1. 1
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
Η Παναγιά του Παγγαίου:Η Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης
(Ονομασία- Κτήτορες)
ΚΡΗΝΙΔΕΣ 2012-2013

2. 2
Η Παναγιά του Παγγαίου:Η Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης
(Ονομασία- Κτήτορες)

3. 3
ΜΕΛΗ ΤΗΣ Α΄ΟΜΑΔΑΣ
1. ΜΠΑΛΙΤΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
2. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
3. ΖΑΪΜΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
4. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΕΛΙΖΑ
ΕΠΟΠΤΕΙΑ
1.ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
2. ΓΚΟΥΜΑ ΟΛΓΑ

4. 4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ……………………………………………………………..5
ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: ΌΝΟΜΑ………………………………………………7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ B : ΚΤΗΤΟΡΑΣ…………………………………………...8
ΕΠΙΛΟΓΟΣ…………………………………………………………… 10
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………… 11

5. 5
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Κατά τη σχολική χρονιά 2012-2013 στο ΓΕΛ Κρηνίδων και στα
πλαίσια του μαθήματος της ερευνητικής εργασίας με εποπτεύοντες
καθηγητές τους κ. Καρατζόγλου Αλέξανδρο και την κ. Γκούμα Όλγα
διεξήχθη έρευνα με σκοπό την γνωριμία και επαφή των μαθητών με ένα
από τα ιερότερα Μοναστήρια της περιοχής, την ιερά Μονή Παναγίας
Εικοσιφοίνισσης.
Το θέμα της ομάδας της οποίας ανήκω ήταν το ιστορικό της ίδρυσης
του Μοναστηριούκαι αποτελείται από τους μαθητές Μπαλίτση Ιωάννη,
Ελίζα Αναστασιάδου, Μαρία Αναστασιάδου και Χριστίνα Ζαϊμίδου.
Το δικό μου επιμέρουςυποθέμαείναι η ετυμολογία του ονόματος της
μονής όπως επίσης και οι κτήτορες της.

6. 6
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
To Παγγαίο όρος φιλοξενεί εδώ και 16 αιώνες το αρχαιότερο
μοναστηριακό κτίσμα της μακεδονικής γης, την Ιερά Πατριαρχική και
ΣταυροπηγιακήΜονή της Υπεραγίας Θεοτόκου της Εικοσιφοινίσσης, η
οποία διοικητικά ανήκει στην ιερά Μητρόπολη Δράμας.
Βρίσκεται σε μια θαυμάσια τοποθεσία ύψους 753μ. Είναι ένας από
τους δυο ιερούςχώρους της Ανατολικής Μακεδονίας που συνεχίζει και
σήμερα να αποτελεί πόλο έλξης πλήθος πιστών, που έρχονται να
προσκυνήσουντην αχειροποίητοεικόνα της Θεοτόκουκαι να ηρεμήσουν
στο γαλήνιο περιβάλλον της.
Η ιστορία της Μονής είναι άρρηκτα δεμένη με τη μακραίωνη
παράδοση του Παγγαίου όρους της Μακεδονίας. Από την ίδρυσή της
υπήρξε σημείο αναφοράς και θρησκευτικό κέντρο για τους πληθυσμούς
της περιοχής-μια παράδοση που συνεχίζεται και σήμερα.
Η μοναστική κοινότητα σήμερα αριθμεί 25 μέλη υπό την καθοδήγηση
της γερόντισσας Αλεξίας. Το μοναστήρι έχει αναβιώσει από τις
δυσκολίεςτου πρώτου μισού του εικοστού αιώνα και αποτελεί ένα από
τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Βορείου Ελλάδας και των
Βαλκανίων.
Οι κτήτορες του Μοναστηριού και το ιστορικό ίδρυσης της Μονής
αποτελεί το αντικείμενο διαπραγμάτευσης της παρούσης εργασίας.

