KOMPONEN PERKHIDMATAN KESIHATAN KELUARGA di Malaysia

1. KOMPONEN-KOMPONEN
PERKHIDMATAN KESIHATAN
KELUARGA
Disediakan Oleh : Nassruto

2. PENGENALAN
Cawangan Kesihatan Keluarga adalah salah satu
cawangan di dalam Bahagian Pembangunan Kesihatan
Keluarga.
Bermula daripada satu unit Kesihatan Ibu Mengandung &
Kanak-kanak pada tahun 1964 sehingga tahun 1991.
Program-program baru seperti Kesihatan Primer, Kesihatan
Warga Tua, Kesihatan Remaja dan Kesihatan Mental telah
diperkenalkan pada tahun 1995.
Pusat Kesihatan juga telah dikenali sebagai Klinik
Kesihatan untuk memberikan perkhidmatan kesihatan yang
komprehensif kepada masyarakat.
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga telah
ditubuhkan di bawah Jabatan Kesihatan Awam pada tahun
1996.
Program Penggalakan Kesihatan Sekolah telah dilancarkan
setahun kemudian.

3. • Cawangan ini berkembang dengan pesat, dan kini
mempunyai 8 unit iaitu ;
i ) Kesihatan Ibu Mengandung dan Perinatal,
ii ) Kesihatan Kanak-kanak,
iii ) Kesihatan Sekolah
iv ) Kesihatan Remaja,
v ) Kesihatan Wanita,
vi ) Kesihatan Warga Emas,
vii ) Kesihatan Mental
viii ) Rehabilitasi/OKU

4. OBJEKTIF
 Menyediakan perkhidmatan penjagaan kesihatan yang
komprehensif dengan penekanan kepada:
• Pencegahan
• Penggalakan
• Kuratif dan Rehabilitasi.
Untuk meningkat dan mengekalkan kesihatan fizikal mental
dan sosial sesebuah keluarga.
Untuk meningkatkan dan mengekal kesihatan fizikal, mental
dan sosial sesebuah keluarga dengan tumpuan kepada
kumpulan berikut:
• Wanita dalam kumpulan umur reproduktif
• Ibu dan perinatal
• Bayi & kanak-kanak (pra-sekolah/sekolah)
• Remaja
• Warga tua

5. WAWASAN
Ke arah keluarga sihat sejahtera serta menikmati kehidupan
yang berkualiti sepanjang hayat.
Untuk melahirkan institusi keluarga yang sihat sejahtera,
Unit Pembangunan Kesihatan Keluarga menggalakkan
penglibatan masyarakat dalam penjagaan kesihatan
melalui peningkatan kesedaran setiap individu, keluarga
dan masyarakat.
Memupuk kerjasama dan penyertaan pelbagai sektor dan
agensi kerajaan dan pertubuhan bukan kerajaan dalam
pelaksanaan aktiviti-aktiviti kesihatan keluarga.
MISIMISI

6. BAHAGIAN PEMBANGUNAN KESIHATAN KELUARGA
Unit ini terdiri daripada 2 komponen perkhidmatan kesihatan
yang utama iaitu:
• Kesihatan Keluarga (Maternal and Child Health)
• Kesihatan Primer (Primary Health Care)
UNIT-UNIT DI BAWAH PENGURUSANUNIT-UNIT DI BAWAH PENGURUSAN
KESIHATAN KELUARGAKESIHATAN KELUARGA
 Kesihatan Ibu & Perinatal
 Kesihatan Kanak-kanak
 Kesihatan Remaja
 Kesihatan Warga Emas
 Kesihatan Sekolah
 Rehabilitasi / Kesihatan OKU
 Kesihatan Mental

7. KESIHATAN IBU DAN PRENATAL
 Program ini dipandang penting kerana golongan yang rentan adalah
golongan ibu terutama semasa hamil, saat melahirkan dan semasa
selepas melahirkan dan bayi yang baru lahir.
OBJEKTIF
• Objektif utama unit ini adalah untuk mempertingkatkan
kualiti perkhidmatan penjagaan kesihatan ibu semasa hamil,
bersalin dan selepas bersalin serta penjagaan perinatal
kearah peningkatan tahap kesihatan ibu dan perinatal.
WAWASAN
• Ke arah keluarga sihat sejahtera serta menikmati
kehidupan yang berkualiti sepanjang hayat.

