БейсеноваМинаим Бимахановна
Маңғыстауоблысы, Ақтауқаласы
Маңғыстаугуманитарлық колледжінің
жоғары санатты биологияпәнінің
оқытушысы М.Б. Бейсенова, Ідеңгей.
Сабақтың тақырыбы:Ішкі секреция бездері тарауын
қорытындылау.
Сабақтың мақсаты:Өткен тақырыпты қайталай отырып,білім деңгейін
анықтау, тиянақтау, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту. Топпен жұмыс
жасауға үйрету, пәнге деген қызығушылығынарттыру. Денсаулығынқорғауға,
сақтауға, бірін - бірі құрметтей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі:Сайыс сабағы
Көрнекілігі:компьютер, интерактивті тақта, тест, клоуз-тест, сөзжұмбақ,
басқатырғышт.б.
Сабақтың типі: білімді тексеру, сайыс сабақ
Пәнаралық байланыс:биология, медицина, математика, химия.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастырукезеңі:1.Сәлемдесу, студенттерді түгелдеу, сабақтың
мазмұныментаныстыру.
2.Әділ қазылар алқасын сайлау.
Сайыстың өтілу кезеңдері:
1. «Кел, танысайық»
2. «Білекті бірді жығады, біліміңді мыңды жығады»
3. «Сөзжұмбақ»сайысы
4. Анатомиялық клоуз-тест.
5. «Сандар сыры»
6.«Адасқан әріптер» басқатырғыш.
7. Бәйге. «Ұшқыр ой – ұтымды жауап».
8.Қорытынды. Бағалау. Рефлексия (кері байланыс).
І кезең.«Кел, танысайық»(топтыңатымен, ұранымен, мүшелерімен танысу).
Әр топқа 3 минуттан беріледі, әр топ өздерін, төс белігілерін таныстырады.
(Студенттердің сөз байлығы мен ұшқырлығы байқалады).
Топтар:1. «Алғырлар» тобы
2. «Тапқырлар» тобы
3. «Білімділер» тобы
4. «Ойшылдар» тобы
Психологиялық дайындық.
Ғылымның сырын ұғына
Шығайық білім шыңына!
Ұшқыр ой мен зеректік
Жеткізсін біздей өренді

Анатомия сырына.
Әр кезеңнің тапсырмалары интербелсенді тақта арқылы беріледі,
студенттер топпен ақылдасып немесе топ басшысы қолдарындағы белгілерін
көтере отырып шапшаң жауап береді. Жауап интербелсенді тақта арқылы
көрсетіледі.Әр жауапқа бір фишкадан беріліп отырады.Әр кезеңнің соңында
әділқазылар берген ұпайларын хабарлап отырады.
ІІ кезең. «Білектібірдіжығады, білімдімыңды жығады»
(топқа тест тапсырмалары).
1.Бездер атқаратын қызметіне қарай неше топқа бөлінеді?
А.4 В.2 С.3 Д.5
2.Сыртқы секреция бездерін атаңдар:
А.гипофиз В.қалқанша безі С.айыршықбезі Д.тер бездері
3.Ішкі секреция бездерін атаңдар:
А.гипофиз В.сілекей бездері С.сүтбездері Д.тер бездері
4.Ішкі секреция бездерінің бөліп шығаратын секреті:
А.фермент В.витаминдер С.гармондар Д.сілекей
5.Жамбас пен жамбас мүшелеріне қандай бездер орналасқан?
А. қалқанша безі В.жыныс бездері С. айыршық безі Д. тер бездері
6.Өсу гармоны қандай безде түзіледі?
А.ұйқы безінде В.қалқанша безінде С.гипофизде Д.бүйрек
үсті безінде
7.Бүйрек үсті бездерінің қыртысты бөлімі қандай гармонды бөліп шығарады?
А.инсулин В.адреналин С.самотропин Д.тироксин
8.Мойын тұсында орналасқан ішкі секреция бездерін белгіле:
А. қалқанша безі В.жыныс бездері С. айыршық безі Д.ұйқы безі
9.Аралас безді атаңдар:
А. қалқанша безі В.жыныс бездері С. айыршық безі Д. Гипофиз
10.Қалқанша безінің гармоны жеткіліксіз болуы қандай ауруға шалдықтырады?
А.нанизм В.Базедов ауруына С.микседемаға Д.қант диабетіне
ІІІ кезең. «Сөзжұмбақ»сайысы (топтажұптарға тапсырма).
Б Ү Й Р Е К Ү С Т І
Қ А Л Қ А Н Ш А
М И К С Е Д Е М А
К Ә Р І Л І К
Ж Е М С А У
Э С Т О Г Е Н Д Е Р
К Ө К І Р Е К
А Н Д Р О Г Е Н Д Е Р
А Д Р Е Н А Л И Н
Г И П О Ф У Н К Ц И Я
К Р Е Т И Н И З М
А Н А Т О М И Я

