Πώς μπορούμε να διδάξουμε τον επιχειρηματολογικό λόγο και τα επιχειρηματολογικά κέιμενα στο Δημοτικό.

1. Επιχειρηματολογικά κείμενα και η
διδασκαλία τους στο Δημοτικό σχολείο
Μηρτσέκη Βασιλική
2011-2012

2. Επιχειρηματολογικά κείμενα
Επιχείρημα σύμφωνα με τον Παπανούτσο
είναι η αρτιότερη λογική κατασκευή
κατά την οποία το άτομο μέσα από
συλλογισμούς οδηγείται σε κρίσεις και
συμπεράσματα που στηρίζουν την
αλήθεια μιας άποψης (πρότασης ή
απόφανσης)
Επιχειρηματολογικός λόγος είναι ο λόγος
που προκαλεί αντιπαραθέσεις μεταξύ
ατόμων και διατυπώνονται αιτιολογικές
προτάσεις που μπορεί να γίνουν
αποδεκτές ακόμα και από εκείνους που
είχαν αντίρρηση.

3. Τα επιχειρηματολογικά κείμενα
στο Δημοτικό σχολείο
Τα επιχειρηματολογικά κείμενα όσο δύσκολα και
αν θεωρούνται μπορούν να διδαχτούν
ακολουθώντας τη σπειροειδή διάταξη από την
τρίτη Δημοτικού. Σε αυτή την τάξη τα παιδιά
μαθαίνουν να αιτιολογούν αλλά είναι δύσκολο
να αντιτάξουν την αντίθετη θέση ή να κάνουν
υποθέσεις ή να δώσουν ένα ολοκληρωμένο
συμπέρασμα χρησιμοποιώντας ένα λεξιλόγιο
αναβαθμισμένο.
Το βασικό είναι να μάθουν να χρησιμοποιούν τις
πρώτες αιτιολογικές σχέσεις που ξεκινούν με το
γιατί και το διότι χωρίς να αναφέρεται που
ανήκουν συντακτικά και γραμματικά..Μας
ενδιαφέρει να κατακτήσουν το μηχανισμό..

4. Μαθαίνω πώς να εκφράζω την
άποψή μου(Γ Δημοτικού)
Ξεκινάμε με το να μάθουν τα παιδιά τις
εκφράσεις:”Νομίζω ότι..” ,”Θεωρώ ότι..”, “Η άποψή
μου είναι πως..” “Πιστεύω πως” και ακολουθεί η
άποψη του παιδιού .
Ακολουθεί η πρώτη αιτιολογική σχέση
χρησιμοποιώντας το”γιατί..”
Τελειώνουμε με το “'Αρα βλέπουμε.. “ ή “Συμπεραίνω
πως..”
Στην τάξη αυτή ο δάσκαλος δίνει καθημερινά την
ευκαιρία στα παιδιά να εκφράζονται έτσι ακόμα και
όταν του ζητάνε κάτι. Έτσι διευκολύνονται οι μικροί
μαθητές στο να αφομοιώσουν και να εμπεδώσουν
την πρώτη αυτή δομή επιχειρηματολογικού κειμένου.

5. Διδασκαλία επιχειρηματολογικού
κειμένου στην Τετάρτη τάξη του
Δημοτικού
Σε αυτή την τάξη επαναλαμβάνεται η προηγούμενη
διαδικασία κυρίως κατά το πρώτο τρίμηνο..Εδώ
όμως πια εισάγονται σταδιακά και νέες αιτιολογικές
σχέσεις όπως :”Με το αιτιολογικό”, “Εξαιτίας”κλπ..
Εμπλουτίζεται ακολούθως η αιτιολόγηση και με μια
δεύτερη αιτιολογική πρόταση.
Στο τρίτο τρίμηνο ανάμεσα στην αιτιολόγηση και το
συμπέρασμα μπαίνει για πρώτη φορά και το “Αν”,
Δηλαδή και η αντίθετη άποψη μέσω μιας υποθετικής
πρότασης.
Κατάλληλα μαθήματα για τη διδασκαλία είναι πέρα από
τη γλώσσα ,η ιστορία και η μελέτη του περιβάλλοντος
που μπορούν να δώσουν την ευκαιρία για τη χρήση
μιας υποθετικής πρότασης.

6. Επιχειρηματολογικά κείμενα και
Πέμπτη Δημοτικού
Κάθε μάθημα μπορεί αν δώσει αφορμή για χρήση
επιχειρηματολογικού λόγου..Τα παιδιά πρέπει να
ακολουθούν τη δομή έτσι όπως την έμαθαν μέχρι
τώρα από την τρίτη τάξη. Σε περίπτωση που δεν
χρησιμοποιούνται τα δομικά στοιχεία, ο
εκπαιδευτικός πρέπει να ζητάει την επανάληψη της
απάντησης ή της κρίσης με τον τρόπο που έχουν
διδαχτεί.
Το “αν” υπάρχει ακόμα αλλά εμπλουτίζεται και με
αιτιολογική “πρόταση”.
Ήδη διδάσκονται οι πρώτες μορφές εισαγωγής
δευτερευουσών προτάσεων και έτσι τα παιδιά
μπορούν να αποκτήσουν περισσότερη ευελιξία στη
χρήση συνδετικών σχέσεων.