7. 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Για την προέλευση τουονόματοςτης μονής, η οποία αναφέρεται και ως
Κοσιφοίνιτσα, Κοσσυφινίτσα, Κοσφίνισσα, Κοσίνισσα, Κοσίνιτζα και
Κόσνιτζα,υπάρχουντρειςκυρίωςερμηνείες.
Η πρώτη, συνδέεται με την εμφάνιση ενός αγγέλου στον Άγιο
Γερμανό, ιδρυτή της μονής. Όταν, λοιπόν, ο Γερμανός, έλαβε από τον
άγγελο το πρώτο πρόσταγμα της Θεοτόκου, βρισκόταν σε μια όαση
είκοσι φοινίκων. Καθοδηγούμενοςαπό τη Θεοτόκο,έφθασε στο Παγγαίο
μετά από επτά χρόνια και, όπως αναφέρει η παράδοση, ονόμασε τη μονή
που έκτισε Εικοσιφοίνισσα, σε ανάμνηση της τοποθεσίας στην όαση των
φοινίκων. Την προφορική αυτή παράδοση για την ονομασία της
Εικοσιφοίνισσας, διηγούταν ο ιερομόναχος Γρηγόριος Κατσιβάκης, που
ήταν μέχρι το 1956 ηγούμενος της μονής.
Μία άλλη εξήγηση, συνδέει την ονομασία με την ανεύρεση του
αγιάσματος της μονής. Όταν ο Άγιος Γερμανός ήρθε στον τόπο αυτό για
να κτίσει το μοναστήρι, λυπόταν από την έλλειψη νερού και
παραπονιόταν στη Θεοτόκο.Τότε εμφανίζεται ένα κοτσύφι (κόσσυφος),
το οποίο ακολούθησεο Άγιος και το είδε να κρύβεται σε ένα σημείο που
καλυπτόταν από πυκνά βάτα. Εκεί βρήκε δροσερή πηγή Πρόκειται για το
σημείο όπου και σήμερα αναβλύζει νερό, κάτω από το παρεκκλήσι της
Αγίας Βαρβάρας. Την εξήγηση αυτή αναφέρει ο γνωστός στιχουργός του
18ου αι. Καισάριος Δαπόντες σε ποίημά του, με τίτλο "Απαρίθμησις των
ονομαστών ναών και μονών της Παναγίας", το οποίο έγραψε το 1768.
Η τελευταία εξήγηση συνδέεται με το θαύμα της αχειροποιήτου
εικόνας της Παναγίας. Συγκεκριμένα, πιστεύεται ότι η ονομασία της
μονής προήλθε από το χρώμα της εικόνας. Λέγεται ότι εκείνοι που
αντίκρισαν για πρώτη φορά την εικόνα, την είδαν να αστράφτει και να
σκορπά κοκκινωπό φως. Από το "φοινικούν" φως, δηλαδή το κόκκινο,
όπως η πορφύρα των Φοινίκων, προέρχεται η ονομασία: Εικών
φοινίσσουσα - Εικών φοίνισσα> Εικοσιφοίνισσα. Την εξήγηση αυτή
αναφέρει ο ηγούμενος της Εικοσιφοίνισσας Χρύσανθος (1782) και ο
Σιναΐτης μοναχός Ιλαρίων ο Κρης (1819) που εξέδωσε τα συγγράμματα του
Χρύσανθου.

