1.
SHONA
CALA COMPONENT
ONE

2.
CALA COMPONENT ONE
• ZITA:NYARADZO CHIRUMBWANA
• ZITA : ST DOMINIC’S CHISHAWASHA SECONDARY SCHOOL .
• DUNHU : GOROMONZI .
• DANHO :
• MUSORO : KODZERO .
• MUSORONYANA : KODZERO DZEVANA .
• MUSORONYANASIRI : KUTYORWA KWEKODZERO DZEVANA
MUNHARAUNDA MANDINOGARA

3.
OBJECTIVES
• Ita tsanangudzo yekodzero dzevana dziri kutyorwa mudunhu
raunogara . [ 5 ]
• Ndevapi vanhu vari kutyora kodzero dzevana vakasiyana – siyana
mudunhu rako iri . [ 5 ]
• Donongodza matambudziko akasiyana-siyana anosangana nevana
vanotyorerwa kodzero dzavo . [ 10 ]
• Nyatsotsanangura matanho angatorwe kuderedza kushungurudzwa
kwevana munharaunda menyu . [ 10 ]

4.
CHII CHINONZI KODERO
• Kodzero kurarama hupenyu, pasina kutyisidzirwa kana kudzvanyirirwa.
• Nemuchingezi kodzero inonzi right. Asi kuti ‘right’ ikurukuru yakakodzera
pakuraramba murugare munyika.
• Inini semwana kodzero dzangu ndedzekuenda kuchikoro kunodzidza, asi
munharaunda yandinogara pane vana vasiri kuenda kuchikoro nekuda
kwekushaikwa kwemari uye kune vamwe vana vane musikanzwa vanoita
zvisina kururama vachizopedzisira nenhumbu.
• kuziva chakanaka pamwe chete nechakaipa , kunodzidza tsika
nemagariro edu isu vanhu vatema , kuziva mitambo , rukudzo pamwe
nechinamato .
• Mazuva ano tava kungonzwa kodzero dzemadzimai , kodzero
dzevasungwa , kodzero dzemhuka asi dzevana dzavakungotyorwa .

5.
KODZERO DZEVANA MUNHARAUNDA MANGU
• Kodzero yekuenzana – Vana vanofanira kubatwa zvakaenzana .
• Kodzero yekudya nekuva neimba – Chikafu chakakosha kuti vana vakure zvakanaka .
• Kodzero yedzidzo – Ndeye kuvandudza kugona kwevana yekuti vagadzire ravo ramangwana .
• Kodzero yeutano – Kurapwa nekuchengetedzwa nekudzivirira zvirwere .
• Kodzero yekupa pfungwa dzavo pane zvirongwa .
• Kodzero yehupenyu – Kugara mumamiriro akanaka pasina kurwisana .
• Kodzero yekuva nemhuri – Kukura mumhuri inovapa rudo , kunzwisisa uye kutariswa
• Kodzero yedziviriro – Kubva mune mukuregedzerwa , kushandiswa zvakapfurikidza
nekumanikidzwa .
• Kodzero yekutamba nekuvaraidzwa – Senzira yekudzidza kuti vafaranuke .
• Kodzero yenyika – Kuva nechinyorwa chokuzvarwa chenyika .
• Kodzero yekuva nezita / identity .

6.
NDEDZIPI KODZERO DZEVANA DZRIRI KUTYORWA
MUDUNHU RAUNOGARA ?
• KODERO YEDZIDZO
• Vana vazhinji mudunhu rangu havagone kuenda kuchikoro nekuda kwekushaya mari kwevabereki kuti
vavaendese kuchikoro. Uye zvee kune vamwe vabereki vakaoma hana vakavenga vana vanorambidza vana
kuenda kuchikoro. Koita vaye vabereki vechinyakare vanorodza vana vasikana vachiri vana
vasingadzokwanise kuenda kuchikoro varorwa.
• 2. KODZERO YEUTANO
• Vazhinji vana varikufa zuva rega rega nekuda kwekuregedzerwa kwavanoiitwa nevakuru vachitamba
mutsvina munova muchizokonzera zvizwere zvakaita seCholera. Uye kune vamwe vabereki vasinga bvume
kuti mwana aend kwachiremba kunorapiswa nekuda kwemutendero wavo (church).
• 3 . KODZERO YEKUWANA ZVEKUDYA
• Vana vanofanira kuwana zvekudya katatu pazuva. Vamwe vana havawana zvakakwana zvekudya
nekuda kwekushaya mari yekutenga chikafu chimokwana. Kushaya chikafu uku kunokonzera chirwere che
‘Malnutrition’.