7. Επιχειρηματολογικά κείμενα στην
Έκτη τάξη του Δημοτικού
Τα παιδιά μπαίνουν στην Εκτη τάξη
γνωρίζοντας τη δομή του
επιχειρηματολογικού κειμένου..Σε αυτή
την τάξη όμως που πια έχουν κατακτήσει
και την ενσυναίσθηση και μπορούν να
χειριστούν ένα θέμα από διάφορες
πλευρές, πέρα από την έκφραση της
θέσης με επιχειρήματα μαθαίνουν να
χρησιμοποιούν και την αντίθετη θέση την
οποία εμπλουτίζουν επίσης με
επιχειρήματα που τη στηρίζουν.

8. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού και τι πρέπει να
διδάξει για την παραγωγή ενός καλού
επιχειρηματολογικού κειμένου
Πρέπει να διδάξει συνδετικές σχέσεις όπως: μεταξύ
των άλλων,προσθέτω,συνάπτω,όχι μόνο αυτό
αλλά και..
Να διδάξει σχέσεις αντιθετικές,πχ:Στον
αντίποδα,ναι μεν αλλά ,παρόλο
που,αντιπροτείνεται ,αντιμάχεται αντιπαράθεση
κλπ.
Σχέσεις
διαζευκτικές,επεξηγηματικές,συμπερασματικές(ε
πομένως,ως εκ
τούτου,συνεπάγεται,συμπεραίνουμε,ανακεφα-
λαιωτικά θα λέγαμε,)αιτιολογικές κλπ.

9. ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ
ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Στην πέμπτη τάξη μάθαμε να
χρησιμοποιούμε το αν με αιτιολογικές
προτάσεις. Στην Έκτη όμως το “αν”
αντικαθίσταται από σχέσεις αντιθετικές
πχ: Απ την άλλη μεριά,αντιθέτως
,υπάρχει και η αντίθετη πλευρά ,ωστόσο
πέρα από αυτή τη θέση ή τις θέσεις
υπάρχουν και ...,αντιπαραβάλω κλπ.
Ακολουθούν τα επιχειρήματα που
στηρίζουν την θέση αυτή.

10. Είδη επιχειρημάτων
Λογικό
Αξιακό
Αιτιολογικό
Πραγματολογικό
Πχ:Πρέπει να περιορίσουμε τη ρίψη
ρυπογόνων ουσιών στη θάλασσα γιατί
εξαφανίζονται πολλά είδη ψαριών και
θαλάσσιων οργανισμών (αιτιοκρατικό)και
με τίποτα δεν πρέπει να κινδυνεύει η
θαλάσσια ζωή(αξιακό),

11. ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ (ΣΥΝΕΧΕΙΑ)
Θέση Αντίθετη θέση
επιχειρήματα Επιχειρήματα στήριξης
Αντίθετης θέσης
παραδείγματα < παραδείγματα
συμπεράσματα

12. Ανάλυση:
Η θέση μπορεί να συμφωνεί η να μη συμφωνεί
με το θέμα που δίνεται προς συζήτηση.
Τα επιχειρήματα ανήκουν στην κατηγορία που
προαναφέρθηκαν πιο πάνω.
Τα παραδείγματα μπορούν να προέρχονται
από τον προσωπικό κόσμο των παιδιών ή το
χώρο της κοινής γνώμης.
Ακολουθεί η αντίθετη άποψη,τα επιχειρήματά
της και τα παραδείγματα.
Τελειώνουμε με το συμπέρασμα που
υποστηρίζει σε συνοπτική μορφή τη θέση
που στηρίξαμε στην αρχή.

13. Συμπεράσματα
Τα επιχειρηματολογικά κείμενα μπορουν να
διδαχτούν και στο δημοτικό σχολείο με αργά
και σταθερά βήματα.
Η/ο δάσκάλα/ος θα πρέπει να διδάξει στα
παιδιά τρόπους ώστε πέρα από
προσωπικές τους εμπειρίες,να
χρησιμοποιούν σταδιακά , αυθεντικά
επιχειρήματα που αξιοποιούν αρχές κοινά
αποδεκτές ,αξίες κοινές για
όλους,αιτιοκρατικές σχέσεις, διαπιστωμένες
και μη εύκολα αμφισβητούμενες θέσεις και
φυσικά να αναλύουν ένα θέμα από πολλές
πλευρές .