8. 8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
ΚΤΗΤΟΡΕΣ
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές ο πρώτος κτήτορας της μονής θεωρείται ο
Άγιος Γερμανός (518μ.Χ) ο οποίος από πολύ νεαρή ηλικία ασκήτευε
στους Αγίους τόπους, στην Ιερά Μονή Τίμιου Προδρόμου, πλησίον του
Ιορδανή ποταμού.
Σύμφωνα με την παράδοση, εγκατέλειψε την Παλαιστίνη αφού η
Παναγία φανερώθηκε στον Όσιο Γερμανόκαι του ζήτησε να κτίσει προς
τιμή της ένα μοναστήρι. Ο Όσιος Γερμανός,με τη βοήθεια ενός αγγέλου,
ο οποίος τού έδειχνετον δρόμο,έφτασε στο σημείο που ήθελε η Παναγία
να κτιστεί το μοναστήρι. Εκεί, ανακάλυψε τα ερείπια των παλαιών
κτισμάτων που είχε κτίσει ο Σωμών και ενώ έσκαβε τα θεμέλια βρήκε
δύο σταυρούς με τους οποίους λέγεται ότι έκανε θαύματα.
Ξεκίνησε να ανεγείρει νέα Μονή, αλλά τα χρήματα που είχε
συγκεντρώσει για την ανέγερση της Μονής δεν επαρκούσαν για να
εξοφλήσει τους τεχνίτες, με αποτέλεσμα αυτοί να τον οδηγήσουν
αιμόφυρτο στη Δράμα για να δικαστεί. Στο δρόμο συνάντησαν τον
πληγωμένο Άγιο οι από την Κωνσταντινούπολη αξιωματούχοι Νικόλαος
και Νεόφυτος, οι οποίοι μετέβαιναν στη Σερβία ως απεσταλμένοι του
Αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα. Αυτοί εξόφλησαν τους
τεχνίτες και ελευθέρωσαν τον Άγιο, ενώ αργότερα πούλησαν και οι ίδιοι
την περιουσία τους και μόνασαν στη Μονή, κοντά στον Άγιο Γερμανό.
Η συμβολή των δυοκτητόρων ήταν καταλυτική για την ανάπτυξη του
μοναστικούιδρύματοςτης Θεοτόκου και την αύξηση των μελών του. Ο
γέροντας της μονής Γερμανόςπροβλέπονταςτο τέλος της ζωής του όρισε
διάδοχοτον Νεόφυτο και εκοιμήθη στις 22 Νοεμβρίου, ημέρα κατά την
οποία τιμάται η μνήμη του μαζί με τους δυο Κωνσταντινοπουλίτες
κτήτορες της μονής. Ωστόσο η απουσία ταφικής παράδοσης αλλά και
τάφου στο μοναστηριακό συγκρότημα της Εικοσιφοίνισσας δημιουργεί
πολλά ερωτηματικά για την ιστορική διάσταση και τον βίο του ιδρυτή
της μονής.
Aπο τότε για αρκετούς αιώνες η ιστορία της μονής είναι τελείως
άγνωστη. Αρχαιολογικές ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι κατά
τον 11ο αι. κτίσθηκε ξανά το καθολικό της μονής. Νέα λάμψη γνώρισε το
μοναστήρι το έτος 1472, όταν σε αυτό αποσύρθηκε, παραιτηθείς από τον
θρόνο του, ο ΟικουμενικόςΠατριάρχης Άγιος Διονύσιος, που θεωρείται
ο δεύτεροςκτήτοραςτης μονής. Κατά το μακρύ διάστημα της παραμονής
του στη Μονή, ανήγειρε πολλά νέα κτίσματα και επισκεύασε παλαιά.

9. 9
Στην εποχή του το μοναστήρι απέκτησεμεγάλη ακμή και αίγλη. Η άφιξη
του ιεράρχη μετά την πρώτη αποχώρηση του από τον πατριαρχικό θρόνο
ενίσχυσε ηθικά και οικονομικά τη μοναστική κοινότητα. Ο πατριάρχης
μετέφερε στο Παγγαίο και την προσωπική του βιβλιοθήκη
εμπλουτίζοντας τις συλλογές των βιβλίων της μονής.
Ο Διονύσιος ο πρώτος είναι ο δεύτερος Πατριάρχης
Κωνσταντινουπόλεως μετά το Γεννάδιο Σχολάριο, που επέλεξε να
αποσυρθεί σε μοναστικό καθίδρυμα της Ανατολικής Μακεδονίας. Το
γεγονός παρουσιάζει ιδιαίτεροενδιαφέρον και φανερώνει τη σημασία της
περιοχής και των ιερών βουνών της, για την ορθόδοξη παράδοση.
Σημαντική εξέλιξη των ίδιων χρόνων, η οποία και αυτή αποδίδεται
στον Διονύσιο ήταν η ανακήρυξη της μονής ως Πατριαρχικής.Το
ασκητικό ήθος, η πνευματικότητα και η προσωπικότητα του ανδρός που
ανακηρύχθηκε μετά το θάνατο του (1492) δεύτεροςκτήτορας της μονής,
προστάτευσαντη μοναστική κοινότητα και καλλιέργησαν στενές σχέσεις
με το πατριαρχείο, αλλά και εξέχουσες προσωπικότητες της μονής.
Σύμφωνα με τη λόγια παράδοση μετά το θάνατο του ετάφη στη μονή της
Εικοσιφοίνισσας.

