чччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччччч

1. Изтилевова ГаляТуркменбаевна
Маңғыстауоблысы Мұнайлыауданы
№11 жалпы білім беру орта мектебінің
Бастауышсынып мұғалімі
Материал түрі: Баяндама
Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер
Бүгінгі таңда басты мәселе болып отырғанжас ұрпақтың
сапалы білім алуы.
Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев «Білімді, сауатты адамдар- бұл 21 ғасырды
адамзат дамуының негізгі қозғаушы күші» дегенінің өзі- үлкен көрегендіктің
белгісі. Білім саласының сапалы дамуы көшінен қалмай алға ілгерілеу басты
мақсатымыз. Қазіргі заман талабына сай болашақ ұрпақтың оқып білім
алуын еліміз бірінші орынға қойып отыр. Білім беру мен білім алудағы
атқарылатын қарқынды жұмыс ұстаздар қауымының еншісінде. Белгілі орыс
педагогы Ушинскийдің «Бала – балқытылған алтын» деген қанатты сөзі ойға
түседі. Біз балаға қалай бағыт берсек, солай өседі. Баланың бойында жақсы
қасиеттердің болуына, олардың жан-жақты дамуын, рухани бай тұлға
қалыптастыра білуіміз керек. Оқытудағы жаңа тәсілдерді пайдалана отырып,
оқушы бойында өзіне деген сенімділік пен жауапкершілікті дамыту болып
табылады. Педагогтердің біліктілігін арттыру курсының үшінші
деңгейлі бағдарламасы негізіне сүйене отырып, жаңа жеті модульді өз
сабақтар топтамыма енгізіп және қамтыдым. Осы біліктілікті арттыру
курсының негізгі бағдарламасы – мұғалімнің білім беру мен оқытудағы әдіс-
тәсілдері жаңа бастама болып отыр. Оқушы сабақ барысында бір-бірін
үйретеді, жан –жақты дамып, сыныптастарынан үйренеді. Оқыту мен
оқудағы жаңа тәсілдер жекеленген құбылыс немесе дағды емес. Осы іске
тартылатын тетіктер мыналар;
Жүйелі ойлауға үйрету
Оқушының талантын зерттеу және анықтау
Сандық технологиялар саласындағы жоғары құзыреттілікті дамыту
болыптабылады.
Осы жаңа тәсілдерді қолдануда «Диалогтік оқытудың маңызы» және
«қалай оқу керектігін үйретуді» басшылыққа алдым. Оқыту мен оқудағы
жаңа тәсілдер оқушы мен мұғалім арасында ол « диалог» арқылы болары
сөзсіз. Осы диалогтік оқыту сабақ барысында тиімді қолданылса оқушылар
өз ойларын, көзқарастарынбілдіріп,, еркін сөйлеуіне, дамуына көмектеседі.
Мен 2-сыныпқа сабақ беру процесін осы жаңа тәсілдер арқылы өткіземін.
Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдері арқылы оқушы топқа бөлінуді, еркін
сөйлеуді, өз ойын кысылмайеркін жеткізуді үйрене бастады.

2. Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер бойынша сабақ өткізу кезінде
оқушының ауыз екі айта алмаған ойын қағаз бетіне түсіруге дағдыланады
және оны сурет арқылы жеткізсе енді бір жағынан баланың сурет салуға
деген дарындылығының бар екенін зерттейміз оны анықтаймыз. Оқушы
диалог арқылы өз ойынжеткізеді.
Ал «қалай оқу керектігін үйретуде» оқушы алған білімін есте сақтайды.
Өз бетімен іздене отырып, жауапкершілікке үйренеді. Қалай оқу керектігін
үйрету бұл оқушының «өзін-өзі реттеу» болып табылатыны анық. Бұл
үдерісте оқушылар түсінеді, бақылайды, өздерін қадағалап қабілеттерін
шыңдайды. Берілген тапсырмалар арқылы өзін-өзі реттей отырып білімге
құштарлығын ояту болып саналады. Табыс, ұмтылыс және тиімді тәсілдерді
қолдау арасындағы негізгі байланысты қалыптастыратын болғандықтан,
метатану ұғымын бір оқушының «қалай оқу керектігін үйренуі» деп
қарастыруға да болады. Шанк пен Циммерман балалардың өз оқуын
бақылау мен мониторингі үдерісінде дербестігін қалыптастыруға аса назар
аударады. Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер арқылы сабақ кезінде бір
оқушыны зерттей қарадым. Бұрынғы методикамен сабақ өткізу кезінде де
оқуы озат оқушым Сарсенбаев Арманды зерттедім. Менің негізгі ойым осы

