermenaFitxak 10 ulermena
Fitxak 10 ulermena
 
Testuen egituraketak
Testuen egituraketakTestuen egituraketak
Testuen egituraketak
 

Similaire à Planetak

Eguzki Sistema.Aurkibidea.Osoa
Eguzki Sistema.Aurkibidea.OsoaEguzki Sistema.Aurkibidea.Osoa
Eguzki Sistema.Aurkibidea.Osoajucaesla
 
Planetak
PlanetakPlanetak
Planetakmaideri
 
Planetak
PlanetakPlanetak
PlanetakJennylo
 
Lurra natur iraide f
Lurra   natur iraide fLurra   natur iraide f
Lurra natur iraide fAingeruzeani
 
Eguzki sistema
Eguzki sistemaEguzki sistema
Eguzki sistemaUxueikt
 
Eguzki sistema irati
Eguzki sistema iratiEguzki sistema irati
Eguzki sistema iratiAingeruzeani
 
Planetak ast
Planetak astPlanetak ast
Planetak astlh3bloga
 
Eguzki sistema aurkibidea-eredua
Eguzki sistema aurkibidea-ereduaEguzki sistema aurkibidea-eredua
Eguzki sistema aurkibidea-ereduagasteiz1
 
Eguski sistema marta
Eguski sistema martaEguski sistema marta
Eguski sistema martaAingeruzeani
 
Kultur zientifikoa (unibertsoaren galderak)
Kultur zientifikoa  (unibertsoaren galderak)Kultur zientifikoa  (unibertsoaren galderak)
Kultur zientifikoa (unibertsoaren galderak)IratiGarraldaBilbao
 
01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistema
01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistema01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistema
01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistemamorenourio
 
Manex unibertsoa 15_16
Manex unibertsoa 15_16Manex unibertsoa 15_16
Manex unibertsoa 15_163ZIKLO
 

Similaire à Planetak (20)

Unibertsoa
Unibertsoa Unibertsoa
Unibertsoa
 
Unibertsoa
UnibertsoaUnibertsoa
Unibertsoa
 
Eguzki Sistema.Aurkibidea.Osoa
Eguzki Sistema.Aurkibidea.OsoaEguzki Sistema.Aurkibidea.Osoa
Eguzki Sistema.Aurkibidea.Osoa
 
Planetak
PlanetakPlanetak
Planetak
 
Planetak
PlanetakPlanetak
Planetak
 
Lurra natur iraide f
Lurra   natur iraide fLurra   natur iraide f
Lurra natur iraide f
 
Eguzki sistema
Eguzki sistemaEguzki sistema
Eguzki sistema
 
Lurra
LurraLurra
Lurra
 
Eguzki sistema irati
Eguzki sistema iratiEguzki sistema irati
Eguzki sistema irati
 
Ner1
Ner1Ner1
Ner1
 
Ingurune
InguruneIngurune
Ingurune
 
Planetak ast
Planetak astPlanetak ast
Planetak ast
 
Eguzki sistema aurkibidea-eredua
Eguzki sistema aurkibidea-ereduaEguzki sistema aurkibidea-eredua
Eguzki sistema aurkibidea-eredua
 
Eguski sistema marta
Eguski sistema martaEguski sistema marta
Eguski sistema marta
 
Jennifer Martin
Jennifer MartinJennifer Martin
Jennifer Martin
 
Kultur zientifikoa (unibertsoaren galderak)
Kultur zientifikoa  (unibertsoaren galderak)Kultur zientifikoa  (unibertsoaren galderak)
Kultur zientifikoa (unibertsoaren galderak)
 
01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistema
01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistema01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistema
01 Gaia. Unibertsoa Eta Eguzki Sistema
 
Manex unibertsoa 15_16
Manex unibertsoa 15_16Manex unibertsoa 15_16
Manex unibertsoa 15_16
 