8. MISI
• Merancang perkhidmatan penjagaan kesihatan yang
berkualiti, berkesan serta berteknologi terkini yang
bersesuaian, mudah serta mampu diperolehi oleh setiap ibu
semasa mengandung, bersalin, selepas bersalin dan bayi di
peringkat perinatal
 FUNGSI
• Unit ini bertanggungjawab untuk merancang,
menyelaras,menyelia, memantau dan menilai semula semua
aktiviti berkaitan dengan perkhidmatan penjagaan
kesihatan ibu semasa hamil, bersalin dan selepas bersalin
dan bayi dalam peringkat perinatal dan perkara-perkara
yang berkaitan dengannya.

9.  AKTIVITI
• Penjagaan Antenatal (jagaan semasa hamil)
• Perbidanan dirumah atau di pusat bersalin alternatif
• Penjagaan postnatal (jagaan selepas bersalin)
• Penjagaan bayi baru lahir dan neonate.
 AKTIVITI KEPASTIAN KUALITI KESIHATAN IBU DAN
PRENATAL
Memastikan kurangnya penyakit :
• Eklampsia
• Puerperal Sepsis (jangkitan baru lahir)
• Jaundis Neonatal Teruk (penyakit kuning)
• Neonatal Tetanus (kancing gigi)

10. KESIHATAN KANAK-KANAK
• Program Kesihatan Kanak-kanak telah bermula
sejak tahun 1950an sebagai program kesihatan
ibu dan anak.
• Ia telah berkembang ke kawasan luar bandar dan
juga bandar dan pada masa ini perkhidmatan
kesihatan kanak-kanak dijalankan di semua
klinik kesihatan dan juga klinik desa di seluruh
negara.

11. Aktiviti

12. JADUAL LAWATAN KANAK-KANAK KE KLINIK
KESIHATAN

13. • IMUNISASI
Imunisasi yang diberi kepada kanak-kanak adalah
salah satu perkhidmatan yang diintergrasi ke
perkhidmatan kesihatan kanak-kanak.
Ia boleh di dapati di semua kemudahan kesihatan di
bandar dan luar bandar pada sesi perkhidmatan
kesihatan kanak-kanak. Imunisasi juga di beri di
hospital dan juga klinik swasta.

15. KESIHATAN REMAJA
• Program ini diwujudkan bagi membangun dan
memperkukuhkan perkhidmatan kesihatan untuk golongan
remaja selaras dengan matlamat, objektif dan strategi yang
ditetapkan dalam Dasar Kesihatan Remaja Negara.
• OBJEKTIF
 Merancang dan menyediakan perkhidmatan kesihatan
kepada semua remaja yang merangkumi aspek fizikal,
mental, sosial dan spiritual untuk memperkasakan remaja
ke arah pengamalan tingkahlaku yang sihat.
• WAWASAN
 Remaja akan menikmati kehidupan yang sejahtera,
berkualiti dan diperkasakan dengan pengetahuan dan
kemahiran untuk mengamalkan tingkahlaku yang sihat.

16. • MISI
Menyediakan perkhidmatan kesihatan yang menyeluruh
dan optima serta sokongan yang mencukupi untuk
remaja, melalui peningkatan kesedaran, pengetahuan,
kemahiran dan kerjasama antara agensi dengan
masyarakat serta penglibatan remaja yang aktif dalam
perancangan dan pelaksanaan perkhidmatan kesihatan.

17. KONSEP PERKHIDMATAN KESIHATAN
REMAJA• Sesebuah klinik ditakrifkan sebagai menyediakan
Perkhidmatan Kesihatan Remaja sekiranya klinik
tersebut menjalankan perkhidmatan-perkhidmatan
kesihatan berikut:
 Perkhidmatan Promosi dan Pendidikan Kesihatan
Remaja
 Perkhidmatan Saringan Kesihatan Remaja
 Perkhidmatan Perawatan Remaja
 Perkhidmatan Khidmat Nasihat/ Kaunseling Remaja
 Perkhidmatan Rujukan

18. SKOP PERKHIDMATAN KESIHATAN
REMAJA
• Skop perkhidmatan kesihatan yang ditawarkan adalah
seperti berikut:
 Perkhidmatan Kesihatan Pertumbuhan dan
Perkembangan.
 Perkhidmatan Kesihatan Pemakanan.
 Perkhidmatan Kesihatan Mental.
 Perkhidmatan Kesihatan Seksual dan Reproduktif.
 Perkhidmatan Kesihatan Tingkah Laku Berisiko.
 Perkhidmatan Kesihatan Fizikal.