1. Құрсақ қуысында, бүйректің жоғары жағында орналасқанбез.
2. Шеміршектен төмен, көмекейдің алдыңғы жағында орналасқан без.
3. Кілегейлі ісіктің медициналық атауы.
4. Қай жаста айыршық бездің салмағы 6 г. кемиді?
5. Бұғақ ауруының екінші аты.
6. Аналық жыныс гармондары.
7. Айыршық без ненің қуысыныңжоғары бөлігінде орналасқан?
8. Аталық жыныс гармондары.
9. Жүректің жиырылуынқай гармонтездетеді?
10.Ағзада алуан түрлі ауытқушылықар туғызатын не?
11.Жарымес ауруының медициналық атауы.
12.Адам ағзасыныңқұрылысымен пішінін зерттейтін ғылым.
13.Шығару өзектеріболмайтын бездер.
IV кезең. Анатомиялық клоуз-тест(топта жұптарғатапсырма).
1. _____ _____ – ішкі секрецияныңмаңызды мүшесі ( Қалқанша безі).
2. Аналық безде жыныс гармондары - ______түзіледі (эстогендер).
3. Адам ағзасындакөптеген түрлі ______бар (бездер).
4. Адреналин норадареналиннен __ есе артық түзіледі (10).
5. Кретинизм ағзада ____ жетіспеушілігінен туады (йод).
6. ________ атқаратынқызметіне қарай ___ топқа бөлінеді (Бездер, 3).
7. Гипофиздің алдыңғы бөлігі өсуге әсер ететін, _____ және _____бездерінің
қызметін реттейді (қалқанша, жыныс).
8. _________ауруыөтесирек кездеседі (Алып).
9. Бүйрекүсті безі ______ қуысындабүйректің жоғары ұшындаболады
(құрсақ).
10.Адреналин бауыр мен бұлшық етте _______ ыдырауынаәсер етеді
(глюкогеннің).
11.Глюкокортикостероидтар-көміртегі, ______ және ____ алмасуына
қатысады
(ақуыз, май).
12.Жыныс бездері _______бездергежатады (аралас).
13.__________жыныс гармондары-андрогендер (Аталық).
V кезең. «Сандарсыры»(Қай топқа сұраққойылсасол топ жауап беру
керек,жауап бере алмаған жағдайда келесі топ жауап беруге мүмкінді алады).
1. 0,5-0,6 г. (гипофиздің салмағы).
2. 5-10 г. (төменгі сыныпоқушыларында қалқанша безінің салмағы).
3. 22-ден астам ( гипофизденбөлінетін гармонсаны).
4. 25-35 г. (ересек адамда қалқанша безінің салмағы).
5. 10-13 г. (нәрестеде айыршықбезінің салмағы).
6. 10-16 г. (бүйрек үстібезінің салмағы).
7. 8 г., 20 г.(аталық безінің салмағы 15-16 жаста, 19 жаста).
8. 6-8 г. ( аналық безінің салмағы).

VІ кезең. «Адасқан әріптер» басқатырғышты шешу(жеке жұмыс).
М И К Ң С К А Э Т Қ Г С
А Т С Ө Т Р Н П Л А О Ө
Й С Е К Р Е Ц И Я Л Р Н
Ы Қ Д Г И Т О Т Н Қ М О
Р Ғ Е Ж П И М Е Л А Н Ш
Ш С М Л О Н К Л И Й М А
Ы Қ А М Ф И З М І З Е Б
Жауабы:секреция, эпителий, микседема, кретинизм, гипофиз,қалқанша, айыршық,
гармон.
VІІ кезең. Бәйге.«Ұшқыр ой – ұтымды жауап» топ басшыларсайысы.
1.Бездердің эпителий жасушаларының негізгі қызметі қандай?(Секрет тузу және
бөліп шығару).
2.Сыртқа шығару өзегібар бездер қалай аталады? (Сыртқы секреция бездері).
3.Ішкі секреция бездеріне қандай бездер жатады? (Қалқанша без, гипофиз, бүйрек
бездері, айыршық т.б.).
4.Гипофиздің бөліктерін ата. (Алдыңғы, аралық, артқы).
5.Гипофиз нешеден астам гормонбөледі? (22-ден).
6.Балалардың бойы гипофиздің қай бөлігінің қызметі артқанда жедел өсе
бастайды? (Алдыңғы бөлігі).
7.Қалқанша безінің пішіні неге ұқсайды?(Көбелекке).
8.Қалқанша безі арқылы 1 сағатта неше литр қан ағып өтеді? ( 5-6 л.).
9.Балалық шақ немесе өсу безі деп қай безді айтады? (Айыршық без).
10.Минералокортикостероидтер неніреттейді? (Тұз бен су алмасуын).
11.Бәсең көңіл-күй жағдайындақандай гормонбөлінеді? (Адреналин).
12.Күшті көңіл-күй жағдайындақандай гормонбөлінеді? (Норадреналин).
13.Қандай бездердіаралас бездер деп атайды? (Ұйқы, жыныс бездері).
VІІІ кезең.Қорытынды.Рефлексия. «Екі жұлдыз, бір тілек». Студенттер өз
пікірлерін, ұсыныстарын жапырақтарға(стикерлерге)«Тілек ағашына» іледі.
Бағалау парағы
Топтың аты Таныс-
тыру
Тест Сөз-
жұмбақ
Клоуз-
тест
Сандар
сыры
Адасқан
әріптер
Бәйге Жалпы
ұпай
Алған
орны
«Алғырлар»
«Тапқырлар»
«Білімділер»
«Ойшылдар»