Jupiiter
JupiiterJupiiter
Jupiiter
 
Natur nadia
Natur  nadiaNatur  nadia
Natur nadia
 

Plus de mundu1d

Amenorrea. FIN
Amenorrea. FINAmenorrea. FIN
Amenorrea. FINmundu1d
 
Teoria realidad
Teoria realidadTeoria realidad
Teoria realidadmundu1d
 
Amenorrea. CMC.
Amenorrea. CMC.Amenorrea. CMC.
Amenorrea. CMC.mundu1d
 
Amenorrea.
Amenorrea.Amenorrea.
Amenorrea.mundu1d
 
Zulo beltzak
Zulo beltzakZulo beltzak
Zulo beltzakmundu1d
 
Amenorrea. fin
Amenorrea. finAmenorrea. fin
Amenorrea. finmundu1d
 
Energia iturriak
Energia iturriakEnergia iturriak
Energia iturriakmundu1d
 
Energia-Iturriak
Energia-IturriakEnergia-Iturriak
Energia-Iturriakmundu1d
 
Gaixotasun mentalak
Gaixotasun mentalakGaixotasun mentalak
Gaixotasun mentalakmundu1d
 
Gizakiaren eragina ingurumenean
Gizakiaren eragina ingurumeneanGizakiaren eragina ingurumenean
Gizakiaren eragina ingurumeneanmundu1d
 
Lurrikarak
LurrikarakLurrikarak
Lurrikarakmundu1d
 
Biokimika 1º
Biokimika 1ºBiokimika 1º
Biokimika 1ºmundu1d
 
Malformazioak
MalformazioakMalformazioak
Malformazioakmundu1d
 
Mgz lana
Mgz lana Mgz lana
Mgz lana mundu1d
 
Genetika
GenetikaGenetika
Genetikamundu1d
 
Genetika
Genetika Genetika
Genetika mundu1d
 

Plus de mundu1d (20)

Amenorrea. FIN
Amenorrea. FINAmenorrea. FIN
Amenorrea. FIN
 
Gib
GibGib
Gib
 
Cmc
CmcCmc
Cmc
 
Teoria realidad
Teoria realidadTeoria realidad
Teoria realidad
 
Amenorrea. CMC.
Amenorrea. CMC.Amenorrea. CMC.
Amenorrea. CMC.
 
Amenorrea.
Amenorrea.Amenorrea.
Amenorrea.
 
Zulo beltzak
Zulo beltzakZulo beltzak
Zulo beltzak
 
Amenorrea. fin
Amenorrea. finAmenorrea. fin
Amenorrea. fin
 
Energia iturriak
Energia iturriakEnergia iturriak
Energia iturriak
 
Gib
GibGib
Gib
 
Energia-Iturriak
Energia-IturriakEnergia-Iturriak
Energia-Iturriak
 
Gaixotasun mentalak
Gaixotasun mentalakGaixotasun mentalak
Gaixotasun mentalak
 
Gizakiaren eragina ingurumenean
Gizakiaren eragina ingurumeneanGizakiaren eragina ingurumenean
Gizakiaren eragina ingurumenean
 