19. KESIHATAN SEKOLAH
• Perkhidmatan kesihatan sekolah adalah satu
perkhidmatan yang diberikan oleh Kementerian
Kesihatan Malaysia khusus untuk murid-murid sekolah
yang berada di sekolah-sekolah bantuan kerajaan di
selururh Malaysia.
• Program Bersepadu Sekolah Sihat (PBSS) telah
dilancarkan secara rasmi oleh Menteri Pendidikan pada
22 September 1997.
• Strategi dan aktiviti PBSS telah diolah bagi mencapai
matlamat “untuk mewujudkan warga sekolah yang sihat
dalam persekitaran yang selamat, sihat dan berkualiti ke
arah menuju Wawasan 2020”.

20. Komponen utama perkhidmatan kesihatan di
sekolah.

21. • OBJEKTIF
 Mengekalkan tahap kesihatan murid di paras paling
optima
melalui promosi kesihatan, pencegahan penyakit,
rawatan dan
rujukan.
 Menggalakkan penglibatan masyarakat bagi membentuk
sekolah sebagai institusi yang sihat dan selamat bagi
membolehkan pembelajaran yang berkesan.
• MISI
Melahirkan warga sekolah dan persekitarannya yang
sihat,selamat dan berkualiti kearah pencapaian wawasan
negara.

22. PENDIDIKAN KESIHATAN
 Pendidikan kesihatan di sekolah terbahagi kepada
pendidikan kesihatan secara berkelompok dan
individu.
Pendidikan kesihatan secara berkelompok adalah
pendidikan kesihatan yang dijalankan melaui kempen
atau kem-kem kesihatan di sekolah.
 Pendidikan kesihatan individu pula merujuk kepada
khidmat nasihat yang diberikan oleh anggota
kesihatan semasa sesi pemeriksaan kesihatan.
PEMERIKSAAN KESIHATAN PERGIGIAN
 Perkhidmatan ini dilaksanakan oleh pasukan
pergigian sekolah yang melawat semua sekolah
rendah dan menengah di Malaysia.

23. PERKHIDMATAN KESIHATAN
PERSEKITARAN SEKOLAH
 Perkhidmatan Persekitaran Sekolah dilaksanakan
oleh Kementerian Kesihatan dan Kementerian
Pelajaran secara bersepadu.
Pemeriksaan persekitaran sekolah meliputi
pemeriksaan infrastrukur sekolah, kebersihan,
pengawalan penyakit bawaan vektor dan
pemantauan kebersihan dan pengendalian kantin
sekolah.

24. KESIHATAN ORANG KURANG UPAYA
(Rehabilitasi)
• Pengenalan
• Perkhidmatan Kesihatan Orang Kurang Upaya (OKU)
telah ditubuhkan pada tahun 1996.
• Merangkumi penjagaan kanak-kanak berkeperluan khas
serta dewasa kurang upaya (OKU).
• Antara perkhidmatan yang disediakan adalah;
i )pengendalian kanak-kanak berkeperluan khas di
peringkat klinik kesihatan dan komuniti
ii )aktiviti pencegahan dan kawalan masalah pekakkan
dan kebutaan.

25. • Fokus perkhidmatan dari tahun 1996 hingga 2005
tertumpu pada pengendalian kanak-kanak berkeperluan
khas.
• Bermula tahun 2006 Unit Kesihatan OKU telah mula
merancang perkhidmatan bagi OKU dewasa.

26. Perkhidmatan Kesihatan Kanak-kanak
Keperluan Khas
1. Perkhidmatan di Klinik Kesihatan
• Perkhidmatan yang disediakan adalah aktiviti rehabilitasi
atau pemulihan di klinik kesihatan.
• Aktiviti ini dilaksanakan oleh jururawat kesihatan dan
diselia oleh jurupulih anggota dan jurupulih carakerja.
• Sehingga kini sebanyak 242 klinik kesihatan telah
menyediakan perkhidmatan ini.

27. Antara perkhidmatan yang diberikan adalah;

28. • Bilangan klinik kesihatan yang menyediakan
aktiviti rehabilitasi telah meningkat dari tahun
1996-2007(Rajah 1).
• Dalam tahun 2008, sebanyak 1412 kes baru telah
dikesan sementara jumlah kanak-kanak yang
menggunakan perkhidmatan pemulihan di klinik
adalah seramai 3509 orang.

29. Rajah 1

30. 2. Sistem saringan awal bagi masalah autisme
dikalangan kanak-kanak
• Projek rintis Saringan Masalah Autisme telah dilaksanakan
menggunakan senarai semak ‘M-CHAT’ (iaitu Modified
Checklist for Autism among Toddlers)
• Telah dilaksanakan pada tahun 2005-2006.
• Hasil kajian menunjukan kadar kejadian masalah autisme di
kalangan kanak-kanak 18 bulan hingga 3 tahun adalah 1.6
per 1000 kanak-kanak.
• Ekoran dari kajian ini keputusan dibuat supaya saringan
diteruskan dan diperkembangluaskan keseluruh negara
secara berperingkat.