3. жаңа әдіс-тәсілдер бойынша сабақ осы оқушыма қалай әсер еткенін, Арманға
ұнайма? Ұнамай ма? мақсатым осылар бойынша білгім келген. Бұрыннан да
сабаққа ынтасы зор, берілген тапсырманы жылдам орындайтын, саналы да,
тәрбиелі, сыныптастарымен тіл табыса кететін Арманға жаңа әдіс-тәсілдер
бойынша сабақ өткізуде өз нәтижесін берді. Жаңа әдіс- тәсілдер кезінде
Арманның дарындылығын, таланттылығынбайқадым, анықтай алдым.
Жаңа әдіс-тәсілдерді қолдану, сабақ барысында балаға нақты тапсырмаларды
беріп, оқушының ойын жан-жақты дамытуға, ойын жинақтауға көмектеседі.
Оқушының қызығушылығын арттырады. Осылайша оқыту мен оқудағы жаңа
тәсілдерді қолдану оқушының тиімді білім алуына өз септігін тигізеді. Жаңа
тәсілдерді қолдана отырып алдымызда отырған бүлдіршіндерді сауатты, жан-
жақты, сыни тұрғыдан ойлай алатын жеке тұлғаны қалыптастыру негізі
болыптабылады.

6. Сабақ кезінде әр түрлі рөлдерге кіріп, образға енгенде ерекше қабілетті
оқушы екені зерттелді. Топпен тапсырманы орындау барысында да топ
ішіндегі лидер екені өз пікірін, өз ойын ашық айта алатындығы ерекше назар
аударту мен қатар жан-жақты дарындылығы көзге түсті. АКТ арқылы
тапсырмаларды орындауда Арманға қызықты болып көрініп, тақтаға шығуға
қорықпайтындығын,еркіндігін дәлелдей алды. .

7. Оқушылардың өзін-өзі реттеу үшін топтық жұмыстың орны ерекше болады.
«Сыныптағы бірлескен жұмыс оқытылатын пәннің мазмұнын берумен
шектеліп қана қоймайды, ол сонымен қатар, мұғалімнің ынтымақтастық
атмосферасында оқуды қамтамасыз етуіне бағыттайды». Оқушылармен
сабақты бастамас бұрын, өзара ынтымақтастық атмосферасын құрып алу
керектігіне көзім жетті. Бұған негіз жоғарыдағы суретте көрсетілген.
Жаңа әдіс-тәсілдердің топқа бөлініп сабақ откізу тәсілі оқушының дамуына
өз үлесін қосады. Себебі; топ мүшелері бірге жұмыс жасауға тырысады,
топта ынтымақтастық атмосфераны құра отырып, жаңа тақырыпты өз
бетінше меңгеруге мүмкіндік туады.
Төмен дәрежелі сұрақтар « ашық» немесе «дұрыс емес» деп бөлінеді.
Ол жаттап алуға бағытталып бағаланып отырады. Ал жоғары дәрежелі
сұрақтарда оқушы жан-жақты ойланып, іздене отырып жауап беруге
тырысады. Сонымен бірге оқушыға сұрақтар қойғанда тақырыпқа
байланысты түрткі, сынама, бағыттау сұрақтар арқылы бекітуге
болады. Мен өз сабақтарымда қазіргі тапсырма қандай болса мысалы, сол
тақырыпқа байланысты, соған бағыттайтын сұрақтар қоямын. Оқушыны
соған бағыттаймын. Бүгінгі тақырып М. Мақатаевтың «Қарттарды сүйем»
өлеңі болса, автордың өмірі, туған күні, ақынның өлеңдері жайлы сұрақтар
берілсе демек, бүгінгі тақырыпты бала нақты түсінеді, түсініп ғана қоймай
өмір бақи Мұқағали туралы білетіндері есінде қалады. Жалпы сабақ
барысында сол бүгінгі тақырыпқа байланысты сұрақтар қойып, ол сұраққа
жауап беру үшін оқушыларымды жан-жақты ойлата отырып, жауап беруге
қызықтырып, пікір таластырып өткіземін. Ал оқушының жауабы қате болған
жағдайда, оларды бірден тоқтатып, қате деуге болмайды. Жіберген қатесі
арқылы ойланып түзетуге мүмкіндік беруіміз керек. Сол қатесінен сабақ
алуы керек. Тақырыпқа қарай бағыттап сұрақ қоя отырып дұрыс жолға
түсуіне көмектесуіміз қажет. Оқушының жауабы қате болған жағдайда оны
бас изеп қабылдай берсек, ол оқушы «мен білемге» салып, бүгінгі тақырыпты
әбден меңгермей қалуы мүмкін. Білім берудің диалогтік тәсілдерін дамытуда
сабақтарымда сұрақ қою арқылы оқушының; Сындарлы сөйлеуіне
ынталандыруға, білімге құштарлығын оятуға, сыни тұрғыда ойлауға ықпал
етемін. Бір-бірін үйретіп, үйренуге, пікір бөлісіп, оны құрметтей білуге,
бірімен бірі диалогтік қатынасқа түсуге, ойын жинақтап талдауға
үйренетіндігін, кез келген жағдайда шешуде мұғалім мен оқушы, оқушы мен