7.
4 .KODZERO YEPEKUGARA
• Pane vamwe vana vanoswera mudhorobha vachitsvaga mari, vana ava
vanenge vadzingwa pamba kuti vavashandire mari nekuti vabereki
vanehunyope. Kozoti ivo vana vakaimbwa naOliver Mtukuzu muziya yake
inonzi ‘Street kids’. Vana ava vakazvarwa nevabereki vasina kana
chavanacho kana kuti vakatodzingwa kumba.
• 5. KODZERO YEKUENZANA
Kodzero iyi iri kunyanya kutyorerwa vanasikana panguva yekuti
mwanasikana anonzi izvi hauite ndezvevakomana . Vanasikana vanenge
vabudirira muzvidzidzo zvavo vari kushaya mabasa avanoda nekuti
zvinonzi mabasa evakomana chete .

8.
5 . KODZERO YEKUENZANA
• Kodzero iyi iri kunyanya kutyorerwa vanasikana panguva yekuti
mwanasikana anonzi izvi hauite ndezvevakomana . Vanasikana
vanenge vabudirira muzvidzidzo zvavo vari kushaya mabasa
avanoda nekuti zvinonzi mabasa evakomana chete .
6 . KODZERO YEDZIVIRIRO
Nekuda kwekushaya kodzero yekuenda kuchikoro vana
vanopedzisira vonwa nekusvuta zvinodhaka zvinova izvo zviri
kuzouraya vana .

9.
NDEVAPI VANHU VARI KUTYORA KODZERO
DZEVANA VAKASIYANA-SIYANA MUDUNHU RAKO
IRI ?
• 1 . MHURI DZEVANA
Vari kutyora kodzero dzedzidzo mdunhu rangu nekuda kwekutsvaga mari vana
vari kutengeswa nemhuri dzavo kuti vanoshandiswa kana kuti kunoroorwa
vachiri vadiki zvichizokonzera kuti vana vabatwe zvisina kufanira .
2 . VASHANDI VEMUZVIPATARA
Varikuparadzanisa vana nevabereki panozvarwa mwana kuti vatengese mwana
vawane mari .
3 . VADZIDZISI VEMUZVIKORO
Vari kutyora kodzero dzevana dzekutamba kwevana nekuvaraidzika kwevana
pavanovapa basa rakawandisa rekuita kumba voshaya nguva yekufaranuka
nekutamba .

10.
4 . VAKURU VEMUMAKEREKE
• Chinamato chirikutyora kodzero dzevana kunyanya kodzero yeutano .
Vana vari kufa zuva roga roga nekuti chinamato chinovarambidza kuenda
kuzvipatara kunowana rubatsiro . Chinamato chirikuti vana vasaende
kuzvikoro nekuti chikoro chirikutadza kudzidzisa vana .
5 . VEHUKAMA
Vehukama kunyanya vakwegura vana ambuya varikuti ivo sezvo
pavakakura kwangakusina chikoro vazukuru vavo havafanire kuenda
kuchikoro vari kutyora kodzero yedzidzo yevana .
6 . VABATI VEZVIGARO ZVENYIKA
Nekuda kwemamiriro akaita nyika yedu yeZIMBABWE vana
havasikukwanisa kuenda kuchikoro nekuwana kodzero yeutano , kodzero
yepekugara nekuti mari haisi kuwanikwa zvirinyore

11.
DONOGODZA MATAMBUDZIKO AKASIYANA –
SIYANA ANOSANGANA NEVANA VANOTYORERWA
KODZERO DZAVO .
• 1 . VANA VANOSIIRA CHIKORO PANZIRA
Nekuda kwemari inoshaikwa nevabereki kuti vabhadhare chikoro
2 . VANA VANOTADZA KUBURIRA MUZVIDZIDZO ZVAVO
Nekuda kwekutyorerwa dzimwe kodzero dzakaita sekodzero
yeutano mwana akamborwara anomborega kuenda kuchikoro
zvinova izvi zvinoita kuti asarire muzvidzidzo nevamwe zvichizoita
kuti arege kuita vakanaka muchikoro .
• VANA VANOBATIRA ZVIRWERE ZVEPABONDE .

12.
• 3 . VANA VANOTANGA MISIKANZWA .
Mushure meknge vana varega kuenda kuchikoro vanoshaya zvekuita
vopedzisira voita hushamwari husina kunaka voita humbavha , humhondi
kana hushamwari hwevasikana nevakomana husina kufanira .
4 . VANA VANOSANGANA NEMATAMBUDZIKO EKUBATWA CHIBHARO .
Nekuda kwekuti vana havachaende kuchikoro vana vanosangana
nematambudziko akadai nevehukama kana kuti vepedyo .
• VANA VANOBATA PAMUVIRI .

13.
• 5 . VANA VANOROODZWA NGUVA ISATI YASVIKA
Izvi zvinonyanya kuitika kuvasikana panguva yekuti mhuri
yavakutambura zvakanyanya mwanasikana anoroodzwa nemhuri
yake kti vawane usavi nemari .
6 . VANA VANOTENGESWA
Mhuri dzava kutengesa vana kuti vawane usavi nemari . Mushure
mekunge vana vatengeswa vanokwanisa kusangana
nematambudziko ekuzouraiwa kana kubatwa chibharo .