31. • Bermula tahun 2007, senarai semak M-CHAT dimuatkan
kedalam buku rekod kesihatan kanak-kanak yang baru.
• Apabila buku rekod ini digunakan diseluruh Negara,
semua kanak-kanak berumur 18 bulan yang menghadiri
sesi di klinik kesihatan akan disaring bagi masalah
autisme.

32. KESIHATAN MENTAL
Pengenalan
• Sejak tahun 1977, Kementerian Kesihatan Malaysia telah
menyediakan Program Kesihatan Mental dalam
Komuniti dengan visi, misi dan objektifnya.
• Program Kesihatan Mental dalam komuniti dijalankan
untuk menggalakkan integrasi perkhidmatan kesihatan
mental ke dalam peringkat penjagaan kesihatan primer.
Visi
• Melahirkan masyarakat seimbang dan sihat dari segi
psikologi dengan memberikan penekanan terhadap
promosi kesihatan mental dan pencegahan masalah-
masalah psikososial

33. Misi
• Mempromosikan perkembangan kesihatan
mental individu
• mengurangkan atau mengelakkan kerencatan
psikososial
• menyediakan rawatan optima dan sokongan
psikososial kepada pesakit mental dan
merangsang potensi optima pesakit mental
dalam komuniti.

34. Objektif
• Untuk menggalakkan kesihatan mental yang
positif melalui peningkatan kemahiran hidup dan
amalan gaya hidup sihat.
• Mengurangkan prevalen penyakit mental di
kalangan kumpulan berisiko tinggi melalui
saringan dan intervensi awal di peringkat
penjagaan primer.
• Meningkatkan kefungsian psikososial individu-
individu yang mempunyai penyakit mental bagi
menjalani hidup berdikari di dalam komuniti
• Memberi rawatan dan penjagaan berterusan di
peringkat komuniti

35. Berdasarkan objektif di atas, Program Kesihatan
Mental Komuniti mempunyai komponen-komponen
berikut:
• Promosi Kesihatan Mental
• Penjagaan Perawatan Pesakit Mental dalam Komuniti
• Pemulihan Psikososial (PSR) bagi Pesakit Mental di
Klinik Kesihatan

36. KESIHATAN WARGA
EMAS
• Pertubuhan Kesihatan Sedunia (World Health
Organisation, WHO) telah mentakrifkan bahawa
sesebuah negara itu akan mengalami ‘fenomena
ketuaan’ (ageing phenomenon) apabila jumlah
warga tuanya mencapai 7% daripada keseluruhan
jumlah penduduk di negara tersebut.

37. Objektif
• Untuk menggalakkan penyertaan warga emas
dalam aktiviti promosi kesihatan dan pencegahan
penyakit sepanjang hayat serta
mempertingkatkan taraf kesihatan warga emas.
• Menyediakan perkhidmatan kesihatan yang
mesra umur,berkemampuan dari segi
kos,saksama,mudah diperolehi,setanding dengan
budaya,tidak mendiskriminasi gender dan
mempunyai sistem berkesinambungan, serta
diberi secara holistik di semua peringkat.

38. AKTIVITI
• Promosi dan pendidikan kesihatan.
• Ujian saringan dan penilaian kesihatan.
• Pemeriksaan perubatan, kaunseling, rawatan dan
rujukan.
• Lawatan ke rumah dan perawatan di rumah.
• Perkhidmatan rehabilitasi(fisioterapi dan
pemulihan cara kerja).
• Sosial, rekreasi dan kebajikan.

39. RUMUSAN
• Komponen – komponen dalam kesihatan
keluarga adalah salah satu komponen yang
penting dalam Kementerian Kesihatan Malaysia.
• Ia menyediakan perkhidmatan penjagaan
kesihatan kompreshensif dengan memberi
penekanan kepada :
• 1. Pencegahan
• 2. Penggalakan
• 3.Kuratif dan Rehabilitasi.

40. • Ia adalah untuk meningkatkan dan mengekalkan
kesihatan secara holistik dari peringkat awal.
• Memberi perkhidmatan kesihatan kepada semua
peringkat umur manusia (bayi – warga emas).

41. RUJUKAN
• http://www.myhealth.gov.my/myhealth
• http://fh.moh.gov.my
• http://pkmersing.moh.gov.my

42. Sekian
Terima Kasih