Lurrikarak
LurrikarakLurrikarak
Lurrikarak
 
Birusak
BirusakBirusak
Birusak
 
Biokimika 1º
Biokimika 1ºBiokimika 1º
Biokimika 1º
 
Malformazioak
MalformazioakMalformazioak
Malformazioak
 
Mgz lana
Mgz lana Mgz lana
Mgz lana
 
Genetika
GenetikaGenetika
Genetika
 
Genetika
Genetika Genetika
Genetika
 

Planetak

  • 2. Eguzki Sistema Eguzki Sistemak eguzkiaren inguruan, dabiltzan objektu ezberdinak (planetak, planeta nanoak, sateliteak,asteroideak, kometak...) biltzen ditu. Eguzki sistemaren sorrera duela 5000 milioi urte inguru kokatua dago,nebulosako materialak dardaratzen eta elkarri eragiten hasi zirenean, inguruko izar baten leherketak sortutako talka-uhinaren ondorioz seguruenik. Nebulosako materia hori trinkotzen hasi eta gerorako sistemaren erdigunean kokatu zen. masa horren grabitazio-indarikaragarriak konprimitu eta berotu zuelako, erreakzi nuklearrak sortzeko bezainbeste, materia hori. Erreakzio arte, hori grabitanuklear horiengatik izarrek bero eta argi kopuru handiak igortzen dituzte, horrela Eguzkia sortu zen. Eguzki sisteman zortzi planeta daude: Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno.
  • 3. MERKURIO Merkurio Eguzkitik hurbilen dagoen planeta da eta Eguzki sistemako txikiena da.
  • 4. Merkurioren ezaugarriak: Merkurio oso planeta beroa da, eguzkitik oso hurbil dagoelako. Batezbesteko tenperatura 179ºC, baina leku batzuetan -183ºC daude eta beroenetan 427ºC-ko tenperaturak daude. Eguzkitik 47 eta 80 milioi kilometroko distantziaren artean dago, orbitaren eszentrikotasunagatik. Merkuriok atmosfera oso xumea du, tenperatura altuengatik eta planetaren grabitazio-indar txikiarengatik. Merkurioren gainazala kraterez betea dago eta Ilargiaren antzeko itxura dauka, barne-aktibitaterik ez duelarik. Merkurioren dentsitatea Ilargiarena baino % 60 handiagoa da. Horrek barnean burdinezko nukleo handi bat duela adierazten du. Nukleo honek bolumenaren % 42 osatzen du (Lurrean nukleoaren bolumena % 17koa da). Nahiz eta proportzioan Lurrak baino burni-nukleo handiagoa izan, dentsitatea Lurrarena baino pixkat txikiagoa da, Lurrak 20 aldiz masa handiagoa duelako barneko nukleoa asko konprimatuz eta bertan dentsitatea igoz. 1.800 km-ko erradioko nukleoa inguratuz 600 km-ko mantua dago, eta ondoren, gainazala.
  • 5. ARTIZARRA Artizarra eguzkitikako bigarren planeta da (Merkurio eta Lurraren artekoa). Artizarra Lurraren "bikia" izan zen duela milioika urte. Baina, Lurrak ez bezala, negutegi efektu handi baten ondorioz benetako infernua bihurtu da (egia esan, Eguzkitik hurbilago egoteak ez du bere tenperaturan garrantzia handirik: adb., Merkurio Eguzkitik hurbilago dago eta hala ere Artizarrean bero gehiago egiten du).
  • 6. Artizarraren ezaugarriak Oso atmosfera dentsoa du Artizarrak, gainazalean Lurrak baino 90 aldiz gehiagoko presioarekin (9,3 MPa, itsasoan 1 km-ko sakoneran beste). CO2an aberastasun handiak berotegi-efektu izugarri bat sortzen du,tenperatura 400 ºC baino gehiagora igoz egunez zein gauez. Merkurio baino beroagoa da, nahiz eta Eguzkitik askoz urrunago egon. Haizeek 350 km/h-ko abiadura har dezakete goi geruzetan, baina azaletik gertu km/h gutxi batzuetako abiadura baizik ez dute. Hala ere, airearen dentsitate handiagatik, indar nabarmena eragiten dute. Lainoak, batez ere, azido sulfurikoz eta sufre dioxidoz osatuak daude eta argiari