8. оқушы арасында серіктестік құру арқылы ой бөлісетіндігін дамыта алдым.
Білім алуда пікірлесу, сұрақ қою барысында серіктестерінің айтқаны елеулі
орын алады. Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгімелесу, сұраққа жауап беру
оқушылардың білім алуының ажырамас бөлігі деп білемін. Оқушы қойылған
сұрақтарға жауап беру арқылы білімдерін шыңдайды. Мен өзімнің әдебиеттік
оқу пәнімде оқушыларға түрлі деңгейдегі сұрақтар қойдым. Қойылған
сұрақтарға оқушылар жауап бере отырып, дәлелдеуге тырысты. «Еліміздің
рәміздері» тақырыбына байланысты «Тәуелсіздік дегенді қалай
түсінесіңдер?» дегенімде Арман «бейбітшілік» десе, Ерназар «бостандық»
деп жауап берді.
Диалог баланың тілін дамыта отырып, ойын жинақтайды, сөйлеу
шеберлігін де арттырады. Сабақта рөлге кіру, образға еніп, сахналастыру
арқылы түрлі деңгейде қызықты қылып өткізуге болады. Бұл мұғалімге яғни
өзіме байланысты деп ойлаймын.
Дәстүрлі сабағымызда тақырыпты тек мұғалім оқып беріп, мұғалім
түсіндіретін болса, оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер кезінде оқушы өзі
оқиды, өзі түсінеді. Сабақ барысында яғни бүгінгі тақырып рөлге кіру болса
сахналастырайықшы, рөлге кірейікші деп өздері айтады да және кітаптарын
алып, топ мүшелері бірін-бірімен ойласып тақтаға шыға береді. Сол
тақырыпқа байланысты қойылымды да өздері көрсетеді. Ертегі болса, ертегі
кейіпкерлеріне кіреді, сұрақ-жауап арқылы атасы не немересі болатын болса
міне бұлардың барлығын оқушы өздері сомдайды. Себебі, оқушыға қызық,
олар қызығады. Мұндай кезде оқушының дарындылығы, шеберлілігі де
байқалады. Жаңа технология кезінде мұғалім үйде дайындалып келеді де,
сабақ үстінде оқушыға бағыт-бағдар беріп, жол өз қолына алады. Өйткені
біздің балаларға мұғалім тарапынан көшбасшылықты қажет етеді.
Мерсердің зерттеуіне сәйкес әңгімелесу оқушының оқуының ажырамас
бөлігі болып табылады. Сол әңгімелесудің бірнеше түрі бар. Олар; топтық
әңгіме оқушыға топтық тапсырма беру арқылы жүзеге асады. Топтағы
оқушылар берілген тапсырманы топпен ойласа, ақылдаса, пікірлесе отырып
талқылап, шешімге келеді. Бұл тәсіл сыныптағы баяу, тартыншақ оқушының
сабаққа қатысуына жол ашты. Айта кететін болсақ, сыныбымдағы Нұрбек,

9. Эльмира, Арайлымның сабаққа қатысуына, сұрақтарға тартынбай жауап
беруінің нәтижесін берді. Себебі бұл оқушылар топта достарымен бірге
сұхбаттасып, тапсырманы орындауғақызығушылығы артты.
Зерттеушілік әңгімеде оқушыларға сыни тұрғыда ойлауға
тапсырмалар беріледі. Сабақ барысында тақырыпқа байланысты сұрақтар
беріліп, оған пікір айтып, талқылайды.