10. 10
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Μετά από τη συλλογή ,μελέτη, αξιολόγηση και καταγραφή των
στοιχείων που συνδέονται με την Ιερά Μονή, καταλήξαμε στο
συμπέρασμα πως η Μονή της Εικοσιφοίνισσας του Παγγαίου όρους είναι
ένα πλούσιο και σπάνιο σε ιστορία μοναστήρι.
Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές εξηγήσεις για την προέλευση του
ονόματοςτης και λίγες ιστορικές πηγές για τους κτήτορες αυτής. Αυτό
όμως που είναι αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι αποτελεί μνημείο
πολιτισμού, κέντρο Ορθοδοξίας και φορέα ελληνικής παιδείας και
συνείδησης.
Η είσοδος στο μικρόκοσμο της Μονής αποτελεί βαθιά προσωπική
εμπειρία. Ο χρόνος ορίζεται από τους ήχους του σήμαντρου και της
καμπάνας, το τελετουργικό των θείων μυστηρίων και το μέτρημα της
προσευχής στο κομποσκοίνι.Ο τόπος δε ορίζεται από το περιβάλλον του
του Παγγαίου, που ως «έρημος» περιβάλλει και συγχρόνως δοκιμάζει τη
συνέχεια της μοναστικήςζωής. Είναι το μοναστήρι που σου προκαλεί το
θαυμασμό και τη διάθεση να το γνωρίσεις.

11. 11
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α΄ ΒΙΒΛΙΑ
 Μητροπολίτου Δράμας Κ .Κυράτσου: « Ιστορία και θαύματα της
Παναγίας Εικοσιφοινίσσης » Δράμα 2003
 Δρ. Θεοχάρη Μ. Προβατάκη : «Η Μονή Εικοσιφοινίσσης η
Αχειροποίητοςτου Παγγαίου όρους»Έκδοσητης ΑνώνυμηςΤεχνικής
Εταιρίας Μηχανικών» Αθήνα 1998
 Βασίλη Άτσαλου «Η ονομασία της Ιεράς Μονής της Παναγίας της
Αχειροποιήτουτου Παγγαίου, της επονομαζομένης της Κοσινίτσης ή
Εικοσιφοίνισσας. Έκδοση τουιστορικούαρχείου του Δήμου Δράμας,
Δράμα 1995
 Επισκόπου Μάξιμου Χ. Ξυδά Μητροπολίτου Σερρών και Νιγρίτης,
Το μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου στις Σέρρες
 ΜητροπολίτουΜεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικολάου, Άγιον Όρος,
εκδόσεις Καστανιώτη
 Ο θησαυρός της Ορθοδοξίας 2000 χρόνια ιστορία-μνημεία-τέχνη
(Πατριαρχεία και αυτοκέφαλες εκκλησίες), Εκδοτική Αθηνών
Β΄ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
 http: yaunatakabara.blog.com
 www.athosmemory.com
 www.dim-krinid.ser.sch.gr/eikosifinissa.htnl
 www.agioritis.pblogs.gr
 www.el.wikipedia.org
 www.alfadramas.gr
 www.paggaioserrewnet.gr
 http://www.kavalagreece.gr/tourismos/touristikes-
plirofories/ekdromes/i-m-eikosifoinissas/