opakuak dira. Artizarraren gainazalak kontinente itxurako bi goi-lautada ditu. Iparraldekoak Ishtar Terra izena du eta bertan daude Maxwell Montes, planetako mendirik altuenak, Everest mendia baino 2 kilometro garaiagoak. Azaleraren % 90 nahiko berria den basaltoz osatua dago; egitura zaharrenek 800 milioi urte dituzte. Barnealdea Lurrarenaren antzerakoa dela uste da: 3000 km-ko erradioko burdinazko nukleo bat, mantu batekin estalia. Hala ere, ez dauka plaka tektonikorik, sumendi erupzioek gainazala betetzen dutelarik noizbehinka laba berriaz. Oraindik zenbait puntutan bolkanikoki aktiboa dela uste da.
  • 7. LURRA Lurra eguzki- sistemaren hirugarren planeta da. Bizia duen bakarra da, eta satelite natural bat du, Ilargia. Lurrak Eguzkiari birak ematen dizkio.
  • 8. MARTE Marte Eguzkitik hasita laugarren planeta da eguzki-sisteman. Erromatar mitologiako Marte gerra jainkoaren izena ezarri zitzaion, gaueko ortzian ageri duen gorritasuna zela-eta.
  • 9. Marteren ezaugarriak Atmosfera nahiko xumea du Martek, 0,7-0,9 kPa-ko presioaz, oso txikia Lurreko 101,3 kPa-ekin konparatuta. Funtsean karbono dioxidoz eratua dago (% 95,3). Haize eta hautsezko ekaitz izugarriak jasaten ditu, planeta osoa estali dezaketenak hilabeteetan zehar. Haize horrek dunak sortzen ditu gainazalean. Esekiduran dauden hautsezko partikulak direla eta, atmosferak kolore arrosatsua hartzen du. 2004ko martxoan Mars Express espazio-ontziak metanoa aurkitu zuen Marteko atmosferan. Metanoaren jatorria biologikoa bada, hego poloaren inguruan landareren bat egon daiteke. Zergatik hego poloan? Hego poloa izoztuta dagoelako, baina baliteke momenturen batean, hango izotz zati bat urtzea eta ur likidoa bihurtzea Ipar eta hego hemisferioen artean ezberdintasun nabarmenak daude: hegoaldea kraterrez estalia dago, iparraldeko lurra askoz lauagoa eta berriagoa delarik. Harriak batez ere basaltoz osatuak daude, burdin oxido eduki handiaz, kolore gorri bereizgarria ematen diona. Gainazal gehiena hautsez estalia dago. Marteko mendikate nagusia Tharsis deitzen da. 2000 km-ko diametroa duen eta ingurua baino 10 km altuagoa den eremu honetan lau sumendi altxatzen dira: Arsia Mons, Pavonis Mons, Ascraeus Mons eta eguzki-sistemako mendirik altuena, Olympus Mons, 25 km-ko garaierakoa. Milioika urtetan zehar isuritako labaren eraginez, 500 km inguruko oinarria dauka, Poloniaren azaleraren parekoa. Martek bi satelite natural ditu: Phobos (grezieraz: beldurra) eta Deimos (izua),
  • 10. JUPITER Jupiter eguzki- sistemako bosgarren planeta da. Denetatik handiena da askogatik; Lurra baina 318 aldiz masa handiagoa dauka, eta diametroan 11 aldiz handiagoa da. Gasezko planeta da, batez ere hidrogeno eta helioz osatua.
  • 11. Jupiterren ezaugarriak Jupiter antzinatik ezagutzen da, zeruko objekturik distiratsuenetarikoa baita. Urtean zehar planetarik argitsuena da, Artizarra eta Marte ezik, hauek argiagoak baitira fase egokian badaude. 1610ean Galileok lau satelite aurkitu zituen Jupiterren teleskopioa erabiliz: Io, Europa, Ganimede eta Kalisto. Beste planeta guztiak batuta baino 2,5 aldiz masa handiagoa du Jupiterrek. Bere tamaina handiak eragina izan du eguzki-sistemaren bilakaeran: planeta gehienen orbitak Jupiterren orbitaren planotik gertu daude eta kometa asko periodo laburrekoak dira (adibidez Halley kometa) bere grabitazio indar handiagatik. Nahiz eta oso masa handia eduki, dentsitatea txikia da, harrizko planetekin konparatua. Errotazio-periodo laburrena du, bira bat 10 ordu baino gutxiagoan osatuz. Errotazio-abiadura handi honen eraginez nabarmenki obalatuta dago. Bere atmosfera hainbat bandetan zatitua dago eta hego-hemisferioan ekaitz izugarri bat du, Orban Gorria, Lurra baino handiagoa dena. Bere atmosfera batez ere hidrogenoz eta helioz osatua dago (%86 eta %14 hurrenez hurren), eta beste konposatuen aztarnak ditu (metanoa, ur lurruna, amoniakoa, etab.) proportzio askoz txikiagoan. Jupiterrek magnetosfera oso indartsua du. Izan ere, eguzki- sistemako planeta-egitura handiena da. Lurretik, Ilargia baina handiagoa ikusiko litzateke.
  • 12. SATURNO Saturno Eguzkitikako seigarren planeta da. 120.660 km-ko ekuatore- diametroa du, eta 29 urte eta 167 eguneko urtea. Izotzez eta hautsez osatutako eraztun ikusgarriak ditu. Hidrogenoz eta helioz osatuta dago. Gutxienez 62 satelite natural ditu, eta Titan da horietan handiena.
  • 13. Saturnoren ezaugarriak Urak baino dentsitate gutxiago du. Izaki batek flotatu egingo luke. Eguzki-sistemako planeta dirdiratsuena da eta eraztunik ikusgarrienak ditu. Saturnoko atmosferan ageri diren haizeak eguzki-sistemako planetetan dauden bortitzenak dira. Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno planetei gasezko erraldoi deitzen zaie Eguzki-sistemako beste planetekin alderatuta izugarri handiak direlako eta ez dutelako azal gotorrik. Kanpotik erdigunera dena gas dira, hori bai, dentsoagoak erdigunera gerturatu ahala. Planeta horien nukleoa metal moduan portatzen den hidrogeno likidoz osatuta dagoela uste da. Oro har, bolumen handia eta dentsitate txikiak dituzte, eraztun eta satelite asko, eta atmosfera konplexuak. Hidrogenoa, helioa, metanoa eta amoniakoa dira planeta horien osagai nagusiak.
  • 14. URANO Urano Eguzkitik hurbil en dagoen zazpigarren planeta da, William Herschelek 1781eko martxoaren 13an aurkitua. Gasezko erraldoia da, diametroz hirugarren handiena eta laugarren mardulena.
  • 15. Uranoren ezaugarriak Urano izotzezko erraldoia denez, dentsitate baxuko materialekin osatuta dago. Nahiz eta izotzezko erraldoiak gasezko erraldoien barruan sartu. Nukleoa: Harriz eginda dago, eta batzuen ustez, izotzez. Mantua: Ura, metano eta amoniako izoztuz eginda dago. Atmosfera (lurrazala Uranoren kasuan): Hidrogenoz, helioz eta metanoz osatuta dago. Uranoren atmosfera hidrogenoz, helioz eta metanoz osatuta dago. Uranon ekaitzak ere badaude, gorri edo arrosa kolorea dute zundek argazkian ateratzen dizkietenak.
  • 16. NEPTUNO Neptuno Eguzki- sistemaren zortzigarr en planeta. Eguzkitik 4.494 milioi km-tara dago. Egitura gaseosoa eta izoztua du. Hidrogenoz eta Helioz osatuta dago.
  • 17. Neptunoren ezaugarrik Oso bero gutxi jasaten du eguzkiarengatik, oso hurrun dagoelako. 53 K da bere tenperatura arrunta. Hala ere, Neptunoren barrutik ateratzen den beroak fenomeno atmosferikoak sortzen ditu, aizete bortitzak (1.400 Km/h) bezalakoak. J.G. Galle-k aurkitu zuen 1846. urtean, Uranoren ezaugarri orbitalak aztertu ondoren. Neptunok 12 ilargi ditu, baina 9 bakarrik dute izen ofizial bat. Triton da Neptunoren ilargi handiena. Beste planeta erraldoiak bezala Neptuno eraztunak dauka, hala ere Saturnoren eraztunak baina ilunagoak eta txikiagoak dira.